Λαϊκή απογευματινή;

του Στρατή Μπουρνάζου

To πλήθος που συγκεντρώθηκε την Πέμπτη στο Σύνταγμα, αξίζει την προσοχή μας. Δεν είμαι βέβαιος αν ήταν 3.000, 4.000 ή 6.000 (δεν ήμουν εκεί, και έτσι και όλο το σχόλιο βασίζεται σε όσα διάβασα, όσα είδα σε φωτογραφίες και όσα μου είπαν), πάντως, κατά τη γνώμη μου, μεγαλύτερη σημασία από τον ποσοτικό προσδιορισμό έχει η συζήτηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της συγκέντρωσης. Περίμενα, και περιμέναμε, νομίζω, βαριά βαριά, καμιά  πεντακοσαριά νοματαίους. Οπότε, αμέσως, έχουμε ένα ζήτημα: Γιατί κατέβηκαν αυτές οι χιλιάδες; Οι ερμηνείες ότι τα το προπαγάνδισαν τα κανάλια ή η Ν.Δ. κινητοποίησε τον κόσμο της, παρότι ισχύουν, κινδυνεύουν να μας αποπροσανατολίσουν από τα ουσιώδη ερωτήματα: Ποιοι κατέβηκαν, γιατί κατέβηκαν, γιατί παλιότερα δεν κατέβαιναν;

Πηγή: «Η Καθημερινή», 19.6.2015

Δεν έχω έτοιμη απάντηση. Μπορούμε, ασφαλώς, να διασκεδάσουμε όσο θέλουμε με τον αχταρμά ή τα συνθήματα (Νot to Stalinism κλπ. κλπ.). Aν όμως θέλουμε να κάνουμε δουλειά –και, στην περίπτωσή μας, όταν λέω δουλειά, εννοώ πολιτική δουλειά– δεν μπορούμε να μείνουμε σε αυτά. Πρέπει να αντιπαρατεθούμε πολιτικά, πρέπει να είμαστε σκληροί όταν γράφονται  αθλιότητες (όπως για παράδειγμα αυτά που γράφτηκαν εναντίον της Νατάσσας Γιάμαλη) και, επίσης, χωρίς χλεύη, πρέπει να κατανοήσουμε. Ας σκεφτούμε και στις δικές μας συγκεντρώσεις, και στους «Αγανακτισμένους» πόσοι απίθανοι έρχονταν ή πόσα «παράταιρα» συνθήματα ακούγονταν.

Και  έτσι, πέρα από τον «κατευθυνόμενο» χαρακτήρα (μια ερμηνεία που γενικώς, κατά τη γνώμη μου, έχει κοντά ποδάρια),  σημασία, για μένα, έχει να δούμε τη λαϊκότητα, τη δεξιά λαϊκότητα  της Πέμπτης. Όλα τα φαιδρά, αυτοί που χοροπήδαγαν φωνάζοντας «Ευρώπη! Ευρώπη!» ή τα κακοφτιαγμένα αγγλικά των πλακάτ, πάνε χέρι χέρι με τη μαζικότητα της εκδήλωσης. Η «πλέμπα» (σε εισαγωγικά, προφανώς, μην παρεξηγηθώ…), με την οποία  μάλλον παθαίνουν αλλεργία οι εμπνευστές της συγκέντρωσης, ήταν εκεί – κι αυτό έκανε τη διαφορά, σε σχέση με παλιότερες ανάλογες συγκεντρώσεις (λ.χ. εναντίον του «μπαλτά» στην παιδεία, όπου οι συγκεντρωμένοι ήταν κάποιες εκατοντάδες).

Μαρκ Μπλοκ (6.7.1886-16.6.1944)

Από το «επάγγελμα του ιστορικού» στην Αντίσταση 

της Ρίκας Μπενβενίστε 

Στις 16 Ιουνίου του 1944, δέκα ημέρες μετά την Απόβαση στη Νορμανδία, δέκα εβδομάδες πριν από την απελευθέρωση του Παρισιού, τριάντα αντιστασιακοί, κρατούμενοι στη Λυών, οδηγούνται στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ανάμεσά τους ο πενηνταοκτάχρονος καθηγητής Μαρκ Μπλοκ.

Ο Μαρκ Μπλοκ από τον Ντέιβιντ Λιβάιν

Το όνομα του Μαρκ Μπλοκ είναι συνυφασμένο με τα Annales, το περιοδικό που ίδρυσαν από κοινού με τον Λυσιέν Φεβρ το 1929, και με μια σχολή ή έναν κύκλο ιστορικών που έδωσαν ώθηση στο ρεύμα που άλλαξε το επιστημολογικό παράδειγμα στην ιστοριογραφία, ανανεώνοντας εκ βάθρων τους τρόπους να σκεφτόμαστε το παρελθόν και να κάνουμε ιστορία. Υιοθετώντας με κριτικό τρόπο την οπτική και τις εξελίξεις που σημειώνονταν στις άλλες κοινωνικές επιστήμες οι ιστορικοί αυτοί αντιτάχθηκαν στην κυρίαρχη παραδοσιακή, θετικιστική ιστορία, διεύρυναν την αντίληψη για το τι συνιστά ιστορική πηγή. Όλα αυτά είναι αρκετά γνωστά, αξίζει όμως να θυμόμαστε πως o τρόπος να «κάνουμε ιστορία», που μας συνοδεύει σήμερα, αποτέλεσε κάποτε «μια μικρή διανοητική επανάσταση».

Ο Μαρκ Μπλοκ αναγνωρίζεται επίσης ως κορυφαίος ιστορικός του Μεσαίωνα. Τα μεγάλα βιβλία του για τους Θαυματουργούς βασιλιάδες (1924), για τα Πρωτότυπα χαρακτηριστικά της γαλλικής αγροτικής ιστορίας (1931) και για τη Φεουδαρχική κοινωνία (1939-40), αποτελούν μνημεία λογιοσύνης και πνευματικής τόλμης. Στις αναλύσεις του οι μεσαιωνικοί θεσμοί απέκτησαν σημασία ως εξουσίες που παρεμβαίνουν στη διαμόρφωση του αγροτικού τοπίου και στο κοινωνικό γίγνεσθαι, οι σχέσεις εξάρτησης συνδέθηκαν με την υλική ζωή και τις οικονομικές συνθήκες, οι δοξασίες και οι νοοτροπίες διεκδίκησαν ρόλο στην ερμηνεία του παρελθόντος. Τα άρθρα του για τη μεσαιωνική ιστορία, αλλά και βιβλιοκριτικές, σημειώματα και εκατοντάδες επιστολές που συνέγραψε μαρτυρούν τις περιέργειες και το ταμπεραμέντο του ιστορικού.

Αυτό που συγκαλύπτει η ευρωζώνη για την Ελλάδα

του Σαϊμον Ρεν–Λιουις

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου 

Κάθε φορά που γράφω για την Ελλάδα, ένα μεγάλο ποσοστό των σχολίων (ίσως να πλησιάζουν και τα μισά) θα μπορούσαν να συνοψισθούν ως εξής: πώς μπορείς να παίρνεις το μέρος της Ελλάδας όταν η οικονομία της είναι τόσο αντιπαραγωγική και οι κυβερνήσεις της τόσο ανίκανες και μάλιστα μετά από όσα έχουμε κάνει για αυτούς; Δεν έχω καμία ψευδαίσθηση γύρω από τις ανεπάρκειες και τη διαφθορά που ενδημούν στην ελληνική οικονομία. Ούτε και σκοπεύω να αναγορευθώ σε υπερασπιστή οποιασδήποτε ελληνικής κυβέρνησης.

Ernst Ludwig Kirchner – Mask dance

Μου φαίνεται εξαιρετικά άστοχος ο ισχυρισμός ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν ήδη φανεί πολύ γενναιόδωροι απέναντι στην Ελλάδα. Υπάρχει η γενική πεποίθηση ότι, αν δεν είχαν παρέμβει, η λιτότητα που θα αναγκαζόταν να εφαρμόσει η Ελλάδα θα ήταν πολύ χειρότερη. Είναι εντελώς λάθος. Αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί φάνηκαν γενναιόδωροι με κάποιους, αυτοί ήταν οι αρχικοί πιστωτές της Ελλάδας, που περιλάμβαναν τις τράπεζες διαφόρων κρατών εντός και εκτός Ευρώπης.

Ας υποθέσουμε ότι οι πολιτικοί ηγήτορες της Ευρωζώνης είχαν αδρανήσει, αφήνοντας τα πράγματα να πάρουν την πορεία τους όταν ξεκίνησε η αναταραχή των αγορών για την Ελλάδα στις αρχές του 2010. Αυτό θα είχε προκαλέσει άμεση χρεοκοπία, και η ελληνική κυβέρνηση θα αιτούνταν βοήθεια από το ΔΝΤ. (Στην πραγματικότητα, στα τέλη του 2009 οι αρχές της Ευρωζώνης υπαινίσσονταν ότι μια ενδεχόμενη βοήθεια από το Ταμείο δεν θα ήταν «ούτε αρμόζουσα ούτε ευπρόσδεκτη»)[1]. Σε αυτές τις συνθήκες, και με δεδομένους τους περιορισμένους πόρους του ΔΝΤ, θα είχε υπάρξει κηρυχθεί χρεοκοπία για το σύνολο του ελληνικού δημόσιου χρέους.

Μνήμη και Λήθη: Η φωτογραφία και τα ίχνη της Ιστορίας

της Πηνελόπης Πετσίνη

Θωμάς Γερασόπουλος, από τη σειρά «Site of Memories»: «H Σπηλιά του Ζαχαριάδη»

Στον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο, η οξύτατη ιστοριογραφική διαμάχη για το «τραυματικό παρελθόν» –τη δεκαετία του 1940, και συγκεκριμένα την Κατοχή και τον Εμφύλιο– βρέθηκε στο αποκορύφωμά της μια δεκαετία πριν, υποχρεώνοντας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πολυμέρης Βόγλης, όσους ασχολουνται επιστημονικά με την περίοδο να επανεξετάσουν κριτικά τις βεβαιότητες και τις υποθέσεις τους. Προφανώς και αυτό το ενδιαφέρον δεν ήταν καινούριο (το αποδεικνύει άλλωστε ένα πλήθος άρθρων και δοκιμίων των προηγούμενων δεκαετιών, όπως των Χάγκεν Φλάισερ, Μαρκ Μαζάουερ, Γιώργου Μαργαρίτη, Τασούλας Βερβενιώτη κλπ.). Αυτή η τελευταία έκρηξη ενδιαφέροντος χαρακτηρίστηκε από μια «στροφή στην κοινωνία» που επεδίωξε να αναδείξει την αλληλεπίδραση μεταξύ του κοινωνικού και του πολιτικού, διπλωματικού, στρατιωτικού παράγοντα, ενώ ταυτόχρονα επανέφερε στη συζήτηση τη σχέση ιστορίας και μνήμης δίνοντας έμφαση στο κοινωνικό πλαίσιο αλλά και στην εγγραφή της μνήμης στον χώρο. Η συμφιλίωση του γνωστικού πεδίου της παραδοσιακής ιστοριογραφίας με έννοιες όπως αυτές της συλλογικής μνήμης του Μορίς Αλμπάκς ή των μνημονικών τόπων του Πιερ Νορά, οδήγησε, αν μη τι άλλο,  σε πιο δυναμικές προσεγγίσεις του παρελθόντος.

Ένα απαράδεκτο δημοσίευμα του «Unfollow»

του Στρατή Μπουρνάζου

Στο τεύχος Ιουνίου το Unfollow φιλοξένησε ένα άρθρο του Λ. Χαραλαμπόπουλου, το οποίο, κατά τη γνώμη μου, είναι εντελώς ψευδές και διασύρει εντελώς άδικα τον δημοσιογράφο Θοδωρή Μιχόπουλο, σήμερα διευθυντή του γραφείου τύπου του πρωθυπουργού. Θεώρησα λοιπόν υποχρέωσή μου να στείλω μια επιστολή στο περιοδικό. Το Unfollow μου απάντησε ότι δεν θα τη δημοσιεύσει, γιατί δεν εμπλέκομαι με κάποιον τρόπο, είμαι άσχετος με το θέμα και τα πρόσωπα.

Τη δημοσιεύω λοιπόν αναγκαστικά εδώ, καθώς θεωρώ το ζήτημα πολύ σοβαρό και ευρύτερου ενδιαφέροντος. Ας κρίνει ο καθένας. Μία διευκρίνιση μόνο: στα είκοσι χρόνια που γράφω, με το θέμα της συντριπτικής πλειονότητας των άρθρων και σχολίων μου δεν είχα καμία άμεση προσωπική εμπλοκή.

Ο χρόνος της κρίσης

του Πολυμέρη Βόγλη

Σε εποχές πολιτικών κρίσεων ο χρόνος επιταχύνεται — συμβαίνει αυτό που οι ιστορικοί ονομάζουν «πύκνωση της ιστορίας». Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα συμβαίνουν σημαντικές εξελίξεις και ανατροπές που κανείς δεν είχε προβλέψει τον χρόνο και τον τρόπο με τον οποίο επρόκειτο να συμβούν. Αυτές δημιουργούν τη δική τους δυναμική που δεν προκύπτει από κάποια προειλημμένη απόφαση ούτε ακολουθεί κάποιο προδιαγεγραμμένο σενάριο.

Έργο του Χρήστου Καπράλου, 1984

Στα μεταπολεμική χρόνια γνωρίσαμε αρκετές τέτοιες στιγμές «πύκνωσης της ιστορίας», οι οποίες σχετίζονταν με την υπεράσπιση της δημοκρατίας. Μια τέτοια στιγμή ήταν πριν πενήντα χρόνια, τον Ιούλιο του 1965. Η ανατροπή της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου οδήγησε σε καταιγιστικές εξελίξεις για δύο μήνες με το σχηματισμό διαδοχικών «βασιλικών» κυβερνήσεων και με τη μαχητική κινητοποίηση χιλιάδων ανθρώπων που υπερασπίζονταν τη λαϊκή κυριαρχία. Μια άλλη τέτοια στιγμή, ακόμη πιο «πυκνή», ήταν τον Ιούλιο του 1974. Στις 15 Ιουλίου 1974 έγινε το πραξικόπημα κατά του Μακάριου στην Κύπρο, πέντε μέρες αργότερα ξεκίνησε η τουρκική εισβολή στο νησί και στις 24 Ιουλίου ορκιζόταν η κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Κ. Καραμανλή. Μέσα σε λίγες ημέρες η επτάχρονη δικτατορία, που φαινόταν πανίσχυρη, είχε καταρρεύσει κάτω από το βάρος της στρατιωτικής ήττας και της λαϊκής οργής, και το δημοκρατικό πολίτευμα είχε αποκατασταθεί. Σε αντίθεση με τον «πυκνό χρόνο» των πολιτικών κρίσεων, ο χρόνος της οικονομικής κρίσης, ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες, εξελίσσεται και βιώνεται πολύ διαφορετικά. Ας σκεφτούμε με ποιο τρόπο σημειώνεται ο χρόνος όλο αυτό το διάστημα. Ο χρόνος προσδιορίζεται από τα ορόσημα των διαπραγματεύσεων: το επόμενο Eurogroup, την επόμενη σύνοδο κορυφής, την επόμενη ημερομηνία αποπληρωμής των δόσεων προς το ΔΝΤ. Ο χρονικός ορίζοντας είναι βραχύς: 9 Απριλίου, 24 Απριλίου, 11 Μαΐου, 5 Ιουνίου, 14 Ιουνίου, 18 Ιουνίου και μετά στις 30 Ιουνίου. Η αίσθηση οικονομικής ασφυξίας και η έλλειψη προοπτικής επιτείνονται από τα στενά χρονικά περιθώρια και τα διαδοχικά χρονικά ορόσημα που εξαντλούνται, μόνο για να τεθούν νέα που επίσης χρονικά είναι πολύ κοντά. Για αρκετό καιρό τώρα, ο χρονικός ορίζοντας μας εξαντλείται στις επόμενες εβδομάδες ή το πολύ στον επόμενο μήνα και αδυνατούμε να σκεφτούμε μακροπρόθεσμα, να σκεφτούμε το μέλλον . Ο χρόνος που δημιουργεί η οικονομική κρίση προσδιορίζεται από την κυριαρχία της βραχείας διάρκειας και είμαστε εγκλωβισμένοι σε ένα αγωνιώδες παρόν. Το μεν πρόσφατο παρελθόν έχει συλλήβδην απαξιωθεί καθώς η Μεταπολίτευση έχει γίνει συνώνυμο όλων των στρεβλώσεων και των παθογενειών της ελληνικής κοινωνίας, ενώ το μέλλον είναι αβέβαιο και γι’ αυτό είναι πηγή φόβου και ανησυχίας.

Τουρκία: Αναγνώσεις των εκλογών μέσα από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης

της Έφης Κάννερ

Πανηγυρισμοί για τη νίκη, 7.6.2015. Φωτογραφία της Julia Buzaud, από το flickr

Είναι σίγουρα νωρίς να μιλάμε για κατάρρευση του ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών της 7ης Ιουνίου. Παραμένει το πρώτο κόμμα της Τουρκίας, ενώ το ποσοστό 40,66% που έλαβε (σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση των οριστικών αποτελεσμάτων) δεν είναι μικρό, δεδομένων μάλιστα των σκανδάλων διαφθοράς που το βαραίνουν και του απίστευτου αυταρχισμού που είχε επιδείξει το προηγούμενο διάστημα. Ωστόσο, το 13% σχεδόν που πέτυχε το ΗDP (Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών), ξεπερνώντας τα προγνωστικά και εξασφαλίζοντας 80 βουλευτές στην τουρκική Εθνοσυνέλευση είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο. Η νέα Εθνοσυνέλευση έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις πιο πολύχρωμες στην τουρκική ιστορία, περιλαμβάνοντας 97 γυναίκες, αριθμό πρωτοφανή για τα τουρκικά δεδομένα, από τις οποίες μία Γιεζιντί, έναν Συρορθόδοξο, έναν Ρομά και τρεις Αρμένιους βουλευτές.[1] Το ΗDP, σύμφωνα με το καταστατικό του απευθυνόταν σε όλα τα καταπιεσμένα τμήματα της τουρκικής κοινωνίας (εργάτες, μετανάστες, αγρότες, συνταξιούχους, γυναίκες, ομοφυλόφιλους, ΑΜΕΑ), κάτι που τοποθετεί το κόμμα αυτό στον πολιτικό χώρο της νέας κινηματικής Αριστεράς, ο οποίος προβάλλει τόσο οικονομικά όσο και ευρύτερα ταυτοτικά αιτήματα (αιτήματα που σχετίζονται με το φύλο, την εθνότητα κλπ). Με μια τέτοια ατζέντα το ΗDP κατάφερε να αποτελέσει κάτι παραπάνω από ένα φιλοκουρδικό κόμμα και να αναδειχθεί σε φορέα διαμαρτυρίας πολλών ομάδων που αισθάνονταν αποκλεισμένες στην Τουρκία του ΑΚΡ. Εκτός του ότι το 48,7% των υποψηφίων του ήταν γυναίκες, στα ψηφοδέλτιά του εμφανίζονταν Αρμένιοι, Αραβόφωνοι χριστιανοί, ομοφυλόφιλοι, καθώς και μέλη των επαναστατικών ομάδων της δεκαετίας του 1970.

Στο χρόνο Πάνο

Στο χρόνο Πάνο

Ένας χρόνος από τον θάνατο του Πάνου Οικονόμου

του Κωστή Παπαϊωάννου

Θα μιλήσουμε πιο φωναχτά, πιο σωστά, όταν έρθει εκείνη η ώρα; Και αν ναι, γιατί; Οι λέξεις μας θα διαθέτουν ακόμη άρθρωση ή δε θα είναι παρά βογκητά, ψελλίσματα; […]

Και μήπως εκεί βρίσκεται η αληθινή πλευρά των ανθρώπων; Μήπως ο θάνατος μπορεί να νικηθεί αν ειπωθεί καλά;

Michel Schneider, Morts imaginaires, 2003 

Αυτά τα λόγια διάλεξε ο Πάνος Οικονόμου ως εισαγωγικό μότο στην ποιητική του σύνθεση «Το εξώφυλλο δέρμα του χρόνου» που εκδόθηκε πέρσι, λίγους μόνο μήνες πριν τον θάνατό του. Τριγυρνώ στη σκέψη για τη νίκη του λόγου επί του θανάτου, «αν ειπωθεί καλά» ή –ρισκάροντας μια βλάσφημη ανάγνωση της φράσης– «λόγω θάνατον πατήσας». Ανασκαλεύοντας τα γραπτά του Πάνου, ακούγοντας τις εκπομπές του Καίσαρα, διαβάζοντας τα tweets του Contrabbando και μιλώντας με παλιούς μαθητές του Οικονόμου (πρόκειται για μερικά από τα πολλά του δημόσια πρόσωπα) τους μήνες που μεσολάβησαν ταλαντεύομαι διαρκώς ανάμεσα στον αποχαιρετισμό και στη συνάντηση. Και ενώ το εξόδιο Γεγονός είναι ανεπίστρεπτο, η πιθανότητα της συνάντησης καιροφυλακτεί διεκδικώντας μια post mortem ρεβάνς. Ή, όπως το έγραψε ο ίδιος:

— Παλεύεται το μηδέν;

Ένα

Άρθρωσα με έπαρση

Και μετά

ένα  συν  ένα

κάνουν

δύο

λες κι ήταν κεκτημένο από αιώνες

το συν

για να μας πάει παραπέρα…

Αυτές τις μέρες της συλλογικής επώδυνης αγωνίας, αναρωτιέμαι πώς θα σχολίαζε από μικροφώνου ετούτο το μακρύ καλοκαίρι των πιστωτών. Ίσως έτσι: «Ο ιατροδικαστής απεφάνθη: Το τραύμα στα όνειρα προήλθε από αμβλύ αντικείμενο».

Ένα χαρακτηριστικό των σημαντικών και πλούσιων ανθρώπων είναι ότι αφήνουν ένα ξεχωριστό αποτύπωμα σε καθέναν από όσους συνάντησαν. Έτσι και οι λίγες πιο πάνω σκέψεις δεν αντιστοιχούν παρά μόνο σε ψήγματα του δικού μου Πάνου. Όμως στις 23 Ιουνίου, 9 μ.μ., στο Polis art café, στο αίθριο της Στοάς του Βιβλίου, όλοι οι φίλοι τιμούμε τον Πάνο Οικονόμου, ο καθένας με τον τρόπο του. Ίσως εντέλει κι ο καθένας τον δικό του Πάνο, ένα χρόνο από το ταξίδι του στα άστρα. Θα μιλήσουν ο Νίκος  Ξυδάκης, ο Κωστής Παπαϊωάννου, ο Αποστόλης Καπαρουδάκης, ο Θανάσης Τσιρταβής, ο Γιάννης Νταουλτζής. Θα απαγγείλουν η Μάνια Παπαδηµητρίου, ο Ανδρέας Μαυραγάνης, ο Αντώνης Φωστιέρης. Δραματοποιημένη ποίηση του Π. Οικονόμου θα παρουσιάσουν η  Αγάθη Κάλτσα, η Καλλιόπη Τακάκη και μελοποιημένη ποίηση η Σοφία Καµαγιάννη. Θα προβληθεί ταινία μικρού μήκους των Αλέξανδρου και Χρήστου Χαντζή για τον ποιητή. Τραγούδια τους θα παρουσιάσουν οι μουσικοί Θάνος Μικρούτσικος, Κλεονίκη Δεµίρη, Κατερίνα Παπαχρήστου, Νίκος Βεργέτης, Τζιµ Σταρίδας, Μανώλης Νανούρης.

Η μουσουλμανική οργή

του Νίκου Χατζηνικολάου

Δασκάλα: «Πέτρο, ποιος χτύπησε πρώτος τον άλλο; Εσύ ή ο Κωστάκης;»

Πώς να εξηγήσουμε τις πολύνεκρες αυτοκτονικές επιθέσεις στην καρδιά της Δύσης; Νέα Υόρκη 2001, Μαδρίτη 2004, Λονδίνο 2005, Βοστόνη 2013, Παρίσι και Κοπεγχάγη 2015. Σίγουρα είναι πολύ περισσότερες, υπάρχει και η κάπως διαφορετική περίπτωση της Μόσχας, αλλά εκείνο που ενδιαφέρει τη στιγμή αυτή είναι το φαινόμενο και όχι η καταγραφή των περιπτώσεων. Ανάμεσά τους, στις αρχές του χρόνου, η ένοπλη επίθεση στην έδρα του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo και στο εβραϊκό σούπερ μάρκετ στη Βενσέν, που αποτελεί και το έναυσμα για τη δημοσίευση της παρούσας σειράς άρθρων στα «Ενθέματα».

2 Φεβρουαρίου 1982. Συνάντηση του Ρόναλντ Ρήγκαν με Αφγανούς μουτζαχεντίν, στον Λευκό Οίκο. Δίπλα στον Ρήγκαν, ο διαβόητος ελληνοαμερικανός πράκτορας της CIA Γκας Αβρακότος

Τι έχει συμβεί ; Οι σχολιαστές των γεγονότων της 7 Ιανουαρίου στη Γαλλία δεν μπορούν να καταλάβουν πώς είναι δυνατόν, όπως έγραφε κάποιος, «να χρησιμοποιούνται πολεμικά όπλα σε μια ειρηνική χώρα, ενάντια σε άνδρες και γυναίκες που έκαναν τη δουλειά τους, έγραφαν, έκαναν σκίτσα ή επιτηρούσαν ένα κτίριο [την ώρα που τους σκότωσαν] ενώ άλλοι, όπως κάθε Παρασκευή, ψώνιζαν».

Πόσο είμαστε θύματα της προπαγάνδας που καθημερινά εισπνέουμε; Κυρίως σε θέματα τόσο φορτισμένα όπως το Ισλάμ, η Μέση Ανατολή και ο ρόλος που παίζουν οι Δυτικές δυνάμεις εκεί, μοιάζει σχεδόν αδύνατο να ξεφύγουμε απ’ την έτοιμη σκέψη που μας σερβίρεται. Μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα των τελευταίων 15 ετών μας παρουσιάζουν την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες ως θύματα της αγριότητας του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Από μια σκοπιά σίγουρα έτσι έχουν τα πράγματα. Αυτή είναι όμως όλη η αλήθεια;

Στα 1683, στα πρόθυρα της μεγάλης μάχης των χριστιανικών στρατευμάτων με τα οθωμανικά που πολιορκούσαν τη Βιέννη, η ισλαμική απειλή ήταν άμεση. Τρεις αιώνες αργότερα η κατάσταση έχει όμως αντιστραφεί. Η υποχώρηση των δυνάμεων του Ισλάμ τον 18ο και τον 19ο αιώνα, τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά και πολιτικά, οδήγησε βαθμιαία στην κατάρρευση.

The Migrants’ Files, 2: H Ευρώπη-Φρούριο κοστίζει ακριβά

2000-2015: 1,6 δισ. σε προγράμματα τεχνολογιών επιτήρησης συνόρων, 11,3 δισ. για απελάσεις, 15,7 δισ. ευρώ σε διακινητές

2000-2015: 30.000 νεκροί, προσπαθώντας να περάσουν τα σύνορα της Ευρώπης

Φράχτης του Έβρου: 3.161.586 ευρώ για την κατασκευή του 

της Κατερίνας Σταυρούλα

Άρθουρ Ντόουβ, «Κόκκινος ήλιος», 1935

Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, περίπου έξι εκατομμύρια άνθρωποι μετακινούνται αυτή την περίοδο ανά τον πλανήτη, ψάχνοντας καταφύγιο. Εκδιωγμένοι από τις εστίες τους είτε λόγω του πολέμου είτε λόγω της φτώχειας οι περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες δεν φτάνουν στην Ευρώπη. Από τα 5,5 εκατομμύρια που εγκατέλειψαν τις εστίες τους τούς πρώτους έξι μήνες του 2014, μόνο 600.000 αναζήτησαν άσυλο στην Ευρώπη. Κι όμως, μόλις λίγες μέρες πριν, οι υπουργοί Εσωτερικών της Ε.Ε. συνεδρίασαν άδοξα στο Λουξεμβούργο για το θέμα της κατανομής 40.000 προσφύγων από την Ιταλία και την Ελλάδα στις άλλες χώρες-μέλη. Κανείς δεν φαίνεται να θέλει να τους υποδεχτεί.

Η Ευρώπη έχει εμπεδώσει τα τελευταία χρόνια την εφαρμογή μιας πολιτικής που κλείνει τις πόρτες εισόδου σε πρόσφυγες και μετανάστες. Η πολιτική απόφαση της δημιουργίας μιας Ευρώπης-Φρούριο είναι πλέον μετρήσιμη: κόστος σε ζωές, κόστος σε χρήμα. Αν αναζητήσει όμως κανείς τις επίσημες μετρήσεις και εκτιμήσεις κρατών και οργανισμών σε σχέση με το κόστος της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση, θα δυσκολευτεί να βρει απαντήσεις. Η Ε.Ε. εφαρμόζει μεν πολιτικές, δυσκολεύεται όμως να λογοδοτήσει γι’ αυτές.

Τον Αύγουστο του 2013 μια ευρωπαϊκή ομάδα δημοσιογράφων, στατιστικολόγων και προγραμματιστών (ανάμεσά τους και η ομάδα του rbdata.gr), ξεκίνησε την έρευνα δημοσιογραφίας δεδομένων The Migrants’ Files. Πρώτος στόχος ήταν να διερευνηθεί το κόστος σε ζωές των ευρωπαϊκών πολιτικών μετανάστευσης. Στα αποτελέσματα της έρευνας, για πρώτη φορά καταγράφεται ένας ανατριχιαστικός αριθμός: από το 2000 ως σήμερα πάνω από 30.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να περάσουν τα τείχη της Ευρώπης-Φρούριο.