Η διακωμώδηση του Μωάμεθ

του Νίκου Χατζηνικολάου 

Στην έκθεση σχεδίων του Τζιανλορέντσο Μπερνίνι, του σημαντικότερου καλλιτέχνη του ιταλικού Μπαρόκ, στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Λειψίας τον χειμώνα που μας πέρασε, συμπεριλαμβάνονταν μερικές ιδιόχειρες γελοιογραφίες. Και μόνο γι’ αυτές και τις αυτοπροσωπογραφίες του η έκθεση άξιζε τον κόπο. Ανάμεσά τους, η γελοιογραφία του Πάπα Ιννοκέντιου ΙΑ΄ (1676-1689), της οικογένειας Οντεσκάλκι από το Κόμο, φιλοτεχνημένη τα τελευταία χρόνια της ζωής του καλλιτέχνη, η οποία εντυπωσιάζει με την τόλμη των εκφραστικών της μέσων αλλά και την προκλητική ασέβειά της.

Ο Πάπας σε προφίλ, με την τιάρα στο κεφάλι, ανακαθισμένος στο κρεβάτι και ακουμπώντας ελαφρά στα μαξιλάρια πίσω του, μικρόσωμος, καχεκτικός, με το σκελετωμένο δεξί χέρι του προτεταμένο να ευλογεί, απεικονίζεται σαν ένα μεγάλο μυρμήγκι.

Ακόμα και σήμερα τα λιγοστά σχόλια των ιστορικών της τέχνης για τη συγκεκριμένη γελοιογραφία τείνουν να μειώσουν το ανατρεπτικό νόημά της φανερώνοντας με αυτό τον τρόπο την αμηχανία που προκαλεί. Αν το σχέδιο είχε γίνει γνωστό όσο ζούσε ο καλλιτέχνης η θανατική ποινή θα ήταν αυτονόητη για μια τέτοια πράξη. Γελοιογραφίες προτεσταντικής έμπνευσης κατά του Πάπα και της καθολικής εκκλησίας υπήρχαν απ’ τον 16ο αιώνα. Οι αιρετικοί του Βορρά διώκονταν χωρίς οίκτο. Αλλά μια γελοιογραφία του Πάπα από ένα δημιουργό που ζούσε στη Ρώμη και υπηρετούσε την εκκλησία, ήταν διπλά αξιόποινη. Ο καλλιτέχνης γλύτωσε γιατί το βλάσφημο σχέδιο παρέμεινε στο εργαστήριό του μέχρι το τέλος της ζωής του ενώ στη συνέχεια πουλήθηκε από τους κληρονόμους του μαζί με την υπόλοιπη συλλογή του στη βασίλισσα Χριστίνα της Σουηδίας. Έτσι διασώθηκε και το ίδιο.

It’s the politics stupid!

Η αναίρεση των τριών ιδρυτικών αρχών της  ενωμένης Ευρώπης

Δεν υπάρχει βαθύτερο ρήγμα απ’ αυτό ανάμεσα σ’ αυτούς που αναγκάζονται να γονατίσουν και σ’ εκείνους που φωνάζουν «Γονάτισε!» 

του  Φίνταν Ο’ Τουλ

Ποια η διαφορά ανάμεσα στη Μαφία και στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ηγεσία; Η Μαφία σου κάνει μια προσφορά που δεν μπορείς ν’ αρνηθείς. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σου προσφέρουν μια συμφωνία που δεν μπορείς ούτε ν’ αρνηθείς ούτε να δεχτείς χωρίς να καταστραφείς.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως την γνωρίζαμε, τελείωσε αυτό το Σαββατοκύριακο. Εκείνο το αρχικό ευρωπαϊκό σχέδιο προέβλεπε τη σταδιακή σύγκλιση ίσων μεταξύ τους κρατών-μελών σε μια ολοένα στενότερη ένωση. Αυτό τελείωσε πια.

«Συμφωνία» (από τον «Independent», 16.7.2015)

Αυτό το σχέδιο βασιζόταν σε τρεις προϋποθέσεις. Η μία ήταν ότι η διαδικασία της Ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης ήταν συναινετική: κάθε κράτος μέλος θα εκχωρούσε στην Ένωση όλο και μεγαλύτερο μέρος της κυριαρχίας του, εφόσον ελεύθερα επέλεγε να το κάνει. Η δεύτερη ήταν ότι αυτά τα προοδευτικά βήματα ήταν, με όρους όπως εκείνοι που χρησιμοποιήθηκαν για τη νομισματική ένωση στην Συνθήκη του Μάαστριχτ, «μη αντιστρεπτά» και «αμετάκλητα» : εφόσον είχαν συμβεί, δεν θα υπήρχε επιστροφή.

Η τρίτη, άρρητη αλλά πλήρως κατανοητή προϋπόθεση, ήταν ότι η Γερμανία θα αυτοπεριοριζόταν, δεχόμενη, σε αντάλλαγμα για το τεράστιο δώρο μιας νέας αρχής που της πρόσφεραν οι αδελφές ευρωπαϊκές χώρες, να απόσχει από οποιαδήποτε προσπάθεια να ξαναγίνει το αφεντικό της περιοχής. Και οι  τρεις αυτές θεμελιώδεις συνθήκες καταστράφηκε αυτό το σαββατοκύριακο.

To τέλος της Ευρώπης

του Σεντρίκ Ντυράν

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Όπως λέει η Άντα Κολάου, η νεοεκλεγείσα δήμαρχος της Βαρκελώνης και επικεφαλής ενός συνασπισμού εμπνευσμένου από τα κινήματα των Αγανακτισμένων: «Κανείς δεν θα βγει αμετάβλητος από αυτή την κρίση. Αυτό που μας περιμένει είναι μια νέα φεουδαρχία, με απότομη αύξηση των ανισοτήτων, μια άνευ προηγουμένου συγκέντρωση του πλούτου, νέες μορφές ανασφάλειας για την πλειοψηφία των πολιτών. Ή, μια δημοκρατική επανάσταση, όπου χιλιάδες άνθρωποι δεσμεύονται να αλλάξουν το φινάλε της ταινίας».

Έργο του Jack Tworkov

Είναι πολύ πιθανό να πλησιάζουμε σε αυτή την ιστορική καμπή. Η σαρωτική νίκη του Όχι στο ελληνικό δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου έδειξε ότι οι λαϊκές τάξεις θέλουν να σταματήσουν δεκαετίες νεοφιλελεύθερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η επανάληψη αυτού που ο Αύγουστος Μπλανκί ονόμασε «κεφάλαιο των διαχωρισμών» λαμβάνει χώρα μια εποχή τεκτονικών μετατοπίσεων, τραντάζοντας μια ήπειρο που έχει πέσει σε ένα φαύλο κύκλο μνησικακίας και αγανάκτησης, οι οποίες έχουν να παρατηρηθούν από τα μέσα του περασμένου αιώνα.

Έτσι, oι συζητήσεις με την Ελλάδα είναι μια επίσημη διαδικασία που σκοπό έχει να νικήσει πολιτικά τις αριστερές δυνάμεις στην Ελλάδα, θάβοντας οποιεσδήποτε προοπτικές ουσιαστικής πολιτικής αλλαγής σε ολόκληρη την ήπειρο. Αυτή είναι η μόνη εξήγηση για την ακαμψία των πιστωτών, παρά το γεγονός ότι ο Τσίπρας παραβίασε όλες τις κόκκινες γραμμές του ΣΥΡΙΖΑ στα ζητήματα της μεταρρύθμισης των συντάξεων, της φορολογικής πολιτικής, των ιδιωτικοποιήσεων και την απελευθέρωση της αγοράς. Αυτή η τιμωρητική στάση έγινε ξεκάθαρη τα τέλη Ιουνίου, όταν η ΕΚΤ υποκίνησε ενεργά ένα bunk run, προειδοποιώντας για «ανεξέλεγκτη κρίση» και έβαλε απότομα πλαφόν στα δάνεια έκτακτης ανάγκης της στον τραπεζικό τομέα, πυροδοτώντας το κλείσιμο των τραπεζών και τον έλεγχο κεφαλαίων.

Η Γερμανία ξηλώνει εβδομήντα χρόνια ευρωπαϊκής πολιτικής

του Ντέιβιντ Γκόου 

Μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου 

Όταν ήμουν ανταποκριτής στη Γερμανία, δύο δεκαετίες πίσω, στην πορεία προς την ενοποίηση και εντεύθεν, οι συνεντεύξεις με τον Χέλμουτ Κολ, τον Χανς Ντίντριχ Γκένσερ και άλλους διακεκριμένους πολιτικούς –όπως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος διαπραγματεύτηκε την ένωση των δύο Γερμανιών σε μία– πάντοτε κατέληγαν με το μάντρα: «Θέλουμε μια Ευρωπαϊκή Γερμανία, όχι μια Γερμανική Ευρώπη». Κι ήταν αλήθεια αυτό τότε. Αλλά δεν είναι σήμερα.

Σχεδόν 25 χρόνια μετά από εκείνη τη νύχτα του Οκτωβρίου του 1990 όταν έγραψα το πολυσυζητημένο άρθρο για τον Guardian με τίτλο «Ένας νέος Κολοσσός γεννιέται στην Ευρώπη» η ελληνική κρίση έχει ολοφάνερα αναδείξει τον μετασχηματισμό της Γερμανίας από «πολιτικό νάνο, οικονομικό γίγαντα» σε «πολιτικό και οικονομικό τραμπούκο» που προκαλεί φόβο και μίσος ανάμεσα στα θύματά του και αγωνία ανάμεσα στους φίλους του. 

Για τους Γερμανόφιλους σαν κι εμένα η χώρα αυτή κέρδισε τεράστιο θαυμασμό για την καμιά φορά βάναυση, ακόμα και υπερβολική εντιμότητά της στη διαχείριση του τρομερού παρελθόντος της. Υπήρχαν πισωγυρίσματα: οι δολοφονικοί εμπρησμοί στα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων ή σε κατοικίες Τούρκων, η αποκρουστική χρήση του «συμπονετικού τουρισμού» από τον Κολ προκειμένου να εξηγήσει την απουσία του από αυτά τα συμβάντα, η παράξενη πορεία μιας ομάδας λούμπεν Ναζί με ξυρισμένα κεφάλια – όλα όσα υπερτονίστηκαν στον ξένο τύπο με έναν γκροτέσκο τρόπο, σαν να είχε ξαναεπιστρέψει η «καφετιά πλημμύρα» των ναζιστικών στρατευμάτων. Το 2006, στο Παγκόσμιο Κύπελλο, παρακολουθήσαμε και γιορτάσαμε μια Νέα Γερμανία: νέα, χαλαρή, συμφιλιωμένη με τον εαυτό της (και την εθνική της σημαία) – και ανοιχτή στον κόσμο.

Ψηλαφώντας τα γεγονότα

Πλίνθοι, κέραμοι, υποθέσεις και απορίες

της Κατερίνας Δέδε 

Καθώς προσπαθούμε να συνέλθουμε από τα αλλεπάλληλα σοκ, αρχίζουμε να ψηλαφίζουμε την πραγματικότητα και να στεκόμαστε απέναντι σε αυτή. Είναι πολύ νωρίς ακόμα. Τα όσα λέγονται και γράφονται αυτές τις μέρες αρθρώνονται σε συνθήκες μετατραυματικού άγχους. Το κείμενο που ακολουθεί δεν αποτελεί, βέβαια, εξαίρεση· επιχειρεί, απλώς, να κατανοήσει κάποια σημεία αυτών των ημερών.

***

Γιώργος Μαυροΐδης, «Γυναικείο μοντέλο», 1971

Γιατί έγινε το δημοψήφισμα; Γιατί τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Τα ερωτήματα μας απασχολούν όλους — εκτός από εκείνους έχουν λύσει εύκολα το γρίφο, κάνοντας λόγο για «ολέθριο λάθος». Μια λογική εξήγηση (και βέβαια όχι η μόνη) είναι γιατί τότε –λίγο πριν τη λήξη του προγράμματος– τέθηκε το δίλημμα: ή υπογράφετε αυτό που σας δίνουμε ή σας δείχνουμε την πόρτα. Και μόλις τότε η κυβέρνηση (και ο ΣΥΡΙΖΑ;) αντιλήφθηκε ότι η διαπραγμάτευση επί πέντε μήνες ήταν ένα τέχνασμα. Το χειρότερο: Το ίδιο δίλημμα θα το έβρισκε ξανά μπροστά της σε πέντε μήνες και μετά σε άλλους τρεις ή έξι! Έχοντας τη βεβαιότητα ότι η αποβολή της Ελλάδας από το ευρώ επιχείρησε να αντιμετωπίσει μια και καλή αυτή την απειλή. Ενδεχομένως, ο μόνος εύσχημος τρόπος ήταν ένα δημοψήφισμα που δεν θα τίναζε τη διαπραγμάτευση στον αέρα, αλλά θα την πάγωνε. Το ερώτημα του δημοψηφίσματος αποδείχθηκε επιδέξια διατυπωμένο, δηλαδή αξιοποιήσιμο διαπραγματευτικά όποιο και να ήταν το αποτέλεσμα. Το 62% του «όχι» –παρότι μάλλον ήταν δυσκολότερα διαχειρίσιμο διαπραγματευτικά– ενδεχομένως εξισορροπήθηκε με την εξουσιοδότηση των υπολοίπων πολιτικών αρχηγών. Και έτσι ο Τσίπρας πήγε πλέον με άλλους όρους στις Βρυξέλες. Όχι ως μια ακόμα «κακή» ελληνική κυβέρνηση, αλλά εκπροσωπώντας το 62% της χώρας και με τη στήριξη του πολιτικού κόσμου. Εκ των υστέρων, φαίνεται ότι η αναγγελθείσα σύνοδος των 28 ήταν μια κίνηση πανικού-εκβιασμού των εταίρων. Κι αυτό γιατί είχε έρθει η ώρα να συζητηθεί επιτέλους η επαπειλούμενη έξοδος. Το οικονομικό σχέδιο υπήρχε και το είχε εκπονήσει «υπό κανονικές συνθήκες» ο κοντόφθαλμος Σόιμπλε, ο οποίος όμως είχε αγνοήσει μια σειρά παράγοντες που απουσιάζουν «υπό Κ.Σ.»: συμμαχίες που ενδεχομένως να προέκυπταν, την πολιτικο-οικονομική συγκυρία εκτός ΕΕ, τη γεωπολιτική σημασία, αλλά και κάτι εντελώς άυλο: τους ιστορικούς συμβολισμούς. Όλοι αυτοί όμως οι παράγοντες «επέβαλαν» την πολιτική συζήτηση που η κυβέρνηση εξαρχής επιθυμούσε. Παράλληλα, όμως, αποτέλεσαν το έναυσμα για μια διεθνή συζήτηση γύρω από την οικονομική πολιτική της ευρωζώνης αλλά και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι αυτό συνιστά το μεγαλύτερο πολιτικό επίτευγμα του ΣΥΡΙΖΑ: ότι κατάφερε να ανοίξει ένας διάλογος σχετικά με ένα νέο όραμα για την Ευρώπη. Κατά πόσον αυτός ο διάλογος θα μείνει ζωντανός μένει να αποδειχθεί.

Η διαχείριση της ήττας θα κρίνει τον τίτλο της νέας σελίδας

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Στην ανηφορική  της ιστορική διαδρομή, η Αριστερά χρεώνεται μεγαλύτερα λάθη από τον αντίπαλό της. Αυτό, κατά κύριο λόγο, οφείλεται στην εγγενή πολιτική της ροπή να θέλει να αλλάξει τα πράγματα εκπροσωπώντας τον αδύναμο στον συσχετισμό της ισχύος, να επιδιώκει την αλλαγή του συσχετισμού αυτού. Αντίθετα, όταν κανείς απλώς συμπορεύεται  με το ρεύμα, στο όνομα του πολιτικού ρεαλισμού και της συγκατάβασης ενώπιον του ισχυρού, συνήθως τα τερατώδη λάθη περιορίζονται. Η υποταγή και η συγκατάβαση μικραίνουν τους κινδύνους, ενώ η βούληση της ανατροπής, εξ αντικειμένου, τους ενισχύει. Η πολιτικά έντιμη προαίρεση της ανατροπής δεν δίνει, όμως, άφεση πολιτικών αμαρτιών.

Οι δημοκρατίες μπορεί να μην έχουν αδιέξοδα, οι κοινωνίες όμως έχουν

Άγγελος Σπαχής, «Το αίνιγμα της φυσιογνωμίας του ανθρώπου», 1932

Θα ξεκινήσω με μια αντιδημοφιλή στα καθ’ ημάς θέση. Η εκτίμησή μου είναι ότι το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 καταγράφεται ήδη ανάμεσα στα πιο συγκλονιστικά λάθη της ιστορίας της ελληνικής Αριστεράς. Υποσχέθηκε και δημιούργησε ένα «Όχι» που την επόμενη έγινε «Ναι», έκλεισε τις τράπεζες με ό,τι συνέπειες αυτό θα έχει για πολύ ακόμη, ώθησε τους δανειστές σε μια ακόμη πιο τιμωρητική και εκδικητική στάση έναντι της χώρας, με αποτέλεσμα την επαχθή συμφωνία μια βδομάδα αργότερα. Το γεγονός ότι στο εσωτερικό της διεθνούς και ελληνικής Αριστεράς το δημοψήφισμα καταγράφηκε σαν ένα σκίρτημα δημοκρατικής εθνικής αξιοπρέπειας δεν αναιρεί καμία από τις παραπάνω συνέπειές του. Ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς επιστήμονες των καιρών μας, ο Κ. Κράουτς το φώναξε: «Έχετε γίνει οι ήρωές μας! Τώρα δεν πρέπει να μετατραπείτε σε μάρτυρες!» (Εφημερίδα των Συντακτών, 7.7.2015)

Πού είναι η μπάλα;

«If I go there will be trouble, an’ if I stay it will be double»

 The Clash

«I don’t want to belong to any club that will accept me as a member»

Γκρούσο Μαρξ

 

του Μάνου Αυγερίδη

Τη συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα την Τρίτη το βράδυ στην ΕΡΤ, μια μέρα πριν από την ψήφιση της συμφωνίας στη Βουλή, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να την παρακολουθήσεις με σχετική απάθεια ή συγκατάβαση, ιδιαίτερα αν ήσουν μέλος ή φίλος του ΣΥΡΙΖΑ. Να την παρακολουθήσεις, δηλαδή, χωρίς να σου γεννηθούν συναισθήματα και ερωτήσεις, χωρίς να βρεθείς μπροστά σε διλήμματα που έχουν να κάνουν με το προσωπικό και το συλλογικό, με τις δύσκολες επιλογές που έχει ο καθένας μας να κάνει από δω και πέρα και να ζήσει μ’ αυτές σε συνθήκες (ακόμα μια φορά) κατεπείγοντος και ασφυξίας.

Σκίτσο: Cagle Cartoons

Ξεκινώντας, ίσως είναι χρήσιμο να πω ότι ανήκω σε εκείνους που έχουν πλέον πειστεί ότι, αυτή τη στιγμή, η επιλογή του Grexit συνιστά μάλλον μη επιλογή — ανεξάρτητα από το ποιος ευθύνεται γι’ αυτό. Η συνέντευξη, λοιπόν, προσωπικά, μου φάνηκε καλή και κακή συγχρόνως. Καλή από την άποψη πως ο Αλέξης Τσίπρας ήταν, κατά τη γνώμη μου, ειλικρινής. Κακή γιατί ένα μεγάλο μέρος της οπτικής του μου ήταν αρκετά ξένο. Και ξέρω πως, σε κάθε περίπτωση, ανάμεσα στη θέση που εκφράστηκε από τον πρόεδρο του κόμματος και αυτή ενός μεγάλου μέρους της κομματικής βάσης (και δεν μιλάω μόνο για την Αριστερή Πλατφόρμα), υπάρχει μια σημαντική απόσταση που δύσκολα μπορεί να γεφυρωθεί.

Σαδομαζοχισμός και Ρεαλπολιτίκ

του Χρήστου Χατζηιωσήφ

Έργο του Jack Tworkov

Διατρέχοντας κανείς τις αντιδράσεις του διεθνούς Τύπου και τα σχόλια πολιτικών και οικονομικών παραγόντων αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης της Συνόδου Κορυφής της Ευροζώνης στις 13 Ιουλίου, κινδυνεύει να αποκομίσει την εντύπωση ότι αυτό που διαδραματίσθηκε ήταν ακόμα ένα επεισόδιο μιας σαδομαζοχιστικής σχέσης. Η πλειονότητα των Ελλήνων πολιτικών και οικονομικών ιθυνόντων δήλωνε την ανακούφισή της για το ό,τι αποφεύχθηκε οριστικά το Grexit, και μαζί τους συμφωνεί και η πλειοψηφία των Ελλήνων, αν πιστέψουμε και κάποιες πρόχειρες ή φημολογούμενες δημοσκοπήσεις.

Οι ανακουφισμένοι αποκαλύπτουν ότι κατά τα πέντε προηγούμενα χρόνια και κατά τους πέντε τελευταίους μήνες πείσθηκαν ότι δεν διαθέτουν Σχέδιο Β΄ και ορισμένοι μαρτυρούν και τον λόγο: «η ελληνική οικονομία εξαρτάται κατά 60% από τις εισαγωγές». Η αιτία των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας, ωστόσο, δεν αποτελεί κίνητρο για να ξεπερασθούν, αλλά η δικαιολογία για να διαιωνισθούν.

Αντίθετα, στο εξωτερικό υπήρχε σαφώς μεγαλύτερος προβληματισμός. «Όλοι βγήκαν χαμένοι», κατά το κύριο άρθρο της γαλλικής Le Monde — με την κρίσιμη διαφορά ότι η απώλεια στην ελληνική πλευρά είναι πραγματική, ενώ για την Ευρώπη συμβολική. Ο τίτλος του πρώτου σχολίου στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Der Spiegel χρησιμοποιούσε τη γερμανική λέξη Grausamkeit που χρησιμοποιείται σε σχέσεις θύματος και θύτη, όπου ο θύτης υποβάλλει το θύμα σε ψυχικά και σωματικά βασανιστήρια, χωρίς να αισθάνεται συμπόνια.