Προς υπεράσπιση της Ελλάδας

Έξι μύθοι που  καταρρίπτονται

 των Τζόζεφ Λέι, Λιούις Μπάσετ και Μάικλ Γουόκερ

μετάφραση: Μάνος Αυγερίδης

1. «Όλοι πρέπει να πληρώνουν τα χρέη τους. Γιατί όχι κι η Ελλάδα;»

Γιώργος Βακαλό, «Άντρας με σκοινί», 1938

Όταν κάποιος δανείζει χρήματα σε κάποιον άλλον με την πρόθεση να βγάλει κέρδος, παίρνει ένα ρίσκο, όπως κι αυτός που δανείζεται τα χρήματα. Για τον λόγο ότι και τα δυο μέρη παίρνουν ρίσκο με την ελπίδα κάποιου μελλοντικού οφέλους, οφείλουν να μοιράζονται εξίσου την ευθύνη για το αποτέλεσμα. Γι’ αυτό και οι φυλακές οφειλετών –συνηθισμένες τον 18ο και τον 19ο αιώνα– καταργήθηκαν: Διότι τιμωρούσαν άδικα το ένα μέρος μιας συμφωνίας για την οποία φέρει ευθύνη τόσο ο δανειστής όσο και ο δανειζόμενος. Ωστόσο, ούτε οι ευρωπαϊκές τράπεζες, οι οποίες ανέλαβαν επισφαλή χρέη, ούτε οι πολιτικοί θεσμοί οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τις πολιτικές που ενθάρρυναν παράλογες οικονομικές πρακτικές είναι πρόθυμοι να αποδεχτούν την ευθύνη της παρούσας κατάστασης. Ζωτικές δημόσιες υπηρεσίες της Ελλάδας καταστρέφονται την ώρα που η οικονομία συρρικνώνεται επειδή όλοι, εκτός απ’ την ίδια την Ελλάδα, αποποιούνται τις ευθύνες τους για κάτι που αποτελεί κοινή αποτυχία.

Δεύτερον, το 90% του προγράμματος διάσωσης ξοδεύτηκε για τη διάσωση των τραπεζών και όχι για τις ανάγκες του ελληνικού κράτους. Η πλειοψηφία του ελληνικού χρέους (το 78%) ανήκει στην τρόικα. Τα χρήματα που χρωστάει η Ελλάδα στην τρόικα είναι χρήματα που χρησιμοποιήθηκαν για τη διάσωση τραπεζών, οι οποίες είχαν κάνει λάθος υπολογισμούς. Μόνο το 10% των δανείων της τρόικας προς την Ελλάδα έφτασε, τελικά, με έναν τρόπο στην ελληνική κοινωνία.   

Τρίτον, αν ο στόχος είναι η Ελλάδα να αποπληρώσει τα χρέη της, η πολιτικές της Τρόικας δεν βγάζουν κανένα νόημα οικονομικά. Για να μπορέσει η χώρα να αποπληρώσει έστω και ένα μέρος του χρέους, η Ελληνική οικονομία πρέπει να επιστρέψει στην ανάπτυξη· οι πολιτικές της Τρόικας έχουν φέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.

2. «Η Ελλάδα δεν έπρεπε να έχει δανειστεί εξαρχής». Η άποψη αυτή αγνοεί τους δομικούς λόγους για τον δανεισμό της Ελλάδας. Όλα τα κράτη δανείζονται χρήματα για να επενδύσουν και να είναι ανταγωνιστικά στην παγκόσμια οικονομία. Από το 2009 οι μικρότερες οικονομίες της Ευρωζώνης (η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισπανία) φορτώθηκαν με τεράστια χρέη, επειδή ο δανεισμός τους απέτυχε να τις κάνει πιο ανταγωνιστικές. Όπως έχει δείξει ο Κώστας Λαπαβίτσας, ο λόγος είναι απλός: Η γερμανική κυβέρνηση πάγωσε τους μισθούς τόσο ώστε ανταγωνιστεί χώρες όπως η Ελλάδα. Γι’ αυτό η Ελλάδα ανέπτυξε ένα μεγάλο εμπορικό έλλειμα ανάλογο με το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας. Έτσι, ο ελληνικός δανεισμός ενθαρρύνθηκε ενεργά από τη Γερμανία, η οποία τώρα μεταθέτει το φταίξιμο στους ώμους της Ελλάδας για κάτι που αποτελεί αποτυχία συνολικά της Ευρωζώνης.

3. «Η Ελλάδα πρέπει απλά να αποδεχθεί τους όρους που της προτείνονται». Η συμφωνία που προσέφεραν οι δανειστές στην Ελλάδα θα καταδίκαζε σε μακρά περίοδο λιτότητας τη χώρα που, από το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης το 2010, έχει δει την οικονομία της να βυθίζεται σε χρόνια ύφεση, τους μισθούς να συρρικνώνονται περίπου 25% και την ανεργία να εκτοξεύεται.

Οι όροι που τίθενται από την τρόικα είναι οι ίδιοι με τα Προγράμματα Δομικής Προσαρμογής (SAPs) τα οποία έχει εφαρμόσει το ΔΝΤ σε «χρεόπληκτες» χώρες (κυρίως στον παγκόσμιο Νότο), από τη δεκαετία του 1980. Στην Ελλάδα, όπως και στις άλλες χώρες που πήραν δάνειο απ’ το ΔΝΤ, η συντριπτική πλειοψηφία των χρημάτων θα πάνε κατευθείαν στα ταμεία των πολυεθνικών τραπεζών. Όσο για την ελληνική περίπτωση, το πρόγραμμα απαιτεί ιδιωτικοποιήσεις σε τιμές χονδρικής, απελευθέρωση της οικονομίας και των αγορών, λιτότητα, και αποσάρθρωση των εργασιακών δικαιωμάτων. Πρόκειται για τις απολύτως αντίθετες πολιτικές από εκείνες η ελληνική κοινωνία εξέλεξε τον ΣΥΡΙΖΑ.

4. «Γιατί δεν μπορούν να διευθετήσουν το ζήτημα μόνοι τους;». Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, οι οικονομίες είναι αλληλεξαρτώμενες. Οι οικονομικές κρίσεις απαιτούν συλλογικές λύσεις, παρά πολιτικές, στη λογική του «ο γείτονάς μου ο ζητιάνος» τις οποίες επιλέγουν για την ώρα η Γερμανία και η τρόικα.

Καθώς η Ελλάδα δεν διαθέτει τη δική της κεντρική τράπεζα ώστε να χρησιμοποιήσει τη νομισματική πολιτική ως εργαλείο για να ξεφύγει από την ύφεση, η κυβέρνηση έχει ζητήσει επιτακτικά στις διαπραγματεύσεις μια ελάφρυνση του χρέους, η οποία θα της επέτρεπε να επενδύσει στην ανάπτυξη.  Ωστόσο, η Ευρωζώνη στο σύνολό της έχει απορρίψει αυτή τη βασική κεϋνσιανή πολιτική, προωθώντας σκληρές περικοπές στις επενδύσεις και τις δημόσιες υπηρεσίες.  

5. «Δεν θα έπρεπε ο ΣΥΡΙΖΑ να δοκιμάσει τα πάντα ώστε να μπορέσει να μείνει στην Ευρωζώνη;» Το έχει κάνει. Παρόλο που ο ΣΥΡΙΖΑ έχει παρουσιαστεί από τα μίντια ως αυτός που γύρισε την πλάτη στην Ευρωζώνη, στην πραγματικότητα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Στις αρχές του χρόνου ο ΣΥΡΙΖΑ εξελέγη με εντολή να αναχαιτίσει τις συνέπειες της λιτότητας παραμένοντας στο ευρώ. Με εξαίρεση κάποιες φωνές εντός του κόμματος που διαφωνούν με την επονομαζόμενη «στρατηγική του καλού ευρώ», η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε αδιάκοπα στις διαπραγματεύσεις να ισορροπήσει τη δημοφιλή εντολή κατά της λιτότητας, που είχε λάβει, με τις επιθυμίες των πιστωτών.

Δεν έχουν περάσει παρά λίγες μέρες από τις 16 Ιουνίου, οπότε φάνηκε ότι η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ήταν πρόθυμη να αποδεχθεί συμβιβασμούς που θα έπαιρναν τη μορφή περαιτέρω λιτότητας. ώστε να επιτύχει συνέχεια της χρηματοδοτικού προγράμματος διάσωσης. Οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν όταν, αργότερα την ίδια μέρα, προτάθηκε από τους «θεσμούς» μια τελική συμφωνία, η οποία δεν περιείχε ούτε ανακούφιση του χρέους, ούτε επενδυτικά κονδύλια· πρόταση που αν γινόταν αποδεκτή θα βύθιζε την Ελλάδα σε σχεδόν αέναη ύφεση.    

6. «Το ζήτημα αυτό δεν με αφορά». Οι διαπραγματεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ με την τρόικα έχουν έναν παιδαγωγικό ρόλο: καταδεικνύουν την απροθυμία αντιδημοκρατικών θεσμών όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να σεβαστούν τη δημοκρατική θέληση κυρίαρχων κρατών. Επιπλέον, η απροθυμία της τρόικας να συνδέσει την αποπληρωμή του χρέους με την οικονομική ανάπτυξη κάνει εμφανή την ανάγκη να παραχθούν πολιτικές και οικονομικές στρατηγικές που προτείνουν δρόμους εκτός του νεοφιλελεύθερου οικονομικού παραδείγματος.

Αν η Ελλάδα αφεθεί να καταλήξει στα βράχια, το αποτέλεσμα θα είναι η υποχώρηση των δημοκρατικών κινημάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το γεγονός αυτό θα αποτελέσει την ήττα της πρώτης σοβαρής δημοκρατικής πρόκλησης απέναντι σε μια τεχνοκρατική νεοφιλελεύθερη εξουσία στην Ευρώπη. Μόνο ένα κόμμα θα κερδίσει στην Ελλάδα από αυτή την κατάληξη: Η Χρυσή Αυγή.