Β. Τρομοκρατία και τρομοκράτηση

Πέρασαν εβδομήντα χρόνια- 2

Του Βασίλη Κρεμμυδά

Ένα παιδάκι δέκα, έντεκα, δώδεκα χρoνών δεν μπορεί να θυμάται λεπτομέρειες· ούτε το «κλίμα» της παιδικής εποχής του καν· κάτι να του κολλήσει στο μυαλό, μπορεί. Εμένα μου κόλλησε, δε βγήκε ποτέ από το μυαλό μου δηλαδή, ένα όνομα: Μαγγανάς. Στο άκουσμα μόνο «έρχεται ο Μαγγανάς!» τρέχαμε να κρυφτούμε, να γλιτώσουμε από την αντικομμουνιστική μανία αυτού του εγκληματία: διαθέτοντας πολυπληθή και πάνοπλη συμμορία είχε αναλάβει από μόνος του να εξαφανίσει κάθε εαμικό υπόλοιπο στη νότια Μεσσηνία· έφτασε στο σημείο να καταλάβει ολόκληρη πόλη, την Καλαμάτα, να συλλάβει 80 ομήρους και να εκτελέσει 14 στελέχη του ΕΑΜ.

Σημαδιακός χρόνος το 1945· έπρεπε να «τακτοποιηθούν» πολλά από τα πράγματα που προέκυψαν από τον πόλεμο και την Kατοχή. Από την Κατοχή πολλοί βγήκαν κατεστραμμένοι υλικά, εξουθενωμένοι ψυχικά — και διωκόμενοι. Βγήκαν οι πεινασμένοι· βγήκαν και οι πλούσιοι — οι νεοπλούσιοι. Και ας προσέξουμε: στην Κατοχή –και για κάμποσα χρόνια μετά– δεν πείνασαν όλοι!

Ο ενιαίος χώρος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έρευνας

Ο ενιαίος χώρος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έρευνας

 του Σπύρου Γεωργάτου

Αφετηρίες

Τί ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ενιαίος χώρος (τριτοβάθμιας) εκπαίδευσης και έρευνας; Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ περιγράφει αδρά μια συνεργασία μεταξύ ΑΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων (ΕΚ), η οποία θα υποβοηθήσει την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Μέσα όμως σ’ αυτή τη γενική περιγραφή διακρίνει κανείς διαφορετικές αφετηρίες. Ορισμένοι θεωρούν τον ενιαίο χώρο ως αναγκαία συνθήκη για να εξασφαλισθεί επιτέλους η ισοτιμία ανάμεσα στους καθηγητές των ΑΕΙ και τους επιστήμονες που υπηρετούν στα ΕΚ. Μια άλλη σχολή υποστηρίζει τη δημιουργία του ενιαίου χώρου με σκεπτικό τη βελτιστοποίηση της ερευνητικής παραγωγής και την καλύτερη αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Τέλος, οι πιο θεωρητικά σκεπτόμενοι υπογραμμίζουν την ιδιαίτερη σημασία που έχει ο ενιαίος χώρος για τη συγκρότηση ενός ανοιχτού σύστηματος παραγωγής, μετάδοσης και διάχυσης γνώσης που βλέπει προς την κοινωνία. Για τους τελευταίους, ο ενιαίος χώρος δεν είναι απλώς μια αναγκαία αναπροσαρμογή που επιτάσσει η συγκυρία, αλλά ένα πολιτισμικό ζητούμενο.

Βασίλι Καντίνσκι, Σχέδια από το εξώφυλλο
του «Βlaue Reiter Almanac», 1911

Αν υποθέσουμε ότι όλες αυτές όψεις επιπροβάλλονται και συντίθενται αρμονικά στο ίδιο μεταρρυθμιστικό σχέδιο, ένα κεφαλαιώδες ερώτημα παραμένει αναπάντητο. Μέσα στο πλαίσιο του δεδομένου οικονομικο-πολιτικού συστήματος, ο ενιαίος χώρος εκπαίδευσης-έρευνας θα κληθεί να συμπράξει με τον επιχειρηματικό χώρο στο πεδίο της καινοτομίας. Το θέμα είναι λοιπόν με ποιον τρόπο και σε ποια μορφή «προσέρχονται» τα δημόσια ιδρύματα σε αυτή τη συνεργασία; Με τη μορφή ενός χαλαρού δικτύου ή με τη μορφή ενός καλά απαρτιωμένου συστήματος που αποτελείται από διοικητικά αυτόνομες εκπαιδευτικές/ερευνητικές μονάδες; Είναι φανερό ότι μόνο το δεύτερο μπορεί να εγγυηθεί τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα των ΑΕΙ και των ΕΚ όταν συστηματοποιηθούν οι συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα. Είναι επίσης σαφές ότι μόνο ένας πραγματικά ενιαίος χώρος εκπαίδευσης-έρευνας μπορεί να οικοδομήσει την απαραίτητη «ικανότητα» (capacity) που θα προσελκύσει την υγιή επιχειρηματικότητα. Ένα χαλαρό δίκτυο ΑΕΙ και ΕΚ που συνεργάζονται τύποις ή σποραδικά θα εξακολουθήσει να είναι ευάλωτο απέναντι στους κρατικοδίαιτους «επιχειρηματίες» και τους καιροσκόπους –όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα.

Μεταρρυθμιστικά μέτρα

Αν δεχθούμε ότι το αίτημα για τη δημιουργία του ενιαίου χώρου είναι ώριμο, ποια θα ήταν τα μέτρα που θα έπρεπε να ληφθούν άμεσα για τη συγκρότησή του; Κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν τρία κομβικά θέματα:

Μεταξύ ζωής και θανάτου

Η εξουσία του χρέους και οι βιοπολιτικές όψεις της ελάφρυνσής του

 

του Σωτήρη Κοσκολέτου, του Φάνη Παπαγεωργίου και του Ιάσονα Ρουσόπουλου

 

Στη μετά το Τρίτο Μνημόνιο εποχή, η υπόθεση της ελάφρυνσης του χρέους έχει καταλάβει κομβική θέση για την απελευθέρωση από την απειλή του Grexit και την επιστροφή σε μια κατάσταση οικονομικής μεγέθυνσης και ανανεωμένων προσδοκιών. Στη βάση αυτής της επιχειρηματολογίας γίνεται αντιληπτή από μεγάλη μερίδα πολιτών, οι οποίοι εναποθέτουν τις ματαιωμένες ελπίδες τους στην προσμονή της έλευσης μιας δημοσιονομικής κανονικότητας. Στην έλευσή της ομνύει και η συνεχής αναφορά από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους στην οικειοποιημένη στοχοθεσία των τριών σταδίων: ανακεφαλαιοποίηση, κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης και ύστερα συζήτηση για το χρέος.[1]

Ανρί Ματίς, «Μπλε γυμνό», 1907

Οι αντιθέσεις στους κόλπους των πιστωτών. Το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους, αποτελούσε σταθερό επίδικο στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της πρώτης κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ με την τρόικα, αναδεικνύοντας ένα σοβαρό πεδίο σύγκρουσης μεταξύ του ΔΝΤ και των ευρωπαϊκών θεσμών. Οι μεν εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμών είτε αρνούνταν συστηματικά να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητά της είτε προσπαθούσαν να την εξοβελίσουν σε ένα αόριστο μέλλον. Ενδεικτική για αυτή τους τη στάση είναι και η πρόσφατη αναφορά του Β. Σόιμπλε στον ηθικό κίνδυνο που μπορεί να περικλείει μια ελάφρυνση χρέους και στην ανάγκη τήρησης του κανόνα του παιχνιδιού, που δεν πρέπει να αγνοεί η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλη οφειλέτρια χώρα.

Το δύσκολο αντάμωμα του ΣΥΡΙΖΑ με τη λαϊκή του βάση

του Παντελή Κυπριανού

Κόμμα κυρίως των αστικών κέντρων, των μικροαστικών και αστικών στρωμάτων αρχικά, ο ΣΥΡΙΖΑ ψηφίζεται σήμερα κατεξοχήν από τα λαϊκά στρώματα. Η ανατροπή δεν μεταφράζεται οργανωτικά και δεν αντανακλάται στις πρακτικές του. Γιατί;

Βασίλι Καντίνσκι, «Αυτοσχεδιασμός αρ. 6», 1909

Ενάντια στους ιδεολογικούς προσανατολισμούς του, Ο ΣΥΡΙΖΑ παρέμεινε μέχρι το 2012 κόμμα των πόλεων και των μορφωμένων μικροαστικών και μεσοαστικών στρωμάτων. Από τη σκοπιά αυτή έμοιαζε περισσότερο με το ΚΚΕ εσωτερικού και λιγότερο με το ΚΚΕ, κόμμα κατεξοχήν διαταξικό. Η κοινωνική σύνθεση του προσέδιδε διακριτή φυσιογνωμία. Προσέλκυε ομάδες που δυσφορούσαν με τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, τα οποία πρόβαλαν ένα λόγο πολύσημο, επιδεκτικό σε κάθε λαϊκή δυσαρέσκεια. Ο ΣΥΡΙΖΑ, αντίθετα, όπως και στο παρελθόν η ανανεωτική Αριστερά, χάρη και στην κοινωνική του σύνθεση, είχε ένα ριζοσπαστικό, εν πολλοίς φιλελεύθερο, λόγο εστιασμένο στην αποδοχή της ετερότητας και τα δικαιώματα, ατομικά και κοινωνικά.

Η φυσιογνωμία αυτή αποτελούσε δύναμη και αδυναμία. Τον καθιστούσε συμπαθή σε τμήματα της κοινωνίας, ιδιαίτερα τα μορφωμένα στρώματα των πόλεων, ακόμη και στα κυρίαρχα ΜΜΕ. Σ΄ αυτό βοηθούσαν και τα στελέχη του, μορφωμένοι μεσοαστοί στην πλειονότητά τους, διακρινόμενοι για τις γνώσεις και τη στάση ζωής τους. Αυτό, όμως, δεν μεταφραζόταν σε εκλογική επιρροή. Ο αδυσώπητος ανταγωνισμός για την εξουσία των δύο κομμάτων του πάλαι ποτέ δικομματισμού συνέθλιβε τη συμπάθεια και το καθήλωνε σε χαμηλά ποσοστά.

Χριστουγεννιάτικοι σκεπτικισμοί

Μερικά παλαιά, αθησαύριστα κείμενα δεν χρειάζονται εισαγωγή για την αναδημοσίευσή τους. Τέτοιο είναι και το χρονογράφημα «Χριστούγεννα» του Τάκη Κόντου, που δημοσιεύθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1931 στην εφημερίδα Ταχυδρόμος της Λέσβου. Το διαχρονικό περιεχόμενό του ίσως μας προκαλέσει κλαυσίγελο και ο σκεπτικισμός τού χρονογράφου είτε θα μας ταυτίσει μαζί του είτε θα μας κάνει να τον αμφισβητήσουμε.

Ο Τάκης Κόντος (1898-1989) είναι από τους λιγότερο, εκτός νησιού, γνωστούς συντελεστές της Λεσβιακής Άνοιξης· ποιητής, χρονογράφος, συνεργάτης πολλών εφημερίδων του νησιού, αριστερός διανοούμενος που φυλακίστηκε και εξορίστηκε για τις πολιτικές του ιδέες. Τα γραπτά του βρίσκονται σκόρπια σε εφημερίδες και περιοδικά. Τύπωσε σε διασκευή τα Παραμύθια του Αισώπου (1932) και την ποιητική συλλογή Δουλεύοντας τ’ ατσάλι (1978).

Αριστείδης Καλάργαλης

Χριστούγεννα

του Τάκη Κόντου

Κουράγιο που τόχεις, Κύριε!

Γλυκοφιλούσα. Λέσβος, Δεκέμβρης 2015. Φωτογραφία του Alessandro Penso

Μονάχα από το κουράγιο σου μπορεί να καταλάβει κανείς, πως είσαι από ράτσα θεοτικιά.

Κάθεσαι, εκεί ψηλά –πού;– μέσα στα παραδεισένια σου παλάτια και κοιτάς το ρολόι το Ήλιου και ,σαν δεις πως ήρθε η ώρα, κατεβαίνεις στη γης απ’ την ανεμόσκαλα των άστρων.

Ποτές σου δεν κάνεις λάθος, Παντογνώστα. 25 του Δεκέμβρη, με το παλιό ή με το καινούργιο ημερολόγιο, κι αν βρέχει κι αν χιονίζει.

Χίλια εννιακόσια τριάντα ένα χρόνια κάνεις την ίδια δουλειά, γεμάτος υπομονετικά χαμόγελα και χάδια στοργικά.

Έρχεσαι και μας φέρνεις σωρό τα ουράνια δώρα σου. Την καλοσύνη, την αγάπη, την ειρήνη, την παρηγοριά, την ελπίδα.

Μας τα φέρνεις και μας τα χαρίζεις, μ’ όλο που ξέρεις πως λίγες μέρες θα βαστάξουν στα παιδιάστικα μας χέρια. Να! Όσο να βαστάξουν οι γιορτές, ίσως κι όχι τόσο.

Ύστερα ο μικρός διαβολάκος, που χορεύει μέσα μας, θ’ αρχίσει πάλι να μας γαργαλά και να μας σκανταλίζει. Τα δώρα σου μας γίνουνται βαρετά και σαχλά τα παιξίματά τους. […]

«Για τον Μαρξ»: η γενέθλια «στιγμή» του Αλτουσέρ

Με την ευκαιρία της έκδοσης των σημαντικότερων έργων του Λουί Αλτουσέρ στα ελληνικά

Συνέντευξη με τον Γιώργο Καλαμπόκα, από τις εκδόσεις Εκτός Γραμμής

Από τις εκδόσεις Εκτός Γραμμής κυκλοφόρησε μόλις το βασικό έργο του Λουί Αλτουσέρ Για τον Μαρξ, σε νέα μετάφραση Τάσου Μπέτζελου, πρόλογο Ετιέν Μπαλιμπάρ, επίμετρο Παναγιώτη Σωτήρη. Οι εκδόσεις Εκτός Γραμμής, ένα αριστερό, συλλογικό, μη κερδοσκοπικό εγχείρημα, στον χώρο του βιβλίου με αυτή την έκδοση μπαίνουν στα βαθιά. Και αντιλαμβανόμαστε τη σημασία και τη βάθος της προσπάθειας όταν μαθαίνουμε ότι σκοπεύουν, το επόμενο διάστημα, να εκδώσουν τα σημαντικότερα έργα του Αλτουσέρ στα ελληνικά (κάποια από αυτά για πρώτη φορά στα ελληνικά, κάποια άλλα σε νέες, σύγχρονες μεταφράσεις). Τους συγχαίρουμε και τους ευχόμαστε καλή δύναμη σε αυτό φιλόδοξο και σημαντικό, θεωρητικό και πολιτικό εγχείρημα.

Στρ. Μπ. 

Την Παρασκευή κυκλοφόρησε το Για τον Μαρξ και θα ακολουθήσουν άλλα δώδεκα σημαντικά έργα του Αλτουσέρ, από τις εκδόσεις Εκτός Γραμμής, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του δηλαδή. Γιατί αυτή η επιλογή, γιατί επιλέγετε να εκδώσετε 13 τίτλους του Αλτουσέρ;

Ο πρώτος λόγος είναι ταυτόχρονα πολιτικός και θεωρητικός. Θεωρούμε το έργο του Αλτουσέρ ένα εκ των σημείων αναφοράς για μια ριζική, επαναστατική, ανανέωση του μαρξισμού. Ανανέωση που θα επιχειρήσει μια σύγχρονη ματιά στις κοινωνικές δομές και σχέσεις, στα πορίσματα του ιστορικού υλισμού και τις θέσεις της υλιστικής φιλοσοφίας, σε ρήξη αφενός με τις διάφορες εκδοχές (σταλινικές και μη) «σοβιετικού μαρξισμού», που ακόμα και σήμερα ευδοκιμούν και προσφέρουν «απαντήσεις» σε αγωνιστές και αγωνίστριες: απαντήσεις όμως που δεν σκιαγραφούν καμιά ριζική τομή με την κυρίαρχη (αστική) ιδεολογία και πρακτική, αντιθέτως, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα, ηγεμονεύονται από αυτή. Και, αφετέρου, με παλαιότερες και νεότερες «αναθεωρητικές» απόπειρες που επιχειρούν είτε μια «ηρωική» έξοδο από τον μαρξισμό, προς όφελος ενίοτε αντιπολιτικών ενίοτε υπερπολιτικών ρευμάτων, είτε έναν «αφοπλισμό» του τελευταίου από το ριζοσπαστικό περιεχόμενό του, και την ανάδειξή του σε κάποια ακίνδυνη και αβλαβή «ανθρωπιστική» ιδεολογία ή ιδεολογία της «προόδου».

Αντίποδες: ένας κόμβος βιβλίων, ιδεών, ανθρώπων

Ένας χρόνος εκδόσεις Αντίποδες

συνέντευξη του Κώστα Σπαθαράκη

με την ευκαιρία της γιορτής των Αντιπόδων για τον έναν χρόνο τους, την Τρίτη το βράδυ

 

Η Μάρω Κατσίκα, ο Θοδωρής Δρίτσας και ο Κώστας Σπαθαράκης στο τυπογραφείο

Φαντάζομαι ότι θα έχετε ακούσει τα ονόματα του Θοδωρή Δρίτσα και του Κώστα Σπαθαράκη. Αν όχι, θα ξέρετε τους Αντίποδες, τον εκδοτικό τους οίκο· και αν δεν τον ξέρετε (εδώ θα αρχίσω να γίνομαι καχύποπτος) σίγουρα θα έχετε διαβάσει το Γκιάκ Δημοσθένη Παπαμάρκου, το Περί βάθους του Αλεξάντερ Πόουπ, τον Κύριο Δ* του Άγη Πετάλα, το Φάντασμα του Αλεξάντρ Βολφ του Γκαζντάνοφ ή θα έχετε πέσει στα χέρια σας (καθώς μόλις κυκλοφόρησαν) η Δύσκολη τέχνη του Δημήτρη Ελευθεράκη, τα Αυτόματα του Κώστα Περούλη ή το Τολστόι ή Ντοστογιέφσκι του Στάινερ. Πέρα από τις εξαιρετικές μεταφράσεις και την απέριττη έκδοση, είναι κάτι άλλο εκείνο που κάνει αυτό τον εκδοτικό οίκο να ξεχωρίζει και να τον αγαπάμε. Διαβάζοντας όσα μου είπε ο Κώστας Σπαθαράκης (μεταξύ άλλων, παλιός φίλος και παλιό μέλος της Συντακτικής των Ενθεμάτων), νομίζω θα νιώσετε αυτή τη φλόγα που καίει και κάνει τους Αντίποδες να λάμπουν και να βγάζουν τέτοια βιβλία.

Στρ. Μπ.

 

Θα ξεκινήσω, κατευθείαν (και θα πούμε μετά πώς ξεκινήσατε κλπ) λέγοντας ωραίο και σημαντικό θεωρώ αυτή τη δύσκολη εποχή να υπάρχουν καινούργιοι εκδοτικοί οίκοι, σαν τους Αντίποδες, που βγάζουν καλά και ωραία βιβλία.

Προφανώς είναι σημαντικό να έχουμε, σε μια κατάσταση καταθλιπτική και πιεστική, καταφύγια ή σημεία παρηγοριάς. Είναι όμως λίγο περίεργο όταν το κάνεις εσύ αυτό, όταν έχεις μια σχεδόν ιδιοτελή χαρά από αυτό. Γιατί αυτή δηλητηριάζεται ή έχει κάτι μάταιο, αφού το να αντλείς αισθητική απόλαυση από την λογοτεχνία ή από ένα εξώφυλλο –που ασφαλώς αντλείς–, τη στιγμή που δίπλα σου πνίγονται άνθρωποι έχει, κατά βάθος, κάτι το ανήθικο. Ή, για να το πω αλλιώς, είναι σίγουρα προβληματικό το να έχεις συνεχώς το νου σου στα βιβλία, στις διορθώσεις, στα εξώφυλλα, στα οπισθόφυλλα, στην επιμέλεια ενός κειμένου, ενώ γύρω σου ανοίγονται ρήγματα και χάσματα και τα πράγματα δυσκολεύουν για πολλούς. Υπάρχει εδώ ένα εστέτ στοιχείο, το οποίο δεν μας εκφράζει και δεν είναι η λογική μας. Ισχύει ότι υπό οποιεσδήποτε συνθήκες πρέπει να συνεχίσεις να κάνεις σωστά τη δουλειά σου, όταν όμως επίκειται το ναυάγιο, είναι λίγο άχαρο να κάνεις σαν την μπάντα του «Τιτανικού» που παίζει βαλσάκια μέχρι την τελευταία στιγμή. Το επόμενο βιβλίο μας, Ναυάγιο με θεατή του Χανς Μπλούμενμπεργκ πραγματεύεται ακριβώς αυτό, αναλύοντας την ιστορία της μεταφοράς του ναυαγίου.

Είναι συνετός, είναι αστυνομικοοόςς!

Για τη δίκη των Δελτάδων που είχαν εισβάλει στο «Δίκτυο»

του Στρατή Μπουρνάζου

Στα γραφεία του Δικτύου, 5.5.2010. Αμέσως μετά την εισβολή των «Συνετών» (από το f/b του «Δικτύου)

«Eίναι κεφάτη, γυρίζει απ’ του Βερόπουλου!» Θα θυμάστε, οι παλιότεροι, εκείνη τη διαφήμιση της δεκαετίας του 1980 που έκανε θραύση. «Είναι συνετός, είναι α-στυ-νο-μι-κοοoόςς», σιγοτραγούδησαν την Τρίτη οι δικαστές του Τριμελούς Εφετείου.

Όχι, δεν αστειεύομαι, ακριβώς. Γιατί μπορεί μεν οι δικαστές να μην τραγούδησαν (άλλωστε τα άσματα και οι χοροί δεν συνηθίζονται εντός της δικαστικής αιθούσης, ειδάλλως μπορεί και να ράγιζαν από αγνό και δικαστικό ενθουσιασμό τα τσιμέντα, τα πλακάκια της Ευελπίδων), ωστόσο τα περί «σύνεσης» δεν είναι προϊόν φαντασίας. Τα είπε η εισαγγελέας, που τόνισε ότι ο μέσος συνετός αστυνομικός δεν προβαίνει σε αξιόποινες πράξεις, και άρα δεν είναι δυνατόν οι κατηγορούμενοι να διέπραξαν εκείνα για τα οποία κατηγορούνται! Όλα αυτά στη δίκη των αστυνομικών της Δέλτα που είχαν εισβάλει βάναυσα στις 5 Μαΐου 2010, μετά τη μεγάλη διαδήλωση και την τραγωδία της Marfin, στα γραφεία του Δικτύου για τα Κοινωνικά και Πολιτικά Δικαιώματα στα Εξάρχεια, χτυπώντας, τραυματίζοντας και καταστρέφοντας.