Γιατί η Τουρκία δεν είναι ασφαλής «τρίτη χώρα»

Νομική γνωμοδότηση με βάση το ενωσιακό δίκαιο

του  Ράινχαρντ Μαρξ

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

 Το κείμενο που ακολουθεί είναι η κατάληξη ενός πολυσέλιδου υπομνήματος (bit.ly/1RjSvzn)  που συνέταξε ο δρ Reinhard Marx, για λογαριασμό της οργάνωσης ProAsyl. Αντικείμενό του το αν είναι παραδεκτό, με  βάση το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να ανακηρύξει την Τουρκία «ασφαλή τρίτη χώρα».

«Ε»

Στρατόπεδο προσφύγων στο Σουρούτς. Πηγή: http://www.thestar.com

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα». Και μόνο το γεγονός ότι έχει επικυρώσει τη Σύμβαση για το Καθεστώς των Προσφύγων (ΣΚΠ) με γεωγραφικό περιορισμό κατά το άρθρο 1 Β αυτής, αποτρέπει από τον χαρακτηρισμό της ως «ασφαλούς τρίτης χώρας». Ομολογουμένως, μόνο το άρθρο 39(2)a) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2013/32/ΕΕ απαιτεί την άνευ όρων επικύρωση της ΣΚΠ. Ωστόσο, το άρθρο 38(2)c) της ίδιας Οδηγίας προβλέπει επίσης την τήρηση της «αρχής της μη επαναπροώθησης» σύμφωνα με το άρθρο 33(1) της ΣΚΠ, η οποία δίνει τη δυνατότητα στους αιτούντες άσυλο να υποβάλλουν αίτηση αναγνώρισης προσφυγικού καθεστώτος και, εάν αυτό τους αποδοθεί, να λάβουν προστασία υπό την ΣΚΠ. Και αυτή η διαδικασία προϋποθέτει την άνευ όρων επικύρωση της ΣΚΠ και την εφαρμογή της για όλους τους πρόσφυγες, ανεξαρτήτως της χώρας προέλευσής τους.

Υπάρχει κι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η Τουρκία δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως «ασφαλής τρίτη χώρα» υπό το ενωσιακό δίκαιο. Δεν υπάρχουν οι απαιτούμενες εγγυήσεις ότι η αρχή της μη επαναπροώθηση που απαιτείται από το άρθρο 33(1) της ΣΚΠ, το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και το άρθρο 3(2) της ΣΚΒ (Σύμβαση κατά των Βασανιστηρίων και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης) τηρείται αποτελεσματικά. Ενώ το άρθρο 61 του τουρκικού νόμου του 2013 για τους «Αλλοδαπούς και τη Διεθνή Προστασία» απαγορεύει ρητά τις απελάσεις προσφύγων σε συμμόρφωση με το άρθρο 33(1) της ΣΚΠ και το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ, η αντίστοιχη απαγόρευση της ανάσχεσης προσφύγων στα σύνορα δεν έχει ενσωματωθεί στην τουρκική νομοθεσία. Εκθέσεις διεθνών ΜΚΟ αποδεικνύουν ότι οι παραβιάσεις της αρχής της μη-επαναπροώθησης από τις τουρκικές αρχές δεν μπορούν να θεωρηθούν μεμονωμένες περιπτώσεις. Αντίθετα, η τουρκική κυβέρνηση ακολουθεί συστηματικά μια πολιτική αποτροπής Σύριων και Ιρακινών προσφύγων από το να εισέλθουν στην επικράτειά της και χρήσης άμεσης βίας εναντίον τους, περιλαμβανομένης της κράτησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι πρόσφυγες κακοποιούνται και σωματικά. Στο φως αυτής της εκτενούς διερεύνησης από πολλές ΜΚΟ, η Τουρκία δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ασφαλής τρίτη χώρα υπό τον ενωσιακό νόμο. Ούτε το άρθρο 38 ούτε το άρθρο 39 της Οδηγίας για τις Διαδικασίες Ασύλου (2013/32/ΕΕ) επιτρέπουν στα κράτη-μέλη και στην Ένωση ως τέτοια να απελαύνουν βιαίως αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες στην Τουρκία, ή να συνάπτουν οποιαδήποτε συμφωνία με την Τουρκία με αυτή τη συνέπεια. Μια τέτοια εξέλιξη θα παραβίαζε το Πρωτόκολλο Νο 4 της ΕΣΔΑ και το άρθρο 19(1) της ΣΚΠ.