Τα Panama Papers αποκαλύπτουν τον κρυμμένο πλούτο των υπερ-πλουσίων του κόσμου

του Τσακ Κόλλινς

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Α. Μοντιλιάνι «Καθιστός άνδρας με μπαστούνι» (1918). Ο πίνακας είχε χαθεί και, μέσω των Panama Papers, εντοπίστηκε στη Γενεύη

Καθώς ο παγκόσμιος πλούτος συγκεντρώνεται σε λιγότερα χέρια, οι πλούσιοι του κόσμου μεταφέρουν τρισεκατομμύρια σε υπεράκτια καταφύγια για να αποφύγουν τη φορολόγηση, τη λογοδοσία και τη δημοσιότητα.

Τα μόλις δημοσιευθέντα Panama Papers –τα οποία βρίθουν γαργαλιστικών λεπτομερειών γύρω από τις ύποπτες συμφωνίες πολιτικών ηγετών από όλο τον κόσμο, αλλά και εγκληματιών εμπόρων ναρκωτικών και δουλεμπόρων- λογικά θα δώσουν γερή ώθηση στις (κυρίως αμερικανικές προς το παρόν) εκστρατείες καταστολής αυτών των παγκόσμιας εμβέλειας εχέμυθων πρακτικών και των χωρών που τις διαφυλλάσσουν. […]

Ο Γκάμπριελ Ζούκμαν, συγγραφέας του βιβλίου The Hidden Wealth of Nations: The Scourge of Tax Havens και επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, εκτιμά ότι ατομικά περιουσιακά στοιχεία αξίας 7,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων βρίσκονται «κρυμμένα» σε φορολογικούς παραδείσους – ποσό που εκπροσωπεί το 8% του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού πλούτου. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Ζούκμαν, Αμερικανοί πολίτες έχουν τουλάχιστον 1,2 τρις δολάρια σε υπεράκτιες εταιρείες, προκαλώντας απώλειες 200 δισ.  δολαρίων φορολογικών εσόδων το χρόνο σε παγκόσμια κλίμακα. Επιπλέον, οι αμερικανικές πολυεθνικές πληρώνουν για φόρους παγκοσμίως 130 δις δολάρια λιγότερα από αυτά που τους αναλογούν, εκμεταλλευόμενες πρακτικές εταιρικής φοροαποφυγής.

Τα “Panama Papers” αποκαλύπτουν την ευρύτατη χρήση εικονικών εταιρειών στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, τις Σεϋχέλλες στον Ινδικό Ωκεανό, και τον Παναμά. Ιστορικά, οι Βορειοαμερικανοί επενδυτές προτιμούν τους φορολογικούς παραδείσους της Καραϊβικής ή τον Παναμά: περίπου 54% των υπεράκτιων επενδύσεών τους κατευθύνονται προς τα εκεί. Άλλοι δημοφιλείς προορισμοί φοροαποφυγής είναι η Ελβετία, η Ιρλανδία, και τα Νησιά της Μάγχης, λίγο έξω απ’ τις αγγλικές ακτές.

Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις έχουν επίσης περιουσιακά στοιχεία εκτιμώμενου ύψους 2 τρις δολαρίων κρυμμένα σε υπεράκτιους φορολογικούς παραδείσους ή «παρκαρισμένα» σε θυγατρικές τους σε χώρες με ελάχιστη ή μηδενική εταιρική φορολογία.

Ενώ η χρήση υπεράκτιων συστημάτων δεν είναι απαραιτήτως παράνομη, γίνεται συχνά κατάχρησή τους για να αποφευχθεί η φορολόγηση, για να ξεπλυθεί χρήμα προερχόμενο από εγκληματική δραστηριότητα, και για να μπορέσουν δημόσιοι λειτουργοί να αποκρύψουν περιουσιακά τους στοιχεία από τη δημοσιότητα και τον έλεγχο. Όπως έγραψε η Süddeutsche Zeitung,«μια ματιά στα Panama Papers αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι ο κύριος στόχος στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων ήταν η συγκάλυψη της ταυτότητας των αληθινών ιδιοκτητών των εταιρειών».

Καλώς εχόντων των πραγμάτων, αυτό το κύμα δημοσιότητας θα βοηθήσει το παγκόσμιο κίνημα ενάντια στην κατάχρηση των φορολογικών καταφυγίων, το οποίο συμπεριλαμβάνει αμερικανικά δίκτυα όπως το Americans for Tax Fairness (Αμερικανοί υπέρ της Φορολογικής Δικαιοσύνης) και το Financial Accountability and Corporate Transparency (Χρηματοπιστωτική Λογοδοσία και Εταιρική Διαφάνεια – FACT). Η συμμαχία FACT υποστηρίζει μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση της διαφάνειας, όπως η αποκάλυψη «επωφελούς ιδιοκτησίας» εικονικών εταιρειών και νομικών οντοτήτων. Πιέζει να περάσει το νομοσχέδιο για τη «Διαφάνεια στην Εταιρική Σύσταση και Βοήθεια στην Επιβολή του Νόμου», το οποίο επιβάλλει σε όλες τις αμερικανικές εταιρείες, με κάποιες εξαιρέσεις, να δημοσιοποιούν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες ή μεγαλομετόχους τους με τη σύστασή τους, και να ενημερώνουν αυτές τις πληροφορίες κατά τη λειτουργία τους.

Η Global Witness, μέλος της Συμμαχίας FACT, παροτρύνει τους ακτιβιστές που έχουν ως βάση τους τις ΗΠΑ να αξιοποιήσουν τη σημαντική επιρροή που έχουμε ως χώρα για να αλλάξει το σύστημα. Οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας μείζων φορολογικός παράδεισος, ένα από τα ευκολότερα μέρη του κόσμου για να ιδρύσει κανείς ανώνυμα μια εικονική εταιρεία και να αρχίσει να διακινεί παράνομα κέρδη σε όλο τον κόσμο.

Επιπλέον, οι καταχρήσεις του υπεράκτιου συστήματος γίνονται όλο και πιο βολικές. Για 2.500 δολάρια, ο οποιοσδήποτε μπορεί πια να αγοράσει το «Ολοκληρωμένο Υπεράκτιο Πακέτο» που περιλαμβάνει μια εταιρεία στη Μπελίζ, ένα καταπίστευμα στις Μπαχάμες, έναν τραπεζικό λογαριασμό στην Παγκόσμια Εμπορική Τράπεζα στην Αντίγκουα, και τις ταχυδρομικές υπηρεσίες ενός έτους. Μετά τον πρώτο χρόνο, όλα αυτά κοστίζουν μόλις 1.000 δολάρια ετησίως.

Η συστηματική αντιμετώπιση των υπεράκτιων φορολογικών καταφυγίων θα απαιτήσει νομοθετική δράση, διεθνή διπλωματία, και ένα σύστημα κυρώσεων και ποινών που να στοχεύουν τόσο τις τράπεζες όσο και τα κράτη-φορολογικούς παραδείσους. Πρέπει να συναφθούν διακρατικές και διεθνείς συμφωνίες που να επιβάλλουν ομοιογενείς διαδικασίες δημοσιοποίησης και διαφάνειας, τόσο στις τράπεζες όσο και στις ροές κεφαλαίων. Οι ΗΠΑ έχουν τεράστια ευθύνη, αλλά και τεράστια επιρροή, στην προσπάθεια διόρθωσης αυτού του χαλασμένου συστήματος.

Τα Panama Papers δίνουν μια ώθηση στο παγκόσμιο κίνημα για να σταματήσουν οι καταχρήσεις των φορολογικών καταφυγίων και να έρθουν στο φως τρισεκατομμύρια από τον κρυμμένο πλούτο των εθνών. Για πολύ καιρό, αυτή η ιστορία δεν έχει να πάει πουθενά.

Ο Chuck Collins είναι διευθυντής του προγράμματος που μελετάει  την ανισότητα και το κοινό καλό του Institute for Policy Studies, συγργαφέας του βιβλίου 99 to 1: How Wealth Inequality Is Wrecking the World and What We Can Do About It (Berrett-Koehler). Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο «Τhe Nation», 5.4.2016.