Κριτική στο κίνημα των Effective Altruists
του Μάθιου Σνόου
μετάφραση, επιμέλεια, εισαγωγή: Μίνα Κωστοπούλου
Το ζήτημα της φιλανθρωπίας αποτελεί πεδίο διαμάχης όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά και εντός των κοινωνιών. Κάποιοι πιστεύουν ότι η φιλανθρωπία μπορεί να ανακουφίσει τις ασθενέστερες ομάδες, άλλοι ότι αποτελεί ημίμετρο και άλλοι κρίνουν ότι απαλλάσσει τους θεσμούς από τις δικές τους ευθύνες. Η φιλανθρωπία θέτει ως αξίωμα την προστασία της ατομικής ανθρώπινης ζωής, και συγκεκριμένα των ασθενέστερων, η οποία πρέπει να αποτελεί πεδίο μέριμνας από όσους βρίσκονται σε ανώτερη κοινωνικοοικονομική θέση, υπό τον όρο ότι δεν διακυβεύεται η δική τους ευημερία.
Το κείμενο του Matthew Snow «Against Charity», που δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Jacobin, ανασυγκροτεί την ωφελιμιστική προβληματική, στην οποία και ασκεί έντονη κριτική. Σύμφωνα με την ωφελιμιστική οπτική, οι κοινωνικά καθορισμένες αντιλήψεις για το ευ ζην πρέπει να ικανοποιούνται στο μέτρο που δεν θίγουν θεμελιωμένα δικαιώματα. Βασικό επιχείρημα, στο πλαίσιο της οπτικής αυτής, είναι ότι πρέπει κάθε φορά η συμβολή ατόμων και κοινωνικών ομάδων –ως προς τις ανάγκες που προκύπτουν σε άλλα άτομα ή ομάδες– να είναι τέτοια που να μη θίγει τα δικά τους επίπεδα ευημερίας ως προς κάτι εξίσου σημαντικό. Αναζητάται, εν ολίγοις, ένα «κόστος ευκαιρίας» με βάση το οποίο θα πρέπει να αποτιμώνται οι φιλάνθρωπες πράξεις, ενώ ως έσχατο κριτήριο ευημερίας ορίζεται η διατήρηση ενός ελάχιστου κοινού επιπέδου ζωής, είτε από την πλευρά του ωφελούμενου είτε από την πλευρά του ευεργέτη.
Το κείμενο κριτικάρει και αποδομεί το επιχείρημα αυτό, το οποίο έχει αναπτύξει κατεξοχήν ο αυστραλός θεωρητικός του ωφελιμισμού Peter Singer, και το οποίο αναπαράγεται από τα φιλανθρωπικά εγχειρήματα. Το αποτιμά ως ατομικιστικό, υπό την έννοια ότι στηρίζεται στην πρωτοβουλία και αυτενέργεια ανθρώπων και κοινωνικών ομάδων και το αίσθημα ευθύνης που οφείλει να τους γεννάται έναντι των αναγκών των άλλων. Πρόκειται για τη βασική αρχή «που έχει εμπνεύσει ένα ολοένα αυξανόμενο κοινωνικό κίνημα, το οποίο αποκαλεί εαυτόν “Effective Altruism”», όπως αναφέρει ο Snow.
Εδουάρδος Σακαγιάν, «Στο ορφανοτροφείο»
Ο Snow, που έχει σπουδάσει φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, αναπτύσσει μια σειρά αντεπιχειρήματα που στοχεύουν να αναδείξουν θεσμικές ευθύνες ως προς την αντιμετώπιση της φτώχειας, εξηγώντας παράλληλα το πώς η φιλανθρωπία αναπαράγει τη λογική του κεφαλαίου, σύμφωνα με την οποία «τα άτομα καλούνται να πληρώσουν οποιαδήποτε τιμή ορίζει η αγορά για τις βασικές ανάγκες με βάση ηθικά κριτήρια», κριτήρια που προκύπτουν από τις υλικές συνθήκες αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας.
Το κείμενο καταλήγει στην αμφισβήτηση κατά πόσο η φιλανθρωπία μπορεί να αποτελέσει υπαρκτή απάντηση στα ζητήματα που γεννά η αναπαραγωγή του ισχύοντος κοινωνικού καταμερισμού εργασίας.
Μίνα Κωστοπούλου
,
Ενάντια στη φιλανθρωπία
Μάθιου Σνόου
Φαντάσου ότι είσαι παρών τη στιγμή που ένα παιδί πνίγεται σε μια μικρή λίμνη, και είσαι ο μόνος εκεί κοντά που μπορεί να βοηθήσει. Εύκολα θα μπορούσες να σώσεις το παιδί βουτώντας, παρά το ότι θα μούσκευες τα ρούχα και τα παπούτσια σου. Άλλωστε, αν δεν το κάνεις, το παιδί θα πεθάνει.
Δεν υπάρχει δεύτερη σκέψη: πρέπει να σώσεις το παιδί. Θα ήταν διαφορετική η στάση σου, ακόμη κι αν υπήρχαν κι άλλοι τριγύρω που μπορούσαν να βοηθήσουν; Όχι. Θα έπρεπε να είναι, ακόμη κι αν το απελπισμένο παιδί δεν βρισκόταν ακριβώς μπροστά σου; Όχι. Συνέχεια ανάγνωσης →
Μου αρέσει αυτό:
Μου αρέσει! Φόρτωση...
Το να διαπιστώσει κανείς ότι δημοσκοπήσεις και exit polls απέτυχαν είναι σαν να κομίζει γλαύκα εις Αθήνας (ή κάρβουνο στο Νιούκαστλ, επί το βρετανικότερον). Άλλωστε, δεν πρόκειται για νεοπαγές φαινόμενο, αλλά για μόνιμο συμπαραστάτη του εκλογέα, την τελευταία δεκαετία. Αν και η διαπίστωση είναι ανιαρή μέχρι αηδίας, δεν συμβαίνει το ίδιο με τη συζήτηση των αιτίων. Βέβαια, αν αρέσκεται κανείς σε ανεξάρτητες ελληνικές προσεγγίσεις, όπως ότι οι δημοσκόποι είναι μαριονέτες που παράγουν ό,τι τους ταΐσουν τα αφεντικά τους τα πράγματα είναι απελπιστικά απλά –και επικίνδυνα. Το ίδιο αν θέλει να χλευάσει ή να τα ψάλλει στους δημοσκόπους, όπως κάποιες τηλεπαρουσιάστριες– πράγμα που βρήκα πιο εξοργιστικό και φαιδρό από την αποτυχία των exit polls. Συνέχεια ανάγνωσης 
