Περιμένοντας τη συμφωνία

OI ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

Konstantin Yuon – The Symphony of Action

Άλλες φορές προβληματίζομαι για να διαλέξω λέξη του μήνα, είτε επειδή οι υποψήφιες είναι πολλές είτε επειδή καμιά δεν ξεχωρίζει. Τούτη τη φορά δεν έχω τέτοιο δίλημμα, η λέξη του μήνα ξεχωρίζει καθαρά — μπορεί να είναι και λέξη του εξαμήνου, πολύ πιθανό και όλης της χρονιάς. Πρόκειται για τη συμφωνία, τη συμφωνία που όλοι περιμένουν ανάμεσα στην Ελλάδα και στους εταίρους ή τους πιστωτές της, τη συμφωνία που άλλοτε διαβάζουμε πως είναι θέμα ωρών ή πως έχει αρχίσει να γράφεται ενώ άλλοτε πως μένουν πάρα πολλά να γίνουν και πως οι δυο πλευρές απέχουν πολύ ακόμα μεταξύ τους. Η κυβέρνηση έχει ορίσει κόκκινες γραμμές που θα προσπαθήσει να υπερασπιστεί, ενώ άλλοι ζητούν να υπογραφτεί συμφωνία οπωσδήποτε. Παρατηρώ πάντως ότι ακόμα και όσες εγχώριες πολιτικές δυνάμεις διακηρύσσουν την ανάγκη για συμφωνία «με κάθε θυσία», σπεύδουν να συμπληρώσουν «αλλά χωρίς υφεσιακά μέτρα», δείχνοντας ότι δεν εννοούν και κάθε θυσία. Πρέπει επίσης να προειδοποιήσω ότι το άρθρο γράφτηκε ενώ γινόταν η επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στις Βρυξέλλες, επομένως δεν έχει πάρει υπόψη του τις τελευταίες εξελίξεις –αλλά αυτές θα τις βρείτε σε άλλες σελίδες της Αυγής, εμείς εδώ λεξιλογούμε.

Η συμφωνία είναι λέξη αρχαία και εύκολα αναγνωρίζουμε πως είναι σύνθετη από το συν και τη φωνή· όταν συμφωνούμε με κάποιον σημαίνει ότι λέμε την ίδια στιγμή το ίδιο πράγμα, εκφέρουμε τον ίδιο φθόγγο, κατ’ επέκταση έχουμε και εκφράζουμε την ίδια γνώμη.

Το υποκείμενο, ο καπιταλιστής και ο άγιος

του Δημήτρη Σακελλαρίου

Στις 8 και 9 Μαΐου οργανώθηκε, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο ψυχαναλυτικός Σύλλογος Φρόυντ-Λακάν και η Association de Psychanalyse Jacques Lacan (APJL: ψυχαναλυτικός Σύλλογος με έδρα τη Γαλλία),  οργάνωσαν διεθνή διημερίδα με τίτλο «Το υποκείμενο, ο καπιταλιστής και ο άγιος» ή «Τι απαντά ο ψυχαναλυτής στην κρίση του κοινωνικού δεσμού». Περισσότεροι από πενήντα έλληνες και ξένοι επιστήμονες, ψυχαναλυτές και οικονομολόγοι συμμετείχαν, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην ανάπτυξη ρηξικέλευθων ψυχαναλυτικών και οικονομολογικών θέσεων που αναδεικνύουν σαφώς την επικαιρότητα της δυσφορίας που προκαλεί ο καπιταλισμός.

Στέφανος Ρόκος – 14 ρόδια

Η ψυχανάλυση είναι προσδιορισμένη ιστορικά: αναδύεται στο πραγματικό ως κόρη της επιστήμης από τη στιγμή που ο Καρτέσιος απομονώνει το υποκείμενο ανάγοντάς το, πέρα από κάθε οντολογική παραπομπή, στην ίδια του την εκφορά: «αμφιβάλλω, άρα υπάρχω». Ως πρακτική και ως έρευνα, η ψυχανάλυση υποδέχεται το υποκείμενο στηρίζοντας την επιθυμία που εκείνο απωθεί στο ασυνείδητο. Αντίθετα, ο σύγχρονος καπιταλισμός τόσο στην τεχνοεπιστημονική του έκφανση που ανάγει το υποκείμενο σε ποσοτικές και μετρήσιμες παραμέτρους, όσο και στην αγοραία καταναλωτική του διάσταση, φιμώνει το υποκείμενο και οδηγεί στον αποκλεισμό του από τον κοινωνικό δεσμό. Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, όχι μόνο δεν καλύπτει τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, αλλά, επιπλέον, σε αντίθεση με τις υποσχέσεις του μάρκετινγκ, παράγει… έλλειψη απόλαυσης, την οποία χρησιμοποιεί ως κινητήρα της οικονομίας.

Η αλληλέγγυα οικονομία ως τρόπος ζωής

του Euclides André Mance

Ο βραζιλιάνος Euclides André Mance είναι από τους βασικούς θεωρητικούς της αλληλέγγυας οικονομίας και της Φιλοσοφίας της Απελευθέρωσης στη Λατινική Αμερική. Εργάστηκε ως λαϊκός εκπαιδευτής από τη δεκαετία του ’90. Είναι, μεταξύ άλλων, συγγραφέας του βιβλίου «Η Επανάσταση των Δικτύων», όπου εξετάζει πώς τα αλληλέγγυα και συνεργατικά δίκτυα μπορούν να συγκροτήσουν τους δεσμούς εκείνους που θα ανατροφοδοτήσουν την οικονομία, την πολιτική και τον πολιτισμό για να σχηματιστεί η υλική βάση για νέες, μετα-καπιταλιστικές κοινωνίες. Στο τελευταίο του βιβλίο, «Constellation Solidarius» (2008), ασχολείται με τις συστημικές ρωγμές του καπιταλισμού και περιγράφει πώς να τις εκμεταλλευόμαστε υπό την λογική της οικονομίας της αλληλεγγύης.  Από το 1999 στηρίζει τη δημιουργία συνεργατικών δικτύων και είναι μέλος του Λαϊκού Δικτύου Αλληλέγγυας Οικονομίας της Βραζιλίας  του Solidarius Βραζιλίας.

Ο Mance θα βρεθεί στην Αθήνα, προσκεκλημένος  μιας σειράς συλλογικοτήτων (Αλληλεγγύη για όλους, Εφημερίδα των Συντακτών, Πρωτοβουλία για ένα χώρο διαλόγου Κ.ΑΛ.Ο, συνεταιριστικό παντοπωλείο Σέσουλα, Συν Άλλοις, ΣΥΝεταιριστές ΖΩγράφου, P2P foundation, κοοπερατίβα sociality, portokali.gr). Θα μιλήσει  για την εμπειρία της Βραζιλίας και των υπόλοιπων χωρών της Λατινική Αμερικής, την αναγκαιότητα ανάπτυξης συνεργατικών δικτύων, για την οικονομία της απελευθέρωσης. Την Παρασκευή 12 Ιουνίου, στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού  στις 19.00. Μετά την εκδήλωση θα ακολουθήσει χαλαρή μουσική με συνοδεία βραζιλιάνικων κοκτέιλ. Με την ευκαιρία αυτή δημοσιεύουμε αποσπάσματα από ένα πρόσφατο κείμενό του για την αλληλέγγυα οικονομία.

***

Πηγή: http://www.streetartutopia.com

Από τη δική μας οπτική, η αλληλέγγυα οικονομία είναι μια στρατηγική οικονομικής απελευθέρωσης των λαϊκών τάξεων, αλλά και των ανθρώπινων κοινωνιών στο σύνολό τους, που χρησιμοποιεί ως σημείο αναφοράς την έννοια «καλή ζωή» (buen vivir) προκειμένου οι δημόσιες και ιδιωτικές ελευθερίες να ασκούνται με ηθική. Η οπτική αυτή κατανοεί την αλληλέγγυα οικονομία ως έναν τρόπο ζωής, ως ένα οικονομικό σύστημα υπό κατασκευή, ως τον άξονα της πάλης για να εξαλειφθεί η εκμετάλλευση και η κυριαρχία της οικονομίας ώστε να οικοδομηθεί μια νέα κοινωνία, οικολογικά βιώσιμη, οικονομικά δίκαιη, πολιτικά δημοκρατική που ανασχηματίζεται βήμα-βήμα βασισμένη στον διαπολιτισμικό διάλογο.

Η γλώσσα του εκτοπισμού

της Σάσκια Σάσεν 

μετάφραση: Κατερίνα Δροσοπούλου

 

Η Σάσκια Σάσεν θα βρεθεί αύριο στην Αθήνα, καλεσμένη του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ (Παράρτημα Ελλάδας) και του «Κοινωνία Δημοκρατία». Με την ευκαιρία αυτή δημοσιεύουμε ένα κείμενό της από το Truthout (30.7.2014), όπου παρουσιάζει τις βασικές γραμμές του προβληματισμού του τελευταίου βιβλίου της Expulsions: Brutality and Complexity in the Global Economy (Harvard University Press/Belknap 2014).

ΕΝΘΕΜΑΤΑ 

Πάμπλο Πικάσο, «Τα απομεινάρια του Μινώταυρου σε κοστούμι αρλεκίνου»

Συχνά αναφερόμαστε στην αύξηση της ανισότητας, της φτώχειας, του εγκλεισμού, των κατασχέσεων κατοικίας και άλλων αδικιών. Και όμως, οι γνωστές συζητήσεις για τη διεύρυνση του χάσματος της ανισότητας δεν αρκούν, αν θέλουμε να συλλάβουμε την ευρύτερη πραγματικότητα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Απαιτείται μια νέα γλώσσα. Εγώ χρησιμοποιώ τον όρο «εκτοπισμός» (expulsion), προκειμένου να τονίσω τoν ριζικό χαρακτήρα αυτής της αναγκαίας αλλαγής.

Για παράδειγμα, χρειαζόμαστε έναν νέο όρο για τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό ενήλικων ανδρών σε φτωχογειτονιές των ΗΠΑ που δεν είχαν ποτέ δουλειά. Η φράση «μακροχρόνια ανεργία» είναι εξαιρετικά αόριστη και δεν μπορεί να αποδώσει αυτή την ακραία δομική συνθήκη. H γλώσσα μας πρέπει να αναγνωρίσει ότι οι 52 εκατομμύρια άνθρωποι που καταγράφονται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ως «εκτοπισμένοι», δεν πρόκειται ποτέ να γυρίσουν σπίτι τους, γιατί τα «σπίτια» τους αντικαστάθηκαν απο πολυτελή κτίρια, φυτείες ή εμπόλεμες ζώνες. Οι μακροχρόνια άνεργοι, όπως και οι μακροχρόνια εκτοπισμένοι, έχουν στην πραγματικότητα αποβληθεί από την κοινωνία.

Ομάδες Προφορικής Ιστορίας. Ένα «ιστορικό» κίνημα

της Τασούλας Βερβενιώτη

Οι Ομάδες Προφορικής Ιστορίας (ΟΠΙ) της Αθήνας είναι δημιούργημα της πολυδαίδαλης κρίσης που διαπερνά την ελληνική κοινωνία. Η ΟΠΙΚ, πρώτη, δημιουργήθηκε στην Κυψέλη το 2011, παράλληλα με το κίνημα των πλατειών. Δύο ακόμα, η ΟΠΙΑ (Αθήνας, 2013) και η ΟΠΙΚΟ (Κολωνακίου, αρχές 2014) στον απόηχο των κοινωνικών γεγονότων αλλά και της μεγάλης ανταπόκρισης που η είχε η παρουσίαση της δουλειάς της ΟΠΙΚ, το 2012, καθώς και η δημιουργία της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας.

Θωμάς Φανουράκης,
«Ο κοιμισμένος», 1940

Το γεγονός όμως που συνιστά τη διαφορά είναι ότι από το δεύτερο εξάμηνο του 2014 ιδρύθηκαν πέντε ΟΠΙ, σχεδόν ταυτόχρονα, σε διάφορα σημεία της πόλης: η ΟΠΙΔΟΥ στο Δουργούτι, η ΟΠΙΓΑ στο Γαλάτσι, η ΟΠΙΝΙ στην/από την Εργατική Λέσχη Ν. Ιωνίας-Υδραγωγείο, η ΟΠΙΔΗΧ στον Δήμο Χαλανδρίου και η Ερευνητική Ομάδα για τη Μεταπολίτευση (ΕΟΜ-ΟΠΙ) στο Πολιτικό της Νομικής. Την πρωτοβουλία είχαν άνθρωποι που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους και ούτε είχαν κοινά κοινωνικά ή πολιτικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, οι πολιτικοί αναλυτές λένε ότι μετά τις ευρωεκλογές (Μάιος 2014) η «πρωτιά» του ΣΥΡΙΖΑ ήταν μη αναστρέψιμη, που σημαίνει ότι τα μέτρα λιτότητας έπληξαν πολυποίκιλα το κοινωνικό σώμα και οδήγησαν σε αλλαγή ταυτότητας μεγάλες κατηγορίες πληθυσμού — πιο ορατές/ μετρήσιμες στα εκλογικά ποσοστά.

Οι Επιστημολογίες του Νότου και η πολιτική τους σημασία

Ο Νότος δεν είναι γεωγραφικός όρος, αλλά επιστημολογικός και πολιτικός

Συνέντευξη του Μποαβεντούρα ντε Σάντος στη Μαρία Χαϊδοπούλου-Βρυχέα 

Μιλάει για τον ευρωκεντρισμό της επιστήμης, τη γνώση των αποκλεισμένων, την κοινωνιολογία των απουσιών, την «άγνοια» της ΕΕ

Ο Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος, ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους κοινωνιολόγους και θεωρητικούς της εποχής μας, βρέθηκε πριν λίγες μέρες στην Αθήνα, προσκεκλημένος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, και μίλησε με θέμα «Για μια πραγματική δημοκρατία: Νέες μορφές πολιτικής συμμετοχής και δράσης στην ιβηρική χερσόνησο» (βλ. και τη συνέντευξή του στην Αναστασία Γιάμαλη, την προηγούμενη Κυριακή, για τον ΣΥΡΙΖΑ, τους Podemos και τη διαπραγμάτευση). Η Μαρία Χαϊδοπούλου-Βρυχέα τον συνάντησε και συζήτησε μαζί του για τις «Επιστημολογίες του Νότου» και το πώς, εκκινώντας από αυτές, μπορούμε να φτάσουμε σε ένα εναλλακτικό επιστημολογικό και γνωσιακό μοντέλο. 

Μπορείτε να μας εξηγήσετε συνοπτικά την έννοια των «επιστημολογιών του Νότου» (Epistemologies of the South. Justice against Epistemicide, 2014);

Πρόκειται για μια ιδέα που αναπτύσσω τα τελευταία δέκα-είκοσι χρόνια, πριν ακόμα της δώσω το όνομα αυτό. Δουλεύοντας σε διαφορετικές ηπείρους, έκανα πολύ συχνά ποιοτικές έρευνες που ενσωμάτωναν παρατηρήσεις των συμμετεχόντων. Συζήτησα με πάρα πολλούς ανθρώπους, συνήθως από λαϊκές τάξεις, που υφίσταντο εκμετάλλευση και διακρίσεις, άνδρες, γυναίκες, χωρικούς, ιθαγενείς, ή κατοίκους παραγκουπόλεων: το διδακτορικό μου αφορούσε μια παραγκούπολη του Ρίο όπου έζησα τέσσερις μήνες. Ένα από τα συμπεράσματα ήταν ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν μια πραγματική σοφία για το πού οδεύει ο κόσμος, πώς εξουσιάζεται, τι είδους κοινωνικές σχέσεις προωθούνται και ποιες καταστέλλονται. Ωστόσο, αυτές οι απόψεις αποκλείονται από την ακαδημαϊκή συζήτηση, γιατί ακολουθούμε ένα επιστημολογικό παράδειγμα που βασίζεται στην ιδέα ότι η ανθρώπινη γνώση ταυτίζεται με τη δυτική επιστημονική γνώση, όπως αναπτύχθηκε μετά τον 17^ο αιώνα. Και αυτό το μονοπώλιο της επιστήμης μας απέτρεψε να διερευνήσουμε άλλες μορφές γνώσης, οι οποίες κάποιες φορές είναι συμπληρωματικές και κάποιες ανταγωνιστικές με την κυρίαρχη.

Για μια πολεμική οικονομία σε καιρό ειρήνης

του Γιώργου Μ. Χατζηστεργίου 

Η αγωνία για την έκβαση της διαπραγμάτευσης έχει σκεπάσει με μαύρο σεντόνι την ελληνική κοινωνία τους τελευταίους μήνες, πολλαπλασιάζοντας την απόγνωση που κυριαρχεί έπειτα από τόσα χρόνια εφαρμογής των Μνημονίων. Υπό το φως των πρόσφατων εμπειριών μας στο πεδίο της διαπραγμάτευσης, ποια είναι επί της ουσίας η σημασία των εξελίξεων;

Στάνλεϋ Άντερσον, «Ψεύτικοι Θεοί», 1949

Πρώτα απ’ όλα διαπιστώνουμε ότι, δυστυχώς, έχουμε ανάγκη τις δόσεις των δανειστών με τον τρόπο του ναρκομανούς, καθώς λειτουργούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο στο οποίο η σχέση πιστωτή – οφειλέτη έχει αναχθεί σε θεμελιώδη κοινωνική σχέση. Το χρέος χρησιμοποιείται ως εργαλείο μιας τεχνικής διακυβέρνησης και ελέγχου των ατομικών και συλλογικών υποκειμένων, όπως αναδεικνύει και ο Μαουρίτσιο Λατσαράτο στο βιβλίο του Η κατασκευή του χρεωμένου ανθρώπου (εκδ. Αλεξάνδρεια, 2014).

Εκτός από αυτό, όμως, οφείλουμε να δούμε κατάματα και μια άλλη κρίσιμη διάσταση: το παραγωγικό υπόβαθρο της χώρας είναι σαθρό, κι όσο αυτό δεν αλλάζει θα συνεχίσουμε να είμαστε απολύτως εξαρτημένοι από εξωγενείς παράγοντες, και να συμπεριφερόμαστε με τον τρόπο του «συλλογικού ναρκομανούς».

Η ακύρωση των ψευδαισθήσεων «περί καλής Ευρώπης που θα πειστεί από τα επιχειρήματά μας» έχει κι αυτή τη βαρύτητά της για την πολιτική μας ωρίμανση. Προκύπτει πλέον καθαρά ότι το Ευρωπαϊκό Διευθυντήριο πρωτοστατεί σε μια άγρια, πολιτική, παραγωγική και κοινωνική μεταμόρφωση του πλανήτη, ανάλογη σε ένταση και συνέπειες με τη διαδικασία του τελευταίου τέταρτου του 19ου αιώνα όταν, μέσα από φρικτές καταστροφές, εγκαθιδρύθηκε ένα πρωτόφαντο καθεστώς παγκόσμιας ανισότητας, το οποίο δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη γέννηση του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου (η διαδικασία περιγράφεται από τον Mike Davis στο Late Victorian Holocausts. El Nino famines and the making of the Third World, Verso 2000).