Πού είναι η μπάλα;

«If I go there will be trouble, an’ if I stay it will be double»

 The Clash

«I don’t want to belong to any club that will accept me as a member»

Γκρούσο Μαρξ

 

του Μάνου Αυγερίδη

Τη συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα την Τρίτη το βράδυ στην ΕΡΤ, μια μέρα πριν από την ψήφιση της συμφωνίας στη Βουλή, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να την παρακολουθήσεις με σχετική απάθεια ή συγκατάβαση, ιδιαίτερα αν ήσουν μέλος ή φίλος του ΣΥΡΙΖΑ. Να την παρακολουθήσεις, δηλαδή, χωρίς να σου γεννηθούν συναισθήματα και ερωτήσεις, χωρίς να βρεθείς μπροστά σε διλήμματα που έχουν να κάνουν με το προσωπικό και το συλλογικό, με τις δύσκολες επιλογές που έχει ο καθένας μας να κάνει από δω και πέρα και να ζήσει μ’ αυτές σε συνθήκες (ακόμα μια φορά) κατεπείγοντος και ασφυξίας.

Σκίτσο: Cagle Cartoons

Ξεκινώντας, ίσως είναι χρήσιμο να πω ότι ανήκω σε εκείνους που έχουν πλέον πειστεί ότι, αυτή τη στιγμή, η επιλογή του Grexit συνιστά μάλλον μη επιλογή — ανεξάρτητα από το ποιος ευθύνεται γι’ αυτό. Η συνέντευξη, λοιπόν, προσωπικά, μου φάνηκε καλή και κακή συγχρόνως. Καλή από την άποψη πως ο Αλέξης Τσίπρας ήταν, κατά τη γνώμη μου, ειλικρινής. Κακή γιατί ένα μεγάλο μέρος της οπτικής του μου ήταν αρκετά ξένο. Και ξέρω πως, σε κάθε περίπτωση, ανάμεσα στη θέση που εκφράστηκε από τον πρόεδρο του κόμματος και αυτή ενός μεγάλου μέρους της κομματικής βάσης (και δεν μιλάω μόνο για την Αριστερή Πλατφόρμα), υπάρχει μια σημαντική απόσταση που δύσκολα μπορεί να γεφυρωθεί.

Ο πρωθυπουργός, με βάση τη δική μου δυνατότητα κατανόησης, υποστήριξε με ειλικρίνια πως σ’ αυτή τη συγκυρία το μόνο που μπορούμε, ουσιαστικά, να κάνουμε είναι να γίνουμε Κεντροαριστερά. Ένα «έντιμο» σοσιαλδημοκρατικό, ας πούμε, κόμμα στα αριστερά των αντίστοιχων της Ευρώπης, τα οποία ούτως ή άλλως έχουν σε μεγάλο βαθμό ταυτιστεί με τον νεοφιλελευθερισμό και τις πολιτικές της λιτότητας, χωρίς καν να έχουν να διαχειριστούν και να φέρουν εις πέρας ένα πολύ σκληρό πρόγραμμα, όπως αυτό που περιγράφεται στο σχέδιο συμφωνίας της Ελλάδας με τους δανειστές. Εν συνεχεία, να περιμένουμε και να παρεμβαίνουμε στις εξελίξεις στην Ε.Ε. –τις οποίες και πυροδοτήσαμε, κάτι που αποτελεί πράγματι σημαντική επιτυχία της κυβέρνησης– προσδοκώντας σε κάτι καλύτερο στο μέλλον, όσον αφορά τους συσχετισμούς. Για να το πω αλλιώς, το όνειρο ή –πιο αποστασιοποιημένα– το πρότζεκτ της «κυβέρνησης της Αριστεράς» όπως σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε έχει ουσιαστικά τελειώσει ή, για την ώρα, αποτύχει. Αν θέλουμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και τη κοινωνία στην οποία ζούμε, είτε από τη θέση της κυβέρνησης είτε όχι πρέπει να επινοήσουμε κάτι άλλο.

Η πρόσληψη του Α. Τσίπρα, την οποία δύσκολα μπορεί να αμφισβητήσει κανείς στο σημείο που είμαστε αλλά και εξίσου δύσκολα να δεχτεί στο πλαίσιο ενός αδιέξοδου μνημονίου, αν επικρατήσει ως μονόδρομος, γεννάει πολύ σοβαρά υπαρξιακά ερωτήματα για τον καθένα και την καθεμιά μας αφήνοντας, κατ’ εμέ, τις εξής επιλογές: Πρώτη επιλογή, μένεις στον ΣΥΡΙΖΑ και στρατεύεσαι στη νέα κατάσταση με πολύ δύσκολους αποχωρισμούς σε όσα πίστευες και για όσα αγωνιζόσουν, σίγουρα έξω από τα κοινωνικά κινήματα του παρόντος και του μέλλοντος — με σοβαρό κίνδυνο το μόνο που θα αλλάξει, τελικά, να είσαι εσύ. Δεύτερη, μένεις στις παρυφές του χώρου και εντάσσεσαι σε μια αριστερή (και συγχρόνως περιθωριακή) πτέρυγά του, πάντα εντός ΣΥΡΙΖΑ, μ’ έναν τρόπο που αντιστοιχεί περισσότερο σε άλλες πολιτικές κουλτούρες, όπως, λ.χ., εντός των Εργατικών στη Μ. Βρετανίας ή των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ. Τρίτη επιλογή, το παίρνεις απόφαση πως η αριστερή κυβέρνηση ως ιδέα πέθανε, και επιστρέφεις ατομικά ή συλλογικά στην αντιπολίτευση, στο μέτρο που θεωρείς ότι έτσι θα είσαι πιο χρήσιμος στον αγώνα να σωθεί «οτιδήποτε κι αν σώζεται» και αφού, τελοσπάντων, το άλλο δεν σε κινητοποιεί και δεν σε εκφράζει.

Τα παραπάνω δεν τα σκέφτομαι ως μια τελεολογία που δεν μπορούμε να αποφύγουμε, άλλωστε η ρευστότητα της εποχής έχει δείξει ότι κάθε πρόβλεψη μπορεί να αποδειχθεί έωλη. Έχει δείξει, ωστόσο, επίσης, ότι η παθητικοποίηση και αναμονή για χάπι εντ οδηγούν σε καταστάσεις ανεξέλεγκτες ή διάλυσης. Το ζητούμενο δεν είναι να δημιουργήσουμε καινούργιες συλλογικές αυταπάτες γύρω απ’ τα (μηδαμινά) περιθώρια εφαρμογής αριστερής πολιτικής είτε στο πλαίσιο ενός σκληρού Μνημονίου είτε χάρη σε ένα «λυτρωτικό» Grexit είτε, τέλος, πιστεύοντας σε παλιούς και νέους σωτήρες. Ζητούμενο, για μένα, είναι να ξεκινήσουμε την οργανωμένη συζήτηση αντίστροφα, αναζητώντας συλλογικά και χωρίς ταμπού τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουμε να προστατεύσουμε όλα όσα αποτελούν προτεραιότητα και προϋπόθεση κάθε προσπάθειας ανάκαμψης της κοινωνίας: την εργασία, τα δημόσια αγαθά, τους αδύναμους, τα δικαιώματα, τη δημοκρατία. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία δεν είναι ο στόχος αλλά το μέσο· το «δεν είμαστε όλοι ίδιοι» αν δεν το αποδεικνύουμε καθημερινά στην πράξη δεν σημαίνει απολύτως τίποτα.

ΥΓ. Μια φράση που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, και από τα δύο μέρη, ήταν ότι «η μπάλα πλέον βρίσκεται στο γήπεδο του αντιπάλου». Το παιχνίδι σίγουρα δεν έχει τελειώσει αλλά αυτή τη στιγμή έχουμε χάσει τη μπάλα — και σε λίγο φοβάμαι ότι θα ψάχνουμε και το γήπεδο.