Η Ανάδυση της Δημοκρατίας: σκέψεις για την αποτίμηση ενός συνεδρίου

της Κατερίνας Αναστασίου και του Γιώργου Σουβλή

Το The Global Center For Advanced Studies, σε συνεργασία με το Τμήμα Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστήμιου Αθηνών, οργάνωσαν το διεθνές συνέδριο Democracy Rising. From Insurrections to «Event», το οποίο πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στη Νομική Αθηνών (16-19 Ιουλίου). Το συνέδριο λόγω του εύρους των διεθνών συμμετοχών, της συνύπαρξη Ελλήνων και ξένων, διανοούμενων και αγωνιστών, αποτέλεσε σημαντικό γεγονός, ειδικά σε αυτή τη συγκυρία για την Ελλάδα (παρότι, ακριβώς, η συγκυρία οδήγησε στην απουσία πολλών ομιλητών, ιδίως από τον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ). Ζητήσαμε από δύο μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής, την Κατερίνα Αναστασίου (συντονίστρια του δικτύου και της ιστοσελίδας change4all) και τον Γιώργο Σουβλή (υπ. δρ Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας), δύο από τους ανθρώπους που συνετέλεσαν τα μέγιστα στην επιτυχία του συνεδρίου, ένα πρώτο κείμενο αποτίμησης.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Από το συνέδριο «Democracy Rising», Νομική Αθηνών, 16-19.7.2015 (από το facebook του Μάνου Τσίζεκ)

Για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε την προσωπική μας αποτίμηση θα χρειαζόμασταν, μάλλον, μια μεγαλύτερη χρονική απόσταση. Όμως, η δυναμική της ιστορικής συγκυρίας, ακόμα και αν δεν βοηθάει μια πιο ψύχραιμη αποστασιοποιημένη ανάλυση, κρίνουμε ότι πρέπει να αξιολογηθεί. Θα επιχειρήσουμε λοιπόν να αποτυπώσουμε τα συμπεράσματά μας, ελπίζοντας να αποτελέσουν τροφή σκέψης για το μέλλον και ίσως έναν μικρό οδηγό προς ναυτιλομένους για μελλοντικές παρόμοιες προσπάθειες, τις οποίες και θεωρούμε απαραίτητες.

***

Βασική επιδίωξη του συνεδρίου ήταν να συγκεντρώσει σε έναν χώρο και στον συγκεκριμένο χρόνο όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό κομμάτι του φάσματος της παγκόσμιας διανοητικής και ακτιβιστικής Αριστεράς. Σε αυτό, ακριβώς, το κοινωνικοπολιτικό momentum. η συζήτηση, θεωρητική και πολιτική, δεν ήταν μόνο ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα αλλά και απαραίτητη, ειδικά για τα κομμάτια των κινημάτων τα οποία πρωτοπορούν. Με άλλα λόγια, ήταν μια συλλογική αναστοχαστική διαδικασία σε σχέση με το τι κάναμε, πού αποτύχαμε, πού πετύχαμε και πώς βαδίζουμε μαζί από εδώ και πέρα.

Ο Πιέτρο Ινγκράο και η πρακτική της αμφιβολίας

του Κλαούντιο Καρνιέρι

μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς

Οι εκδόσεις Επέκεινα, με έδρα τα Τρίκαλα, μας χάρισαν αυτές τις δύσκολες μέρες, ένα ακόμα ωραίο βιβλίο: τη συζήτηση μεταξύ του Πιέτρο Ινγκράο και του Κλαούντιο Καρνιέρι με τίτλο «Η πρακτική της αμφιβολίας» (μετάφραση από τα ιταλικά: Τόνια Τσίτσοβιτς, πρόλογος: Κώστας Δουζίνας, επιμέλεια: Βαγγέλης Γαλάνης). Όπως γράφει ο Κ. Δουζίνας, η συνέντευξη αποτελεί «μια συναισθηματική συμπύκνωση και μια αναζωογονητική περιήγηση στην ιστορία της Ιταλικής και της Ευρωπαϊκής Αριστεράς του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα. Στις πυκνές σελίδες αυτού του κομμουνιστικού οδοιπορικού παρελαύνουν, μεταξύ Ρώμης, Μόσχας και Καμπούλ, μυστικές συναντήσεις με φίλους και ηγετικές μορφές, όπως ο Ενρίκο Μπερλίνγκουερ, ο Μπρούνο Κράισκι, ο Μπρούνο Τρεντίν, η Λουτσιάνα Καστελίνα, ο Στέφανο Ροντότα», ενώ η «πολιτική διάψευση και η θεωρητική χρεοκοπία δεν σβήνουν τον ονειρικό οπτιμισμό του Ινγκράο, σταθερά προσανατολισμένο προς το μέλλον της αριστεράς, της εργασίας, το μέλλον του κράτους πρόνοιας και της Ευρώπης». Δημοσιεύουμε εκτενή αποσπάσματα από την εισαγωγή του Κλάουντιο Καρνιέρι (παλιού μέλους του PCI και σήμερα μέλους του SEL και προέδρου της Εταιρείας Ερευνών της Ούμπρια).

Στρ. Μπ.

Πολλές φορές, διαβάζοντας τις ωραίες και πυκνές σελίδες [της αυτοβιογραφίας του Ινγκράο] Ήθελα το φεγγάρι, έτυχε να φανταστώ την προσπάθεια του Πιέτρο Ινγκράο, ενώ έγραφε, να ξεπεράσει μια επιφυλακτικότητα, μια συστολή να μιλήσει για τον εαυτό του, για τη ζωή του, που είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με πάθη, με συλλογικές υποθέσεις, και επομένως να την λαξέψει μέσα στη μοναδικότητά της, και να την επανασυνδέσει με μεγαλύτερες υποθέσεις, φορτωμένες με τα σημάδια του εθνικού βίου και των τραγωδιών του κόσμου του χίλια εννιακόσια.

Γνωρίζω αυτή τη συστολή από τότε που ήμουν νέος και ηγετικό στέλεχος της Κομμουνιστικής Νεολαίας στο Τέρνι: το Τέρνι ήταν μια πόλη που αγαπούσε πολύ ο Ινγκράο. Ερχόταν κάθε φορά εκεί για να κλείσει την προεκλογική του εκστρατεία. Έτυχε τότε, που ακόμη ήμουν νεαρός μαθητής λυκείου, να τον παρουσιάσω στο θέατρο της πόλης, στην αρχή της δεκαετίας του εξήντα, σε έναν εορτασμό της ίδρυσης του κόμματος.

Η σφαγή στο Σουρούτς: σήμερα πενθούμε, αύριο ξαναχτίζουμε

«Μαζί μας είχαμε παιχνίδια, τρεις τσάντες παιχνίδια ο καθένας…» 

του Ύβο Φίτζχερμπερτ

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Η βομβιστική επίθεση, το μεσημέρι της Δευτέρας 20 Ιουλίου, στο Πολιτιστικό Κέντρο Αμάρα του Σουρούτς θα καταγραφεί στην ιστορία ως τραγωδία. Το Σουρούτς είναι μια συνοριακή πόλη που απέχει 15 χιλιόμετρα απ’ το Κομπάνι κι έχει λειτουργήσει ως κέντρο επιχειρήσεων ανακούφισης και ως κόμβος για όλες τις δραστηριότητες υποστήριξης στην περιοχή.

Ezgi Sadet, μία από τα θύματα της επίθεσης.

Για πολλούς, το Αμάρα ήταν ένα ιερό μέρος και καταφύγιο για πρόσφυγες που δραπέτευαν από τις μάχες στο Κομπάνι, για πολλούς μήνες. Λειτούργησε ως βάση συντονισμού για τις προσπάθειες υποστήριξης των δεκάδων προσφυγικών καταυλισμών που ήταν σκορπισμένοι σ’ όλη την πόλη, και ως κέντρο της διεθνούς αλληλεγγύης και των αντιπροσωπειών που επισκέπτονταν την περιοχή.

Κατά τη διάρκεια των μαχών, που άρχισαν τον περασμένο Σεπτέμβριο, για όσους δημοσιογράφους και ακτιβιστές ήρθαν να προσφέρουν την υποστήριξή τους, το Αμάρα ήταν το σπίτι τους. Πέρασα πολλές εβδομάδες στο πολιτιστικό κέντρο κάνοντας πολυάριθμα ταξίδια στη συνοριακή γραμμή, κι αυτό ήταν ένα μέρος που μας έφερνε όλους σε επαφή.

Εκτός του ότι ήταν ο κόμβος για τους ανθρώπους που έρχονταν από το εξωτερικό, το κέντρο λειτούργησε επίσης ως καταφύγιο για παιδιά. Πολλά εργαστήρια για τα παιδιά οργανώθηκαν εδώ, ενώ παραμένει μόνιμα αναρτημένη στην κεντρική αίθουσα μια έκθεση παιδικής τέχνης.

Ένας ειδικός στόχος 

Η βομβιστική επίθεση στόχευε ειδικά μια ομάδα αλληλεγγύης που ονομαζόταν Σοσιαλιστική Ομοσπονδία Οργανώσεων Νεολαίας (Socialist Federation of Youth Associations, SGDF). Τα νεαρά της μέλη είχαν έρθει να βάλουν ένα χέρι στην προσπάθεια ανοικοδόμησης και σκόπευαν να περάσουν στο Κομπάνι, όπου θα συμμετείχαν στο χτίσιμο μιας παιδικής χαράς. Τα θύματα της σφαγής προέρχονταν κυρίως από την Κωνσταντινούπολη, και πολλά ήταν φοιτητές και φοιτήτριες.

H ιστορία του «ενάρετου πτωχού»

Ο επίσημος βουλγαρικός λόγος για τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Ε.Ε. 

της Μιλένας Κατσάρσκα

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Οι γονείς αφηγούνται ιστορίες στα παιδιά τους για να τα νανουρίσουν, προσφέροντας τους ταυτόχρονα και ηθική διαπαιδαγώγηση. Τα παιδιά αναμένεται να τις ρουφήξουν σαν σφουγγάρια και να τις μετατρέψουν εν καιρώ σε μοντέλα καλής συμπεριφοράς. Πίσω από την ιδέα της «απορρόφησης» των ηθοπλαστικών παραμυθιών από τα ανυποψίαστα παιδιά, κρύβεται ο φόβος ότι θα μπορούσαν κάποια στιγμή να διαπιστώσουν το προφανές και να το πουν: «Ο βασιλιάς είναι γυμνός!».

Αντρέι Λεκάρσκι, «Η Συλβί με τον αρχάγγελο Μιχαήλ

Οι αναφορές στο παραμύθι του Άντερσον «Τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα» περιέχονται στην έκκληση του Fintan O’ Toole για έναν «έλεγχο της πραγματικότητας» στο άρθρο του «Who will dare say out loud “emperor has no clothes”?» στους Irish Time, στις 30.6.2015 («Ποιος θα τολμήσει να φωνάξει ότι «Ο βασιλιάς είναι γυμνός»;). Στο άρθρο του, ο Ο’ Τουλ γράφει κάτι που κανείς άλλος δεν είπε σχετικά με την ασυνήθιστη επιστολή του Ιρλανδού πρωθυπουργού Έντα Κέννυ προς την Αθήνα στα τέλη Ιουνίου, με την οποία ζήτησε από την Ελλάδα να ακολουθήσει το ιρλανδικό παράδειγμα: «Στην περίπτωση της Ιρλανδίας δεν είχαμε αύξηση του φόρου εισοδήματος, δεν είχαμε την αύξηση του ΦΠΑ, δεν είχαμε αύξηση ασφαλιστικών εισφορών». Ο δημοσιογράφος παρατηρεί ότι όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί ήταν ψευδείς. Όπως εξηγεί, «η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Γιατί; Επειδή όλοι γνωρίζουμε ότι ο πρωθυπουργός έκανε μια δήλωση που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα. Ήταν αφήγηση ενός παραμυθιού. […] Η πρωταγωνιστική παρουσία της Ιρλανδίας στην ευρωπαϊκή σκηνή είναι μια φτιαχτή ιστορία. Δεν ζούμε σε μια χώρα, ζούμε σε μια αφήγηση, μια ιστορία όχι περισσότερο αληθινή από αυτήν της Σταχτοπούτας και πολύ λιγότερο από ό,τι “Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα». Η τρέχουσα ιστορία μας ονομάζεται, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών Τσάρλυ Φλάναγκαν “το καμάρι της Ευρώπης”. “Το καμάρι της Ευρώπης” είναι μια φτιαχτή ιστορία που έχει σκοπό να πάρει τη θέση της πραγματικότητας την οποία εκτοπίζει. Δεν είναι μια αυτόνομη αφήγηση. Περιέχει και έναν κακό: την Ελλάδα. Ανήκει σε ένα συγκεκριμένο είδος ιστοριών: των παραμυθιών με ηθικό δίδαγμα. Η Ιρλανδία είναι το καμάρι της Ευρώπης, διότι είναι η αντι-Ελλάδα. Είμαστε καλοί, γιατί συνεργαστήκαμε με τους Μεγάλους στην κρίση της ευρωζώνης. Η Ελλάδα είναι κακιά, επειδή σταμάτησε να το κάνει».

Το «ταμείο ιδιωτικοποιήσεων» και η επιστροφή στην πολιτική της ισχύος

του Νιλς Καντρίτσκε

μετάφραση: Ίων Δραγουμάνος

Ο Βόλφγκανγκ Μίνχαου έγραψε μια καταιγιστική –και δυστυχώς εύστοχη––κριτική για το χαρακτήρα του νέου «προγράμματος διάσωσης» το οποίο επιβλήθηκε την περασμένη Δευτέρα το πρωί στην κυβέρνηση Τσίπρα στις Βρυξέλλες (το γερμανικό κείμενο στον Spiegel εδώ). Δεν έχω να προσθέσω πολλά στο άρθρο αυτό, κυρίως σε ό,τι αφορά την πολιτική της κυβέρνησης Σόιμπλε-Μέρκελ, κυβέρνηση στην οποία ο «αντικαγκελάριος» Γκάμπριελ επέλεξε να παριστάνει απλώς τον συνοδηγό. Στους αγώνες μοτοσυκλέτας, στην παλιομοδίτικη κατηγορία των μηχανών με καρότσα, ο ρόλος του συνοδηγού ήταν απλώς να κρεμιέται έξω από την καρότσα έτσι ώστε να μην φεύγει στις στροφές το όχημα. Ο συνοδηγός αυτός ήταν γνωστός και ως «ο γρασαδόρος», γιατί ήταν υπεύθυνος για τη συντήρηση και την προετοιμασία της μοτοσυκλέτας πριν από τον αγώνα. Πολύ θα ταίριαζε ο χαρακτηρισμός αυτός για να περιγράψει τον πολιτικό ρόλο που έχει ανατεθεί στη σοσιαλδημοκρατία για την εσωτερική και την εξωτερική πολιτική της Γερμανίας στην εποχή Σόιμπλε-Μέρκελ.

Μάριος Βατζιάς, «Πριν από τον Παράδεισο», 1967

Ο Μίνχαου περιγράφει τα όσα συνέβησαν πρόσφατα στις Βρυξέλλες ως πολιτική ισχύος στο πρότυπο του 19ου και του 20ού αιώνα, όταν ο ισχυρότερος επέβαλε στον ασθενέστερο τη θέλησή του. Το καλύτερο παράδειγμα για να εικονογραφήσει αυτή την πολιτική ισχύος σήμερα είναι ένα πολύ συγκεκριμένο μέτρο που αποφασίστηκε στις Βρυξέλλες και πρέπει να το εφαρμόσει η Ελλάδα. Αναφέρομαι στο κατασκεύασμα του «ταμείου ιδιωτικοποιήσεων», το οποίο αναμένεται να αποφέρει 50 δισ. ευρώ από την πώληση περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου. Αν εξετάσουμε λίγο καλύτερα αυτή την ευρεσιτεχνία, είναι πολλά αυτά που μας κάνουν εντύπωση.

Όμως εγώ παραδέχτηκα την ήττα…

του Στρατή Μπουρνάζου

Άρθουρ Ντόουβ, «Κόκκινος ήλιος», 1935

Ο τίτλος, καρφωμένος στο μυαλό μου εδώ και δυο βδομάδες, προσπαθεί να εκφράσει δύο βασικά, για μένα, πράγματα, προκειμένου να συνεχίσουμε: την ήττα και την παραδοχή της. Θα προσπαθήσω να τα εξηγήσω, μαζεύοντας τη σκέψη και τα κουράγια μου.

α) Λέμε όλοι, και σωστά, ότι η συμφωνία (θα) είναι κακή, απέχει από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, συνιστά ήττα. Ασφαλώς. Όμως πρόκειται για κάτι πολύ παραπάνω. Όχι μόνο δεν ακυρώσαμε τα Μνημόνια, αλλά θα υπογράψουμε ένα καινούργιο· κι αυτό δεν είναι «λεπτομέρεια», αλλά σεισμός, καθώς η κατάργηση των Μνημονίων υπήρξε, τα τελευταία χρόνια, κορμός της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, συνεκτικό του στοιχείο και βασικός λόγος της ανόδου του. Έτσι, η ήττα πλήττει συνολικά τη δυνατότητα άσκησης πολιτικής εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ. Ας υποθέσουμε, λ.χ., ότι (αν και μοιάζει απίθανο σήμερα) χάνει τις επόμενες εκλογές· σε ποια βάση θα αντιπολιτευθεί και θα αντιπαλέψει το Μνημόνιο, αφού το έχει αποδεχθεί;

Υπάρχει, εδώ, μια ποιοτική διαφορά, σε σχέση με άλλες ήττες (ενός συνδικάτου, λ.χ.): η άσκηση της εξουσίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ, καθώς βρίσκεται στην κυβέρνηση, είναι αναγκασμένος –με όποιες «ρωγμές»– να εφαρμόσει τα αντίθετα από όσα έλεγε.

β) Η ήττα αφορά, αν και σε διαφορετικό βαθμό, όλους όσους υποστηρίξαμε το πολιτικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ. Ασφαλώς, ο ρόλος της Μέρκελ και του Σόιμπλε είναι καθοριστικός, και η όλη ιστορία αποκαλυπτική για την «υπαρκτή Ε.Ε.». Ωστόσο, αυτό δεν συνιστά άλλοθι, για να καταλήξουμε ότι, τελικά, εμείς δεν φταίμε. Όχι, δεν τα λέγαμε καλά· και το γράφω, ασφαλώς, και σε ό,τι με αφορά. Και η διάθεση ωραιοποίησης ή υπεκφυγής μου φαίνεται ό,τι χειρότερο· χρειάζεται, νομίζω, συναίσθηση, αναστοχασμός αλλά και, πώς να το πω, ταπεινότητα, συντριβή· όχι για να σκύψουμε το κεφάλι, αλλά για μπορούμε να κοιτάζουμε τους άλλους στα μάτια.

Φυσάμε να πέσουν ή ψάχνουμε ομπρέλα;

Αριστερά με νέα αντίληψη

του Κωστή Καρπόζηλου

Στέφανος Ρόκος, «14 ρόδια», 2006

«Ένα φύσημα θέλει και πέφτει», με διαβεβαίωνε την άνοιξη του μακρινού 1994 ο σοφός και σίγουρα μεγαλύτερος σε ηλικία σύντροφος, αφού πρώτα είχε εκθέσει επακριβώς τις δομικές αντιφάσεις του παγκόσμιου καπιταλισμού. Λίγο να φυσούσαν οι καταπιεσμένοι της Γης και τότε ο φαινομενικός θριαμβευτής της ανθρώπινης Ιστορίας θα κατέρρεε σαν άλλος χάρτινος πύργος. Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο ίδιος αγαπητός σύντροφος μου εξηγούσε ότι ένα απογοητευτικό εκλογικό αποτέλεσμα ήταν η φυσική απόρροια του καταθλιπτικού συσχετισμού δυνάμεων: «Τι τα θες, είναι πανίσχυροι… Θέλει να κάνουμε υπομονή, να περάσει η μπόρα». Από εκεί που το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένα «φου», τώρα χρειαζόμασταν εμείς μια ανθεκτική ομπρέλα — δεν το λες και επιτυχία ακριβώς.

  Η ταλάντευση ανάμεσα στον βολονταρισμό και τον φαταλισμό περιγράφει μια από τις κύριες αντιφάσεις στη σκέψη και στη δράση της Αριστεράς, η οποία ιστορικά μετεωρίζεται ανάμεσα στην αστόχαστη αισιοδοξία και στην παθητική ενσωμάτωση των αποτυχιών της. Οι τελευταίοι έξι μήνες συνιστούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα για τις καταστροφικές συνέπειες της ταλάντευσης αυτής. Πριν τις εκλογές του 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζε ότι οι εσωτερικές αντιφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η εγνωσμένη αποτυχία των Μνημονίων επέτρεπαν μια ιδεατή και άνευ κόστους διευθέτηση: την επικράτηση ενός εναλλακτικού σχεδίου που θα οδηγούσε στη ριζική αναθεώρηση των πολιτικών της λιτότητας, δίχως να διακινδυνεύει η θέση της Ελλάδας στον πυρήνα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σήμερα, η υπόσχεση αυτή έχει ηττηθεί, και η ήττα, με τη σειρά της, οδηγεί στην άλλη όψη του βολονταρισμού: στην εκ των υστέρων παραδοχή ότι ο αντίπαλος ήταν πανίσχυρος, τα περιθώρια για μια εναλλακτική πρόταση εξαρχής ελάχιστα, και οι επιλογές της κυβέρνησης της Αριστεράς, σε αυτό το πλαίσιο, αναγκαστικές.