Ιθαγένεια και παιδική παχυσαρκία

Αξιότιμοι κύριοι συντάκται των «Ενθεμάτων»,

Όπως πληροφορήθηκα από τα δημοσιεύματα του Τύπου, κατά τη συζήτηση στην Επιτροπή της Βουλής, το Ποτάμι και οι ΑΝΕΛ ζήτησαν η ιθαγένεια, για τα παιδιά «δεύτερης γενιάς», να μη δίνεται στην πρώτη Δημοτικού, όπως προβλέπει το νομοσχέδιο, αλλά στην έκτη. Επιχείρημά τους, ότι έτσι θα καταπολεμηθεί η «σχολική διαρροή», αφού οι γονείς, προκειμένου τα τέκνα να λάβουν την περιπόθητη ιθαγένεια, θα φροντίζουν να ολοκληρώνουν το δημοτικό.

Τάσος Μισούρας – Αλβανός εφημεριδοπώλης, γερμανίδα νοσοκόμα, καλόγρια και χασάπης

Πρόκειται, φρονώ, περί λαμπράς, ευφυεστάτου και λυσιτελούς προτάσεως, που αξιοποιεί όλα τα σύγχρονα πορίσματα της παιδαγωγικής και της κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης. Δυστυχώς, όμως, είναι ελλιπής. Μια ολοκληρωμένη μελέτη του θέματος υποδεικνύει ότι πρέπει να προστεθεί μία δεύτερη ρήτρα: η ιθαγένεια να χορηγείται μόνο στα παιδιά με κανονικό σωματικό βάρος, προκειμένου να καταπολεμηθεί η παιδική παχυσαρκία — αφού οι γονείς, αλλά και τα ίδια, προκειμένου να λάβουν την περιπόθητη ιθαγένεια, θα φροντίσουν να διατηρούν το επιθυμητό σωματικό βάρος. Ακόμα προτιμότερο, η ιθαγένεια να δίνεται με την ενηλικίωση στα 18 (ή και στα 21, ακόμα καλύτερα, όπως παλιότερα) — αφού, αν δίνεται στην Α΄ Δημοτικού, μπορεί στη συνέχεια τα παιδιά να βάλουν μερικά κιλά. Υγιεινή διατροφή για όλους και όλες, Έλληνες και ξένους, Άγγλους, Γάλλους, Πορτογάλους, βουδιστές και μουσουλμάνους!

Σίλβια Φεντερίτσι: Ανάμεσα στην πρωταρχική συσσώρευση και τον έμφυλο καταμερισμό της εργασίας

της Λίνας Θεοδώρου και της Αλίκης Κοσυφολόγου 

H Σίλβια Φεντερίτσι μαζί με τη Σέλμα Τζέιμς και τη Μαρία Ντάλα Κόστα συγκαταλέγονται στις ριζοσπάστριες φεμινίστριες που πρωταγωνίστησαν στο κίνημα για την πολιτικοποίηση της οικιακής εργασίας, ξεκινώντας, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ως διεθνής φεμινιστική πρωτοβουλία την καμπάνια «Μισθός για την Οικιακή Εργασία» (Campaign for Wages for Housework). Οι πολιτικές επεξεργασίες τους, καθώς και η εμπειρία από τη συμμετοχή στο κίνημα αποτέλεσαν θεμέλια της ριζοσπαστικοποίησης της μαρξιστικής ανάλυσης για το γυναικείο ζήτημα και τον έμφυλο καταμερισμό της εργασίας.

Η Σίλβια Φεντερίτσι στο σπίτι της

Από τις μπροσούρες-μανιφέστα του ριζοσπαστικού φεμινισμού της δεκαετίας του 1970 μέχρι τα βιβλία και τις σημερινές της δημοσιεύσεις αναφορικά με την κρίση του κυρίαρχου υποδείγματος και την κοινωνική κρίση, η θεωρητική δουλειά της Φεντερίτσι εγγράφεται στη δίνη των φεμινιστικών διεκδικήσεων και των κοινωνικών αγώνων, διατρέχοντας το λεπτό νήμα που συνέχει τα κινήματα μεταξύ τους.

Απορρίπτοντας ως προσχηματική τη διάκριση μεταξύ ταξικής ανάλυσης και πολιτικής της ταυτότητας (που θεωρήθηκε ότι αντανακλούσε την υποτιθέμενη αντιπαράθεση μεταξύ της μαρξιστικής Αριστεράς και του κινήματος του ριζοσπαστικού φεμινισμού του τρίτου κύματος), η Φεντερίτσι εισήγαγε ένα πρότυπο ανάλυσης της ιστορικής εξέλιξης του κυρίαρχου κοινωνικού καταμερισμού, αποδίδοντας μεγάλη έμφαση στην έμφυλη διάσταση της μετάβασης από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό.

Στέγη: Δικαίωμα ή εμπόρευμα;

της Τόνιας Κατερίνη

Χανς Μέμιντορφ, «Σπίτι-κεφάλι»

Η μεταπολεμική στρατηγική για τον χώρο και ειδικότερα  τη στέγη στην Ελλάδα σημαδεύτηκε από ακραία εμπορευματοποίηση μέσα από τον κυρίαρχο μηχανισμό της αντιπαροχής. Τα ελάχιστα θετικά παραδείγματα παραγωγής κοινωνικής κατοικίας δεν δημιουργούν τα ποσοτικά δεδομένα που θα μας επέτρεπαν να συζητήσουμε  ουσιαστικά για ένα άλλο μοντέλο κατοίκησης. Οι λίγες αντιστάσεις στο πεδίο αυτό (από τις συγκρούσεις στη Δραπετσώνα, τη μάχη για τη σωτηρία των Αναφιώτικων, τη συμμετοχική διαδικασία της ανάπλασης του προσφυγικού συνοικισμού στη Θήβα, τη διάσωση των προσφυγικών της Αλεξάνδρας και τη σημερινή συνθήκη κατοίκησής τους), αν και αξιομνημόνευτες, δεν έχουν δώσει ολοκληρωμένες απαντήσεις, έχουν όμως ανοίξει κατά περιόδους μια σημαντική συζήτηση για το τι σημαίνει και πώς παράγεται η κοινωνική κατοικία. Μια συζήτηση που έχει δώσει πλούσιο υλικό, χωρίς όμως να έχουν διαμορφωθεί εκείνες οι σχέσεις, οι κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις που θα αναπτύξουν νέες δυναμικές στο πεδίο. Σήμερα ίσως είναι μια ευκαιρία.

Στις συνθήκες της πιο άγριας νεοφιλελεύθερης λιτότητας σε όλη την Ευρώπη,  όπου η κυρίαρχη αφήγηση αντιλαμβάνεται ως μοναδικά κριτήρια επιλογής το κέρδος και τον κοινωνικό έλεγχο, κινηματικές ομάδες από όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα, μελετητές και μελετήτριες από τον ακαδημαϊκό χώρο συναντιούνται για να μοιραστούν κοινά ερωτήματα και εμπειρίες και να διατυπώσουν απαντήσεις στο κρίσιμο ερώτημα: Κατοικία, δικαίωμα ή εμπόρευμα;

Διασταυρώσεις και Συναρμογές

Από την Γκιαούρ Ιζμίρ στην Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων

Το Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ ανακήρυξε, την Παρασκευή 22 Μαΐου επίτιμο διδάκτορα την ιστορικό Πόπη Πολέμη, τιμώντας τη συμβολή της στην ιστορία του βιβλίου και των ιδεών. Για τους ανθρώπους με το έργο το ήθος και την προσφορά της Πόπης Πολέμης, δεν χρειάζονται πολλά και ηχηρά λόγια. Γι’ αυτό θα πούμε μόνο ότι, στην περίπτωση αυτή, η τιμή επιστρέφει στο τιμώντα. Και θα σταματήσουμε εδώ, για να παραθέσουμε όσο το δυνατόν εκτενέστερα αποσπάσματα από την ομιλία της στην τελετή – μια τελετή που δεν ήταν τελετή, αλλά μια γιορτή όπου περίσσευε η χαρά, η συγκίνηση και τα ειλικρινή αισθήματα.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

της Πόπης Πολέμη

Μαζί με τις θερμές ευχαριστίες για την τιμητική απόφαση του Τμήματος Φιλολογίας, θα ήθελα να ξεκινήσω τη σύντομη αυτή κατάθεση με την ομολογία ενός παλαιού κρίματος, κι ας μην πιστεύω στην δι’ εξομολογήσεως εξιλέωση. Όταν τον περασμένο Οκτώβρη η Μαίρη Μικέ, παλαιά συμφοιτήτρια και φίλη, μου έκανε λόγο για την επικείμενη πρόταση που κατέληξε να μας συγκεντρώσει σήμερα εδώ, η συγκίνηση ήταν εύλογη, προπάντων γιατί η πρωτοβουλία πήγαζε από το Τμήμα με το οποίο με συνδέουν τόσες αναμνήσεις. Ελπίζω οι φίλοι να με συγχωρήσουν αν πω πως, ούτως ή άλλως, η τιμή μού φάνηκε υπερβολική. Ωστόσο, δεν είναι αυτός ο λόγος που η πρώτη αντίδραση ήταν ευγενικά να αρνηθώ. Είναι γιατί μου είχε κακοφανεί πολύ όταν ο Φίλιππος Ηλιού αποδέχθηκε την αντίστοιχη πρόταση από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, για την οποία πίστευα ότι δικαίως του έγινε, αλλά ήμουν απόλυτα πεπεισμένη πως ο ίδιος δεν θα συναινούσε. Βλέπετε, όταν είχα κτυπήσει την πόρτα του τον Σεπτέμβρη του ’82, αυτό συνέβη, μεταξύ των άλλων, επειδή εκείνος ο αποσυνάγωγος αριστερός ουδεμία σχέση είχε με πανεπιστήμια και επίσημους θεσμούς. Εξού και η απογοήτευση, καθώς θεώρησα πως δεχόταν να ενσωματωθεί συμβολικά σε ό,τι τον έβρισκε αντίθετο, αφού προηγουμένως τον είχε αποκλείσει. Η ειρωνεία δε ήταν πως το τηλεφώνημα της Μαίρης ήρθε ακριβώς είκοσι χρόνια μετά την τελετή εκείνη της 25ης Οκτωβρίου του 1994, στη χαρά της οποίας αγενώς είχα αρνηθεί να συμμετάσχω. Σαν κάποιος να μου τραβούσε το αυτί, γελώντας με συγκατάβαση.

Μια Συνθήκη των Βερσαλλιών τον 21ο αι;

Οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας και δανειστών

                                                                                                                 του Σάιμον Ρεν–Λιούις                                                                       μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Max Ernst – Enter, Exit

Εκ πρώτης όψεως, οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τρόικα φαίνονται να είναι απλώς μια μάχη για χρηματικούς πόρους: τι κομμάτι από την πίτα του ελληνικού εθνικού εισοδήματος θα πρέπει να πάει στους πιστωτές. Υπήρξαν πολλές παρόμοιες μάχες στην Ιστορία,  εκείνο όμως που κάνει την τωρινή μάχη ασυνήθιστη, είναι το ότι οι πιστωτές διαθέτουν ένα μοναδικό όπλο στο πλευρό τους. Με τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος να έχει σχεδόν επιτευχθεί, η διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας θα έπρεπε κανονικά να είναι εξαιρετικά ισχυρή. Οι πιστωτές της ευρωζώνης θα έπρεπε να προσπαθούν απελπισμένα να διασώσουν ό,τι μπορούν μετά την ανόητη απόφασή τους να εξαγοράσουν το ελληνικό δημόσιο χρέος προς τους ιδιώτες. Ο μόνος λόγος που η Τρόικα έχει το πάνω χέρι, είναι ότι διατηρεί  τη δυνατότητα να απειλήσει την Ελλάδα με έξοδο από την Ευρωζώνη.[1]

Μέρος της σκόπιμης μυθοποίησης που συνεχίζεται, είναι να παρουσιάζεται η έξοδος από την Ευρωζώνη σαν μια, κατά κάποιον τρόπο, αυτόματη συνέπεια μιας ελληνικής χρεοκοπίας. Αλλά η Ελλάδα, βέβαια, έχει ήδη χρεοκοπήσει, ωστόσο παραμένει στην Ευρωζώνη. Η Ελλάδα θέλει να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Αυτό που θα την κάνει να αλλάξει γνώμη θα είναι εάν μετά από μια στάση πληρωμών και πιθανό bank-run, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αρνηθεί να λειτουργήσει με την ιδιότητα του δανειστή έσχατης ανάγκης για τις τράπεζές. Και πάλι αυτό θα παρουσιαστεί από την ΕΚΤ ως αναπόφευκτο, δεδομένων των κανόνων της ΕΚΤ. Αλλά, όπως επισημαίνει ο Καρλ Ουίλαν, η ΕΚΤ στην πραγματικότητα έχει μεγάλη διακριτική ευχέρεια κινήσεων και έχει χρησιμοποιήσει την ευχέρεια αυτή παίζοντας τον ρόλο της ως μέρος της Τρόικας (K.  Whelan, «What’s Going On with Greece and the ECB?», medium.com, 1.2.2015)

Τουρκία: Η νίκη του HDP, φραγμός στην απολυταρχία

του Γιόρις Λέβερινκ

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Κωνσταντινούπολη, 8.6.2015. Η Τουρκία πρέπει να είναι μια από τις ελάχιστες χώρες στον κόσμο όπου οι υποστηρικτές του μικρότερου κοινοβουλευτικού κόμματος πανηγυρίζουν λες και είναι κυρίαρχοι του σύμπαντος. Την Κυριακή το βράδυ, όταν άρχισαν να βγαίνουν τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών, ο κόσμος δεν άργησε να καταλάβει ότι το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) είχε περάσει το κατώφλι του 10%. Οι υποστηρικτές του κόμματος βγήκαν στους δρόμους για να λάβουν μέρος στους αυθόρμητους πανηγυρισμούς που ξεσπούσαν από δω κι από κει, χορεύοντας τον παραδοσιακό χορό χαλάι, ανεμίζοντας κουρδικές σημαίες, κορνάροντας και φωνάζοντας συνθήματα όπως «Είμαστε το HDP, κι είμαστε πια στη Βουλή!»

Πανηγυρισμοί για τη νίκη, 7.6.2015. Φωτογραφία της Julia Buzaud, από το flickr

Η εορταστική διάθεση των ψηφοφόρων και των φίλων του HDP προερχόταν από το γεγονός ότι ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του τουρκικού κράτους που ένα φιλοκουρδικό κόμμα μπαίνει στο κοινοβούλιο. Το κερασάκι στην τούρτα της επιτυχίας του HDP ήταν η συνειδητοποίηση ότι οι περισσότερες έδρες που θα καταλάβουν πλέον οι εκπρόσωποι του HDP ανήκαν, την προηγούμενη περίοδο, στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), το οποίο έχασε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία για πρώτη φορά στα δεκατρία χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία.

Η ιστοριογραφία συνοδεύει τον 20ό αιώνα και παρεμβαίνει σ’ αυτόν

Συνέντευξη του Αντώνη Λιάκου με την ευκαιρία του διεθνούς  συνεδρίου History of of Twentieth–Century Historiography 

Μιλάει για τη σχέση ιστορίας-πολέμου-έθνους, την «απο-ευρωποίηση» της ιστοριογραφίας, τη μικροϊστορία, τον μαρξισμό

Κοιτάζοντας το πρόγραμμα του συνεδρίου, μου κάνει εντύπωση το μέγεθος (130 σύνεδροι) αλλά και η προέλευση των συνέδρων — από τη Νότιο Αμερική έως την Ανατολική Ασία… Γιατί αυτό το συνέδριο και γιατί τώρα;

Ζούμε σ’ έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς, αλλά και στον οποίο το ενδιαφέρον για την ιστορία γίνεται ολοένα μεγαλύτερο και πιο μαζικό. Το ερώτημα είναι πώς φτάσαμε έως εδώ. Έχουμε πολλές μελέτες για το πώς διαμορφώθηκε η ιστοριογραφία τον 19ο αιώνα, τότε που συγκροτήθηκε ως κλάδος, συνδέθηκε με τη συγκρότηση του έθνους, και η ιστοριογραφία από σχόλη έγινε επάγγελμα. Ποιο είναι όμως το προφίλ της στον 20ό αιώνα; Και, κυρίως, πώς η ιστορία του 20ού αιώνα διαμόρφωσε την ιστοριογραφία; Η ιστοριογραφία δεν είναι ένας κλειστός κόσμος, που διαμορφώνεται με άξονα την εσωτερική του δυναμική. Βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση με όσα συμβαίνουν, ακόμα κι αν αφορά την αρχαιότητα ή τους προϊστορικούς πολιτισμούς. Και αυτός ο αιώνας είδε δύο Παγκόσμιους Πολέμους με κατακλυσμιαία αποτελέσματα, είδε εξανδραποδισμούς λαών, αναγκαστικές μετοικεσίες, είδε την αποαποικιοποίηση, την εκτόξευση της τεχνοεπιστήμης, την αλλαγή της σχέσης ανάμεσα στα δύο φύλα, μεγάλες και συμπαγείς αντιμαχόμενες ιδεολογίες, την παγκοσμιοποίηση που έκανε τον κόσμο ένα αλληλοσυνδεδεμένο σύνολο, αλλά και τις συνεχείς κρίσεις. Ένας αιώνας πολύ διαφορετικός από τον 19ο. Η ιστοριογραφία δεν καταγράφει απλώς το παρελθόν· συνοδεύει τον αιώνα, τον σχολιάζει, παρεμβαίνει δημιουργώντας συνειδήσεις, ανταποκρίνεται σε ανάγκες.

Ντιέγκο Ριβέρα, «Άνθρωπος στο σταυροδρόμι», 1933.
Από την αφίσα του συνεδρίου

Ποιοι είναι οι «αρμοί» αυτών των αλλαγών;

Αν συγκρίνεις φωτογραφίες από συνέδρια ιστορικών στις αρχές και στα τέλη του 20ού αιώνα καταλαβαίνεις. Τότε λίγοι, ανήκαν στις υψηλές ελίτ, άνδρες βεβαίως, Ευρωπαίοι, με προνομιακές σχέσεις με το κράτος. Σήμερα, οι ιστορικοί είναι εκατοντάδες χιλιάδες, σε όλο τον κόσμο: άνδρες και γυναίκες, από όλες τις φυλές, κυρίως από μεσαία στρώματα, οι περισσότεροι/ες χωρίς σταθερή δουλειά. Το επάγγελμα έχει μαζικοποιηθεί, έχει αλλάξει το προφίλ του ιστορικού.

Το αναγνωστικό κοινό επίσης έχει διευρυνθεί. Η εγγραμματοσύνη διευρύνθηκε, η μετάβαση από την τυπογραφία στην εικόνα και στην ψηφιακή εποχή, ο πολλαπλασιασμός εθνών και κοινωνικών ομάδων σε αναζήτηση ιστορίας, όλα αυτά άλλαξαν το κοινό των ιστορικών. Δεκάδες νέες χώρες αναδύθηκαν τον 20ό αιώνα, και αυτές είχαν ανάγκη την ιστορία και τους ιστορικούς για να φιλοτεχνήσουν το προφίλ τους. Άλλαξε, επίσης, ο τρόπος χρηματοδότησης. Κάποτε κρατικός, τώρα πολυκεντρικός, δεν εξαφανίστηκε ο έλεγχος, άλλαξε ο τύπος, πάντως εξασφάλισε περισσότερη ελευθερία, αν και δεν ακούγονται όλες οι απόψεις με την ίδια ισχύ. Αυτά έχουν ασφαλώς επιπτώσεις στους προσανατολισμούς της ιστορίας.

Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα και ο ρόλος των Ελλήνων εθελοντών

Είκοσι χρόνια από τη σφαγή

 Μια αποκαλυπτική έρευνα του ιστολογίου ΧΥΖ Contagion

Σρεμπρένιτσα Βοσνίας, 11 Ιουλίου 1995, την ημέρα της πτώσης της πόλης και της αρχής της σφαγής. Διακρίνονται το τότε στέλεχος της Χρυσής Αυγής, Τζανόπουλος Σπύρος (λοχίας της ΕΕΦ), ο Ζαβιτσάνος Δημήτριος (αρχιλοχίας της ΕΕΦ) και μαζί τους –άλλοι φαίνονται κι άλλοι όχι– βρίσκονται οι Βασιλειάδης Τρύφων, Φλορίν Αννα, Σχιζάς Βασίλης, Κυριακίδης Κ., Λυμπερίδης Γ. και Δημουλάς Xαράλαμπος Στη σημαία διαβάζουμε: «Άστρον Βεργίνας * Μακεδονία Ελλάς» (Πηγή: ΧΥΖ Contagion)

Η 11η Ιουλίου 1995 είναι μια μαύρη μέρα όχι μόνο για τη Σρεμπρένιτσα και τους Βόσνιους Μουσουλμάνους, αλλά για ολόκληρη την Ευρώπη και την ανθρωπότητα. Γιατί εκείνη τη μέρα ο σερβοβοσνιακός στρατός, υπό τον Ράτκο Μλάντιτς, καταλαμβάνει τη Σρεμπρένιτσα και αρχίζει τις «εκκαθαρίσεις». Και τις επόμενες μέρες πραγματοποιεί μαζικές εκτελέσεις εφήβων και ανδρών μουσουλμάνων· οι εκτιμήσεις τους ανεβάζουν σε 7.000-8.000. Η σφαγή θεωρείται το μεγαλύτερο έγκλημα πολέμου στην Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το 2007, τη χαρακτήρισε «γενοκτονία».

Τα παραπάνω είναι γνωστά, με πολλές λεπτομέρειες, τουλάχιστον στο ευρωπαϊκό κοινό — στην Ελλάδα το θέμα δεν υπήρξε ιδιαίτερα «δημοφιλές», ιδίως μέσα στο κλίμα της ελληνοσερβικής φιλίας, του Νεομακεδονικού Αγώνα, του εθνικισμού και των μεγαλοϊδεατικών φαντασιώσεων της δεκαετίας του 1990. Εκείνο που παραμένει στην αφάνεια (αν εξαιρέσουμε λίγες προσπάθειες, όπως λ.χ. του Ιού) είναι ο ρόλος της Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς (ΕΕΦ), μονάδας ενσωματωμένης στον τακτικό σερβοβοσνιακό στρατό, που πήρε μέρος στην κατάληψη της Σρεμπρένιτσα και μάλιστα ανάρτησε την ελληνική, τη βυζαντινή και τη σημαία της Βεργίνας, δίπλα στη σερβική.