Η Ανάδυση της Δημοκρατίας: σκέψεις για την αποτίμηση ενός συνεδρίου

της Κατερίνας Αναστασίου και του Γιώργου Σουβλή

Το The Global Center For Advanced Studies, σε συνεργασία με το Τμήμα Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστήμιου Αθηνών, οργάνωσαν το διεθνές συνέδριο Democracy Rising. From Insurrections to «Event», το οποίο πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στη Νομική Αθηνών (16-19 Ιουλίου). Το συνέδριο λόγω του εύρους των διεθνών συμμετοχών, της συνύπαρξη Ελλήνων και ξένων, διανοούμενων και αγωνιστών, αποτέλεσε σημαντικό γεγονός, ειδικά σε αυτή τη συγκυρία για την Ελλάδα (παρότι, ακριβώς, η συγκυρία οδήγησε στην απουσία πολλών ομιλητών, ιδίως από τον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ). Ζητήσαμε από δύο μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής, την Κατερίνα Αναστασίου (συντονίστρια του δικτύου και της ιστοσελίδας change4all) και τον Γιώργο Σουβλή (υπ. δρ Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας), δύο από τους ανθρώπους που συνετέλεσαν τα μέγιστα στην επιτυχία του συνεδρίου, ένα πρώτο κείμενο αποτίμησης.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Από το συνέδριο «Democracy Rising», Νομική Αθηνών, 16-19.7.2015 (από το facebook του Μάνου Τσίζεκ)

Για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε την προσωπική μας αποτίμηση θα χρειαζόμασταν, μάλλον, μια μεγαλύτερη χρονική απόσταση. Όμως, η δυναμική της ιστορικής συγκυρίας, ακόμα και αν δεν βοηθάει μια πιο ψύχραιμη αποστασιοποιημένη ανάλυση, κρίνουμε ότι πρέπει να αξιολογηθεί. Θα επιχειρήσουμε λοιπόν να αποτυπώσουμε τα συμπεράσματά μας, ελπίζοντας να αποτελέσουν τροφή σκέψης για το μέλλον και ίσως έναν μικρό οδηγό προς ναυτιλομένους για μελλοντικές παρόμοιες προσπάθειες, τις οποίες και θεωρούμε απαραίτητες.

***

Βασική επιδίωξη του συνεδρίου ήταν να συγκεντρώσει σε έναν χώρο και στον συγκεκριμένο χρόνο όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό κομμάτι του φάσματος της παγκόσμιας διανοητικής και ακτιβιστικής Αριστεράς. Σε αυτό, ακριβώς, το κοινωνικοπολιτικό momentum. η συζήτηση, θεωρητική και πολιτική, δεν ήταν μόνο ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα αλλά και απαραίτητη, ειδικά για τα κομμάτια των κινημάτων τα οποία πρωτοπορούν. Με άλλα λόγια, ήταν μια συλλογική αναστοχαστική διαδικασία σε σχέση με το τι κάναμε, πού αποτύχαμε, πού πετύχαμε και πώς βαδίζουμε μαζί από εδώ και πέρα.

Ο Πιέτρο Ινγκράο και η πρακτική της αμφιβολίας

του Κλαούντιο Καρνιέρι

μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς

Οι εκδόσεις Επέκεινα, με έδρα τα Τρίκαλα, μας χάρισαν αυτές τις δύσκολες μέρες, ένα ακόμα ωραίο βιβλίο: τη συζήτηση μεταξύ του Πιέτρο Ινγκράο και του Κλαούντιο Καρνιέρι με τίτλο «Η πρακτική της αμφιβολίας» (μετάφραση από τα ιταλικά: Τόνια Τσίτσοβιτς, πρόλογος: Κώστας Δουζίνας, επιμέλεια: Βαγγέλης Γαλάνης). Όπως γράφει ο Κ. Δουζίνας, η συνέντευξη αποτελεί «μια συναισθηματική συμπύκνωση και μια αναζωογονητική περιήγηση στην ιστορία της Ιταλικής και της Ευρωπαϊκής Αριστεράς του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα. Στις πυκνές σελίδες αυτού του κομμουνιστικού οδοιπορικού παρελαύνουν, μεταξύ Ρώμης, Μόσχας και Καμπούλ, μυστικές συναντήσεις με φίλους και ηγετικές μορφές, όπως ο Ενρίκο Μπερλίνγκουερ, ο Μπρούνο Κράισκι, ο Μπρούνο Τρεντίν, η Λουτσιάνα Καστελίνα, ο Στέφανο Ροντότα», ενώ η «πολιτική διάψευση και η θεωρητική χρεοκοπία δεν σβήνουν τον ονειρικό οπτιμισμό του Ινγκράο, σταθερά προσανατολισμένο προς το μέλλον της αριστεράς, της εργασίας, το μέλλον του κράτους πρόνοιας και της Ευρώπης». Δημοσιεύουμε εκτενή αποσπάσματα από την εισαγωγή του Κλάουντιο Καρνιέρι (παλιού μέλους του PCI και σήμερα μέλους του SEL και προέδρου της Εταιρείας Ερευνών της Ούμπρια).

Στρ. Μπ.

Πολλές φορές, διαβάζοντας τις ωραίες και πυκνές σελίδες [της αυτοβιογραφίας του Ινγκράο] Ήθελα το φεγγάρι, έτυχε να φανταστώ την προσπάθεια του Πιέτρο Ινγκράο, ενώ έγραφε, να ξεπεράσει μια επιφυλακτικότητα, μια συστολή να μιλήσει για τον εαυτό του, για τη ζωή του, που είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με πάθη, με συλλογικές υποθέσεις, και επομένως να την λαξέψει μέσα στη μοναδικότητά της, και να την επανασυνδέσει με μεγαλύτερες υποθέσεις, φορτωμένες με τα σημάδια του εθνικού βίου και των τραγωδιών του κόσμου του χίλια εννιακόσια.

Γνωρίζω αυτή τη συστολή από τότε που ήμουν νέος και ηγετικό στέλεχος της Κομμουνιστικής Νεολαίας στο Τέρνι: το Τέρνι ήταν μια πόλη που αγαπούσε πολύ ο Ινγκράο. Ερχόταν κάθε φορά εκεί για να κλείσει την προεκλογική του εκστρατεία. Έτυχε τότε, που ακόμη ήμουν νεαρός μαθητής λυκείου, να τον παρουσιάσω στο θέατρο της πόλης, στην αρχή της δεκαετίας του εξήντα, σε έναν εορτασμό της ίδρυσης του κόμματος.

Η σφαγή στο Σουρούτς: σήμερα πενθούμε, αύριο ξαναχτίζουμε

«Μαζί μας είχαμε παιχνίδια, τρεις τσάντες παιχνίδια ο καθένας…» 

του Ύβο Φίτζχερμπερτ

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Η βομβιστική επίθεση, το μεσημέρι της Δευτέρας 20 Ιουλίου, στο Πολιτιστικό Κέντρο Αμάρα του Σουρούτς θα καταγραφεί στην ιστορία ως τραγωδία. Το Σουρούτς είναι μια συνοριακή πόλη που απέχει 15 χιλιόμετρα απ’ το Κομπάνι κι έχει λειτουργήσει ως κέντρο επιχειρήσεων ανακούφισης και ως κόμβος για όλες τις δραστηριότητες υποστήριξης στην περιοχή.

Ezgi Sadet, μία από τα θύματα της επίθεσης.

Για πολλούς, το Αμάρα ήταν ένα ιερό μέρος και καταφύγιο για πρόσφυγες που δραπέτευαν από τις μάχες στο Κομπάνι, για πολλούς μήνες. Λειτούργησε ως βάση συντονισμού για τις προσπάθειες υποστήριξης των δεκάδων προσφυγικών καταυλισμών που ήταν σκορπισμένοι σ’ όλη την πόλη, και ως κέντρο της διεθνούς αλληλεγγύης και των αντιπροσωπειών που επισκέπτονταν την περιοχή.

Κατά τη διάρκεια των μαχών, που άρχισαν τον περασμένο Σεπτέμβριο, για όσους δημοσιογράφους και ακτιβιστές ήρθαν να προσφέρουν την υποστήριξή τους, το Αμάρα ήταν το σπίτι τους. Πέρασα πολλές εβδομάδες στο πολιτιστικό κέντρο κάνοντας πολυάριθμα ταξίδια στη συνοριακή γραμμή, κι αυτό ήταν ένα μέρος που μας έφερνε όλους σε επαφή.

Εκτός του ότι ήταν ο κόμβος για τους ανθρώπους που έρχονταν από το εξωτερικό, το κέντρο λειτούργησε επίσης ως καταφύγιο για παιδιά. Πολλά εργαστήρια για τα παιδιά οργανώθηκαν εδώ, ενώ παραμένει μόνιμα αναρτημένη στην κεντρική αίθουσα μια έκθεση παιδικής τέχνης.

Ένας ειδικός στόχος 

Η βομβιστική επίθεση στόχευε ειδικά μια ομάδα αλληλεγγύης που ονομαζόταν Σοσιαλιστική Ομοσπονδία Οργανώσεων Νεολαίας (Socialist Federation of Youth Associations, SGDF). Τα νεαρά της μέλη είχαν έρθει να βάλουν ένα χέρι στην προσπάθεια ανοικοδόμησης και σκόπευαν να περάσουν στο Κομπάνι, όπου θα συμμετείχαν στο χτίσιμο μιας παιδικής χαράς. Τα θύματα της σφαγής προέρχονταν κυρίως από την Κωνσταντινούπολη, και πολλά ήταν φοιτητές και φοιτήτριες.

H ιστορία του «ενάρετου πτωχού»

Ο επίσημος βουλγαρικός λόγος για τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Ε.Ε. 

της Μιλένας Κατσάρσκα

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Οι γονείς αφηγούνται ιστορίες στα παιδιά τους για να τα νανουρίσουν, προσφέροντας τους ταυτόχρονα και ηθική διαπαιδαγώγηση. Τα παιδιά αναμένεται να τις ρουφήξουν σαν σφουγγάρια και να τις μετατρέψουν εν καιρώ σε μοντέλα καλής συμπεριφοράς. Πίσω από την ιδέα της «απορρόφησης» των ηθοπλαστικών παραμυθιών από τα ανυποψίαστα παιδιά, κρύβεται ο φόβος ότι θα μπορούσαν κάποια στιγμή να διαπιστώσουν το προφανές και να το πουν: «Ο βασιλιάς είναι γυμνός!».

Αντρέι Λεκάρσκι, «Η Συλβί με τον αρχάγγελο Μιχαήλ

Οι αναφορές στο παραμύθι του Άντερσον «Τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα» περιέχονται στην έκκληση του Fintan O’ Toole για έναν «έλεγχο της πραγματικότητας» στο άρθρο του «Who will dare say out loud “emperor has no clothes”?» στους Irish Time, στις 30.6.2015 («Ποιος θα τολμήσει να φωνάξει ότι «Ο βασιλιάς είναι γυμνός»;). Στο άρθρο του, ο Ο’ Τουλ γράφει κάτι που κανείς άλλος δεν είπε σχετικά με την ασυνήθιστη επιστολή του Ιρλανδού πρωθυπουργού Έντα Κέννυ προς την Αθήνα στα τέλη Ιουνίου, με την οποία ζήτησε από την Ελλάδα να ακολουθήσει το ιρλανδικό παράδειγμα: «Στην περίπτωση της Ιρλανδίας δεν είχαμε αύξηση του φόρου εισοδήματος, δεν είχαμε την αύξηση του ΦΠΑ, δεν είχαμε αύξηση ασφαλιστικών εισφορών». Ο δημοσιογράφος παρατηρεί ότι όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί ήταν ψευδείς. Όπως εξηγεί, «η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Γιατί; Επειδή όλοι γνωρίζουμε ότι ο πρωθυπουργός έκανε μια δήλωση που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα. Ήταν αφήγηση ενός παραμυθιού. […] Η πρωταγωνιστική παρουσία της Ιρλανδίας στην ευρωπαϊκή σκηνή είναι μια φτιαχτή ιστορία. Δεν ζούμε σε μια χώρα, ζούμε σε μια αφήγηση, μια ιστορία όχι περισσότερο αληθινή από αυτήν της Σταχτοπούτας και πολύ λιγότερο από ό,τι “Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα». Η τρέχουσα ιστορία μας ονομάζεται, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών Τσάρλυ Φλάναγκαν “το καμάρι της Ευρώπης”. “Το καμάρι της Ευρώπης” είναι μια φτιαχτή ιστορία που έχει σκοπό να πάρει τη θέση της πραγματικότητας την οποία εκτοπίζει. Δεν είναι μια αυτόνομη αφήγηση. Περιέχει και έναν κακό: την Ελλάδα. Ανήκει σε ένα συγκεκριμένο είδος ιστοριών: των παραμυθιών με ηθικό δίδαγμα. Η Ιρλανδία είναι το καμάρι της Ευρώπης, διότι είναι η αντι-Ελλάδα. Είμαστε καλοί, γιατί συνεργαστήκαμε με τους Μεγάλους στην κρίση της ευρωζώνης. Η Ελλάδα είναι κακιά, επειδή σταμάτησε να το κάνει».

Το «ταμείο ιδιωτικοποιήσεων» και η επιστροφή στην πολιτική της ισχύος

του Νιλς Καντρίτσκε

μετάφραση: Ίων Δραγουμάνος

Ο Βόλφγκανγκ Μίνχαου έγραψε μια καταιγιστική –και δυστυχώς εύστοχη––κριτική για το χαρακτήρα του νέου «προγράμματος διάσωσης» το οποίο επιβλήθηκε την περασμένη Δευτέρα το πρωί στην κυβέρνηση Τσίπρα στις Βρυξέλλες (το γερμανικό κείμενο στον Spiegel εδώ). Δεν έχω να προσθέσω πολλά στο άρθρο αυτό, κυρίως σε ό,τι αφορά την πολιτική της κυβέρνησης Σόιμπλε-Μέρκελ, κυβέρνηση στην οποία ο «αντικαγκελάριος» Γκάμπριελ επέλεξε να παριστάνει απλώς τον συνοδηγό. Στους αγώνες μοτοσυκλέτας, στην παλιομοδίτικη κατηγορία των μηχανών με καρότσα, ο ρόλος του συνοδηγού ήταν απλώς να κρεμιέται έξω από την καρότσα έτσι ώστε να μην φεύγει στις στροφές το όχημα. Ο συνοδηγός αυτός ήταν γνωστός και ως «ο γρασαδόρος», γιατί ήταν υπεύθυνος για τη συντήρηση και την προετοιμασία της μοτοσυκλέτας πριν από τον αγώνα. Πολύ θα ταίριαζε ο χαρακτηρισμός αυτός για να περιγράψει τον πολιτικό ρόλο που έχει ανατεθεί στη σοσιαλδημοκρατία για την εσωτερική και την εξωτερική πολιτική της Γερμανίας στην εποχή Σόιμπλε-Μέρκελ.

Μάριος Βατζιάς, «Πριν από τον Παράδεισο», 1967

Ο Μίνχαου περιγράφει τα όσα συνέβησαν πρόσφατα στις Βρυξέλλες ως πολιτική ισχύος στο πρότυπο του 19ου και του 20ού αιώνα, όταν ο ισχυρότερος επέβαλε στον ασθενέστερο τη θέλησή του. Το καλύτερο παράδειγμα για να εικονογραφήσει αυτή την πολιτική ισχύος σήμερα είναι ένα πολύ συγκεκριμένο μέτρο που αποφασίστηκε στις Βρυξέλλες και πρέπει να το εφαρμόσει η Ελλάδα. Αναφέρομαι στο κατασκεύασμα του «ταμείου ιδιωτικοποιήσεων», το οποίο αναμένεται να αποφέρει 50 δισ. ευρώ από την πώληση περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου. Αν εξετάσουμε λίγο καλύτερα αυτή την ευρεσιτεχνία, είναι πολλά αυτά που μας κάνουν εντύπωση.

Όμως εγώ παραδέχτηκα την ήττα…

του Στρατή Μπουρνάζου

Άρθουρ Ντόουβ, «Κόκκινος ήλιος», 1935

Ο τίτλος, καρφωμένος στο μυαλό μου εδώ και δυο βδομάδες, προσπαθεί να εκφράσει δύο βασικά, για μένα, πράγματα, προκειμένου να συνεχίσουμε: την ήττα και την παραδοχή της. Θα προσπαθήσω να τα εξηγήσω, μαζεύοντας τη σκέψη και τα κουράγια μου.

α) Λέμε όλοι, και σωστά, ότι η συμφωνία (θα) είναι κακή, απέχει από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, συνιστά ήττα. Ασφαλώς. Όμως πρόκειται για κάτι πολύ παραπάνω. Όχι μόνο δεν ακυρώσαμε τα Μνημόνια, αλλά θα υπογράψουμε ένα καινούργιο· κι αυτό δεν είναι «λεπτομέρεια», αλλά σεισμός, καθώς η κατάργηση των Μνημονίων υπήρξε, τα τελευταία χρόνια, κορμός της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, συνεκτικό του στοιχείο και βασικός λόγος της ανόδου του. Έτσι, η ήττα πλήττει συνολικά τη δυνατότητα άσκησης πολιτικής εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ. Ας υποθέσουμε, λ.χ., ότι (αν και μοιάζει απίθανο σήμερα) χάνει τις επόμενες εκλογές· σε ποια βάση θα αντιπολιτευθεί και θα αντιπαλέψει το Μνημόνιο, αφού το έχει αποδεχθεί;

Υπάρχει, εδώ, μια ποιοτική διαφορά, σε σχέση με άλλες ήττες (ενός συνδικάτου, λ.χ.): η άσκηση της εξουσίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ, καθώς βρίσκεται στην κυβέρνηση, είναι αναγκασμένος –με όποιες «ρωγμές»– να εφαρμόσει τα αντίθετα από όσα έλεγε.

β) Η ήττα αφορά, αν και σε διαφορετικό βαθμό, όλους όσους υποστηρίξαμε το πολιτικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ. Ασφαλώς, ο ρόλος της Μέρκελ και του Σόιμπλε είναι καθοριστικός, και η όλη ιστορία αποκαλυπτική για την «υπαρκτή Ε.Ε.». Ωστόσο, αυτό δεν συνιστά άλλοθι, για να καταλήξουμε ότι, τελικά, εμείς δεν φταίμε. Όχι, δεν τα λέγαμε καλά· και το γράφω, ασφαλώς, και σε ό,τι με αφορά. Και η διάθεση ωραιοποίησης ή υπεκφυγής μου φαίνεται ό,τι χειρότερο· χρειάζεται, νομίζω, συναίσθηση, αναστοχασμός αλλά και, πώς να το πω, ταπεινότητα, συντριβή· όχι για να σκύψουμε το κεφάλι, αλλά για μπορούμε να κοιτάζουμε τους άλλους στα μάτια.

Φυσάμε να πέσουν ή ψάχνουμε ομπρέλα;

Αριστερά με νέα αντίληψη

του Κωστή Καρπόζηλου

Στέφανος Ρόκος, «14 ρόδια», 2006

«Ένα φύσημα θέλει και πέφτει», με διαβεβαίωνε την άνοιξη του μακρινού 1994 ο σοφός και σίγουρα μεγαλύτερος σε ηλικία σύντροφος, αφού πρώτα είχε εκθέσει επακριβώς τις δομικές αντιφάσεις του παγκόσμιου καπιταλισμού. Λίγο να φυσούσαν οι καταπιεσμένοι της Γης και τότε ο φαινομενικός θριαμβευτής της ανθρώπινης Ιστορίας θα κατέρρεε σαν άλλος χάρτινος πύργος. Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο ίδιος αγαπητός σύντροφος μου εξηγούσε ότι ένα απογοητευτικό εκλογικό αποτέλεσμα ήταν η φυσική απόρροια του καταθλιπτικού συσχετισμού δυνάμεων: «Τι τα θες, είναι πανίσχυροι… Θέλει να κάνουμε υπομονή, να περάσει η μπόρα». Από εκεί που το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένα «φου», τώρα χρειαζόμασταν εμείς μια ανθεκτική ομπρέλα — δεν το λες και επιτυχία ακριβώς.

  Η ταλάντευση ανάμεσα στον βολονταρισμό και τον φαταλισμό περιγράφει μια από τις κύριες αντιφάσεις στη σκέψη και στη δράση της Αριστεράς, η οποία ιστορικά μετεωρίζεται ανάμεσα στην αστόχαστη αισιοδοξία και στην παθητική ενσωμάτωση των αποτυχιών της. Οι τελευταίοι έξι μήνες συνιστούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα για τις καταστροφικές συνέπειες της ταλάντευσης αυτής. Πριν τις εκλογές του 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζε ότι οι εσωτερικές αντιφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η εγνωσμένη αποτυχία των Μνημονίων επέτρεπαν μια ιδεατή και άνευ κόστους διευθέτηση: την επικράτηση ενός εναλλακτικού σχεδίου που θα οδηγούσε στη ριζική αναθεώρηση των πολιτικών της λιτότητας, δίχως να διακινδυνεύει η θέση της Ελλάδας στον πυρήνα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σήμερα, η υπόσχεση αυτή έχει ηττηθεί, και η ήττα, με τη σειρά της, οδηγεί στην άλλη όψη του βολονταρισμού: στην εκ των υστέρων παραδοχή ότι ο αντίπαλος ήταν πανίσχυρος, τα περιθώρια για μια εναλλακτική πρόταση εξαρχής ελάχιστα, και οι επιλογές της κυβέρνησης της Αριστεράς, σε αυτό το πλαίσιο, αναγκαστικές.

Το πραξικόπημα διαρκεί πολύ

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Γιώργος Βακαλό, «Άνθρωπος με σχοινί», π. 1938

Μετά τη νίκη του επί των Ρωμαίων στο Άσκλο της Απουλίας, το 279 π.Χ., ένας στρατιώτης πλησίασε τον βασιλιά Πύρρο για να τον συγχαρεί. Όπως όμως μας αφηγείται ο Πλούταρχος, ο ίδιος δεν έδειξε να συμμερίζεται την πανηγυρική διάθεση: «μια ακόμα τέτοια νίκη και θα χαθούμε εντελώς», ήταν η απάντησή του καθώς μετρούσε τις απώλειες στη μάχη, γνωρίζοντας ότι πίσω στην πατρίδα οι εφεδρείες είχαν πια εξαντληθεί.

Θυμήθηκα την ιστορία το βράδυ της Τετάρτης, ακούγοντας, από τη μια τον Αλέξη Τσίπρα να χαρακτηρίζει «πύρρειο» νίκη της τρόικας τη συμφωνία-μνημόνιο, και από την άλλη τον Φρανσουά Ολάντ να μιλά για τα επόμενα βήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αναφερόμενος σε μια «πρωτοπορία» χωρών, από τη Γαλλία και τη Γερμανία ως την Μπενελούξ, που θα αναλάβει το εγχείρημα μιας κυβέρνησης της Ευρωζώνης. Αντί να «χαθεί εντελώς» μετά το πραξικόπημα της 12ης Ιουλίου, φαίνεται πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προχωρήσει πιο συγκεντρωτικά και πιο αυταρχικά — πιθανότατα αφήνοντας πίσω, παρά τη συμμόρφωση προς τις υποδείξεις, τους αδύναμους κρίκους σαν την Ελλάδα. Την ίδια στιγμή, αν κάτι μοιάζει να έχει όντως εξαντληθεί, υπό την απειλή πάντα της χρεοκοπίας και του Grexit, αυτό είναι οι δημοκρατικές εφεδρείες για την διαχείριση του «ελληνικού προβλήματος»: με μονοκομματικές, δικομματικές και τρικομματικές κυβερνήσεις, με κυβερνήσεις εκλεγμένες και υπηρεσιακές, με εκλογές και δημοψηφίσματα — σε όσο επώδυνα μέτρα κι αν προχώρησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις παρακάμπτοντας τη δημοκρατική βούληση, το φάσμα της ασύντακτης χρεοκοπίας δεν απομακρύνθηκε ποτέ από τον ορίζοντα. Ακόμα και σήμερα, λοιπόν, σε πείσμα όσων αναζητούν ρωγμές για αριστερή πολιτική μέσα στο μνημονιακό ζουρλομανδύα, το Grexit παραμένει το απόλυτο εργαλείο για την πειθάρχηση της κυβέρνησης, τη μονιμοποίηση δηλαδή του πραξικοπήματος που κατήγγειλε η διεθνής κοινή γνώμη πριν από δύο Κυριακές.

Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 26 Ιουλίου

Κείμενα των: Στρατή Μπουρνάζου, Κλαούντιο Καρνιέρι, Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου, Κωστή Καρπόζηλου, Μιλένας Κατσάρσκα, Νιλς Καντρίτσκε, Κατερίνας Αναστασίου, Γιώργου Σουβλή 

Όμως εγώ παραδέχτηκα την ήττα… Σκέψεις του Στρατή Μπουρνάζου για την επόμενη μέρα.

Tarsila do Amaral – 2η θέση

«Λέμε όλοι, και σωστά, ότι η συμφωνία (θα) είναι κακή, απέχει από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, συνιστά ήττα. Όμως πρόκειται για κάτι πολύ παραπάνω. Όχι μόνο δεν ακυρώσαμε τα Μνημόνια, αλλά θα υπογράψουμε ένα καινούργιο· κι αυτό δεν είναι «λεπτομέρεια», αλλά σεισμός. Έτσι, η ήττα πλήττει συνολικά τη δυνατότητα άσκησης πολιτικής εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ. Και εδώ ανοίγουμε ένα μεγάλο κεφάλαιο: τον αντιμνημονιακό λόγο. Οι κραυγές Καμμένου για «φυλακές» (σχεδόν μετωνυμία της κρεμάλας) είναι κάτι πολύ διαφορετικό από τη διεκδίκηση κοινωνικής δικαιοσύνης ή τη δημοκρατική απαίτηση λογοδοσίας. Όπως τα πρωτοσέλιδα της αντιμνημονιακής Κόντρας (ένα μείγμα δημαγωγίας, συνωμοσιολογίας, λατρείας του «αρχηγού», σεξισμού, αντιπλουτοκρατισμού, χυδαίου λαϊκισμού και σκέτης χυδαιότητας) έχουν τόση σχέση με την Αριστερά όσο και η αλήστου μνήμης Αυριανή. Πέρα από την πολιτική και τα πρόσωπα, πίσω από τις γραμμές ας διακρίνουμε κάτι: την ελπίδα που τροφοδότησε ο Γενάρης και το δημοψήφισμα, τον πόνο από τη διάψευση και την ήττα. Δεν είναι εκδορά ή αμυχή, αλλά τραύμα βαθύ. Ξέρω πολλούς που το χλευάζουν, λένε π.χ. ότι τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ είναι άξια της μοίρας τους. Δικαίωμά τους, ασφαλώς, να το λένε, αλλά το βρίσκω μίζερο και ανόητο. Ο πόνος, το κλάμα (που δεν είναι υποκριτικό, δεν έγιναν ηθοποιοί ξαφνικά τόσοι άνθρωποι) φανερώνει ένα ταρακούνημα. Και αυτό, αξιακά αλλά και πολιτικά (οι καιροί είναι ρευστοί) μας αφορά. Ο πόνος και το δάκρυ, η συντριβή μπορεί να γίνουν πηγή δύναμης και ζωής· ο κυνισμός ή η αυταρέσκεια, η ωμότητα ή η χαιρεκακία, δύσκολα.

Ο Πιέτρο Ινγκράο και η πρακτική της αμφιβολίας. Αποσπάσματα από την εισαγωγή του Κλάουντιο Καρνιέρι στο βιβλίο «Η πρακτική της αμφιβολίας», «μια συναισθηματική συμπύκνωση και μια αναζωογονητική περιήγηση στην ιστορία της Ιταλικής και της Ευρωπαϊκής Αριστεράς του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα», όπως γράφει στον πρόλογο ο Κ. Δουζίνας. «Κι όμως έμεινε άλυτο, στη μακρά εμπειρία του Ινγκράο και στους στοχασμούς του γι’ αυτό, ένα ζήτημα που θα ήθελα να αναφέρω σ’ αυτό το σύντομο σημείωμα, γιατί νομίζω ότι μιλάει αρκετά για την αναζήτηση της αριστεράς σ’ αυτήν τη φάση του εθνικού βίου. Ο Ινγκράο υπήρξε ένας από τους λίγους κομμουνιστές ηγέτες που αναρωτήθηκε, δουλεύοντας πάνω σ’ αυτό, για το θέμα των σχέσεων μεταξύ κράτους και ανάπτυξης, μεταξύ οικονομίας και πολιτικής, εντοπίζοντας εδώ μια ουσιαστική ρίζα, συστατική της αριστεράς: που κατά κάποιον τρόπο θεμελιώνει μια εθνική και διεθνή λειτουργία της. Σήμερα είναι εύκολο να βρούμε αναφορές θεωρίας και εμπειρικής αναγνώρισης για την εδαφικότητα της ανάπτυξης, για την εδαφικότητα των ίδιων των κοινωνικών υποκειμένων, ακόμη και εκείνων του κόσμου της εργασίας, σε μια διάσταση που δεν αφαιρεί και δεν επισκιάζει το μέγεθος της μεμονωμένης εργασιακής πράξης, με την κόπωσή της, την αμοιβή της, με τις προστασίες και τα δικαιώματα που πρέπει να κατακτώνται και να ανακτώνται συνεχώς».

Η σφαγή στο Σουρούτς: σήμερα πενθούμε, αύριο ξαναχτίζουμε. Η σφαγή στο Σουρούτς μέσα από τα μάτια του Ύβο Φίτζχερμπερτ, ανεξάρτητου δημοσιογράφου που ειδικεύεται στο Κουρδικό. «Τόσο η σφαγή στο Κομπάνι στα τέλη Ιουνίου όσο και η τελευταία βομβιστική επίθεση στο Σουρούτς είναι μια προσπάθεια του Ισλαμικού Κράτους να κρατήσει το Κομπάνι σε κατάσταση απόγνωσης και καταστροφής. Οι τοπικές αρχές άρχισαν να ξαναχτίζουν την πόλη — και οι επιθέσεις είχαν ξεκάθαρο στόχο να προκαλέσουν φόβο και να αποτρέψουν τους ανθρώπους να δράσουν αλληλέγγυα στο Κομπάνι. Ως διεθνείς σύμμαχοι των επαναστατημένων της Ροτζάβα, έχουμε καθήκον να εκπληρώσουμε τους σκοπούς της αντιπροσωπείας του SGDF: να βοηθήσουμε να ξαναχτιστεί το Κομπάνι. Η διεθνής αλληλεγγύη προς το Κομπάνι έχει ωφελήσει εξαιρετικά την κουρδική αντίσταση στην περιοχή. Έδωσε ελπίδα στους αγωνιστές και τους πολίτες. Το Πολιτιστικό Κέντρο Αμάρα αντιπροσώπευε αυτή την ισχυρή επιθυμία για διεθνή αλληλεγγύη. Καλωσόριζε τους διεθνείς επισκέπτες και αναζητούσε να διεθνοποιήσει την αντιπαράθεση πέρα από όσους άμεσα επηρεάζει ο πόλεμος. Δεν πρέπει να αφήσουμε να κυριαρχήσει το ISIS, δεν πρέπει να ενδώσουμε στην αδράνεια, από φόβο απέναντι στην τρομοκρατία του ISIS».

Το πραξικόπημα διαρκεί πολύ. Ο Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος εξηγεί γιατί η απεμπλοκή είναι ο μόνος νοητός δρόμος για την Αριστερά. «Αν λοιπόν σταθεροποιηθεί κάτι μετά τη συμφωνία, δεν θα είναι η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, αλλά η κατάσταση της έκτακτης ανάγκης που θα ψαλιδίζει τις προσπάθειες «φιλολαϊκής διαχείρισής» της. Από μέσο δε πειθάρχησης της Ελλάδας, σε βαθμό εξουθένωσης, το Grexit ίσως αποδειχτεί το αναπόφευκτο τέλος της διαδρομής που σχεδιάστηκε, υποτίθεται, για την αποφυγή του: με όρους ευρωπαϊκής «ενοποίησης», το άδειασμα των πιο αδύναμων, για να συνεχίσουν οι πιο δυνατοί. Αν όμως ισχύουν αυτά, αν δηλαδή η κατά κοινή παραδοχή μη βιώσιμη συμφωνία που επιβλήθηκε στην Ελλάδα (μπορεί να) σημαίνει «και Μνημόνιο και Grexit», η απεμπλοκή από το διαρκές μνημονιακό πραξικόπημα, και συνεπώς η προετοιμασία για την ενδεχόμενη επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, είναι ο μόνος νοητός δρόμος για την Αριστερά, για τη δύναμη δηλαδή που καλείται να υπερασπιστεί πια τα πολύ βασικά: το νερό, το ρεύμα, το σπίτι και τη δημοκρατία. Όχι γιατί το εθνικό νόμισμα προσφέρει εγγυήσεις έναντι οικονομικών καταναγκασμών ή ζητημάτων ασφάλειας. Ούτε βεβαίως γιατί προστατεύει με κάποιον μαγικό τρόπο από την υφαρπαγή πόρων και περιουσίας, δημόσιας ή ιδιωτικής. Αλλά γιατί αποδεδειγμένα πια οι εταίροι δεν το επισύρουν ως επικοινωνιακή τακτική, αλλά ως δυνητικό τέλος της διαπραγμάτευσης — ειδάλλως κακώς πήγαμε σε τρίτο μνημόνιο. Επιπλέον γιατί το Μνημόνιο, και όχι (μόνο) το Grexit όπως προπαγανδιστικά υποστηρίζεται, είναι «σχέδιο Σόιμπλε» — αλλά και των πιο «φιλελλήνων» από τους εταίρους: όχι η τακτική κάποιων ακραίων της Ε.Ε., αλλά «η επιτομή της κοινής νεοφιλελεύθερης στρατηγικής της».

Φυσάμε να πέσουν ή ψάχνουμε ομπρέλα; Προτάσεις για ένα νέο ξεκίνημα από τον Κωστή Καρπόζηλο. «Αυτό που προτείνω, στην ουσία, είναι ένα ριζοσπαστικό think tank που θα απολήγει σε αντίστοιχα ριζοσπαστικές μορφές παρέμβασης στην καθημερινότητά μας –όχι την καθημερινότητα των «άλλων», αλλά την ίδια τη δικιά μας– με στόχο την ανάδυση υποδειγματικών εγχειρημάτων για τη δυνατότητα πραγμάτωσης του εναλλακτικού σχεδίου στην πράξη. Για να προλάβω ενδεχόμενες παρεξηγήσεις δεν εννοώ ούτε ένα κονκλάβιο σοφών κεφαλών, ούτε ένα νεολαιίστικο παράρτημα ήδη γνωστών πρωτοβουλιών, αλλά μια κίνηση εκ του μηδενός που δίχως μεγαλόστομες φιλοδοξίες θα παράγει, θα παρεμβαίνει και θα αμφισβητεί τις βεβαιότητες του παρελθόντος. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η νέα πρόταση θα πρέπει να είναι καινοτόμα και στην ίδια την μορφή της οργάνωσής της: να στηρίζεται σε αποκεντρωμένες ομάδες εργασίας γύρω από συγκεκριμένους άξονες, να ενσωματώνει τη λογική του επαγγελματισμού και της παραγωγικότητας, να επικοινωνεί με τη σύγχρονη συζήτηση για την ανάδυση μορφών δυαδικής εξουσίας και εν τέλει να συνιστά μια δημιουργική προέκταση των πολυάριθμων πρωτοβουλιών, κινήσεων και εντύπων που πρωταγωνίστησαν στην άρθρωση της ριζοσπαστικής κριτικής ύστερα από το 2008 και που σήμερα θα πρέπει να αποφασίσουν για την επόμενη μέρα».

H ιστορία του «ενάρετου πτωχού». Ο επίσημος βουλγαρικός λόγος για τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Ε.Ε. από την Μιλένα Κατσάρσκα. «Όπως και η Ιρλανδία που αυτοπροσδιορίζεται ως το «καμάρι της Ευρώπης», έτσι και η Βουλγαρία φαίνεται να διαλέγει τον ρόλο του «ενάρετου πτωχού» — χωρίς περαιτέρω αξιώσεις στην υπερηφάνεια. Διαβάστε, για το άρθρο του Andrew Higgins στους New York Times, στις 29 Ιουνίου 2015: Στο άρθρο αυτό, ο πρόεδρος της Βουλγαρίας, Ρόσεν Πλεβνέλιεφ καταφέρεται εναντίον «των καταγγελιών του ΣΥΡΙΖΑ ότι η Ευρώπη εγκατέλειψε την Ελλάδα». Παραδέχεται ότι η Βουλγαρία είναι πολύ φτωχότερη από την γειτονική Ελλάδα (μεγάλη έκπληξη) αλλά, παρ’ όλα αυτά, δηλώνει με υπερηφάνεια ότι η Βουλγαρία ήταν σε θέση να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις (διάβαζε: περαιτέρω μέτρα λιτότητας), διότι, «όταν έχεις κάποιο πρόβλημα, θα πρέπει να το αντιμετωπίσεις και όχι να στραφείς στις Βρυξέλλες ή σε κάποιον άλλο». Οι Χίγκινς και Πλεβνέλιεφ φαίνεται να συμφωνούν στο «βγάλτα πέρα μόνος σου και γίνε αυτάρκης», σε αντίθεση με τους Έλληνες. Το πιο προφανές μήνυμα του Χίγκινς είναι ότι, ενώ η φτώχεια δεν είναι απαραίτητο να αποτελεί σύμπτωμα κάποιας ηθικής ανεπάρκειας, το «να κάνεις φασαρία» ή να κάνεις πραγματικά κάτι γι’ αυτό, αποτελεί».

Το «ταμείο ιδιωτικοποιήσεων» και η επιστροφή στην πολιτική της ισχύος. Κριτική του σχεδίου για το νέο ταμείο ιδιωτικοποιήσεων, του Νιλς Καντρίτσκε. «Η ιδέα λοιπόν του νέου ταμείου είναι τόσο ανώριμη και αντιφατική, που μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι ο διατυπωμένος σκοπός του δεν είναι και ο πραγματικός του. Κατά την άποψή μου, το ταμείο προορίζεται για να επιτύχει εντελώς διαφορετικούς στόχους, οι οποίοι κρύβονται στην καταληκτική παράγραφο, όπου αναφέρεται η αξιοποίηση των φανταστικών εσόδων. Τα μισά από τα έσοδα θα εξυπηρετήσουν την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών (η οποία, σημειωτέον, πρέπει να γίνει άμεσα, ενώ τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις δεν υπάρχουν καν!). Δεύτερον, το 25% των εσόδων θα διατεθεί για την αποπληρωμή των δανείων και τρίτον για επενδύσεις, πράγμα σίγουρα πολύ πιο λογικό. Γι’ αυτό και το μοναδικό –ή τουλάχιστον το σημαντικότερο– που βλέπω πίσω από αυτή την πρόταση είναι ότι επιχειρείται να πνιγούν οποιεσδήποτε ιδέες εκ μέρους της Ελλάδας για την αξιοποίηση των εσόδων από τις ιδιωτικοποιήσεις. Η κυβέρνηση του Τσίπρα σκεφτόταν να καλύψει τα ελλείμματα των ασφαλιστικών ταμείων με αυτόν τον τρόπο. Αυτή ακριβώς την ιδέα έρχεται να τορπιλίσει το νέο ταμείο ιδιωτικοποιήσεων. Έρχεται λοιπόν για να εξασφαλίσει ότι τα ασφαλιστικά ταμεία δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να αντλήσουν χρήματα από άλλη πηγή – εκτός από τα έσοδά τους από τις εισφορές των ασφαλισμένων». 

Η Ανάδυση της Δημοκρατίας. Σκέψεις για την αποτίμηση ενός συνεδρίου, από τους Κατερίνα Αναστασίου και Γιώργο Σουβλή. «Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν, να συζητήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις επί συγκεκριμένων ζητημάτων, τα οποία συμβαίνουν στη συγχρονία, λαμβάνοντας υπόψη τα όριά τους αλλά και το πώς αυτά μεταβάλλονται. Υπ’ αυτό πρίσμα συνιστά μια απόπειρα γεφύρωσης του χάσματος θεωρίας και πράξης που σε μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζει την Αριστερά τις τελευταίες δεκαετίες, μετά τις διαδοχικές της ήττες. Τώρα καλείται να λειτουργήσει ξανά όχι μουσειακά, αλλά σαν εργαστήριο ελπίδας και αλλαγής, με παρεμβάσεις οι οποίες επηρεάζουν πραγματικά τη ζωή ανθρώπων. Επομένως, δεν θα πρέπει να προξενεί εντύπωση ότι ορισμένες θεματικές του συνεδρίου επικεντρώνονταν αυστηρά στις πρακτικές όψεις των αγώνων μας και στις προεκτάσεις τους. Για παράδειγμα: Ποιος ο ρόλος της αστυνομίας σε μια αριστερή κυβέρνηση; Πού εμφανίστηκαν οι δομές αλληλεγγύης κατά την περίοδο της κρίσης και ποιος ο ρόλος τους στους εν εξελίξει αγώνες; Τι σημαίνει επαχθές και επονείδιστο χρέος; Ποιές τεχνικές ανάλυσης ενδείκνυνται και πώς διεκδικούμε τη διαγραφή του; Πώς εξηγούμε στην κοινωνία “τα κοινά”;»

Η διακωμώδηση του Μωάμεθ

του Νίκου Χατζηνικολάου 

Στην έκθεση σχεδίων του Τζιανλορέντσο Μπερνίνι, του σημαντικότερου καλλιτέχνη του ιταλικού Μπαρόκ, στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Λειψίας τον χειμώνα που μας πέρασε, συμπεριλαμβάνονταν μερικές ιδιόχειρες γελοιογραφίες. Και μόνο γι’ αυτές και τις αυτοπροσωπογραφίες του η έκθεση άξιζε τον κόπο. Ανάμεσά τους, η γελοιογραφία του Πάπα Ιννοκέντιου ΙΑ΄ (1676-1689), της οικογένειας Οντεσκάλκι από το Κόμο, φιλοτεχνημένη τα τελευταία χρόνια της ζωής του καλλιτέχνη, η οποία εντυπωσιάζει με την τόλμη των εκφραστικών της μέσων αλλά και την προκλητική ασέβειά της.

Ο Πάπας σε προφίλ, με την τιάρα στο κεφάλι, ανακαθισμένος στο κρεβάτι και ακουμπώντας ελαφρά στα μαξιλάρια πίσω του, μικρόσωμος, καχεκτικός, με το σκελετωμένο δεξί χέρι του προτεταμένο να ευλογεί, απεικονίζεται σαν ένα μεγάλο μυρμήγκι.

Ακόμα και σήμερα τα λιγοστά σχόλια των ιστορικών της τέχνης για τη συγκεκριμένη γελοιογραφία τείνουν να μειώσουν το ανατρεπτικό νόημά της φανερώνοντας με αυτό τον τρόπο την αμηχανία που προκαλεί. Αν το σχέδιο είχε γίνει γνωστό όσο ζούσε ο καλλιτέχνης η θανατική ποινή θα ήταν αυτονόητη για μια τέτοια πράξη. Γελοιογραφίες προτεσταντικής έμπνευσης κατά του Πάπα και της καθολικής εκκλησίας υπήρχαν απ’ τον 16ο αιώνα. Οι αιρετικοί του Βορρά διώκονταν χωρίς οίκτο. Αλλά μια γελοιογραφία του Πάπα από ένα δημιουργό που ζούσε στη Ρώμη και υπηρετούσε την εκκλησία, ήταν διπλά αξιόποινη. Ο καλλιτέχνης γλύτωσε γιατί το βλάσφημο σχέδιο παρέμεινε στο εργαστήριό του μέχρι το τέλος της ζωής του ενώ στη συνέχεια πουλήθηκε από τους κληρονόμους του μαζί με την υπόλοιπη συλλογή του στη βασίλισσα Χριστίνα της Σουηδίας. Έτσι διασώθηκε και το ίδιο.

It’s the politics stupid!

Η αναίρεση των τριών ιδρυτικών αρχών της  ενωμένης Ευρώπης

Δεν υπάρχει βαθύτερο ρήγμα απ’ αυτό ανάμεσα σ’ αυτούς που αναγκάζονται να γονατίσουν και σ’ εκείνους που φωνάζουν «Γονάτισε!» 

του  Φίνταν Ο’ Τουλ

Ποια η διαφορά ανάμεσα στη Μαφία και στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ηγεσία; Η Μαφία σου κάνει μια προσφορά που δεν μπορείς ν’ αρνηθείς. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σου προσφέρουν μια συμφωνία που δεν μπορείς ούτε ν’ αρνηθείς ούτε να δεχτείς χωρίς να καταστραφείς.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως την γνωρίζαμε, τελείωσε αυτό το Σαββατοκύριακο. Εκείνο το αρχικό ευρωπαϊκό σχέδιο προέβλεπε τη σταδιακή σύγκλιση ίσων μεταξύ τους κρατών-μελών σε μια ολοένα στενότερη ένωση. Αυτό τελείωσε πια.

«Συμφωνία» (από τον «Independent», 16.7.2015)

Αυτό το σχέδιο βασιζόταν σε τρεις προϋποθέσεις. Η μία ήταν ότι η διαδικασία της Ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης ήταν συναινετική: κάθε κράτος μέλος θα εκχωρούσε στην Ένωση όλο και μεγαλύτερο μέρος της κυριαρχίας του, εφόσον ελεύθερα επέλεγε να το κάνει. Η δεύτερη ήταν ότι αυτά τα προοδευτικά βήματα ήταν, με όρους όπως εκείνοι που χρησιμοποιήθηκαν για τη νομισματική ένωση στην Συνθήκη του Μάαστριχτ, «μη αντιστρεπτά» και «αμετάκλητα» : εφόσον είχαν συμβεί, δεν θα υπήρχε επιστροφή.

Η τρίτη, άρρητη αλλά πλήρως κατανοητή προϋπόθεση, ήταν ότι η Γερμανία θα αυτοπεριοριζόταν, δεχόμενη, σε αντάλλαγμα για το τεράστιο δώρο μιας νέας αρχής που της πρόσφεραν οι αδελφές ευρωπαϊκές χώρες, να απόσχει από οποιαδήποτε προσπάθεια να ξαναγίνει το αφεντικό της περιοχής. Και οι  τρεις αυτές θεμελιώδεις συνθήκες καταστράφηκε αυτό το σαββατοκύριακο.

To τέλος της Ευρώπης

του Σεντρίκ Ντυράν

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Όπως λέει η Άντα Κολάου, η νεοεκλεγείσα δήμαρχος της Βαρκελώνης και επικεφαλής ενός συνασπισμού εμπνευσμένου από τα κινήματα των Αγανακτισμένων: «Κανείς δεν θα βγει αμετάβλητος από αυτή την κρίση. Αυτό που μας περιμένει είναι μια νέα φεουδαρχία, με απότομη αύξηση των ανισοτήτων, μια άνευ προηγουμένου συγκέντρωση του πλούτου, νέες μορφές ανασφάλειας για την πλειοψηφία των πολιτών. Ή, μια δημοκρατική επανάσταση, όπου χιλιάδες άνθρωποι δεσμεύονται να αλλάξουν το φινάλε της ταινίας».

Έργο του Jack Tworkov

Είναι πολύ πιθανό να πλησιάζουμε σε αυτή την ιστορική καμπή. Η σαρωτική νίκη του Όχι στο ελληνικό δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου έδειξε ότι οι λαϊκές τάξεις θέλουν να σταματήσουν δεκαετίες νεοφιλελεύθερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η επανάληψη αυτού που ο Αύγουστος Μπλανκί ονόμασε «κεφάλαιο των διαχωρισμών» λαμβάνει χώρα μια εποχή τεκτονικών μετατοπίσεων, τραντάζοντας μια ήπειρο που έχει πέσει σε ένα φαύλο κύκλο μνησικακίας και αγανάκτησης, οι οποίες έχουν να παρατηρηθούν από τα μέσα του περασμένου αιώνα.

Έτσι, oι συζητήσεις με την Ελλάδα είναι μια επίσημη διαδικασία που σκοπό έχει να νικήσει πολιτικά τις αριστερές δυνάμεις στην Ελλάδα, θάβοντας οποιεσδήποτε προοπτικές ουσιαστικής πολιτικής αλλαγής σε ολόκληρη την ήπειρο. Αυτή είναι η μόνη εξήγηση για την ακαμψία των πιστωτών, παρά το γεγονός ότι ο Τσίπρας παραβίασε όλες τις κόκκινες γραμμές του ΣΥΡΙΖΑ στα ζητήματα της μεταρρύθμισης των συντάξεων, της φορολογικής πολιτικής, των ιδιωτικοποιήσεων και την απελευθέρωση της αγοράς. Αυτή η τιμωρητική στάση έγινε ξεκάθαρη τα τέλη Ιουνίου, όταν η ΕΚΤ υποκίνησε ενεργά ένα bunk run, προειδοποιώντας για «ανεξέλεγκτη κρίση» και έβαλε απότομα πλαφόν στα δάνεια έκτακτης ανάγκης της στον τραπεζικό τομέα, πυροδοτώντας το κλείσιμο των τραπεζών και τον έλεγχο κεφαλαίων.

Η Γερμανία ξηλώνει εβδομήντα χρόνια ευρωπαϊκής πολιτικής

του Ντέιβιντ Γκόου 

Μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου 

Όταν ήμουν ανταποκριτής στη Γερμανία, δύο δεκαετίες πίσω, στην πορεία προς την ενοποίηση και εντεύθεν, οι συνεντεύξεις με τον Χέλμουτ Κολ, τον Χανς Ντίντριχ Γκένσερ και άλλους διακεκριμένους πολιτικούς –όπως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος διαπραγματεύτηκε την ένωση των δύο Γερμανιών σε μία– πάντοτε κατέληγαν με το μάντρα: «Θέλουμε μια Ευρωπαϊκή Γερμανία, όχι μια Γερμανική Ευρώπη». Κι ήταν αλήθεια αυτό τότε. Αλλά δεν είναι σήμερα.

Σχεδόν 25 χρόνια μετά από εκείνη τη νύχτα του Οκτωβρίου του 1990 όταν έγραψα το πολυσυζητημένο άρθρο για τον Guardian με τίτλο «Ένας νέος Κολοσσός γεννιέται στην Ευρώπη» η ελληνική κρίση έχει ολοφάνερα αναδείξει τον μετασχηματισμό της Γερμανίας από «πολιτικό νάνο, οικονομικό γίγαντα» σε «πολιτικό και οικονομικό τραμπούκο» που προκαλεί φόβο και μίσος ανάμεσα στα θύματά του και αγωνία ανάμεσα στους φίλους του. 

Για τους Γερμανόφιλους σαν κι εμένα η χώρα αυτή κέρδισε τεράστιο θαυμασμό για την καμιά φορά βάναυση, ακόμα και υπερβολική εντιμότητά της στη διαχείριση του τρομερού παρελθόντος της. Υπήρχαν πισωγυρίσματα: οι δολοφονικοί εμπρησμοί στα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων ή σε κατοικίες Τούρκων, η αποκρουστική χρήση του «συμπονετικού τουρισμού» από τον Κολ προκειμένου να εξηγήσει την απουσία του από αυτά τα συμβάντα, η παράξενη πορεία μιας ομάδας λούμπεν Ναζί με ξυρισμένα κεφάλια – όλα όσα υπερτονίστηκαν στον ξένο τύπο με έναν γκροτέσκο τρόπο, σαν να είχε ξαναεπιστρέψει η «καφετιά πλημμύρα» των ναζιστικών στρατευμάτων. Το 2006, στο Παγκόσμιο Κύπελλο, παρακολουθήσαμε και γιορτάσαμε μια Νέα Γερμανία: νέα, χαλαρή, συμφιλιωμένη με τον εαυτό της (και την εθνική της σημαία) – και ανοιχτή στον κόσμο.

Ψηλαφώντας τα γεγονότα

Πλίνθοι, κέραμοι, υποθέσεις και απορίες

της Κατερίνας Δέδε 

Καθώς προσπαθούμε να συνέλθουμε από τα αλλεπάλληλα σοκ, αρχίζουμε να ψηλαφίζουμε την πραγματικότητα και να στεκόμαστε απέναντι σε αυτή. Είναι πολύ νωρίς ακόμα. Τα όσα λέγονται και γράφονται αυτές τις μέρες αρθρώνονται σε συνθήκες μετατραυματικού άγχους. Το κείμενο που ακολουθεί δεν αποτελεί, βέβαια, εξαίρεση· επιχειρεί, απλώς, να κατανοήσει κάποια σημεία αυτών των ημερών.

***

Γιώργος Μαυροΐδης, «Γυναικείο μοντέλο», 1971

Γιατί έγινε το δημοψήφισμα; Γιατί τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Τα ερωτήματα μας απασχολούν όλους — εκτός από εκείνους έχουν λύσει εύκολα το γρίφο, κάνοντας λόγο για «ολέθριο λάθος». Μια λογική εξήγηση (και βέβαια όχι η μόνη) είναι γιατί τότε –λίγο πριν τη λήξη του προγράμματος– τέθηκε το δίλημμα: ή υπογράφετε αυτό που σας δίνουμε ή σας δείχνουμε την πόρτα. Και μόλις τότε η κυβέρνηση (και ο ΣΥΡΙΖΑ;) αντιλήφθηκε ότι η διαπραγμάτευση επί πέντε μήνες ήταν ένα τέχνασμα. Το χειρότερο: Το ίδιο δίλημμα θα το έβρισκε ξανά μπροστά της σε πέντε μήνες και μετά σε άλλους τρεις ή έξι! Έχοντας τη βεβαιότητα ότι η αποβολή της Ελλάδας από το ευρώ επιχείρησε να αντιμετωπίσει μια και καλή αυτή την απειλή. Ενδεχομένως, ο μόνος εύσχημος τρόπος ήταν ένα δημοψήφισμα που δεν θα τίναζε τη διαπραγμάτευση στον αέρα, αλλά θα την πάγωνε. Το ερώτημα του δημοψηφίσματος αποδείχθηκε επιδέξια διατυπωμένο, δηλαδή αξιοποιήσιμο διαπραγματευτικά όποιο και να ήταν το αποτέλεσμα. Το 62% του «όχι» –παρότι μάλλον ήταν δυσκολότερα διαχειρίσιμο διαπραγματευτικά– ενδεχομένως εξισορροπήθηκε με την εξουσιοδότηση των υπολοίπων πολιτικών αρχηγών. Και έτσι ο Τσίπρας πήγε πλέον με άλλους όρους στις Βρυξέλες. Όχι ως μια ακόμα «κακή» ελληνική κυβέρνηση, αλλά εκπροσωπώντας το 62% της χώρας και με τη στήριξη του πολιτικού κόσμου. Εκ των υστέρων, φαίνεται ότι η αναγγελθείσα σύνοδος των 28 ήταν μια κίνηση πανικού-εκβιασμού των εταίρων. Κι αυτό γιατί είχε έρθει η ώρα να συζητηθεί επιτέλους η επαπειλούμενη έξοδος. Το οικονομικό σχέδιο υπήρχε και το είχε εκπονήσει «υπό κανονικές συνθήκες» ο κοντόφθαλμος Σόιμπλε, ο οποίος όμως είχε αγνοήσει μια σειρά παράγοντες που απουσιάζουν «υπό Κ.Σ.»: συμμαχίες που ενδεχομένως να προέκυπταν, την πολιτικο-οικονομική συγκυρία εκτός ΕΕ, τη γεωπολιτική σημασία, αλλά και κάτι εντελώς άυλο: τους ιστορικούς συμβολισμούς. Όλοι αυτοί όμως οι παράγοντες «επέβαλαν» την πολιτική συζήτηση που η κυβέρνηση εξαρχής επιθυμούσε. Παράλληλα, όμως, αποτέλεσαν το έναυσμα για μια διεθνή συζήτηση γύρω από την οικονομική πολιτική της ευρωζώνης αλλά και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι αυτό συνιστά το μεγαλύτερο πολιτικό επίτευγμα του ΣΥΡΙΖΑ: ότι κατάφερε να ανοίξει ένας διάλογος σχετικά με ένα νέο όραμα για την Ευρώπη. Κατά πόσον αυτός ο διάλογος θα μείνει ζωντανός μένει να αποδειχθεί.

Η διαχείριση της ήττας θα κρίνει τον τίτλο της νέας σελίδας

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Στην ανηφορική  της ιστορική διαδρομή, η Αριστερά χρεώνεται μεγαλύτερα λάθη από τον αντίπαλό της. Αυτό, κατά κύριο λόγο, οφείλεται στην εγγενή πολιτική της ροπή να θέλει να αλλάξει τα πράγματα εκπροσωπώντας τον αδύναμο στον συσχετισμό της ισχύος, να επιδιώκει την αλλαγή του συσχετισμού αυτού. Αντίθετα, όταν κανείς απλώς συμπορεύεται  με το ρεύμα, στο όνομα του πολιτικού ρεαλισμού και της συγκατάβασης ενώπιον του ισχυρού, συνήθως τα τερατώδη λάθη περιορίζονται. Η υποταγή και η συγκατάβαση μικραίνουν τους κινδύνους, ενώ η βούληση της ανατροπής, εξ αντικειμένου, τους ενισχύει. Η πολιτικά έντιμη προαίρεση της ανατροπής δεν δίνει, όμως, άφεση πολιτικών αμαρτιών.

Οι δημοκρατίες μπορεί να μην έχουν αδιέξοδα, οι κοινωνίες όμως έχουν

Άγγελος Σπαχής, «Το αίνιγμα της φυσιογνωμίας του ανθρώπου», 1932

Θα ξεκινήσω με μια αντιδημοφιλή στα καθ’ ημάς θέση. Η εκτίμησή μου είναι ότι το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 καταγράφεται ήδη ανάμεσα στα πιο συγκλονιστικά λάθη της ιστορίας της ελληνικής Αριστεράς. Υποσχέθηκε και δημιούργησε ένα «Όχι» που την επόμενη έγινε «Ναι», έκλεισε τις τράπεζες με ό,τι συνέπειες αυτό θα έχει για πολύ ακόμη, ώθησε τους δανειστές σε μια ακόμη πιο τιμωρητική και εκδικητική στάση έναντι της χώρας, με αποτέλεσμα την επαχθή συμφωνία μια βδομάδα αργότερα. Το γεγονός ότι στο εσωτερικό της διεθνούς και ελληνικής Αριστεράς το δημοψήφισμα καταγράφηκε σαν ένα σκίρτημα δημοκρατικής εθνικής αξιοπρέπειας δεν αναιρεί καμία από τις παραπάνω συνέπειές του. Ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς επιστήμονες των καιρών μας, ο Κ. Κράουτς το φώναξε: «Έχετε γίνει οι ήρωές μας! Τώρα δεν πρέπει να μετατραπείτε σε μάρτυρες!» (Εφημερίδα των Συντακτών, 7.7.2015)

Πού είναι η μπάλα;

«If I go there will be trouble, an’ if I stay it will be double»

 The Clash

«I don’t want to belong to any club that will accept me as a member»

Γκρούσο Μαρξ

 

του Μάνου Αυγερίδη

Τη συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα την Τρίτη το βράδυ στην ΕΡΤ, μια μέρα πριν από την ψήφιση της συμφωνίας στη Βουλή, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να την παρακολουθήσεις με σχετική απάθεια ή συγκατάβαση, ιδιαίτερα αν ήσουν μέλος ή φίλος του ΣΥΡΙΖΑ. Να την παρακολουθήσεις, δηλαδή, χωρίς να σου γεννηθούν συναισθήματα και ερωτήσεις, χωρίς να βρεθείς μπροστά σε διλήμματα που έχουν να κάνουν με το προσωπικό και το συλλογικό, με τις δύσκολες επιλογές που έχει ο καθένας μας να κάνει από δω και πέρα και να ζήσει μ’ αυτές σε συνθήκες (ακόμα μια φορά) κατεπείγοντος και ασφυξίας.

Σκίτσο: Cagle Cartoons

Ξεκινώντας, ίσως είναι χρήσιμο να πω ότι ανήκω σε εκείνους που έχουν πλέον πειστεί ότι, αυτή τη στιγμή, η επιλογή του Grexit συνιστά μάλλον μη επιλογή — ανεξάρτητα από το ποιος ευθύνεται γι’ αυτό. Η συνέντευξη, λοιπόν, προσωπικά, μου φάνηκε καλή και κακή συγχρόνως. Καλή από την άποψη πως ο Αλέξης Τσίπρας ήταν, κατά τη γνώμη μου, ειλικρινής. Κακή γιατί ένα μεγάλο μέρος της οπτικής του μου ήταν αρκετά ξένο. Και ξέρω πως, σε κάθε περίπτωση, ανάμεσα στη θέση που εκφράστηκε από τον πρόεδρο του κόμματος και αυτή ενός μεγάλου μέρους της κομματικής βάσης (και δεν μιλάω μόνο για την Αριστερή Πλατφόρμα), υπάρχει μια σημαντική απόσταση που δύσκολα μπορεί να γεφυρωθεί.

Σαδομαζοχισμός και Ρεαλπολιτίκ

του Χρήστου Χατζηιωσήφ

Έργο του Jack Tworkov

Διατρέχοντας κανείς τις αντιδράσεις του διεθνούς Τύπου και τα σχόλια πολιτικών και οικονομικών παραγόντων αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης της Συνόδου Κορυφής της Ευροζώνης στις 13 Ιουλίου, κινδυνεύει να αποκομίσει την εντύπωση ότι αυτό που διαδραματίσθηκε ήταν ακόμα ένα επεισόδιο μιας σαδομαζοχιστικής σχέσης. Η πλειονότητα των Ελλήνων πολιτικών και οικονομικών ιθυνόντων δήλωνε την ανακούφισή της για το ό,τι αποφεύχθηκε οριστικά το Grexit, και μαζί τους συμφωνεί και η πλειοψηφία των Ελλήνων, αν πιστέψουμε και κάποιες πρόχειρες ή φημολογούμενες δημοσκοπήσεις.

Οι ανακουφισμένοι αποκαλύπτουν ότι κατά τα πέντε προηγούμενα χρόνια και κατά τους πέντε τελευταίους μήνες πείσθηκαν ότι δεν διαθέτουν Σχέδιο Β΄ και ορισμένοι μαρτυρούν και τον λόγο: «η ελληνική οικονομία εξαρτάται κατά 60% από τις εισαγωγές». Η αιτία των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας, ωστόσο, δεν αποτελεί κίνητρο για να ξεπερασθούν, αλλά η δικαιολογία για να διαιωνισθούν.

Αντίθετα, στο εξωτερικό υπήρχε σαφώς μεγαλύτερος προβληματισμός. «Όλοι βγήκαν χαμένοι», κατά το κύριο άρθρο της γαλλικής Le Monde — με την κρίσιμη διαφορά ότι η απώλεια στην ελληνική πλευρά είναι πραγματική, ενώ για την Ευρώπη συμβολική. Ο τίτλος του πρώτου σχολίου στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Der Spiegel χρησιμοποιούσε τη γερμανική λέξη Grausamkeit που χρησιμοποιείται σε σχέσεις θύματος και θύτη, όπου ο θύτης υποβάλλει το θύμα σε ψυχικά και σωματικά βασανιστήρια, χωρίς να αισθάνεται συμπόνια.

Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 19 Ιουλίου

Κείμενα των: Xρήστου Χατζηιωσήφ, Ντέιβιντ Γκόου, Αναστάς Βαγγέλι, Μάνου Αυγερίδη, Δημήτρη Χριστόπουλου, Κατερίνας Δέδε, Σεντρίκ Ντυράν, Νίκου Χατζηνικολόυ, Φίνταν Ο’ Τουλ

Σαδομαζοχισμός και Ρεαλπολιτίκ. Κριτική της απόφασης της Συνόδου Κορυφής από τον Xρήστο Χατζηιωσήφ. «Το όλο κείμενο έχει σαφείς αναδιανεμητικές προθέσεις: στο εσωτερικό αναδιανομή του πλούτου και του εισοδήματος από τους ασθενέστερους προς τους ισχυρότερους και διεθνώς από την Ελλάδα προς το εξωτερικό. Μια αισιόδοξη, βολονταριστική άποψη που δεν θα έπαιρνε υπόψη της τους αμείλικτους αριθμούς θα μπορούσε να αντιτείνει ότι με την προϋπόθεση της ύπαρξης ενός οικονομικού σχεδίου από την ελληνική πλευρά θα αμβλυνθούν οι επιπτώσεις στα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα και θα επιτευχθεί η ανάπτυξη. Η δήλωση της Ευρωζώνης έχει προβλέψει όμως να ακυρώσει και αυτή την ψευδαίσθηση, με την επιβολή της υποχρέωσης στην ελληνική κυβέρνηση «να διαβουλεύεται και να συμφωνεί με τους θεσμούς, την τρόικα δηλαδή που θα επιστρέψει στην Αθήνα, όσον αφορά όλα τα νομοσχέδια στους σχετικούς τομείς, αρκετό χρόνο πριν από την υποβολή τους σε δημόσια διαβούλευση ή στην Βουλή». Η τρόικα, με άλλα λόγια, αναλαμβάνει τόσο την εκτελεστική όσο και τη νομοθετική εξουσία στην Ελλάδα.  Το ζήτημα εδώ δεν είναι μόνο συμβολικό, δεν αφορά μόνο την εθνική κυριαρχία, αλλά και την αποτελεσματική διαχείριση».

August Macke – The Storm

Πού είναι η μπάλα; Προβληματισμοί του Μάνου Αυγερίδη για τις επόμενες κινήσεις στον Σύριζα. «Η ρευστότητα της εποχής έχει δείξει ότι κάθε πρόβλεψη μπορεί να αποδειχθεί έωλη. Έχει δείξει, ωστόσο, επίσης, ότι η παθητικοποίηση και αναμονή για χάπι εντ οδηγούν σε καταστάσεις ανεξέλεγκτες ή διάλυσης. Το ζητούμενο δεν είναι να δημιουργήσουμε καινούργιες συλλογικές αυταπάτες γύρω απ’ τα (μηδαμινά) περιθώρια εφαρμογής αριστερής πολιτικής είτε στο πλαίσιο ενός σκληρού Μνημονίου είτε χάρη σε ένα «λυτρωτικό» Grexit είτε, τέλος, πιστεύοντας σε παλιούς και νέους σωτήρες. Ζητούμενο, για μένα, είναι να ξεκινήσουμε την οργανωμένη συζήτηση αντίστροφα, αναζητώντας συλλογικά και χωρίς ταμπού τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουμε να προστατεύσουμε όλα όσα αποτελούν προτεραιότητα και προϋπόθεση κάθε προσπάθειας ανάκαμψης της κοινωνίας: την εργασία, τα δημόσια αγαθά, τους αδύναμους, τα δικαιώματα, τη δημοκρατία. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία δεν είναι ο στόχος αλλά το μέσο· το «δεν είμαστε όλοι ίδιοι» αν δεν το αποδεικνύουμε καθημερινά στην πράξη δεν σημαίνει απολύτως τίποτα».

Aπό τον διάλογο Αθηναίων και Μηλίων

(Θουκυδίδη «Ιστορία», Ε 86-111)

ΜΗΛΙΟΙ: Η καλή σας διάθεση να δώσουμε αμοιβαία εξηγήσεις σε ήρεμο κλίμα δεν είναι κατακριτέα, όμως αυτές οι πολεμικές ενέργειες,  που δεν είναι κάτι μελλοντικό αλλά γίνονται ήδη, βρίσκονται σε προφανή αντίφαση με την πρότασή σας.  Γιατί βλέπουμε ότι έρχεστε ως δικαστές όσων πρόκειται να ειπωθούν και, όπως είναι το πιο πιθανό, η έκβαση αυτού του διαλόγου, εάν υπερισχύσουμε με το δίκαιο που έχουμε και ως τούτου δεν ενδώσουμε, θα σημάνει για μας πόλεμο, εάν αντιθέτως πεισθούμε και υποχωρήσουμε, θα σημάνει υποταγή.

ΑΘΗΝΑΙΟΙ: […] ξέρουμε και ξέρετε πως κατά την ανθρώπινη λογική μπορούμε να μιλάμε για δίκαιο όταν και τα δύο μέρη έχουν ίση ισχύ και ότι οι  ισχυροί πράττουν ό,τι τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν και το αποδέχονται. […]

Θέλουμε όμως να σας κάνουμε σαφές ότι βρισκόμαστε εδώ για τα συμφέροντα της ηγεμονίας μας και ότι αυτά που θα πούμε θα αποσκοπούν στη σωτηρία της πόλης σας, διότι βούλησή μας είναι να σας εξουσιάσουμε χωρίς να υποβληθούμε σε κόπους και να σωθείτε κι εσείς προς όφελός και των δυονών μας.

ΜΗΛΙΟΙ: Και πώς θα  ήταν συμφέρον μας να υποδουλωθούμε, όπως είναι για σας να μας υποτάξετε;

ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Διότι με την υποταγή θα αποφεύγατε τις χειρότερες συμφορές, εμείς πάλι θα είχαμε όφελος να μη σας καταστρέψουμε. […]

Μην παρασύρεστε από το αίσθημα της τιμής, που τόσο συχνά καταστρέφει τους ανθρώπους όταν βρίσκονται μπροστά σε ταπεινωτικούς και προφανείς κινδύνους. Γιατί είναι πολλοί αυτοί που, ενώ βλέπουν ακόμα καθαρά προς τα πού φέρονται, τους παρασύρει με τη μαγική δύναμη του ονόματος η λεγόμενη τιμή και τους κάνει να πέφτουν με τις πράξεις τους σε συμφορές πραγματικά ανήκεστες και ντροπιάζονται χειρότερα – από ανοησία παρά από ατυχία. Αυτό ακριβώς θα αποφύγετε, εάν σκεφθείτε σωστά και δεν θεωρήσετε εξευτελιστικό να υποκύψετε στη μεγαλύτερη πόλη».

(από τη μετάφραση του Ν. Μ. Σκουτερόπουλου, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2001).

Η «σκέψη των μαζών»

Μικρό σχόλιο σε μια μεγάλη παρακαταθήκη

του Μιχάλη Μπαρτσίδη

Στην αγωνιώδη εβδομάδα του δημοψηφίσματος, γίναμε μάρτυρες ενός πρωτόγνωρου συμβάντος το οποίο τείνουμε να παραγνωρίσουμε. Του αξίζει ένα σύντομο σχόλιο-υπόμνηση, ώστε να το αναγνωρίσουμε και να το κρατήσουμε ως παρακαταθήκη.

Κάζιμιρ Μάλεβιτς, «Αγρότισσες στην εκκλησία»

Στην εβδομάδα του μαύρου ζόφου, λοιπόν, διασχίσαμε όλη την απόσταση από την κόλαση μέχρις εδώ, νιώσαμε παγωμένο το χέρι του Άγγελου της Ιστορίας. Κι όμως οι πολλοί ανασκουμπώθηκαν με παρρησία, έμπνευση, σκέψη και τόλμη. Όλοι οι θεοί εναντίον, αλλά οι λαοί της Ελλάδας πήραν το παιχνίδι πάνω τους, έδρασαν μόνοι τους και στήριξαν τον «άνθρωπο που τον μποδίζουν να βαδίσει»! Από μια μοναδική σύμπτωση ταξικού και μαζικού στοιχείου, προέκυψε η δύναμη που δεν είχαμε: ο πολλαπλός λαός που δεν είναι Ένας, αδιαφοροποίητος και μεταφυσικός, αλλά είναι τάξεις, πλήθος, μάζες που συγκροτήθηκαν μέσα στην παρούσα μάχη. Κινήθηκαν η «πλέμπα» για τα γυμνά συμφέροντά της, οι νέοι που κάτι ξέρουν από προεξόφληση του μέλλοντος, οι μη κυνικοί ιδεολόγοι του ευρωπαϊκού ιδεώδους, οι δημοκράτες που είδαν στο δημοψήφισμα μια ευκαιρία να προσδώσουν νόημα στη δημοκρατία. Μιλάμε για το «τι έκανε» αυτός ο κόσμος, πέρα από τις εύστοχες ή μη τακτικές της κυβέρνησης, πέρα από την αδράνεια και το μούδιασμα των οργανώσεων. Μιλάμε για το ΟΧΙ της ιστορικής ανιδιοτέλειας, του αντι-κυνισμού, της αντι-υποκρισίας.