Να μη χρειαστεί να γυρίσουμε στον Μπεκαρία

ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟ-ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

της Σοφίας Βιδάλη

Τα τελευταία χρόνια, τα όρια ανάμεσα στο αστικό και το ποινικό δίκαιο σβήνουν. Όσο και αν μοιάζει –και σε έναν βαθμό είναι–υπερβολική ή σχηματική η παραπάνω διατύπωση, μας υποδεικνύει κάτι: ότι νοοτροπίες και πολιτικές καταστολής, που καλλιεργήθηκαν και εδραιώθηκαν στις σχέσεις κράτους-πολιτών, σήμερα πια υπερβαίνουν το ποινικό πεδίο, υποκαθιστώντας τις άλλες πολιτικές και εγκληματοποιώντας την καθημερινότητα: στην οικονομία, τη φορολογία, την κοινωνική προστασία.

Τεοντόρ Ζερικό, «Σπουδή σε χέρια και πόδια», 1818-1819

Έτσι, ενώ το πολιτικό και οικονομικό ζήτημα κυριαρχούν, το πραγματικό εγκληματικό ζήτημα (οι πραγματικές συστημικές, διαταξικές διαστάσεις και κοινωνικές συνέπειες του εγκλήματος) «χάνεται», υποβαθμίζεται στον δημόσιο λόγο και «εξαφανίζεται» από τα ΜΜΕ· όχι όμως και από την πραγματικότητα. Η «προστασία» της κοινωνίας από το έγκλημα, που διέπει την ιδεολογία του ποινικού φαινομένου στην Ελλάδα, υλοποιείται πλέον σχεδόν αποκλειστικά με κατασταλτικά μέτρα, η εφαρμογή των οποίων συχνά υπερβαίνει (ή παραβιάζει) ακόμα και τις πλέον αυστηρές διατάξει. Και, επίσης, δεν αφορά μόνον τους στερεοτυπικά παράνομους αλλά και τους χαμένους της κρίσης. Γι’ αυτό –όσο κι αν είναι δύσκολο ή ελάχιστα ελκυστικό, σε μια εποχή που οι στρατιές των κατεστραμμένων πολιτών πληθαίνουν– έχει σημασία να ανοίξει δημόσια μια σοβαρή συζήτηση για το ποινικοκατασταλτικό σύστημα (αστυνομία, δικαιοσύνη, φυλακές) και τη λειτουργία του.