ΠΓΔ της Μακαρονάδας (*)

του Στρατή Μπουρνάζου

Mπαστ, «Μεγαλέξανδρος και Ρωξάνη»

«Ο υπουργός μετανάστευσης της Ελλάδας παραιτήθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες, επειδή αποκάλεσε “Μακεδονία” τη Μακεδονία» (πηγή: businessinsider.com). O τίτλος συμπυκνώνει, νομίζω, τον τρόπο με τον οποίο όλος ο πλανήτης (δεν) αντιλαμβάνεται την «υπόθεση Μουζάλα», καθώς και τον τραγέλαφο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στο ζήτημα της γειτονικής χώρας. Όποια εγκυκλοπαίδεια ή ξένη εφημερίδα κι ανοίξει κανείς, με όποιον κι αν μιλήσει στο εξωτερικό διαπιστώνει ότι όλος ο κόσμος αποκαλεί τη γειτονική χώρα Macedonia. Ούτε FYROM ούτε φυσικά «Σκόπια» Άλλωστε κι εμείς δεν λέμε «Βασίλειο των Κάτω Χωρών» αλλά Ολλανδία, δεν λέμε «Γαλλική Δημοκρατία» αλλά Γαλλία, δεν λέμε «Ηνωμένες Πολιτείες του Μεξικού» αλλά Μεξικό — έτσι και την (παλιά Γιουγκοσλαβική) «Δημοκρατία της Μακεδονίας» τη λένε παντού Μακεδονία.

Αυτό το γνωρίζουν όλοι, μα όλοι, οι πολιτικοί και διπλωμάτες της χώρας μας. Γιατί, απλούστατα, σε οποιαδήποτε συζήτηση ο συνομιλητής τους για «Μακεδονία» μιλάει. Δεν ξέρω πώς ακριβώς το χειρίζονται οι Έλληνες συνομιλητές. Είμαι πάντως σίγουρος ότι δεν βγάζουν λογύδρια υπέρ της ελληνικότητας της Μακεδονίας ούτε τους διαβάζουν εκλεκτές περικοπές του Μέρτζου. Πιθανότατα, και οι ίδιοι τον ίδιο ακατανόμαστο όρο χρησιμοποιούν. Γιατί, σύμφωνοι, να πεις FYROM (παρότι, βέβαια, όπως αναρωτιόταν η Μαρία Λυκούρα, το «Μ» της FYROM σημαίνει Μακαρονάδα;) Αλλά μετά; Θα λες για φυρομιανή κυβέρνηση, φυρομιανές αρχές, ελληνοφυρομιανά σύνορα;

Oι ελίτ και ο φόβος των μαζών

Άρθρο του Martin Wolf και επιστολές των Andrew Cichocki και Michael Williams (εδώ με περικοπές) που δημοσιεύθηκαν στους «Financial Times» στις 27.1.2016, στις 29.1.2016 και στις 2.2.2016

Οι χαμένοι εξεγείρονται εναντίον των ελίτ

του Μάρτιν Γουλφ 

Βέρνερ Τύμπκε, «Εργατική τάξη και ιντελιγκέντσια», 1972-1973

Και οι χαμένοι ψηφίζουν. Αυτό σημαίνει δημοκρατία — και σωστά. Εάν αισθάνονται αρκετά εξαπατημένοι και ταπεινωμένοι, θα ψηφίσουν τον Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, τη Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, τον Νίγκελ Φάρατζ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Υπάρχουν εκείνοι, ιδιαίτερα η ντόπια εργατική τάξη, οι οποίοι γοητεύονται από το τραγούδι των σειρήνων των πολιτικών που συνδυάζουν τον πρωτογονισμό της σκληρής Δεξιάς, τον κρατισμό της σκληρής Αριστεράς και τον αυταρχισμό αμφότερων. Πάνω απ’ όλα, απορρίπτουν τις ελίτ που κυριαρχούν στην οικονομική και πολιτιστική ζωή των χωρών τους, όπως αυτές που μαζεύτηκαν πριν λίγες βδομάδες στο Νταβός για το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Οι πιθανές συνέπειες είναι τρομακτικές. Οι ελίτ πρέπει να επεξεργαστούν έξυπνες απαντήσεις. Ίσως να είναι ήδη πολύ αργά.

Οι ελίτ έχουν σταματήσει να ασχολούνται με ανησυχίες που αφορούν εσωτερικά ζητήματα, σχηματίζοντας μια παγκόσμια υπερ-ελίτ. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι απλοί άνθρωποι, κυρίως οι γηγενείς άνδρες, αισθάνονται αποξενωμένοι. Είναι χαμένοι, τουλάχιστον συγκριτικά. Δεν μοιράζονται εξίσου τα κέρδη. Αισθάνονται ότι τους εκμεταλλεύτηκαν και τους καταχράστηκαν. Μετά την οικονομική κρίση και την αργή ανάκαμψη του βιοτικού επιπέδου, θεωρούν τις ελίτ ανίκανες και επιθετικές. Η έκπληξη δεν έγκειται στο ότι πολλοί είναι θυμωμένοι, αλλά το γεγονός ότι πολλοί δεν είναι.

Μια γυναίκα επαναπροσδιορίζει τον χώρο

Ντορίν Μάσεϊ (3.1.1944-11.3.2016)

της Μαρίνας Πρεντουλή

Τον θάνατο της Ντορίν Μάσεϊ, πριν ακόμα τον ανακοινώσουν η οικογένεια και οι κοντινοί της άνθρωποι, τον μάθαμε από τα social media. Μια ειρωνεία της τύχης (η Ντορίν, σημειωτέον, δεν χρησιμοποιούσε social media) ή μια ακόμα υπενθύμιση για τον επαναπροσδιορισμό των κοινωνικών μας σχέσεων σε μια εποχή που η έννοια του χώρου/χρόνου συμπυκνώνεται διαρκώς. Ως γεωγράφος, η Ντ. Μάσεϊ επαναπροσδιόρισε την έννοια του χώρου: του χώρου ως προϊόντος των νέων συσχετισμών που έφερε η παγκοσμιοποίηση, του χώρου που διαμορφώνεται μέσα από δίκτυα κοινωνικών σχέσεων, αισθημάτων και αντιλήψεων, του πολικού και του νομικού χώρου.

Σε ένα από τα βιβλία της, το Κίλμπερν, η γειτονιά του Λονδίνου όπου έμενε εδώ και χρόνια, αποτελούσε ένα γλαφυρό παράδειγμα της σχέσης παγκόσμιου/τοπικού. Ενάντια στην αναζήτηση μιας συνεκτικής ταυτότητας που προσδιορίζει τη «μοναδικότητα» κάθε περιοχής, ο κεντρικός δρόμος γίνεται σημείο συνάντησης πολλαπλών ταυτοτήτων, διαφορετικών ιστορικών στιγμών: το μαγαζί με τα ινδικά σάρι στη βιτρίνα, υπενθύμιση της αποικιοκρατικής βρετανικής ιστορίας, ενώ το τοπικό περίπτερο με εφημερίδες από την «ελεύθερη Ιρλανδία» και η παμπ λίγο πιο κάτω με ιρλανδική επαναστατική μουσική ανακαλούν τους αγώνες για ανεξαρτησία και την αγγλική καταστολή. Από πάνω, ένα αεροπλάνο που ετοιμάζεται να προσγειωθεί στο Χίθροου, με σημείο εκκίνησης ποιος ξέρει πιο σημείο του πλανήτη, και παρακάτω η κεντρική αρτηρία που οδηγεί στον Αγγλικό «Βορρά» — στο Μάντσεστερ ίσως, τον τόπο γέννησης της Ντορίν. Πολλαπλές διαδρομές, ιστορικές και πολιτικές σχέσεις, που δομούν την ιδιαιτερότητα της περιοχής.

Ο μετασχηματισμός των γεωμετριών της εξουσίας

Ντορίν Μάσεϊ (3.1.1944-11.3.2016)

της Χιλαρυ Γουεϊνραϊτ

H Ντορίν Μάσεϊ, σοσιαλίστρια και φεμινίστρια, αφοσιωμένη γεωγράφος και δημόσια διανοούμενη μεγάλη επίδραση, πέθανε τη νύχτα της 11ης Μαρτίου, στα 72 της. Τα κοινωνικά δίκτυα γέμισαν αφιερώσεις: «Τώρα καταλαβαίνουμε τι ένιωσε ο υπόλοιπος κόσμος όταν πέθανε ο Μπόουι», έγραψε κάποιος σε μια προσπάθεια να δείξει το μέγεθος της απώλειας. Το σώμα της Ντορίν μπορεί να έμοιαζε εκ κατασκευής εύθραυστο, αλλά το μυαλό της ήταν λαμπρό και αλύγιστο. Ως χαρακτήρας ήταν δυνατή, παθιασμένη, ξέχειλη από περιέργεια αλλά και μετριοφροσύνη κι ευγένεια. Ακτινοβολούσε πολιτική ενεργητικότητα και ανθρωπισμό, που τα συνδύαζε με ένα πνεύμα οξυδερκές και ασεβές.

Με μια σταθερή ροή βιβλίων (For Space, The anatomy of job loss, και Space, Place and Gender) και πολύτιμες συνεισφορές σε βιβλία άλλων όπως το Digging Deeper του Χιου Μπέινον (μια συλλογή άρθρων για τη μεγάλη απεργία των Βρετανών μεταλλωρύχων το 1984-85), δούλεψε μαζί με συναδέλφους της όπως ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ για να καθιερώσει τη γεωγραφία ως πολύτιμη διανοητική πηγή μιας ισχυρής και συνεκτικής κριτικής του αρπακτικού καπιταλισμού στην εποχή της κλιματικής αλλαγής και της ελεγχόμενης από τις πολυεθνικές παγκόσμιας αγοράς.

Η ακαδημαϊκή της βάση ήταν το Open University στο οποίο έμεινε μέχρι τέλους πιστή εκτιμώντας το πόσο ανοιχτό και προσβάσιμο ήταν σε όποιον είχε επιθυμία για γνώση. Απέρριψε δε επανειλημμένα προσφορές άλλων πανεπιστημίων, μεταξύ των οποίων και η Οξφόρδη, ακριβώς γιατί τα θεωρούσε πολύ κλειστά και ελιτίστικα για τη δική της ευρεία εκπαιδευτική αποστολή.

«Pass-world»: Ξεκλειδώνοντας τον κόσμο

Ένα νέο σάιτ κριτικής ενημέρωσης και ανάλυσης για τη διεθνή πραγματικότητα 

Το Pass-world.gr εμφανίστηκε στον διαδικτυακό γαλαξία πριν λίγους μήνες. Είναι ένα σάιτ που τυπικά θα λέγαμε ότι ασχολείται με τα «διεθνή», ωστόσο αυτή η κατηγοριοποίηση μάλλον το αδικεί. Γιατί σε αυτό  θα βρει κανείς συνεντεύξεις, μεταφράσεις και  πρωτότυπες αναλύσεις που αναδεικνύουν φωνές από όλο τον πλανήτη, φωτίζοντας γωνίες που συχνά μένουν αθέατες, προσεγγίσεις που εμβαθύνουν την επικαιρότητα, αναζητώντας την ιστορική προοπτική και τις ιδεολογικές και κοινωνικές ρίζες των τεκταινόμενων. Συνεντεύξεις, λ.χ., του Φώτη Μπενλισόι και του Ορχάν Παμούκ για την Τουρκία, του Νίκου Μούδουρου για το Κυπριακό, του Νόαμ Τσόμσκι για τον Ντόναλντ Τραμπ, του  Κόλιν Κράουτς για τη μεταδημοκρατία. Επίσης, αναλύσεις για τους άστεγους στην Ευρώπη, το στρατόπεδο του Καλαί ως «εργαστήριο αρχιτεκτονικής», τα ανεξάρτητα συνδικάτα στην Αίγυπτο (το τελευταίο άρθρο του ερευνητή Giulio Regeni που δολοφονήθηκε στο Κάιρο τον Φλεβάρη), μουσουλμάνους κατά του ISIS, μια γκέι ποδοσφαιρική ομάδα στην Αγγλία,  ένα hashtag που έγινε κίνημα (#BlackLivesMatter) το yin και το yang του ηχητικού πεδίου, την αγορά χρυσού στα χρόνια της κρίσης και άλλα πολλά. Και όλα αυτά από μια ομάδα ανθρώπων που το κάνουν στα περιθώρια του χρόνου τους, και όχι σαν βασική απασχόληση. Τα καλά πράγματα, που πληθαίνουν στα χρόνια της κρίσης, πρέπει να τα  αναδεικνύουμε και να τα στηρίζουμε, γι’ αυτό δείτε το σάιτ — αξίζει.

Συνέντευξη των Αδάμου Ζαχαριάδη,  Βασιάννας Κωνσταντοπούλου, Γιάννη Παπαδόπουλου, Κωνσταντίνου Τσαλακού

 

Δώστε μας με λίγα λόγια την ταυτότητα του εγχειρήματος: Ποιοι είστε, γιατί το κάνατε, ποια είναι η φιλοδοξία σας; 

To σάιτ ξεκίνησε από μια ομάδα τεσσάρων ατόμων (Γιάννης Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Τσαλακός, Βασιάννα Κωνσταντοπούλου, Αδάμος Ζαχαριάδης), μέσα από την επιθυμία να προσφέρουμε στο ελληνικό διαδικτυακό κοινό πρόσβαση σε εναλλακτικές οπτικές και αναλύσεις πάνω σε διεθνή θέματα. Η ιδέα προέκυψε το καλοκαίρι του 2015 και βασίστηκε στην κοινή μας διαπίστωση ότι η εμβάθυνση και η εποπτεία εξελίξεων και δυναμικών του διεθνούς πλαισίου, που κινείται πέρα από το πρώτο επίπεδο της είδησης, αποτελεί αναγκαίο αναλυτικό εργαλείο για την κατανόηση των πολιτικών και κοινωνικών διακυβευμάτων της συγκυρίας. Τα τελευταία χρόνια, μέσα στο κλίμα της μνημονιακής κρίσης και των πολιτικών εξελίξεων της διαπραγμάτευσης, κυριάρχησε –ως έναν βαθμό και τουλάχιστον από τα κυρίαρχα μέσα– ένας ελληνοκεντρισμός στην προσέγγιση της πληροφορίας, αφήνοντας μεγάλο κενό στο επίπεδο μιας πιο διεθνοποιημένης οπτικής. Ταυτόχρονα, ένας από τους βασικούς μας στόχους ήταν το άνοιγμα του ορίζοντα και πέραν του δυτικού πλαισίου: στα κοινωνικά κινήματα, τις μορφές αντίστασης και τους ιστορικούς μετασχηματισμούς που γεννιούνται για παράδειγμα σε χώρες της Ασίας, της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, αμφισβητώντας ή διαταράσσοντας το ηγεμονικό δυτικό «βλέμμα».

Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας: χωρίς καμιά ιστορική επίγνωση

WEB ONLY

του Τόμας Κλάου

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Eιδομένη, Μάρτιος 2016. Φωτογραφία του Κωνσταντίνου Τσακαλίδη/SOOC (πηγή: Al Jazeera)

Χάος και θάνατος στην Ειδομένη: πρόσφυγες διωγμένοι από τον πόλεμο, τον εμφύλιο πόλεμο, την τρομοκρατία και γενοκτονικών εκκαθαρίσεων προσπαθούν απεγνωσμένα να καταφέρουν να φτάσουν στην Ευρώπη προτού εμείς οι Ευρωπαίοι, κάτοικοι μιας από τις πλουσιότερες και πιο ισχυρές περιοχές του πλανήτη, κλείσουμε την πόρτα στα μούτρα τους. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες οδηγούν την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε οριακό σημείο και εκλιπαρούν την τουρκική ηγεσία που κινείται ολοένα και περισσότερο στα χνάρια του Πούτιν, να μετατρέψει τη χώρα της σε νοτιοανατολικό προπύργιο της Ευρώπης, σε έναν τόπο απελπισίας κι όχι ελπίδας για εκατομμύρια ξεριζωμένους ανθρώπους, χωρίς κανέναν πόρο, από τη Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Μπανγκλαντές ή την Αφρική.

Οι εικόνες του πόνου, του εκτοπισμού και του θανάτου στα σύνορα της Ευρώπης, και μάλιστα εντός των ορίων της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραμένουν φρικιαστικές, αλλά έχουν χάσει την αιχμηρότητά τους, μεταμορφωμένες σε μια νέου είδους ζοφερή ευρωπαϊκή κανονικότητα.

Μια πολιτισμική επιλογή

Η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, με τη μοναδική της ικανότητα να διαβάζει τις διαθέσεις της κοινής γνώμης, και αντιλαμβανόμενη το σημείο σύγκλισης των κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών, φρόντισε στη συνέχεια να ξεφορτωθεί παλιές αλήθειες, όταν η απόκλισή τους από την πραγματικότητα τις έκανε μη ρεαλιστικές, και κατέληξε, τις τελευταίες εβδομάδες στο δικό της ζοφερό συμπέρασμα για τη νέα μεγάλη πολιτισμική επιλογή που κάνει συλλογικά η Ευρώπη. Εγκαταλείποντας το ρόλο του agent provocateur για ένα ανθρώπινο άνοιγμα προς τους πρόσφυγες και την ανάγκη τους να ξαναδημιουργήσουν τις ζωές τους, η Μέρκελ στάθμισε τις διαθέσεις των ηγετών της ΕΕ και διαπίστωσε ότι, μεταξύ των 28, σχεδόν μόνο αυτή αντιλαμβανόταν το μεγάλο προσφυγικό δράμα της εποχής μας πρωτίστως ως ανθρωπιστικά επιτακτικό και δευτερευόντως ως πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό δίλημμα.

Στη συνέχεια, η συμφωνία μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας, που εκπονήθηκε υπό την καθοδήγηση της Μέρκελ, θέτει πάρα πολλά νομικά και πρακτικά ζητήματα, για να θεωρηθεί ως ένα ακλόνητο θεμέλιο της μελλοντικής πολιτικής της Ε.Ε. σχετικά με το δικαίωμα ασύλου και προστασίας. Ωστόσο, οι πολιτικές και κοινωνικές ευρωπαϊκές δυναμικές από την οποία έχει προκύψει, είναι πλέον ξεκάθαρες.

Ο πολιτισμός της μνησικακίας

Όχι πια πρόσφυγες, μόνο «παράτυποι»

H «συμφωνία της ντροπής» Ε.Ε.-Τουρκίας

του Στρατή Μπουρνάζου

Παρασκευή απόγευμα, την ώρα που τα «Ενθέματα» είχαν κλείσει την ύλη τους, ανακοινώθηκε η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας. Θα αποπειραθώ κάποια αρχικά σχόλια, όχι από υπερβάλλουσα σπουδή, αλλά λόγω της βαρύτητας του γεγονότος – που επιβάλλει μια άμεση, πρώτη έστω, τοποθέτηση.

Πηγή: το f/b του Γιάννη Ανδρουλιδάκη

1. Η συμφωνία επαναλαμβάνει και επιβεβαιώνει πλήρως τις κατευθυντήριες γραμμές της δήλωσης των ηγετών της Ε.Ε. της 7ης Μαρτίου (αν εξαιρέσουμε μια εκτενή αναφορά, που προστέθηκε, σε διεθνείς συνθήκες και εξατομικευμένη διαδικασία ασύλου – προφανώς λόγω των αντιδράσεων που υπήρξαν), μια δήλωση την οποία είχαν καταγγείλει έντονα όλες οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, λέγοντας ότι αμφισβητεί το διεθνές δίκαιο. Για την τωρινή συμφωνία, θα προσφύγω στις πρώτες, άμεσες, αντιδράσεις της Διεθνούς Αμνηστίας: «Τρομακτική συμφωνία, που ντροπιάζει την Ευρώπη» τη χαρακτήρισε  η Iverna McGowan, (επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος της οργάνωσης), «θανατηφόρα» (cyanide pill) «για τα δικαιώματα των προσφύγων», τη χαρακτήρισε ο John Dalhuisen (διευθυντής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας), ενώ η οργάνωση επιγράφει το σχετικό δημοσίευμα: «Ιστορικών διαστάσεων πλήγμα στα ανθρώπινα δικαιώματα». Επίσης, η Διεθνής Ομοσπονδία Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (FIDH), λέει για τη «συμφωνία της ντροπής», όπως την επιγράφει: «Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν να ανταλλάξουν την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των μεταναστών και των αιτούντων, επιδιώκοντας ιδιοτελώς βραχυπρόθεσμα πολιτικά κέρδη. Ένας άθλιος κυνισμός»
2. Βασική επιδίωξη, άξονας και κορμός της συμφωνίας είναι η ανακοπή των ροών από την Τουρκία προς την Ελλάδα και την Ευρώπη, και όχι η αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, πολλώ δε μάλλον η παροχή διεθνούς προστασίας σε όσους δικαιούνται και η προστασία των προσφύγων. Έτσι, ψάχνουμε με τον φακό για τη λέξη «πρόσφυγες»· ο λόγος είναι παντού για μετανάστες και «παράτυπους μετανάστες». Αν όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ (τα αντλώ από σχετικό σχόλιο της Μαριλένας Κατσίμη στο f/b) από όσους περνάνε τα ελληνικά σύνορα, το 91% είναι πρόσφυγες (45% Σύροι, 28% Αφγανοί, 18% Ιρακινοί – το 36% είναι παιδιά και το 21% γυναίκες), αυτό σημαίνει, ξεκάθαρα, ανακοπή των προσφυγικών ροών. Με άλλα λόγια, κατάργηση στην πράξη των διεθνών συνθηκών, με πρώτη τη συνθήκη της Γενεύης, που προβλέπουν τη χορήγηση διεθνούς προστασίας σε όσους έχουν ανάγκη: αφού όσοι θέλουν να έρθουν προς την Ευρώπη (στην συντριπτική τους πλειονότητα, όπως είδαμε, πρόσφυγες), θα «ανακόπτονται» δεν έχουν καμιά πρόσβαση σε διεθνή προστασία.
3. Για τα παραπάνω, είναι εύγλωττα τα τρία «φίλτρα για τη μείωση των ροών», στα οποία αναφέρθηκε ο Αλέξης Τσίπρας στη συνέντευξη Τύπου, αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας. Πρώτον, ο πόλεμος στους διακινητές, δεύτερον η παρουσία των νατοϊκών πλοίων, τρίτον ότι όσοι καταφέρουν να περάσουν τα παραπάνω φίλτρα και φτάσουν στην Ελλάδα θα εξαιρούνται ουσιαστικά από την επανεγκατάσταση (αφού θα πηγαίνουν στον «πάτο» της σχετικής λίστας). Παραθέτω επακριβώς τα λόγια του πρωθυπουργού: «Το πρώτο φίλτρο –και αυτή είναι μία υποχρέωση που έχει αναλάβει η Τουρκία–  είναι το χτύπημα του δικτύου των διακινητών στις τουρκικές ακτές. Το δεύτερο φίλτρο είναι η επιχείρηση του ΝΑΤΟ. Κι εκεί η Τουρκία δεσμεύεται να άρει τα προσχώματα που μέχρι στιγμής θέτει, ώστε η επιχείρηση του ΝΑΤΟ να είναι ουσιαστική και αποτελεσματική. Το τρίτο φίλτρο είναι αυτό που αποφασίστηκε σήμερα.  Όταν, λοιπόν, ούτε το πρώτο ούτε το δεύτερο φίλτρο έχει αποτέλεσμα, δίνουμε ένα ισχυρό αντικίνητρο στους πρόσφυγες και στους μετανάστες να χρησιμοποιήσουν τα δίκτυα των διακινητών και να βρεθούν στα ελληνικά νησιά: αυτοί οι οποίοι θα έρχονται δεν θα έχουν προτεραιότητα στη διαδικασία της επανεγκατάστασης και αν είναι παράτυποι μετανάστες, θα επιστρέφουν άμεσα. Αν είναι μετανάστες που χρήζουν διεθνούς προστασίας, θα κρίνεται εξατομικευμένα το αίτημά τους. […]  Πιστεύουμε ότι το μήνυμα που βγαίνει σήμερα από αυτήν την απόφαση, την κοινή συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, είναι η ενεργοποίηση αυτών των τριών φίλτρων, προκειμένου να έχουμε άμεσο αποτέλεσμα στη μείωση των ροών από τις τουρκικές ακτές προς τα ελληνικά νησιά». Νομίζω ότι τα φίλτρα είναι εύγλωττα από μόνα τους, θα κάνω όμως τρία σχόλια, ένα για κάθε φίλτρο.               Σχόλιο πρώτο: Όταν δεν υπάρχει κανένα νόμιμο και ασφαλές πέρασμα, καμία νόμιμη δίοδος, υποχρεωτικά, οι πάντες, πρόσφυγες και μη, χρησιμοποιούν τα δίκτυα των διακινητών. Άρα, αν αποφασίζεις να «δώσεις τέλος στην παράτυπη μετανάστευση», όπως λέει η συμφωνία τότε –ελλείψει νόμιμης οδού– καταργείς και τη δυνατότητα των προσφύγων να έρθουν στην Ευρώπη (ή, ορθότερα, κάνεις το ταξίδι πιο δαπανηρό και επικίνδυνο, αφού θα αναζητηθούν νέες διαδρομές και παράνομα δίκτυα).                      Σχόλιο δεύτερο: Τα νατοϊκά πλοία θα είναι, δηλαδή, ένας φράκτης ακόμα, θαλάσσιος και κινούμενος, σε όλο το Αιγαίο, που θα εμποδίζει τους πρόσφυγες.                                Σχόλιο τρίτο: «Δεν θα έχουν προτεραιότητα». Δηλαδή θα τιμωρούνται, στερούμενοι ουσιαστικά το δικαίωμα επανεγκατάστασης.
4. «Όλοι οι νέοι παράτυποι μετανάστες που φθάνουν στα ελληνικά νησιά μέσω Τουρκίας από τις 20 Μαρτίου 2016 και έπειτα θα επιστρέφονται σε αυτήν», διαβάζουμε στο κείμενο της συμφωνίας. Κομβικό ερώτημα εδώ είναι: Ποιοι θεωρούνται «παράτυποι μετανάστες». Τι θα γίνει λ.χ. με τους Αφγανούς ή τους Ιρακινούς; Δεν νομίζω ότι υπάρχουν περιθώρια αισιοδοξίας: με βάση το συνολικό πνεύμα, όλοι θα θεωρούνται παράτυποι εκτός, ίσως, από τους Σύρους. Και λέω ίσως, γιατί ακόμα και για τους Σύρους τα πράγματα δεν είναι σίγουρα. Η συμφωνία λέει ότι «για κάθε Σύρο που επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύρος θα επανεγκαθίσταται στην Ευρώπη» – διατύπωση που δείχνει ξεκάθαρα ότι και Σύροι θα επιστρέφονται.
5. Πώς όμως θα επιστρέφονται στην Τουρκία οι Σύροι, που θεωρούνται prima facie πρόσφυγες, αφού μάλιστα η συμφωνία αναφέρεται στον σεβασμό της διεθνούς νομοθεσίας; Το κλειδί, εδώ, είναι ο όρος «ασφαλής τρίτη χώρα», που αναφέρεται. Αν η Τουρκία ανακηρυχθεί «ασφαλής τρίτη χώρα» τότε οι Σύροι θα μπορούν να επιστρέφονται νομοτύπως. Βέβαια, η ανακήρυξη της Τουρκίας ως «ασφαλούς τρίτης χώρας» είναι και προκλητική και αυθαίρετη, καθώς έχει κλείσει τα σύνορά της με τη Συρία, διεθνείς οργανώσεις την καταγγέλλουν για συλλήψεις και κακομεταχείριση προσφύγων, απελάσεις και επαναπροωθήσεις στη Συρία και το Ιράκ, δεν έχει σύστημα ασύλου (παρά μόνο για Ευρωπαίους πολίτες, και προσωρινή προστασία για Σύρους), και δεν είναι ασφαλής χώρα για τους δικούς της πολίτες: τη στιγμή που υπογράφεται η συμφωνία ο αυταρχισμός της κυβέρνησης Νταβούτογλου έχει φτάσει το ζενίθ, με το πογκρόμ εναντίον των Κούρδων, τις εκτεταμένες συλλήψεις και τις διώξεις πανεπιστημιακών και δημοσιογράφων. Ειρήσθω εν παρόδω, η αναβάθμιση Ερντογάν και Νταβούτογλου, μέσω της συμφωνίας, τη στιγμή ακριβώς αυτή, είναι σκανδαλώδης, όπως και η
6. Τα προγράμματα επανεγκατάστασης μοιάζουν δυστυχώς ανέκδοτο. Σε σύνολο 2,5 εκατομμυρίων Σύρων μόνο στην Τουρκία (αριθμός που ανεβαίνει σε 3 εκατομμύρια, αν προστεθούν Αφγανοί, Ιρακινοί και Πακιστανοί), οι 72.000 που προβλέπεται να επανεγκατασταθούν είναι ένα νούμερο εξοργιστικό – που επιβεβαιώνει ότι η συμφωνία δεν έχει καμιά σχέση με κάποια προσπάθεια επίλυσης του προσφυγικού.
7. Τέλος, σχετικά με τις αναφορές της συμφωνίας στον σεβασμό του διεθνούς δικαίου, την εξατομικευμένη διαδικασία αίτησης ασύλου κλπ. Πολύ σύντομα, και με κίνδυνο να γίνω αφοριστικός, θα πω ότι δύο καρπούζια δεν χωράνε στην ίδια μασχάλη. Αν βασικός σου στόχος είναι η μείωση των προσφυγικών ροών, αυτό δεν μπορεί να γίνει με σεβασμό του διεθνούς προσφυγικού δικαίου. Θα παραθέσω και πάλι τον John Dalhuisen της Διεθνούς Αμνηστίας (παρεμπιπτόντως, το γεγονός ότι όλες τις τελευταίες μέρες παραπέμπουμε σε κείμενα ΜΚΟ και ανθρωπιστικών οργανώσεων, και όχι αριστερών κομμάτων είναι ενδεικτικό – αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα): «Οι (ύποπτες) υποσχέσεις για σεβασμό του διεθνούς και ευρωπαϊκού δίκαιο μου μοιάζουν σαν ζαχαρώνουμε το δηλητηριώδες χάπι (cyanide pill), το οποίο μόλις το έχουμε χορηγήσει διά της βίας στο σύστημα προστασίας των προσφύγων στην Ευρώπη».

***

Θα συνεχίσουμε, πιο αναλυτικά, την επόμενη Κυριακή. Αν κάτι θέλω να πω, τελειώνοντας είναι ότι για μένα, η συμφωνία δεν είναι διπλωματική επιτυχία, αλλά μεγάλη ήττα και ντροπή. Και, από αύριο κιόλας, οφείλουμε, στην Ελλάδα και όλη  την Ευρώπη, να οργανώσουμε την αντίδρασή μας στη συμφωνία. #StopTheDeal, #Refugees Welcome!

YΓ. Δυο καλά νέα, του Σαββάτου,  από την Ισπανία, σαββατιάτικα: Στο δημαρχείο της Μαδρίτης η σημαία της Ε.Ε. κυματίζει μεσίστια, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ενώ στη Βαρκελώνη έγινε μεγάλη πορεία διαμαρτυρίας ενάντια στη συμφωνία (πορείες είχαν γίνει και τις προηγούμενες μέρες, ενώ η Ισπανική Βουλή είχε απορρίψει την «προκαταρκτική»  συμφωνία της 7ης Μαρτίου).

ΥΓ2: Το άρθρο δημοσιεύεται στα έντυπα «Ενθέματα»  σε πιο συνεπτυγμένη μορφή, καθώς, αρχικά, γράφτηκε «επί του πιεστηρίου» (η συμφωνία ανακοινώθηκε Παρασκευή απόγευμα).