«Προδότες» και «αποστάτες»

του Γιάννη Ανδρουλιδάκη 

Με ανησυχεί ιδιαίτερα τελευταία να διαπιστώνω την πολύ συχνή χρήση των όρων «προδότες» και «αποστάτες» στις εκατέρωθεν λεκτικές αψιμαχίες που εμφανίζονται στο timeline μου, στο facebook, ανάμεσα στις διαφορετικές παραδοσιακές ή όψιμες εκδοχές της Αριστεράς. Με ανησυχεί όχι γιατί «δεν συνάδουν με το αριστερό ήθος» (δεν πίστεψα ποτέ σε κανένα συλλογικό ήθος, πόσο μάλλον το «αριστερό») ούτε γιατί τάχα εκτοξεύονται από και προς συντρόφους μου — οι πιο πολλοί από όσους τους ανταλλάσσουν ή τους λαμβάνουν δεν υπήρξαν ποτέ σύντροφοί μου και δεν προβλέπεται καν να γίνουν στο άμεσο μέλλον.

Albert Bloch – Conference

Με ανησυχεί, γιατί η χρήση των εννοιών αυτών προϋποθέτει αφαίρεση και αρνείται τον συλλογισμό. Αποδέχεται ως τέτοια την ολοκληρωτική αφήγηση της «παρεξήγησης», σύμφωνα με την οποία ο κόσμος δεν προχωρά με πραγματικές συγκρούσεις συμφερόντων, ιδεών και αντιλήψεων, αλλά χωρίζεται στατικά σε καλούς, κακούς και πλανημένους. Αποκαλώντας κάποιον «προδότη» ή «αποστάτη», ξεγνοιάζεις μια και καλή με τη σκοτούρα της ορθολογικής πολεμικής στις αντιλήψεις και τις στάσεις του — και έτσι δεν είσαι υποχρεωμένος ούτε να συγκροτήσεις και να δικαιολογήσεις τη δική σου αντίληψη και τη δική σου στάση ούτε να επανεξετάσεις αντιλήψεις και στάσεις πριν την «προδοσία».

Κυβέρνηση και κίνημα επί του παρόντος

του Στάθη Γουργουρή 

Προ μηνός είχα υποστηρίξει  ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς λειτουργεί ως ταραχοποιός ιδιότητα όσον αφορά τις δεδομένες νοηματικές κατηγορίες της πολιτικής, αν μη τι άλλο επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στη κυβέρνηση μετά την ριζική τομή στο πολιτικό χώρο που άνοιξαν τα κινήματα των Πλατειών. Ωστόσο, κυβέρνηση και κίνημα δεν ταυτίζονται και ούτε υπηρετεί το ένα το άλλο, ωστόσο και η κυβέρνηση και το κίνημα φέρουν ευθύνη το ένα απέναντι στο άλλο. Μπορούν να υπάρχουν τόσο συμπτωματικά όσο και ανταγωνιστικά, και πράγματι οφείλουν να το κάνουν, αν πρόκειται να διατηρηθεί η ριζοσπαστική δημοκρατική ιδιότητά τους. Ως εκ τούτου, υποστήριξα ότι η ετερογένεια και η συγκρουσιακή δημοκρατία απόψεων εντός του ΣΥΡΙΖΑ συνιστούσε και την ιδιαίτερη ισχύ του.

Πατησίων, ΑΣΟΕΕ, Μάιος 2015. Φωτογραφία του Τάκη Γέρου

Δεν έχω αλλάξει γνώμη. Βέβαια, το κίνημα μπορεί να αντέξει θεμελιώδεις διαφωνίες, αν εξακολουθεί να υπάρχει κοινή αγωνιστική προοπτική και κοινό όραμα σε βάθος χρόνου. Όμως, στο πλαίσιο μιας κυβέρνησης, όχι κομματικής αλλά δημοκρατικής σε όλη την εμβέλεια της πολιτείας, όπου αποφάσεις επιβάλλονται στο πυκνότερο πλαίσιο ενεστώτος χρόνου, διαφωνίες που χάνουν τον ορίζοντα της αμεσότητας πίσω από το νέφος της ιδεολογικής καθαρότητας συχνά προκαλούν την αυτοκαταστροφή.

Η εσωτερική διαφωνία πήρε τόσο μεγάλες διαστάσεις σε κυβερνητικό επίπεδο, που τέθηκε όντως το ερώτημα αν ήταν πλέον εφικτό ο ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει όπως αρμόζει στη μοναδική ευκαιρία του εγχειρήματος μιας αριστερής κυβερνησιμότητας.

Η τσεχοσλοβάκικη Δύναμη της Άνοιξης

Στη δεκαετία του 1960 κυκλοφορούσε στην Τσεχοσλοβακία το περιοδικό Plamen (Φλόγα). «Συγκέντρωνε τότε ό,τι καλύτερο υπήρχε στη χώρα: λογοτέχνες, φιλοσόφους, κριτικούς, φωτογράφους, σκιτσογράφους, γελοιογράφους κλπ. Ονόματα σημαντικά, μερικά από τα οποία είναι γνωστά και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, όπως: Έντουαρντ Γκόλντστυκερ, Λούντβικ Ασκενάζι, Γιόζεφ Κάιναρ, Κάρελ Κόσικ, Μίλαν Κούντερα, Μαρίε Μαγέροβα, Λάντισλαβ Μνιάτσκο, Μίροσλαβ Φλόριαν, Γίρζι Χάγεκ, Μίροσλαβ Χόλουμπ κ.ά. Το περιοδικό το χαρακτήριζε η τόλμη, η κριτική διάθεση και η καλαισθησία» Μετά την εισβολή των στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Τσεχοσλοβακία, την 21η Αυγούστου 1968, η έκδοση του Plamen απαγορεύθηκε. Το 1984, οι εκδόσεις Στιγμή, του ρέκτη εκδότη Αιμίλιου Καλιακάτσου, εξέδωσαν ένα μικρό τομίδιο, με τίτλο Η δύναμη της Άνοιξης…, απάνθισμα με αφορισμούς, γνωμικά σατιρικές ιστορίες και γελοιογραφίες του περιοδικού, σε μετάφραση και επιμέλεια Ρενέ Ψυρούκη (δικό της είναι το απόσπασμα σε εισαγωγικά, που παραθέσαμε λίγο παραπάνω).

Σε ανάμνηση της θλιβερής επετείου της 21ης Αυγούστου παραθέτουμε κάποιους από τους αφορισμούς του Plamen (αποσπάσματα, ηλεκτρονικά, μπορείτε να βρείτε και στο μπλογκ του Τσαλαπετεινού).

Τού ρίξατε λάσπη και τώρα τον
δείχνετε και φωνάζετε: κοιτάχτε τι βρώ-
μικος που είναι!
Ίμρε Φόρμπατ

Αφού αρνιόμαστε τα θαύματα στα περασμένα
δεν μπορούμε να τα περιμένουμε και στα μελλούμενα
Μίροσλαβ Γιόντλ

Η «Πετρωμένη Γοργόνα» ο δημόσιος χώρος και το κράτος

του Αντώνη Μπρούμα

Μια ιδιαίτερη είδηση κάνει τον γύρο των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων, τις τελευταίες μέρες: ως ένδειξη διαμαρτυρίας σε πρόστιμο, που του επιβλήθηκε για ελεύθερη κατασκήνωση, ο καλλιτέχνης Διονύσης Καρυπίδης κατέστρεψε με βαριοπούλα τη γοργόνα, που είχε φιλοτεχνήσει στην παραλία Καβουρότρυπες της Χαλκιδικής. Από το 1997 η «πετρωμένη γοργόνα» κοσμούσε την ακτή Πορτοκάλι της πανέμορφης αυτής παραλίας, που κάθε καλοκαίρι κατακλύζεται από πολυάριθμους λουόμενους αλλά και κοινότητα ελεύθερων κατασκηνωτών. Όντας μέλος αυτής της κοινότητας, σε μια στιγμή έμπνευσης, πρόσφερε απλόχερα την τέχνη του στους άλλους, παντρεύοντας τη φυσική ομορφιά του τόπου με την ανθρώπινη δημιουργία. Ζήτησε λοιπόν τη διαγραφή του προστίμου, στο όνομα της ανιδιοτελούς αυτής προσφορά. Καθώς το αίτημά του δεν ικανοποιήθηκε, προχώρησε στην καταστροφή του γλυπτού.

Η είδηση έγινε αντικείμενο εκτεταμένων συζητήσεων στο διαδίκτυο. Το γεγονός ότι το πρόστιμο δεν αφορούσε τη γοργόνα αλλά την ελεύθερη κατασκήνωση δεν έγινε ευρύτερα γνωστό, και έτσι ο διάλογος άγγιξε κυρίως τα θέματα του δημόσιου χώρου, της ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης και του ρόλου του κράτους: Πρέπει ο δημόσιος χώρος να ορίζεται με απόλυτο τρόπο από το κράτος; Έχουν δικαιώματα οι τοπικές κοινωνίες στη διαμόρφωσή του; Είναι ανεκτή η καλλιτεχνική έκφραση σε δημόσιους χώρους χωρίς άδεια; Και, εν τέλει: Ποιος, και σε ποιο βαθμό, ορίζει τον δημόσιο χώρο;

Σημειώσεις για μια αριστερή κυβερνητική πολιτική

Στον καιρό των Μνημονίων: Η Αριστερά, η κυβέρνηση και το κίνημα-4

του Πολυμέρη Βόγλη

Sandro Chia, «Αμφιβάλλοντας για τα χρώματα και τη μορφή»

1. Τα τελευταία χρόνια, τα Μνημόνια αποτέλεσαν «δομές καταστροφής» των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Μετά το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, ήλθε η σειρά της Αριστεράς να υποστεί τις συνέπειες της βίαιης προσαρμογής στην «προκρούστεια κλίνη» των μνημονιακών μέτρων και των απαιτήσεων των δανειστών: απογοήτευση στην κοινωνική βάση, αντιδράσεις στελεχών, διάσπαση του κόμματος. Η διαδικασία αποδόμησης του πολιτικού συστήματος συνεχίζεται, καθώς νέα κόμματα δημιουργούνται, ετερόκλητες συμμαχίες συνάπτονται, νέες διαιρετικές τομές κατασκευάζονται. Το ένστικτο της πολιτικής επιβίωσης για την παραμονή στην εξουσία επιτάσσει κινήσεις τακτικής που δημιουργούν δυνατότητες πολιτικής κυριαρχίας σε ένα περιβάλλον μόνιμης και διαρκούς πολιτικής αστάθειας. Η προσήλωση στις κινήσεις τακτικής υποβαθμίζει και συσκοτίζει τη στρατηγική: ποιο είναι το όραμα, πώς θέλουμε να είναι η ελληνική κοινωνία σε λίγα χρόνια. Όσο ο στρατηγικός στόχος παραμένει ασαφής και νεφελώδης, τόσο πιο δυσδιάκριτες γίνονται οι διαφορές μεταξύ των κομμάτων.

Από την υποταγή στη λογική στην αναζήτηση του διαφορετικού

Στον καιρό των Μνημονίων: Η Αριστερά, η κυβέρνηση και το κίνημα-3

του Νίκου Κατσιαούνη

Η κρίση που βιώνουμε σήμερα έχει καταστήσει πασιφανή την έκπτωση και την αδυναμία του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος να δώσει απαντήσεις. Όλοι οι πολιτικοί σχηματισμοί του μεταπολιτευτικού συστήματος διαχείρισης όχι μόνο απέτυχαν να αποτελέσουν το άρμα για την έξοδο από την κρίση αλλά, αντίθετα, δείχνουν να συνθλίβονται όλο και περισσότερο μέσα στη μέγγενη που επιβάλλει η βαρβαρότητα του συστήματος. Ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια μεγάλη στροφή το 2012, τότε που με ρητό και ξεκάθαρο τρόπο προέβαλλε την αξίωση της εξουσίας και την επιδίωξη της διαχείρισης του κρατικού μηχανισμού. Αλλά ήταν τότε που ο ΣΥΡΙΖΑ άλλαξε τη ρητορική του και παραμέρισε τις όποιες αξιακές και σημασιολογικές προκείμενες συγκροτούσαν ένα ριζοσπαστικό φαντασιακό. Προσκολλήθηκε άκριτα στην έννοια της ανάπτυξης και της προόδου, σαν αυτές να ήταν άμοιρες του σημερινού αδιεξόδου, και εισήγαγε μεγάλο μέρος του κυρίαρχου λόγου στον δικό του. Χρησιμοποίησε, δηλαδή, τα εργαλεία του κυρίαρχου συστήματος με σκοπό να ανέβει στην εξουσία, αλλά αγνόησε ότι τα εργαλεία αυτά όχι μόνο έχουν καταστεί άνευ νοήματος (γιατί η κρίση απεκάλυψε τη γύμνια τους), αλλά επιπλέον επικίνδυνα για το κοινωνικό σύνολο. Κι αν αυτό έγινε στη βάση μιας στρατηγικής απεύθυνσης σε μια κοινωνία που στην πλειοψηφία της δεν είναι αριστερή ή κοινωνία «εξεγερμένων», παρ’ όλα αυτά η στρατηγική αυτή αποδείχθηκε καταστροφική για τον ΣΥΡΙΖΑ. Και για να το πούμε πιο απλά: Ο ΣΥΡΙΖΑ ήθελε να οικειοποιηθεί το κράτος, αλλά δεν αναρωτήθηκε ποτέ τι είδους κράτος είναι αυτό που αναλαμβάνει την παρούσα στιγμή.

Mario Comensoli – Μετάβαση

Αυτή η μη αμφισβήτηση των κυρίαρχων σημασιών και η πρόσδεση σε αυτές δεν αποτελεί ίδιον του ΣΥΡΙΖΑ αλλά παθογένεια του ευρύτερου χώρου της Αριστεράς και όχι μόνο. Γενικά, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε κανένα ουσιαστικό σχέδιο διαχείρισης της σημερινής κατάστασης, όπως σχέδιο επίλυσης δεν υπάρχει ούτε από τους τωρινούς διαφωνούντες που δημιουργούν νέους σχηματισμούς και διασπάσεις στο εσωτερικό του. Περισσότερο φαντάζουν σαν προτάσεις προκειμένου να πειστούν οι ίδιοι για την ικανότητα διεξόδου, παρά ένα πραγματικό πολιτικό σχέδιο δημιουργίας μιας καινούργιας πραγματικότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί σήμερα γίνεται έκδηλο ότι το κράτος, σε όποια πολιτική απόχρωση κι αν εμφανιστεί, δεν μπορεί να διαχειριστεί τους όρους της ζωής.

Ένας άλλος ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι εφικτός

Στον καιρό των Μνημονίων: Η Αριστερά, η κυβέρνηση και το κίνημα-2

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Τον Μάρτιο του 2013, η τότε τρικομματική συγκυβέρνηση Σαμαρά ψήφιζε το νομοσχέδιο «περί εξαρτησιογόνων ουσιών», που θα γλίτωνε από τη φυλακή χιλιάδες τοξικοεξαρτημένους. Ήταν το μόνο νομοθέτημα εκείνης της κυβέρνησης που υποστήριξε ποτέ ο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ για τη ΔΗΜΑΡ, που το πιστωνόταν λόγω υπουργίας Ρουπακιώτη, ο νόμος αποκτούσε ισχυρό συμβολισμό: ήταν η «απόδειξη» ότι το Μνημόνιο δεν πρέπει να απολυτοποιείται ως διαχωριστική γραμμή — ότι η τότε «κυβερνώσα Αριστερά» μπορούσε να διασώσει κάποια ψήγματα αριστερής πολιτικής, στον βαθμό που υπήρχαν άνθρωποι με λογισμό και μ’ όνειρο να παλέψουν στα διάκενα των απαιτήσεων των δανειστών.

Nτάνιελ Εγκνέους, «Κοκκινοσκουφίτσα», 2014

Δύο χρόνια μετά, η συζήτηση για την αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού στις φυλακές αποκάλυπτε ότι το πράγμα ήταν πιο περίπλοκο: ότι, αφενός η τύφλωση της Δικαιοσύνης, αφετέρου η υποχρηματοδότηση θεραπευτικών προγραμμάτων και των συναφών δομών, είχαν ακυρώσει στην πράξη εκείνο το ελπιδοφόρο νομοθέτημα. Το κυριότερο: με όσα είχαν γίνει τη διετία 2012-2014, ούτε η ΔΗΜΑΡ, ούτε φυσικά η Ν.Δ. ή το ΠΑΣΟΚ είχαν διανοηθεί στα σοβαρά να ζητήσουν την ψήφο της ελληνικής κοινωνίας με βάση το δείγμα εκείνο της αριστερής «ρωγμής».

Φοβάμαι πως η ιστορία αυτή δεν απασχολεί όσες και όσους επιχειρηματολογούν στα σοβαρά ότι «δεν ήρθε το τέλος του κόσμου» με το τρίτο Μνημόνιο: ότι μπορεί η κυβέρνηση να εξαναγκάστηκε να ψηφίσει Μνημόνιο, μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να αποδέχτηκε τον εκβιασμό ως πρόγραμμά του, μην κάνοντας καν το αποφασισμένο συνέδριό του — αλλά δυνατότητες ακόμα υπάρχουν, πρώτα απ’ όλα στον τομέα των δικαιωμάτων. Σα να μην μάθαμε τι σημαίνει για τη δημοκρατία η λιτότητα στην οικονομία. Σαν να είχε δικαιωθεί η Κεντροαριστερά, που από το 2010 διαχώριζε πλήρως στον λόγο της το Μνημόνιο από τα δικαιώματα, εγκαταλείποντας εντέλει και τα τελευταία. Και σα να μην ήταν ο αγώνας ενάντια στη λιτότητα αυτός που εξασφάλισε στον ΣΥΡΙΖΑ το πολιτικό κεφάλαιο για να πραγματώσει τομές στις φυλακές, την ιθαγένεια, το προσφυγικό.

H κρίσιμη κατάσταση του παρόντος

Στον καιρό των Μνημονίων: Η Αριστερά, η κυβέρνηση και το κίνημα-1 

Από τις 9 Αυγούστου, όταν έκλεισαν για καλοκαίρι τα «Ενθέματα», μέσα σε είκοσι μόνο μέρες, ήρθαν περίπου τα πάνω κάτω: η μνημονιακή συμφωνία, η ψήφισή της με απώλειες για την κυβερνητική πλειοψηφία, η παραίτηση της κυβέρνησης, η διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, η προκήρυξη εκλογών. Παρά τη σαστισμάρα και την παγωμάρα, καθώς όλα αυτά και καταιγιστικά έγιναν και διόλου αδιάφορα –πολιτικά, προσωπικά, συναισθηματικά– είναι, θεωρούμε ότι είναι επείγον να τα συζητήσουμε και να τα αποτιμήσαμε. Απευθύναμε σε τέσσερις καλούς φίλους, παλιότερους και νεότερους, των «Ενθεμάτων», θέτοντάς τους τα δύο ερωτήματα που ακολουθούν. Τους ευχαριστούμε για την ανταπόκρισή τους, και ανοίγουμε τη συζήτηση, που θα συνεχίσουμε στα επόμενα φύλλα. Τα δύο ερωτήματα:

α) Ποια εκτιμάτε ότι είναι τα περιθώρια άσκησης αριστερής πολιτικής από μια μετεκλογική κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ στις νέες συνθήκες, που δημιουργούν η υπογραφή του Μνημονίου και η διάσπαση;

β) Ποια θεωρείτε βασικά «καθήκοντα» και άξονες δράσης για το αριστερό και ευρύτερο κίνημα, στις συνθήκες αυτές;

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

H κρίσιμη κατάσταση του παρόντος

της Αθηνάς Αθανασίου

Nτάνιελ Εγκνέους, «Κοκκινοσκουφίτσα», 2014

Η πρόσφατη ήττα είναι μια στιγμή συντριβής για την Αριστερά και για τη δημοκρατία στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, οι συνθήκες διάσπασης, με τα φαινόμενα οπαδοποίησης, τις κραυγές περί «προδοσίας», την οχύρωση σε εύκολες βεβαιότητες και την αδρανοποίηση της συλλογικότητας, δεν αφήνουν περιθώρια για συλλογικό αναστοχασμό και ανασύνταξη απέναντι στο βαρύ πλήγμα.

Αναμένοντας ενεργά την καίρια εικόνα

του Αριστείδη Μπαλτά

Συνήθως δεν συναισθανόμαστε την ιστορική κίνηση που έτσι ή αλλιώς τελείται με τη συμμετοχή μας. Κατά τις αργόσυρτες περιόδους, η διαδοχή των ημερών φαίνεται σα να διαμορφώνει ένα αδιατάρακτο συνεχές που ακολουθεί την πορεία του, με εμάς εντός, χωρίς τα όσα κάνουμε να φαίνεται πως το επηρεάζουν.

Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν
από τον Ralph Steadman

Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν μάχεται αυτήν την αίσθηση. Ακόμη και σε τέτοιες περιόδους, ισχυρίζεται, είναι οι μικρές ρήξεις ή τομές εδώ ή εκεί, φαινομενικά αμελητέες ή συχνά αδιόρατες, που διέπουν την τροπή της ιστορίας. Γιατί από τη δική τους αφανή και αστάθμητη συσσώρευση προκύπτουν οι παντελώς απρόβλεπτες μεγάλες στροφές που, όταν συμβούν, καταλαμβάνουν όλους εξαπίνης.

Κατά τις περιόδους όπου ο ιστορικός χρόνος πυκνώνει, όταν η κοινωνική κίνηση φορτίζεται από ετερόκλητες εντάσεις που διαρκώς οξύνονται, χωρίς να φαίνεται πως οδηγούν σε κάθαρση, η αίσθηση της αδιατάρακτης συνέχειας χάνεται. Οι καθησυχαστικές αφηγήσεις, «συντηρητικές» ή «προοδευτικές», τείνουν να εκλείψουν ενώ τη θέση τους καταλαμβάνουν απρόσκλητες εικόνες που ξεπηδούν από το παρελθόν, κάτι σαν φωτογραφικά στιγμιότυπα ή θραύσματα λόγου, που έρχονται χωρίς να τα ανακαλεί καμιά συνείδηση για να φωτίσουν τη στιγμή. Δηλαδή για να εξημερώσουν τον κίνδυνο που μεγαλώνει, για να δώσουν νόημα στην έκρηξη που φαίνεται να επίκειται.

Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Δουβλίνου ΙΙΙ έχει ανοίξει

Η πρόσφατη απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης συνιστά αποδοχή της πραγματικότητας

συνέντευξη του Βασίλη Τσιάνου

Πριν λίγες μέρες, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι αναστέλλει προσωρινά την εφαρμογή του Κανονισμού Δουβλίνο, ο οποίος προβλέπει ότι οι αιτούντες άσυλο πρέπει να ζητούν άσυλο από τη χώρα εισόδου, ενώ, σε περίπτωση που βρεθούν σε άλλο κράτος-μέλος, επιστρέφονται στην πρώτη χώρα. Η απόφαση όχι μόνο έχει άμεσα πρακτικά αποτελέσματα για τους Σύρους που βρίσκονται στη Γερμανία (και μπορούν πλέον να υποβάλλουν εκεί αίτηση ασύλου), αλλά και ανοίγει το ζήτημα της προσφυγικής και μεταναστευτικής πολιτικής της Ε.Ε. Μιλήσαμε με τον Βασίλη Τσιάνο, καθηγητή κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο του Κιέλου (με ερευνητικό αντικείμενο τις ευρωπαϊκές πολιτικές ελέγχου της μετανάστευσης και τη βιομετρικοποίηση των συνόρων) και εκπρόσωπο Τύπου του γερμανικού Συμβουλίου Μετανάστευσης.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Πρόσφυγες στον σιδηροδρομικό σταθμό της Γευγελής. Φωτογραφία: Ντίμιταρ Ντίλκοφ / ΑFP

Toν Απρίλιο, το Συμβούλιο Μετανάστευσης της Γερμανίας είχε κάνει μια σημαντική τοποθέτηση για το Δουβλίνο ΙΙΙ, η οποία μπορεί να θεωρηθεί προάγγελος της πρόσφατης απόφασης της γερμανικής κυβέρνησης. Ας ξεκινήσουμε από το τι είναι το Συμβούλιο Μετανάστευσης.

Είναι ένα επιστημονικό σχήμα, το πιο σημαντικό συμβουλευτικό όργανο της γερμανικής κυβέρνησης. Αποτελείται από εκατό επιστήμονες και επιστημόνισσες, που ασχολούνται με ζητήματα μετανάστευσης και ευρωπαϊκών πολιτικών ελέγχου συνόρων. Αποτελεί τον μοχλό ο οποίος παρήγαγε ουσιαστικά, πριν από δέκα χρόνια, τον πρώτο μεταναστευτικό νόμο της Γερμανίας, επί κυβέρνησης Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων. Λειτουργεί συμβουλευτικά και καταθέτει προτάσεις στο ομοσπονδιακό Γραφείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και Ασύλου στις κυβερνήσεις των ομόσπονδων κρατιδίων, αλλά και στην κυβέρνηση.

Τι έλεγε το κείμενο αυτό του Συμβουλίου Μετανάστευσης και γιατί ήταν σημαντικό;

Ήταν ένα κείμενο που εγκαινίαζε μια συζήτηση, ασκούσε πίεση στη γερμανική κυβέρνηση να αναστοχαστεί τη στάση της όσον αφορά το Δουβλίνο ΙΙΙ. Ήταν η πρώτη φορά που το Συμβούλιο, το οποίο έχει επιστημονικό-συμβουλευτικό χαρακτήρα, πήρε ξεκάθαρα πολιτική θέση, σχετικά με την αναγκαιότητα να αναστοχαστούμε το όλο σύστημα Δουβλίνο. Ήταν η πρώτη φορά που επιτρέψαμε στους εαυτούς μας να κάνουμε μια πολιτική παρέμβαση όσον αφορά το μέλλον της μεταναστευτικής αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη. Και ήταν σημαντικό και ως απήχηση, καθώς για πρώτη φορά ακούστηκε αυτός ο προβληματισμός ευρέως στον γερμανόφωνο κόσμο, ανοίγοντας μια μεγάλη συζήτηση.

Και το αποκορύφωμα –προσωρινό αποκορύφωμα– αυτής της συζήτησης είναι η πρόσφατη απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης για προσωρινή αναστολή των μηχανισμών του Δουβλίνου 3, που έχουν σχέση με τις επιστροφές προσφύγων από τη Γερμανία σε άλλα κράτη-μέλη. Εκτιμώ ότι η αναστολή αυτή θα ισχύσει μέχρι τα Χριστούγεννα, αλλά σε κάθε περίπτωση μέχρι τον Οκτώβριο· τότε περίπου, κάθε χρόνο, ανακόπτονται οι μεγάλες ροές του καλοκαιριού.

Η μέθοδος του ασβού

του Μάνου Αυγερίδη

Έργο του Φίλιπ Μεντόζα, από την εικονογράφηση του μυθιστορήματος του Κένεθ Γκράχαμ «Ο άνεμος στις ιτιές»

Πριν από δεκαέξι και κάτι χρόνια, το μακρινό 1999, μια γενιά μαθητών έδινε τις πρώτες εισαγωγικές εξετάσεις με το «καινούργιο σύστημα»: χωρίς δέσμες δηλαδή, αλλά με κατευθύνσεις και με περισσότερα μαθήματα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Ήταν η εποχή που η κοινωνία ζούσε στην παραζάλη του χρηματιστηρίου, της ΟΝΕ και της αναπτυξιακής φούσκας που επρόκειτο να σκάσει σύντομα, αρχής γενομένης με το χρηματιστηριακό κραχ του Σεπτεμβρίου· σκάνδαλο το οποίο αποτέλεσε την αρχή του τέλους παρά την τεχνητή διατήρησή της τα επόμενα χρόνια με ολυμπιακές ντόπες, ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον και στατιστικά μαγειρέματα. Τότε, ωστόσο, το όνειρο πολλών μαθητών (ή, ακριβέστερα, πολλών γονιών) ήταν να περάσουν σε ένα τμήμα οικονομικών επιστημών και να ξεκινήσουν μια λαμπρή καριέρα στα χρηματοοικονομικά ή τη διοίκηση επιχειρήσεων. Για να συμβεί αυτό, έπρεπε να γράψουν καλά στο ειδικό μάθημα «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» που θα τους έδινε τη δυνατότητα να επιλέξουν τις περιζήτητες σχολές του «5ου επιστημονικού πεδίου».

   Ήμουν κι εγώ ένας απ’ αυτούς. Παρά την απροθυμία μου να σπουδάσω οικονομικά, τα είχα ως εναλλακτική επιλογή και προετοιμαζόμουν κάνοντας ιδιαίτερα μαθήματα με τον κ. Μανώλη. Ο κ. Μανώλης ήταν οικονομολόγος (ή κάτι τέτοιο), καλός δάσκαλος και μια καλτ φιγούρα της περιοχής: κοντός, καραφλός, με μυτερή μύτη και μεγάλα έξυπνα μάτια που έμοιαζαν ακόμα μεγαλύτερα μέσα απ’ τα χοντρά γυαλιά του. Φορούσε καφέ σακάκι, κυκλοφορούσε με ένα παλιό Audi, διάβαζε μόνο Έθνος και έπαιζε φανατικά «Στοίχημα». Ο κ. Μανώλης, αν υπάρχει ακόμα η παραμικρή αμφιβολία, ήταν ΠΑΣΟΚ.

Αποχαιρετισμός στον Βαγγέλη Κεχριώτη (1969-2015)

του Βαγγέλη Καραμανωλάκη

Ο Βαγγέλης Κεχριώτης με την κόρη του, Ράνα

Όσο και αν το φαντάζεσαι, δεν το περιμένεις να συμβεί. Κι όσο και αν το περιμένεις, δεν φαντάζεσαι τη δριμύτητά του όταν έρχεται. Η είδηση του θανάτου του Βαγγέλη Κεχριώτη, το ξημέρωμα της Πέμπτης, για όσους ξέραμε την κατάσταση της υγείας του –συναδέλφοι, φίλοι, παλιοί συμφοιτητές– δεν ήταν αδόκητη. Αυτό όμως δεν το έκανε λιγότερο οδυνηρή και, κυρίως, λιγότερο άδικη. Σαράντα έξι χρονών, αναπληρωτής καθηγητής βαλκανικής ιστορίας και ιστορίας των μη οθωμανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, στην Κωνσταντινούπολη. Ο Κεχριώτης αποτελούσε εδώ και χρόνια όχι μόνον έναν σημαντικό μελετητή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και έναν ισχυρό δίαυλο επικοινωνίας της τουρκικής με την ελληνική επιστημονική κοινότητα. Και εάν με το ακαδημαϊκό του έργο, εκκινώντας από τους ελληνορθόδοξους της Σμύρνης στον 19ο και στον 20ό αιώνα, αναδείκνυε τον πλούτο και την πολυπλοκότητα των σχέσεων των διαφορετικών θρησκευτικών και εθνικών κοινοτήτων στον χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τη συνεχή αρθρογραφία και τις πρωτοβουλίες του έπαιρνε θέση σε όσα συνέβαιναν στη σύγχρονη ελληνική και τουρκική κοινωνία. Μαχητικός, με έντονη πολιτική και κοινωνική δράση αντιστρατεύτηκε και στις δυο πατρίδες του, τους ίδιους πάντα εχθρούς: τα στερεότυπα, τις εθνικιστικές κορόνες, τις απλουστεύσεις, τη ρητορεία. Μέσα από το ηλεκτρονικό περιοδικό «Χρόνος» και την Αυγή (εδώ κάποια πρόσφατα άρθρα του στα «Ενθέματα») μέσα από τουρκικά μέσα ενημέρωσης, μπλογκ, τις αναρτήσεις στο facebook ανέλυε και σχολίαζε με διεισδυτικότητα, παρρησία και γνώση την επικαιρότητα, προχωρώντας κάτω από την επιφάνεια.

Στα «Ενθέματα» την Κυριακή 30 Αυγούστου

Κείμενα των: Αθηνάς Αθανασίου, Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου, Νίκου Κατσιαούνη, Πολυμέρη Βόγλη, Μάνου Αυγερίδη, Βασίλη Τσιάνου, Αντώνη Μπρούμα, Αριστείδη Μπαλτά, Στάθη Γουργουρή, Βαγγέλη Καραμανωλάκη, Γιάννη Ανδρουλιδάκη.

 

Στον καιρό των Μνημονίων: Η Αριστερά, η κυβέρνηση και το κίνημα. Οι Αθηνά Αθανασίου, Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Νίκος Κατσιαούνης, Πολυμέρης Βόγλης, απαντούν σε ερωτήματα σχετικά με τα περιθώρια άσκησης αριστερής πολιτικής και τα «καθήκοντα» για το αριστερό και ευρύτερο κίνημα, στις παρούσες συνθήκες.

Sandro Chia – The Story of All Stories , 1999

H κρίσιμη κατάσταση του παρόντος, της Αθηνάς Αθανασίου. «Αν υπάρχουν ακόμη ίχνη δυνατότητας συλλογικού στοχασμού και ανάταξης, ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να εκπονήσει έναν οδικό χάρτη τακτικής και στρατηγικής για την Αριστερά σε συνθήκες σφοδρής καπιταλιστικής επίθεσης, για να ξανασυγκινήσει και να ξανακινητοποιήσει την κοινωνία, να ξανασυνδεθεί με τα κοινωνικά κινήματα, τα εγχειρήματα αλληλεγγύης και τους αγώνες των υπόλοιπων ευρωπαϊκών λαών, και να ανατάξει το χαρακτήρα μιας ανανεωτικής, κινηματικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς με συλλογικές διαδικασίες δημοκρατικού διαλόγου και σύνθεσης. Αν δεν είναι προφανής δυνατότητα, είναι σίγουρα αδήριτη ανάγκη, ιδιαίτερα αυτή τη στιγμή της συντριβής που οι κατεστημένες δυνάμεις ανασυντάσσονται και η ναζιστική Ακροδεξιά καραδοκεί».

Ένας άλλος ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι εφικτός, του Δημοσθενη Παπαδατου-Αναγνωστοπουλου. «Η κατάργηση του ΣΥΡΙΖΑ σημαίνει ότι ένας άλλος ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι εφικτός. Αλλά τότε τι; Αν οι απαντήσεις εξαντλούνταν στις εκλογές, θα ήταν εύκολες. Σε μια εκλογική μάχη που δεν είναι οποιαδήποτε, με την επίγνωση των ορίων του κινηματισμού στην παρούσα συγκυρία, με δεδομένο ότι η ΛΑΕ είναι ό,τι πιο κοντινό στο αριστερό Όχι της 5ης Ιουλίου, και καθώς δεν υπάρχουν ίσες αποστάσεις μεταξύ Όχι και Ναι, η ΛΑΕ πρέπει, πιστεύω, να υπερψηφιστεί κριτικά. Αυτό όμως δεν αρκεί. Χρειαζόμαστε επίσης το Όχι του δημοψηφίσματος στους δρόμους. Χρειαζόμαστε ένα «μωσαϊκό» που να οργανώνει την αντίσταση, να μεριμνά για τη συνέχεια της καμπάνιας του This Is A Coup, για την αλληλεγγύη και την αντιπληροφόρηση. Χρειαζόμαστε μια σοβαρή, όχι δηλαδή προπαγανδιστική αποτίμηση για την αποτυχία της στρατηγικής μας και τη δυσανεξία της υπαρκτής Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη δημοκρατία. Χρειαζόμαστε μια άλλη Αριστερά. Αυτό είναι το στοίχημα που πρέπει να αναλάβουμε».

Βαγγέλης Κεχριώτης (1969-2015)

Ο  Βαγγέλης Kεχριώτης, που μας αποχαιρέτισε τόσο γρήγορα, σήμερα, σε ηλικία 46 χρονών, υπήρξε  σημαντικός ισρτορικός, με ενασχόληση με την Οθωμανική ιστορία (επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου), άνθρωπος γεμάτος ευαισθησία και ενδιαφέροντα, ενεργός πολίτης. Και εκτός όλων των άλλων, φίλος και  συνεργάτης των «Ενθεμάτων». Συγκεντρώσαμε εδώ, στη μνήμη του, τα τελευταία του άρθρα στα Ενθέματα:

• O ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΙΟΥΝΗΣ ΤΟΥ 2013: ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΞΙΜ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ (Έξι άρθρα για το κίνημα του Γκεζί Παρκ)
  

1. Για μια χούφτα δέντρα,  1.6.2013
2.  Πλατεία Τάξιμ: Απελευθερωμένη ζώνη, 5.6.2013
3. Γιατί ξημεροβραδιάζεται ο κόσμος στην πλατεία Ταξίμ; 9.6.2013
4.  Σε ποιον ανήκει το δικαίωμα στην πόλη;, 9.6.2013
5. Πώς χωράνε τόσα όνειρα μαζί; 10.6.2013
6. Αφήστε μας λίγο αέρα!, 12.6.2013

 

• Μεχμέτ Αλί Μπιράντ (1941-2013): Ο άνθρωπος που ήξερε να αλλάζει τη συζήτηση, 20.1.2013

 

•  Και η συνέντευξη που είχε πάρει από την Μπούσρα Ερσανλί, με την ευκαιρία του συνεδρίου του περιοδικού «Ιστορείν» για τη μεταπολίτευση: Τουρκία 2012: η αυταρχική και ελιτίστικη πολιτική κουλτούρα κυριαρχεί και εμποδίζει τον εκδημοκρατισμό, 9.12.2012.

Επίσης ο Βαγγέλης ήταν τακτικός συνεργάτης του ηλεκτρονικού περιοδικού  Χρόνος Στον Χρόνο μπορεί να βρει κανείς μερικά σημαντικά και εκτενή άρθρα του, διεσδυτικές αναλύσεις της τουρκικής κοινωνίας.

 

 

Αλληλεγγύη, «χειροπιαστή» και «συμβολική»: δύο όψεις

της Δέσποινας Μπίρη

Πολλές φορές τον τελευταίο καιρό, ιδιαίτερα ενόψει της σύναψης νέου Μνημονίου, έχει τονιστεί η ανάγκη ενίσχυσης των δομών αλληλεγγύης ως ανάχωμα στους επαχθείς όρους που επιβλήθηκαν. Αυτή η ενίσχυση άλλοτε προεξοφλεί  και άλλοτε όχι την ιδεολογική σύμπλευση των αλληλέγγυων δομών και πρωτοβουλιών με τον ΣΥΡΙΖΑ και την κυβέρνηση. Με αφορμή κάποιες εισηγήσεις στο συνέδριο «Democracy Rising», που  οργάνωσε πρόσφατα το GCAS στην Αθήνα, θεωρώ χρήσιμο να εμβαθύνουμε στη σημασία που οι ίδιοι οι αλληλέγγυοι δίνουν στη δράση τους και στο ιδεολογικό πρόσημο που αυτή ίσως έχει.

Πεδίον του Άρεως, Ιούλιος 2015. Φωτογραφία του Άγγελου Καλοδούκα

Ας ξεκινήσουμε με την παρουσίαση, στο συνέδριο, εκτενών ανθρωπολογικών μελετών που πραγματοποιήθηκαν και πραγματοποιούνται σε αλληλέγγυες δομές, στην Ελλάδα, τα χρόνια της κρίσης. Οι ομιλητές (Δημήτρης Θεοδοσόπουλος, Χιθ Κάμποτ, Ανδρομάχη Παπαϊωάννου, Θόδωρος Ρακόπουλος) διαπίστωσαν ότι η πολιτικοποίηση της δράσης και της έμπρακτης προσφοράς δεν μπορεί να προεξοφληθεί. Και τόνισαν ότι οι ίδιοι οι αλληλέγγυοι συχνά αποφεύγουν να εντάξουν τη δράση τους στην πολιτική ή κομματική τους ταυτότητα. Ένα ερώτημα που αποτέλεσε κοινό σημείο αναφοράς σε όλες τις εισηγήσεις της συνεδρίας αυτής αφορά τη σχέση μεταξύ κρατικών και αλληλέγγυων δομών. Μερίδα αλληλέγγυων υποστηρίζουν ότι ιδεολογικά είναι αντίθετοι στην υποβοήθηση ή και αντικατάσταση του κράτους από αλληλέγγυες πρωτοβουλίες. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζουν ότι υπάρχει σοβαρή ανθρωπιστική ανάγκη, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί από τις υπάρχουσες κρατικές δομές, ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης. Η δράση τους λοιπόν φιλτράρεται μέσα από αυτή την αντίθεση μεταξύ των επιπέδων της ιδεολογίας και της πράξης.

Ο Αισχύλος στις Συρακούσες του 2015

της Ίνγκριντ Ντ. Ρόουλαντ

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Ο χορός στην παράσταση των «Ικέτιδων». Φωτoγραφία: Maria Pia Ballarino

Το πιο αρχαϊκό από τα έργα του Αισχύλου, τουλάχιστον μορφολογικά, είναι η τραγωδία Ικέτιδες, που γράφτηκε λίγο μετά το 470 π.Χ. στην Αθήνα. Το έργο θεωρείται αρχαϊκό γιατί μεγάλο μέρος της δράσης του επιφυλάσσεται για έναν χορό είκοσι τεσσάρων ατόμων που τραγουδούν, ερμηνεύουν και χορεύουν ως ένα πρόσωπο. Και όμως, αυτή η αρχαία μορφή λειτουργεί θαυμάσια προκειμένου να μας αφηγηθεί τον μύθο των Δαναΐδων, των πενήντα κοριτσιών του Αιγύπτιου βασιλιά Δαναού, που δραπέτευσαν από την Αφρική στην Ελλάδα μαζί με τον πατέρα τους, γιατί ήταν υποχρεωμένες να παντρευτούν τους πενήντα εξαδέλφους τους. Θεωρητικά, οι αρχαίοι Έλληνες παραχωρούσαν δικαιώματα ασύλου σε οποιονδήποτε ζητούσε καταφύγιο σε έναν ναό ή ιερό χώρο και επικαλούνταν τους θεούς για προστασία. Στην πράξη, οι αιτούντες άσυλο, ικέτες ή ικέτιδες έπρεπε να γίνουν επισήμως αποδεκτοί ως τέτοιοι ώστε να λειτουργήσει αυτό το θεϊκό προστατευτικό δίχτυ. Αυτή λοιπόν η στιγμή της αμφιβολίας ως προς τις κόρες του Δαναού, που μόλις έφτασαν στην ακτή κοντά στην πόλη του Άργους, δίνει στον Αισχύλο το αρχικό έναυσμα για το έργο του.

Μια αντίστοιχη δοκιμασία συμβαίνει και σήμερα, καθημερινά, στα κέντρα υποδοχής προσφύγων στις ακτές της Ιταλίας, της μικροσκοπικής Μάλτας και της Ελλάδας. Οι Έλληνες, μολονότι αντιμετωπίζουν ένα συντριπτικό φορτίο χρέους προς την ΕΚΤ,  υποδέχονται σήμερα  έναν τεράστιο ποσοστό των προσφύγων που δραπετεύουν από τα λουτρά αίματος της Μέσης Ανατολής, των προσφύγων που το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης διστάζει να αποδεχθεί. Η γεωγραφική θέση της ελληνικής χερσονήσου έχει αναμφίβολα συμβάλει σ’ αυτή την κατάσταση, όπως και η διαχρονική παράδοση της φιλοξενίας, που παίζει κεντρικό ρόλο στις Ικέτιδες. Οι Έλληνες οφείλουν να μην απαρνούνται τον ξένο. Κι έτσι, αυτό το καλοκαίρι, στο αρχαίο ελληνικό θέατρο των Συρακουσών στη Σικελία, ένα από τα αρχαιότερα έργα του κόσμου μετατράπηκε σε ένα από τα πιο επίκαιρα έργα του κόσμου στα χέρια του Μόνι Οβάντια, ενός ιταλού ηθοποιού-σκηνοθέτη που υπήρξε κάποτε ο ίδιος μετανάστης (η οικογένειά του ήρθε από τη Βουλγαρία στο Μιλάνο λίγο μετά τη γέννηση του Μόνι, το 1946).

H φιγούρα του πρόσφυγα και η κρίση του έθνους-κράτους

του Αποστόλη Στασινόπουλου

                                                     Η ιστορία δεν είναι πλέον γι’ αυτούς ένα κλειστό βιβλίο και η                                               πολιτική δεν είναι το προνόμιο των μη Εβραίων (των «εθνικών»)                                           Χάνα Άρεντ, «Εμείς οι πρόσφυγες», The Memorah Journal,1943

Όσοι με ιστορική βεβαιότητα διαμήνυαν το τέλος της Ιστορίας και τη δύση του ολοκληρωτισμού βρίσκονται σήμερα αναπόδραστα δεμένοι στο άρμα του ολοκληρωτισμού της Δύσης. Οι χιλιάδες νεκροί στη Μεσόγειο δεν αποτελούν μια αναγκαία διαχείριση των υπερμεγεθών προσφυγικών ροών, αλλά μέρος των στρατιωτικών και αντιτρομοκρατικών εκστρατειών της Δύσης. Η βάση της νέας διευρυμένης μετακίνησης ανθρώπων που χαρακτηρίζονται με την ιδιότητα του πρόσφυγα, εντοπίζεται σε έναν διαλυμένο από τις πολεμικές συρράξεις χώρο που περικλείει τη Συρία, την Υεμένη, την Ερυθραία, τη Λιβύη κλπ.. Σε αυτό το πλαίσιο, διαρρηγνύεται και η ψευδεπίγραφη διχοτόμηση μεταξύ μετανάστη και πρόσφυγα που προσέφερε στον νομικό μας πολιτισμό το οπλοστάσιο για να προσδιορίζει την ουσία του παράνομου. Η πολεμική αντιμετώπιση των τεράστιων εισροών προσφύγων δεν πρέπει να μας ξενίζει ως προς τη δικαιϊκή και σημασιακή συγκρότηση του πολιτισμού μας.

Πρόσφυγες στο Πεδίον του Άρεως. (Φωτό Άγγελος Καλοδούκας. Πηγή left.gr)

Η συγκροτητική αρχή του έθνους-κράτους, που προέβλεπε πως η γέννηση σε ένα δεδομένο έδαφος και μια ορισμένη κρατική τάξη αποτελεί πηγή δικαιωμάτων, βρίσκεται σε κρίση. Η ειδική σχέση που δημιουργείται μεταξύ του διαχωρισμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη όπως διατυπώθηκε και στο πρώτο Γαλλικό Σύνταγμα (Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, το 1789), έδωσε τη δυνατότητα στην εξουσία να αποφαίνεται επί της έννοιας του πολίτη και να την ορίζει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι χιλιάδες απο-πολιτογραφήσεις στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Η φιγούρα που θα έπρεπε κατεξοχήν να ενσαρκώνει τα δικαιώματα του ανθρώπου, ο πρόσφυγας, συνιστά, αντιθέτως, τη ριζική κρίση αυτής της έννοιας. Τα δικαιώματα του ανθρώπου αναπαριστούν την εγγραφή της γυμνής φυσικής ζωής στη νομικο-πολιτική κρατική τάξη, ενώ κυοφορούν τη δυνατότητα του αποκλεισμού. Ένα μόνιμο καθεστώς «ανθρώπου καθαυτόν» είναι αδιανόητο για το δίκαιο του έθνους-κράτους, κάτι που υποδηλώνει και η κατάσταση του πρόσφυγα, που θεωρείται πάντα προσωρινή, καθώς οδηγείται στην πολιτογράφηση ή στον επαναπατρισμό.

Ευρώπη: Μια «χαμηλής έντασης» δημοκρατία

Ο καπιταλισμός εναντίον της δημοκρατίας

του Μικαέλ Λεβύ

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Ας ξεκινήσουμε με ένα απόσπασμα ενός δοκιμίου σχετικά με την αστική δημοκρατία στη Ρωσία, γραμμένο το 1906, μετά την ήττα της πρώτης Ρωσικής Επανάστασης:

«Είναι εντελώς γελοίο να πιστεύουμε ότι υπάρχει μια εκλεκτική συγγένεια ανάμεσα στον τωρινό μεγάλο καπιταλισμό – άρτι εισαχθέντα σήμερα στη Ρωσία και καλά εδραιωμένο στις Ηνωμένες Πολιτείες […] και τη «δημοκρατία» ή την «ελευθερία» (με όλες τις πιθανές σημασίες της λέξης). Tο πραγματικό ερώτημα θα έπρεπε να είναι το εξής: Πώς αυτές οι έννοιες μπορεί να είναι «πιθανές» σε μακροπρόθεσμη βάση, κάτω από καπιταλιστική κυριαρχία;».[1]

Έργο του Πωλ Ντελβώ

Ποιος είναι ο συγγραφέας του διορατικού αυτού σχόλιου; Ο Λένιν, ο Τρότσκι ή, μήπως, ο Πλεχάνοφ; Όχι· είναι ο Μαξ Βέμπερ, ο διάσημος αστός κοινωνιολόγος. Αν ποτέ δεν ανέπτυξε αναλυτικά την διορατική του άποψη, εδώ ο Βέμπερ υποδηλώνει ότι υπάρχει μια εγγενής αντίφαση ανάμεσα στον καπιταλισμό και τη δημοκρατία.

Η ιστορία του 20ού αιώνα φαίνεται να επιβεβαιώνει αυτή την άποψη: πολύ συχνά, όταν η εξουσία των κυρίαρχων τάξεων φάνηκε να απειλείται από τον λαό, η δημοκρατία παραγκωνίστηκε ως μια δαπανηρή πολυτέλεια και αντικαταστήθηκε από το φασισμό (στην Ευρώπη, τις δεκαετίες του 1920 και 1930) ή τις στρατιωτικές δικτατορίες (στη Λατινική Αμερική τις δεκαετίες του 1960 και του 1970).

Λέσβος: ημερολόγια αλληλεγγύης

Λέσβος: ημερολόγια αλληλεγγύης

Οι λέξεις είναι φτωχές για να περιγράψουν αυτό που γίνεται τους τελευταίους μήνες στη Μυτιλήνη, τη Σάμο, τη Λέρο, την Κω και τα άλλα νησιά: κάθε μέρα φτάνουν εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, πρόσφυγες, κυρίως από το Αφγανιστάν και τη Συρία, άνθρωποι κατατρεγμένοι και τσακισμένοι από τον πόλεμο, που αναζητούν σωτηρία για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Οι λέξεις είναι φτωχές για να περιγράψουν όχι μόνο την τραγωδία, αλλά και την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά. Γιατί, εκτός από το δράμα, τις τρομακτικές ελλείψεις των υποδομών, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό, υπάρχει και μια άλλη όψη, φωτεινή, που δεν ξέρουμε καλά ή πολλές φορές την ξεχνάμε: κι αυτή είναι οι συμπολίτες μας, σε τούτα τα νησιά, που έχουν κινητοποιηθεί αγκαλιάζοντας τους πρόσφυγες. Η «Αγκαλιά» στην Καλλονή της Λέσβου είναι μια ΜΚΟ με σπουδαίο έργο στον τομέα αυτό. Οι άνθρωποί της, από το υστέρημα του χρόνου τους και το περίσσευμα της ψυχής τους, δίνουν καθημερινά τη μάχη της αλληλεγγύης και της αγάπης. Δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα από το «ημερολόγιο» (τις σημειώσεις που κρατάει κάθε βράδυ) ο Γιώργος Τυρίκος-Εργάς, ένας από τους πρωτεργάτες της «Αγκαλιάς». Γιατί μέσα από τις σελίδες αυτού του «ημερολογίου εκστρατείας» (μια διαρκής εκστρατεία που κρατάει χρόνια) αναδεικνύονται ο πόνος και η αγάπη, η δυσκολία και τα γέλιο, ο αγώνας και η φροντίδα — όλα μαζί. Και θα επανέλθουμε.

Στρ. Μπ. 

Γιώργος Τυρίκος-Εργάς

Μυτιλήνη, καλοκαίρι 2015. Φωτό: AFP (πηγή: http://www.middleeasteye.net)

6.7.2015. Το βιβλιαράκι της μικρής Γκαρντένια. Το πρωί ταΐσαμε βιαστικά τους 30 περίπου ανθρώπους που διανυκτέρευσαν στην Καλλονή: είχαμε νέα από Μόλυβο πως έχουν έρθει περισσότεροι. Μέχρι το μεσημέρι, όπως μπόρεσε ο καθένας από τους βραδινούς είχε φύγει. Το απόγευμα ήρθαν τέσσερα παλικάρια από Αφγανιστάν. Κάθισαν λίγο να ξεκουραστούν, είδαν γύρω τους: η «Αγκαλιά» ήταν σε κακά χάλια. Δεν προλαβαίναμε να καθαρίσουμε και φώναξα μια εθελόντρια μήπως μπορεί να βοηθήσει. Το απόγευμα με πήρε τηλέφωνο. Είχε πάει «Αγκαλιά» και τα είχε βρει όλα πεντακάθαρα. Οι τέσσερις με είχαν πάρει χαμπάρι πως είχα αγχωθεί και αποφάσισαν, δίχως να μου πουν κουβέντα, να αναλάβουν δράση μόλις έφυγα. Πρέπει να τους πήρε πάνω από τέσσερις ώρες γιατί τόσο καθαρή η «Αγκαλιά» δεν έχει υπάρξει ποτέ. Αυτό λοιπόν για όσους γκρινιάζουν πως οι πρόσφυγες δεν έχουν την κουλτούρα της καθαριότητας, ξεχνώντας το πόσο εύκολα ένας κυνηγημένος άνθρωπος γίνεται αγρίμι… […]

Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 9 Αυγούστου

Κείμενα των: Γιώργου Τυρίκου-Εργά, Δέσποινας Μπίρη, Αποστόλη Στασινόπουλου, Μικαέλ Λεβύ, Ίνγκιντ Ντ. Ρόουλαντ

Wyndham Lewis, «Νέα Γη», 1937

Λέσβος: ημερολόγια αλληλεγγύης. Αποσπάσματα από το «ημερολόγιο» που κρατάει κάθε βράδυ ο Γιώργος Τυρίκος-Εργάς, ένας από τους πρωτεργάτες της «Αγκαλιάς» της οργάνωσης που δραστηριοποιείται για την παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες στην Καλλονή της Λέσβου. «Eίναι ένα παιδί από την Άγρα που φτιάχνει και πουλάει παραδοσιακό γιαούρτι. Μειλίχιος, λιγομίλητος πάντοτε. Δε θα ξεχάσω ποτέ που τον είδα ένα βράδυ, πολύ αργά, να σταματάει έξω από την «Αγκαλιά». Ήμουν σε ένα στενάκι και δεν με είχε καταλάβει. Είχε σχολάσει μόλις από ένα πολύ κουραστικό (το καθημερινό του) δρομολόγιο. Άραξε και έβγαλε γιαούρτια για τους πρόσφυγες, μοίρασε τουλάχιστον πενήντα κεσεδάκια. Θα μπορούσε να τα είχε πουλήσει την επαύριο. Τον παρακολούθησα κρυφά, απίθωνε ένα-ένα γιαούρτι στα πόδια των μανάδων, τα έδινε με χαμόγελο στα πιτσιρίκια. Μετά κατάλαβε πως δεν είχε κουταλάκια. Έξυσε το κεφάλι του… πήγε πίσω στο φορτηγάκι του και έφερε ένα δικό του γιαούρτι. Δίπλωσε το καπάκι στα δυο και έδειξε στους ανθρώπους πως να φάνε τα γιαούρτια. Έφαγε και το δικό του. «Καληνύχτα», είπε φεύγοντας. «Υπομονή». Κανείς δεν τον κατάλαβε, όλοι όμως είπαν «σούκραν» ή «τασακούρ» [=ευχαριστούμε, ευχαριστούμε πολύ] με τον θερμότερο τρόπο. Δεν του είπα ποτέ ότι τον είδα εκεί. Αν το διαβάσει από εδώ, που ξέρω ότι θα το διαβάσει, να ξέρει πως σε τέτοια μαθήματα ανθρωπιάς εγώ προσκυνώ και νιώθω μικρός και ασήμαντος. Είσαι νέος άνθρωπος και μου έμαθες ό,τι δεν μου έχουν μάθει πάνσοφοι καθηγητάδες στη Σορβόννη. Με μια κίνηση που δεν θα την μάθαινε ποτέ κανείς».