H ανθεκτικότητα του Συντάγματος

Με αφετηρία το βιβλίο των Ξενοφώντα Κοντιάδη και Αλκμήνης Φωτιάδου

του Κωνσταντίνου Τσουκαλά

Ποια είναι η ιστορική σχέση που συνδέει τα κράτη δικαίου, τις θεμελιακές αξίες και την οικονομική συγκυρία; Πώς προσεγγίζεται η «ικανότητα» των συνταγματικών τάξεων να συμβάλλουν στην άρση η άμβλυνση των κρίσεων; Ποια είναι τα κριτήρια βάσει των οποίων είναι δυνατόν να αξιολογείται η κανονιστική «ποιότητα» και η επιτυχημένη προσαρμογή των κρατών δικαίου στην πραγματικότητα;

Με τους ίδιους ή παραπλήσιους όρους, τα ερωτήματα αυτά είναι διιστορικά. Αλλά έχουν ιδιαίτερη σημασία σήμερα, σε εποχές κρίσης, όταν η πραγματικότητα προσλαμβάνεται με τη μορφή μιας έρπουσας «κατάστασης ανάγκης». Κατ’ ανάγκην, στα πλαίσια αυτά, επιτελούνται ριζικοί μετασχηματισμοί στην πρόσληψη του δέοντος αλλά και του επιτρεπτού. Διότι, όπως έλεγε ο Τζιουζέπε Τομάρι ντι Λαμπεντούζα στον Γατόπαρδο, «αν θέλουμε να παραμένουν τα πράγματα ως έχουν, όλα πρέπει να αλλάξουν».

Ρενέ Μαγκρίτ, «Το διπλό μυστικό», 1925

Ωστόσο, το ερώτημα τι «θέλουμε» να παραμείνει σταθερό και τι «πρέπει» να αλλάξει είναι, προφανώς, ανοικτό. Όσο και αν η «σταθερότητα» και η «αντοχή» των εννόμων τάξεων στον χρόνο και η αντίστασή τους στην πάντα ελλοχεύουσα ιστορική πανουργία τείνουν συχνά να νοούνται ως ύπατοι πολιτειακοί αυτοσκοποί, οι όροι της αυτογνωσίας και της αναπαραγωγής τους αλλάζουν συνεχώς. Τόσο οι «τυπικές» αναθεωρήσεις του συνταγματικού «γράμματος» όσο και οι άτυπες διασταλτικές ή συσταλτικές ερμηνείες των συνταγματικών κανόνων εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Αυτή ακριβώς είναι η πολυεπίπεδη προβληματική που αναπτύσσεται από τον Κοντιάδη και τη Φωτιάδου. Ευλόγως δε, σε μιαν εποχή όπου όλα φαίνεται να κρέμονται από μια κλωστή, επιλέγεται μια οπτική γωνία «πολυπρισματικη». Παρότι λοιπόν στιβαρά νομική, η προσέγγιση είναι ταυτόχρονα κοινωνική, ιστορική, οικονομική και θεσμική.

Μοιραία, λοιπόν, φαίνεται να εμπλέκονται όλες οι μεγάλες λέξεις, ιδέες, αξίες και σημασίες της πολιτειακής και πολιτικής νεωτερικότητας: το Σύνταγμα, η έννομη τάξη, το κράτος δικαίου, τα ατομικά δικαιώματα, η εθνική και λαϊκή κυριαρχία, το κοινωνικό συμβόλαιο και, προφανώς, η δημοκρατία. Και μαζί με τις λέξεις, τις ιδέες και τις αξίες τίθενται επί τάπητος και οι σχέσεις τους με τα «πράγματα» και τα οργανωμένα συμφέροντα, οι επισφαλείς δηλαδή σχέσεις «όντος» και «δέοντος», που οριοθετούν τις τρέχουσες μορφές νομιμοποίησης και εκλογίκευσης του ιστορικού γίγνεσθαι. Με αυτή την έννοια, η «κρίση» που αποτελεί το ιστορικό υπόβαθρο του βιβλίου δεν νοείται απλώς ως οικονομική και δημοσιονομική, ούτε εκφράζεται μόνο στο επίπεδο των συνθηκών υλικής διαβίωσης. Αντιμετωπίζεται επίσης ως κρίση θεσμική και πολιτική, κρίση αξιών και κανονιστικών προτύπων, κρίση, σε τελική ανάλυση, ιδεών, νοημάτων και σημασιών: στο μέτρο που τίποτε δεν μπορεί να λειτουργεί όπως πριν, όλες οι θεμελιακές νομικές σημασίες μοιάζουν έωλες και εκκρεμείς.

Tο ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ

συνέντευξη του Χρήστου Λάσκου και του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Τα κείμενα του τόμου «To Όχι που έγινε Ναι», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΨΜ, γράφτηκαν, στη διάρκεια τρεισήμισι χρόνων (2012-2015), «για να αποτυπώσουν προσδοκίες, να επισημάνουν δυνατότητες, να αντιπαρατεθούν με ερμηνείες, να προειδοποιήσουν για κινδύνους και για να οριοθετήσουν στάσεις», όπως επισημαίνουν οι επιμελητές Χρήστος Λάσκος και Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος. Πέραν αυτού, τα κείμενα, με τις αποχρώσεις και τις αποκλίσεις τους, μαζί με την εισαγωγή των επιμελητών μπορούν να διαβαστούν ως κεφάλαια ενός ενιαίου βιβλίου, με κεντρικό άξονα το ανοιχτό πολιτικό ζήτημα της αποτίμηση της πρώτης κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, της ανόδου και της ήττας με την υπογραφή του Μνημονίου. Γι’ αυτό και, διαβάζοντας κανείς το βιβλίο καταλαβαίνει ότι δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει μια «ιστορία του χθες» αλλά μια πολιτική κατάθεση στην ανοιχτή συζήτηση για την «επόμενη μέρα». Τα κείμενα έχουν γράψει οι: Γ. Αλμπάνης, Γ. Γιαννόπουλος, Ν. Γιαννόπουλος, Α. Ζαχιώτης, Η. Ιωακείμογλου, Α. Καρίτζης, Τ. Κορωνάκης, Τ. Κατερίνη, Κ. Κλοκίτη, Χ. Λάσκος, Α. Μπένος, Σ. Μπουρνάζος, Ν. Νικήσιανης, Δ. Παπαδάτος, Ν. Σαμανίδης, Π. Σταύρου, Ν. Τζουβάλα, Σ. Τυροβολάς, Η. Χρονόπουλος (σκίτσα: Τάσος Αναστασίου· μετάφραση από τα ιταλικά: Βαρβάρα Κυριλλίδου). 

«Tο ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ» είναι ο τίτλος του τόμου. Γιατί το δημοψήφισμα και η έκβασή του κατέχει τόσο κεντρικό ρόλο στην ανάλυσή σας;

Χρήστος Λάσκος: Η έκβαση του δημοψηφίσματος ίσως αποδειχτεί καθοριστική για την τύχη ολόκληρων γενιών στο μέλλον για δεκαετίες. Η υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να περιμένει το ευρωπαϊκό κατεστημένο.

Τα προηγούμενα χρόνια, η αστάθμητη ανάπτυξη ενός οιονεί «κομμουνιστικού κινδύνου» εντός της Ε.Ε. διαμόρφωνε μια πραγματική απειλή. Η συμβατική –ακόμη και ολοκληρωτική– συντριβή, με οικονομικά και γεωπολιτικά μέσα, ενός εγχειρήματος τέτοιου τύπου δεν θα αποτελούσε ασφαλή, τελειωτική νίκη. Αντίθετα, μάλλον άνοιγε, θάλεγε ο Αλτουσέρ, μια «ιστορία» χωρίς τελειωμό. Μόνη ασφαλή νίκη του συστήματος αποτελούσε η αυτοκατάργηση της αριστερής κυβέρνησης: η αποδοχή, από τον Αλιέντε, της εφαρμογής του προγράμματος του Πινοσέτ.

Σκίτσο του Τάσου Αναστασίου από το εξώφυλλο του βιβλίου, πρωτοδημοσιευμένο στην «Αυγή»

Δημοσθένης Παπαδάτος: Μια απαισιόδοξη αριστερή προσέγγιση θα έλεγε: «Τι άλλαξε το δημοψήφισμα; Μνημόνιο πριν, Μνημόνιο και τώρα». Μια πιο «αστική» θα πρόσθετε και τα capital controls. Όμως δεν έγιναν όλα για ένα άδειο πουκάμισο. Γι’ αυτό η πλευρά του «Ναι» έδωσε μια υπαρξιακή μάχη, όπως ακριβώς κι εμείς. Λέμε, γενικώς, ότι «η Ιστορία των κοινωνιών είναι ιστορία ταξικών αγώνων»· είναι όμως πολύ διαφορετικό η ιστορία αυτή να «μιλά» μέσα από τα στόματα του κόσμου στο δρόμο ή στα ΑΤΜ, και να ακούγεται σε όλο τον κόσμο. Άλλο το προσωπικό βίωμα της κρίσης (το επίδομα ανεργίας που καθυστερεί, η κάρτα σίτισης των αγαπημένων μας που λήγει), και άλλο μια ολόκληρη κοινωνία να συνειδητοποιεί το βάθος της διαίρεσής της και ποια ρίσκα μπορούν να πάρουν εκατομμύρια άνθρωποι όταν νιώθουν πως κάτι κρίνεται. Αλλιώς να καταγγέλλουμε –και δικαίως– την Ε.Ε.· αλλιώς να βλέπει όλος ο κόσμος πόσο ξένος με τη δημοκρατία είναι ο «υπαρκτός καπιταλισμός». Όλα αυτά ήταν τόσο «συμβολικά», όσο και η διαφορά ανάμεσα στο να θες να χορέψεις από χαρά στην πλατεία Συντάγματος και το να μη θες να βγαίνεις από το σπίτι: καθόλου. Στη ρωγμή που άνοιξε το δημοψήφισμα, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ διάλεξε πλευρά. Μετά τη ρωγμή, χιλιάδες άλλοι και άλλες ήταν –και είναι– αδύνατο να συνεχίσουμε όπως πριν.

Η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας και ο παραμερισμός του Ευρωκοινοβουλίου

του Μααρτεν τεν Χάιερ και του Τόμας Σπαϊκερμπούρ

Κέντρο κράτησης ΒΙΑΛ Χίου – 4- Απριλίου 2016 (Λουίζα Γουλιαμάκη-AFP-Getty)

H Βirgit Sippel, Γερμανή ευρωβουλευτής των Σοσιαλδημοκρατών, κατέθεσε στις 22 Μαρτίου ερώτηση στο Ευρωκοινοβούλιο με θέμα τη νομική φύση και τον δεσμευτικό χαρακτήρα της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας. Η Sippel θέτει τρία ερωτήματα, απευθυνόμενη στο ευρωπαϊκό Συμβούλιο: α) αν η συμφωνία (που τυπικά εμφανίστηκε με τη μορφή δήλωσης των ηγετών της Ε.Ε.) έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, β) αν ναι, γιατί δεν αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης και σύναψης σύμφωνα με το άρθρο 218 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γ) αν όχι, έχει ενημερωθεί η τουρκική πλευρά για τον μη δεσμευτικό χαρακτήρα της και για το ότι ορισμένες πτυχές της μπορεί να μην εφαρμοσθούν, όπως αναμένεται; Ο Maarten den Heijer και ο Thomas Spijkerboer (αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς δικαίου και καθηγητής μεταναστευτικού δικαίου στο Vrije Universiteit του Άμστερνταμ, αντίστοιχα), σε μια εκτενή ανάλυσή τους (που δημοσιεύτηκε στο eulawanalysis.blogspot.gr) δείχνουν ότι, εφόσον πρόκειται ουσιαστικά για συνθήκη, το Συμβούλιο έπρεπε να έχει εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη του Ευρωκοινοβουλίου. Επιπλέον, οι όροι της είναι νομικά δεσμευτικά και για τα δύο μέρη, επομένως η συμφωνία μπορεί να προσβληθεί στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Και καταλήγουν:

Παρόν και παρελθόν: οι αρχαίοι Έλληνες και εμείς

Η αρχαία και η νέα Ελλάδα, το έθνος και η γλώσσα τις παραμονές του 1821

 του Βασίλη Κάλφα

Φώτης Κόντογλου, «Αρματολοί και κλέφτες»

Ο Ευγένιος Βούλγαρης (1716-1806), ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού κατά τον 18ο αιώνα, θα πρέπει να είναι ο πιο μορφωμένος Έλληνας της γενιάς του. Αφού έχει συγγράψει τη δική του Λογική, αφού έχει διδάξει μαθηματικά και φυσικές επιστήμες στις περισσότερες από τις φημισμένες σχολές του υπόδουλου ελληνισμού, αφού έχει μεταφράσει στα ελληνικά τον Λοκ, τον Βολταίρο και τον Βολφ, το 1791-92 εκδίδει στην Αγία Πετρούπολη μια μετάφραση της Αινιάδας του Βιργιλίου «εν ηρωικώ τω μέτρω»: σε δακτυλικό εξάμετρο, δηλαδή, και στη γλώσσα του Ομήρου.[1] Η Αινιάδα έχει περίπου 11.000 στίχους, υπολογίστε λοιπόν πόσο καιρό θέλει κανείς, ακόμη κι αν αυτός είναι ο ακαταπόνητος Βούλγαρης, για να τη μεταφράσει σε ομηρικό δακτυλικό εξάμετρο. Ο δυσθεώρητος αυτός μόχθος καταβλήθηκε για να μεταφραστεί ένα σημαντικό ποίημα από τα λατινικά, από μια γλώσσα δηλαδή που καταλάβαιναν κατά τον 18ο αιώνα όλοι οι μορφωμένοι Ευρωπαίοι αλλά και οι Έλληνες, στην ομηρική γλώσσα που δεν καταλάβαινε σχεδόν κανένας. Η στάση του Βούλγαρη, όσο κι αν μας φαίνεται σήμερα παράλογη, είναι σαφής: η γλώσσα του ελεύθερου από την τουρκική σκλαβιά Έλληνα πρέπει να είναι η αρχαία ελληνική.

Από τον Βούλγαρη στον Κοραή και την έκδοση των Πολιτικών του Αριστοτέλη

Μια γενιά αργότερα, ο πολύ πιο συνετός και προσγειωμένος Αδαμάντιος Κοραής, επίσης ο πιο μορφωμένος Έλληνας του καιρού του, τον Σεπτέμβρη του 1821 εκδίδει στο Παρίσι τα Πολιτικά του Αριστοτέλη. Με τον τρόπο αυτό ο Κοραής θεωρεί ότι συμμετέχει από μακριά στην Ελληνική Επανάσταση που μόλις είχε ξεσπάσει — την οποία ωστόσο θεωρεί πρόωρη και άκαιρη με βάση το μορφωτικό επίπεδο των υπόδουλων Ελλήνων. Στα «Προλεγόμενά» του εξηγεί σε κατανοητή γλώσσα τη χρησιμότητα των Πολιτικών του Αριστοτέλη στη δεδομένη συγκυρία και προβάλλει ορισμένες από τις προωθημένες θέσεις του: την υπεράσπιση της αβασίλευτης δημοκρατίας, τη διάκριση των εξουσιών, τη διάδοση των νεωτερικών ιδεών της Ευρώπης, την αποδέσμευση της ελληνικής εκκλησίας από το Πατριαρχείο. Η κίνηση του Κοραή έχει συμβολικό χαρακτήρα. Ο μεγάλος διαφωτιστής δεν αυταπατάται θεωρώντας ότι τα πρωτότυπα κείμενα του Αριστοτέλη θα διαβαστούν από τους εξεγερμένους, ούτε είναι από εκείνους που πιστεύουν ότι η εξοικείωση με το ένδοξο παρελθόν αρκεί για την παλιγγενεσία των Ελλήνων. Το μήνυμα του Κοραή είναι πως κανένα σύγχρονο έθνος δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια του αν δεν έχει πρόσβαση στις βασικές ιδέες που διαμόρφωσαν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Η «οικοδόμηση της εξουσίας» και η αναβίωση του συλλογικού φαντασιακού στην εποχή μας

Συνέντευξη του Ζερομ Ρους, εκδότη του περιοδικού ROAR

Μιλάει για την έντυπη έκδοση τoυ ROAR, την Κομμούνα στον 21ο αιώνα, την εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ, τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας, τις προοπτικές του ευρωπαϊκού κινήματος

Τη συνέντευξη πήρε ο Στρατής Μπουρνάζος

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Το ROAR (roarmag.org), «ηλεκτρονικό περιοδικό ριζοσπαστικής φαντασίας», στα πάνω από πέντε χρόνια της ύπαρξής του, αποτελεί σημείο αναφοράς για τα κινήματα, την Αριστερά, τις αντιστάσεις και τον συντονισμό τους σε όλο τον πλανήτη, για τη γόνιμη σύγκλιση επαναστατικής θεωρίας και πράξης. Πριν λίγο καιρό το ROAR κυκλοφόρησε το πρώτο του έντυπο τεύχος, με θέμα «Revive la Commune!» (είχε προηγηθεί το «τεύχος 0», με θέμα «Building Power». Με αφετηρία την έκδοση, τα «Ενθέματα» μίλησαν με τον ιδρυτή και εκδότη του ROAR, Jerome Roos.

Στρ. Μπουρνάζος

Γιατί, έπειτα από τόσα χρόνια που το ROAR υπήρχε μόνο ηλεκτρονικά αποφασίσατε να εκδώσετε και ένα έντυπο περιοδικό; Και μάλιστα ένα περιοδικό με θεματικά αφιερώματα;

H οnline έκδοση έχει πολλά πλεονεκτήματα, αλλά είναι επίσης και πολύ εφήμερη: όπως αρέσκεται να λέει ο σχεδιαστής μας: «Το newsfeed είναι το μέρος όπου τα πράγματα πηγαίνουν για να πεθάνουν». Έπειτα από πέντε χρόνια λειτουργίας του ψηφιακού περιοδικού, θεωρήσαμε ότι είχαμε απορροφηθεί από τον κύκλο των ειδήσεων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης 24 ώρες το 24ωρο. Νιώθαμε, λοιπόν, την ανάγκη να κρατήσουμε λίγο μεγαλύτερη απόσταση από την «οικονομία των σόσιαλ μήντια» — για να κερδίσουμε περισσότερο χώρο προκειμένου να αντικατοπτρίσουμε πιο βαθιά και πιο θεωρητικά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα κινήματα και τις πιθανές τους λύσεις. Θέλω να πιστεύω ότι η εξέλιξη αυτή αντανακλά ευρύτερες εξελίξεις μέσα στα κινήματα, στο πλαίσιο της επιθυμίας για μονιμότερες μορφές οργάνωσης.

Τούτου λεχθέντος, η έντυπη έκδοση είναι πρώτα απ’ όλα ένα πείραμα. Δεν έχουμε ιδέα αν θα πετύχει, ή για πόσο χρόνο θα είμαστε σε θέση να τη συντηρούμε. Έχουμε κάνει αυτή τη δουλειά σε εθελοντική βάση μέχρι τώρα, και γίνεται όλο και πιο δύσκολο να ισορροπήσουμε το ROAR με τις προσωπικές μας ευθύνες και την ανάγκη να εξοικονομήσουμε τα προς το ζην. Είναι πιθανό να χρειαστεί να αραιώσουμε σταδιακά την έντυπη έκδοση μετά από ένα ή δύο χρόνια, αλλά σ’ αυτή την περίπτωση, τουλάχιστον θα έχουμε δημιουργήσει μια όμορφη συλλογή από έντυπα και θα μπορούμε πάντοτε να επιστρέψουμε στην ηλεκτρονική δημοσίευση στο διαδίκτυο.

Ο διαχωρισμός των μεταναστών σε «καλούς» και «κακούς» πλήττει και τους δύο

του Ντάνιελ Τρίλινγκ

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

Εικόνα:Ozan Kose/AFP/Getty

Οι πρώτες απελάσεις από την Ελλάδα, στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας, πραγματοποιήθηκαν στις 4 Απριλίου. Παρά το γεγονός ότι η συμφωνία υπογράφτηκε στο πλαίσιο της προσπάθειας αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης, με την Ε.Ε. να υπόσχεται ότι για κάθε Σύρο που στέλνεται πίσω στην Τουρκία ένας άλλος Σύρος θα επανεγκαθίσταται στην Ευρώπη, οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που απελάθηκαν, αυτή την πρώτη μέρα, κατάγονταν από το Πακιστάν ή άλλες χώρες της Νότιας Ασίας. Ανήκουν στην κατηγορία που περιγράφονται συνήθως ως «οικονομικοί μετανάστες», και όχι πρόσφυγες. Κάποιοι από αυτούς μπορεί να έφυγαν από τη χώρα τους λόγω πολιτικών διώξεων ή των ένοπλων συγκρούσεων, ενώ πολλοί άλλοι έρχονται στην Ευρώπη επειδή δεν βρίσκουν κανέναν τρόπο να κερδίζουν τα προς το ζην στην πατρίδα τους. Ακολουθούν, όπως και οι πρόσφυγες, τις ίδιες επικίνδυνες διαδρομές και αντιμετωπίζουν τις ίδιες αυθαιρεσίες στα σύνορα της Ευρώπης, όπως και οι πρόσφυγες από τη Συρία ή την Ερυθραία λ.χ., αλλά κερδίζουν πολύ λιγότερο τη συμπάθεια των ΜΜΕ και έχουν λιγότερα δικαιώματα: αν δεν αιτηθούν άσυλο ή αν το αίτημά τους απορριφθεί, πρέπει είτε να ζούνε κρυμμένοι από τις αρχές των ευρωπαϊκών κρατών είτε να κινδυνεύουν να κρατηθούν επί μακρόν — όπως συνέβη στην Ελλάδα, το 2012, όταν η κυβέρνηση αποφάσισε να συλλαμβάνει και να φυλακίζει τους μετανάστες χωρίς χαρτιά.

Σήμερα Κυριακή στα Ενθέματα

 

Κείμενα των: Ντάνιελ Τρίλινγκ, Μάαρτεν τεν Χάιερ Τόμας Σπαϊκερμπούρ, Κωνσταντίνου Τσουκαλά, Ζερόμ Ρους, Βασίλη Κάλφα, Χρήστου Λάσκου, Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Roger de la Frasnaye, «Η κατάκτηση του αέρα», 1913

Ο διαχωρισμός των μεταναστών σε «καλούς» και «κακούς» πλήττει και τους δύο. Ο Ντάνιελ Τρίλινγκ γράφει με αφετηρία τις απελάσεις από την Ελλάδα στην Τουρκία, που ξεκίνησαν την προηγούμενη εβδομάδα: «Μεγάλο μέρος της συζήτησης γύρω από τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας έχει επικεντρωθεί στο αν για τους πρόσφυγες θα ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία. Είναι ένα σημαντικό ζήτημα. Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι οι ελληνικές αρχές δεν  δίνουν στους ανθρώπους την ευκαιρία να αιτηθούν για άσυλο, πριν εκδώσουν την απόφαση απέλασής τους. Επιπλέον, παρά τις προσπάθειες της Ε.Ε. να χαρακτηρίσει την Τουρκία “ασφαλή χώρα” υπάρχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία για το αντίθετο: η Διεθνής Αμνηστία υποστήριξε ότι η Τουρκία επέστρεψε βίαια  στην Καμπούλ μια ομάδα Αφγανών μεταναστών, μόνο μια ημέρα μετά την υπογραφή της συμφωνίας. Αλλά το να επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά στους κινδύνους που διατρέχουν οι πρόσφυγες υποβάλλει την ιδέα ότι στους μετανάστες που δεν εμπίπτουν στη συγκεκριμένη κατηγορία –τους «οικονομικούς μετανάστες»–  τους αξίζει η όποια μεταχείριση τους επιφυλάσσεται. Κατά τη γνώμη μου, η βία του συνοριακού συστήματος συνδέεται εν πολλοίς με τη διαδικασία διαλογής των  “καλών” μεταναστών από τoυς “κακούς”, ενώ το να αντιπαραθέτεις τη μια ομάδα ενάντια στην άλλη καταλήγει, εν τέλει, να τους απειλεί όλους (μετ.: Στρ. Μπουλαλάκης).

Η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας και ο παραμερισμός του Ευρωκοινοβουλίου. Ο Μάαρτεν τεν Χάιερ και ο Τόμας Σπαϊκερμπούρ (αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς δικαίου και καθηγητής μεταναστευτικού δικαίου στο Vrije Universiteitτου Άμστερνταμ, αντίστοιχα), δείχνουν ότι, εφόσον η κοινή δήλωση των ηγετών της Ε.Ε. έχει ουσιαστικά χαρακτήρα συμφωνίας, το Συμβούλιο έπρεπε να έχει εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη του  Ευρωκοινοβουλίου. Επιπλέον, οι όροι της είναι νομικά δεσμευτικά και για τα δύο μέρη, επομένως η συμφωνία  μπορεί να προσβληθεί στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η «οικοδόμηση της εξουσίας» και η αναβίωση του συλλογικού φαντασιακού στην εποχή μας. Συνέντευξη του Ζερόμ Ρους. Το  roarmag.org, «ηλεκτρονικό περιοδικό ριζοσπαστικής φαντασίας», αποτελεί σημείο αναφοράς για τα κινήματα και την Αριστερά. Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε το πρώτο του έντυπο τεύχος, με θέμα Revive laCommune!» (είχε προηγηθεί το «τεύχος 0», με θέμα «BuildingPower»). Μιλήσαμε με τον ιδρυτή και εκδότη του, JeromeRoos, για τη σημασία των έντυπων εγχειρημάτων, την Κομμούνα στον 21ο αιώνα, τον ΣΥΡΙΖΑ, τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας, τις προοπτικές του ευρωπαϊκού κινήματος:

«H οnline έκδοση έχει πολλά πλεονεκτήματα, αλλά είναι επίσης και πολύ εφήμερη: όπως αρέσκεται να λέει ο σχεδιαστής μας: Το newsfeed είναι το μέρος όπου τα πράγματα πηγαίνουν για να πεθάνουν. […].

Στο τεύχος # 0 προσπαθήσαμε να προσφέρουμε μια πανοραμική επισκόπηση μιας σειράς σύγχρονων αγώνων που μας έχουν εμπνεύσει. Κύριος στόχος μας ήταν να ασχοληθούμε κριτικά με τις δύο κυρίαρχες πτέρυγες της Αριστεράς: τα ριζοσπαστικά κόμματα, το πολιτικό σχέδιο των οποίων είναι κυρίως η «κατάληψη της εξουσίας», και τα κινήματα βάσης που έχουν πολλές δημιουργικές δυνατότητες, αλλά ενίοτε εμφανίζουν μια πολύ ισχυρή αποστροφή προς την έννοια της εξουσίας και συχνά προτιμούν να μην ασχολούνται καθόλου με το θέμα.

Το ζήτημα της “οικοδόμησης εξουσίας” απέκτησε ιδιαίτερη σημασία στον απόηχο της ελληνικής εμπειρίας του περασμένου καλοκαιριού, όταν έγινε οδυνηρά προφανές ότι «κατάκτηση της εξουσίας» σημαίνει πολύ περισσότερα πράγματα από το να δίνεις ωραίες υποσχέσεις και να κερδίζεις κοινοβουλευτικές εκλογές. Αν η Αριστερά θέλει να γίνει μια οργανωμένη κοινωνική και πολιτική δύναμη που μπορεί να αμφισβητήσει και, τελικά, να νικήσει την τεράστια εξουσία του κεφαλαίου, πρέπει να ξεκινήσει από τη βάση –τις γειτονιές και τους χώρους εργασίας– με την οικοδόμηση δημοκρατικών οργάνων λαϊκής εξουσίας για την αντιμετώπιση του κατακερματισμού της εργατικής τάξης υπό τον νεοφιλελευθερισμό και τη μείωση της δομικής εξάρτησης της κοινωνίας από την αναπαραγωγή του χρηματιστικού κεφαλαίου» (μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης).

Παρόν και παρελθόν: οι αρχαίοι Έλληνες και εμείς. Η αρχαία και η νέα Ελλάδα, το έθνος και η γλώσσα τις παραμονές του 1821. Ο πανηγυρικός του Βασίλη Κάλφα στον φετινό εορτασμό της επετείου της 25ης Μαρτίου στο ΑΠΘ: «Ο Αδαμάντιος Κοραής, τον Σεπτέμβρη του 1821, εκδίδει στο Παρίσι τα Πολιτικά του Αριστοτέλη. Με τον τρόπο αυτό ο Κοραής θεωρεί ότι συμμετέχει από μακριά στην Ελληνική Επανάσταση που μόλις είχε ξεσπάσει – την οποία ωστόσο θεωρεί πρόωρη και άκαιρη με βάση το μορφωτικό επίπεδο των υπόδουλων Ελλήνων. Στα «Προλεγόμενά» του εξηγεί σε κατανοητή γλώσσα τη χρησιμότητα των Πολιτικώντου Αριστοτέλη στη δεδομένη συγκυρία και προβάλλει ορισμένες από τις προωθημένες θέσεις του: την υπεράσπιση της αβασίλευτης δημοκρατίας, τη διάκριση των εξουσιών, τη διάδοση των νεωτερικών ιδεών της Ευρώπης, την αποδέσμευση της ελληνικής εκκλησίας από το Πατριαρχείο. Η κίνηση του Κοραή έχει συμβολικό χαρακτήρα. Ο μεγάλος διαφωτιστής δεν αυταπατάται θεωρώντας ότι τα πρωτότυπα κείμενα του Αριστοτέλη θα διαβαστούν από τους εξεγερμένους, ούτε είναι από εκείνους που πιστεύουν ότι η εξοικείωση με το ένδοξο παρελθόν αρκεί για την παλιγγενεσία των Ελλήνων. Το μήνυμα του Κοραή είναι πως κανένα σύγχρονο έθνος δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια του αν δεν έχει πρόσβαση στις βασικές ιδέες που διαμόρφωσαν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό».

Το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ. Συνέντευξη. Ο Χρήστος Λάσκος και ο Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος μιλάνε με την ευκαιρία του συλλογικού τόμου «Το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ. Η διαδρομή του ΣΥΡΙΖΑ από την πρώτη κυβέρνηση ως τον θρίαμβο του δημοψηφίσματος και από την ήττα στη συστημική προσαρμογή», τον οποίο επιμελήθηκαν:

Χρήστος Λάσκος: «Η έκβαση του δημοψηφίσματος ίσως αποδειχτεί καθοριστική για την τύχη ολόκληρων γενιών στο μέλλον για δεκαετίες. Η υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να περιμένει το ευρωπαϊκό κατεστημένο. Η συμβατική –ακόμη και ολοκληρωτική– συντριβή, με οικονομικά και γεωπολιτικά μέσα, ενός εγχειρήματος τέτοιου τύπου δεν θα αποτελούσε ασφαλή, τελειωτική νίκη. Αντίθετα, μάλλον άνοιγε, θάλεγε ο Αλτουσέρ, μια «ιστορία» χωρίς τελειωμό. Μόνη ασφαλή νίκη του συστήματος αποτελούσε η αυτοκατάργηση της αριστερής κυβέρνησης: η αποδοχή, από τον Αλιέντε, της εφαρμογής του προγράμματος του Πινοσέτ». 

Δημοσθένης Παπαδάτος: Μια απαισιόδοξη αριστερή προσέγγιση θα έλεγε: «Λέμε, γενικώς, ότι “η Ιστορία των κοινωνιών είναι ιστορία ταξικών αγώνων»· είναι όμως πολύ διαφορετικό η ιστορία αυτή να “μιλά” μέσα από τα στόματα του κόσμου στο δρόμο ή στα ΑΤΜ, και να ακούγεται σε όλο τον κόσμο. Άλλο το προσωπικό βίωμα της κρίσης (το επίδομα ανεργίας που καθυστερεί, η κάρτα σίτισης των αγαπημένων μας που λήγει), και άλλο μια ολόκληρη κοινωνία να συνειδητοποιεί το βάθος της διαίρεσής της και ποια ρίσκα μπορούν να πάρουν εκατομμύρια άνθρωποι όταν νιώθουν πως κάτι κρίνεται. Αλλιώς να καταγγέλλουμε –και δικαίως– την Ε.Ε.· αλλιώς να βλέπει όλος ο κόσμος πόσο ξένος με τη δημοκρατία είναι ο «υπαρκτός καπιταλισμός». Όλα αυτά ήταν τόσο «συμβολικά», όσο και η διαφορά ανάμεσα στο να θες να χορέψεις από χαρά στην πλατεία Συντάγματος και το να μη θες να βγαίνεις από το σπίτι: καθόλου».

H ανθεκτικότητα του Συντάγματος. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς γράφει με αφετηρία το βιβλίο των Ξενοφώντα Κοντιάδη και Αλκμήνης Φωτιάδου (εκδ. Σάκκουλας): «H ιστορική δοκιμασία που φαίνεται να υφίστανται τα κοινωνικά δικαιώματα δεν είναι τεχνική αλλά καθαρά πολιτική. Όπως και πολιτικά και όχι τεχνικά ή λογικά είναι και τα κριτήρια που οδηγούν τόσο στη ρητή “συνταγματοποίηση” ορισμένων ρυθμίσεων και απορρυθμίσεων όσο και στην άρρητη “απο-συνταγματοποίηση” άλλων. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι την ίδια στιγμή που τα όρια της δημοσιονομικής πειθαρχίας τείνουν να περιβάλλονται με καταστατικές συνταγματικές ή παρα-συνταγματικές εγγυήσεις, τα όρια της απογύμνωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων περιβάλλονται με μιαν αξεπέραστη αχλύ κανονιστικής ασάφειας».