Πρόσφυγες: «Εμείς» και οι «άλλοι»

[web only]

του Βαγγέλη Καραμανωλάκη

Συκαμνιά Λέσβου, 24.11.2015. Φωτογραφία: Giles Duley/UNHCR

Εκατοντάδες σακούλες με τρόφιμα, εθελοντές στους κάθε λογής καταυλισμούς, χρήματα από εράνους και εκδηλώσεις. Σκέφτομαι πως αν αύριο ο ιστορικός του μέλλοντος προσπαθούσε να  αποτυπώσει την εικόνα της υποδοχής των προσφύγων στη χώρα, σ’ αυτές τις εικόνες θα έμενε, όπως αναπαράγονται συνεχώς από τα ΜΜΕ. Αντίθετα, οι γουρουνοκεφαλές, οι πορείες όσων διαμαρτύρονται για την εγκατάστασή προσφύγων στην περιοχή τους, οι ξενοφοβικές δηλώσεις θα μοιάζουν μάλλον περιθωριακές, αντιδράσεις που δεν μπόρεσαν να μεταστρέψουν τη θετική κατά κύριο λόγο διάθεση και στάση της κοινής γνώμης.

Συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας: Σαν ένα νέο και πιο βαρύ Μνημόνιο

#Is This a Coup?  #StopTheDeal

του Στρατή Μπουρνάζου

Διαμαρτυρία προσφύγων, που κάθονται στις γραμμές του τρένου, κρατώντας λουλούδια στα χέρια.Ειδομένη,,1.3.2016.Φωτογραφία EFE

Σαν ένα καινούργιο Μνημόνιο – κι αυτό ακόμα πιο βαρύ. Έτσι έλεγε μια φίλη την Τρίτη, όταν βρεθήκαμε στην υποστήριξη του διδακτορικού ενός καλού μας φίλου, ότι νιώθει με την υπογραφή της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας. Ασφαλώς, η αναλογία με όρους ακριβείς δεν στέκει· οι διαφορές είναι σοβαρές και οι επιπτώσεις τους αρκετά διαφορετικές. Ωστόσο, όσοι το λένε –και διαπίστωσα, τις επόμενες μέρες, ότι δεν είναι λίγοι, εντός, εκτός και πέριξ του Σύριζα– έχουν λόγο, ενώ οι όποιες διαφορές επιδεινώνουν την κατάσταση. Γιατί τότε, αν μη τι άλλο, δόθηκε μια μακρά μάχη, και η κυβέρνηση δεν δέχθηκε την «ιδιοκτησία του Μνημονίου», αφού ήταν αποτέλεσμα «πραξικοπήματος» (This is a Coup). Το πλήγμα  όμως της τωρινής συμφωνίας  είναι πιο βαρύ, και επειδή έρχεται σωρευτικά, και επειδή το προσφυγικό-μεταναστευτικό-δικαιωματικό ήταν ένα κρίσιμο πεδίο για την κυβέρνηση και τον Σύριζα. Όχι τόσο για λόγους παράδοσης, αξιακούς  και ευαισθησίας, αλλά και για λόγους ατόφια πολιτικούς: ήταν ένα βασικό πεδίο που έδειχνε τη διαφορά από τη «Δεξιά», αποτελούσε βασικό δίαυλο με τον οποίο η  κυβέρνηση αυτή επικοινωνούσε με τους αλληλέγγυους και τα κινήματα, στην Ελλάδα και την Ευρώπη, βρίσκοντας απήχηση στην κοινωνία. Και το πλήγμα μοιάζει ασήκωτο, επειδή, τούτη τη φορά η κυβέρνηση διεκδικεί την ιδιοκτησία της συμφωνίας, θεωρώντας τη «διπλωματική επιτυχία» και θετικό, έστω δειλό, βήμα.

Δεν χρειάζεται, νομίζω, να αναλύσω ξανά τη συμφωνία (τις σκέψεις μου για μια πρώτη αποτίμηση τις έγραψα στα περασμένα Ενθέματα· βλ. «Όχι πια πρόσφυγες, μόνο “παράτυποι», Τα προβλήματά της τα έχουν αναδείξει πολλοί, η Διεθνής Αμνηστία οργανώνει καμπάνια εναντίον της με τίτλο «Don’t Trade Refugees», ο Καρίμ Λαχιτζί, πρόεδρος  της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (FIDH), μιλάει για «ελεεινή επίδειξη κυνισμού».

Θα σταθώ σε δύο σημεία. Πρώτον, βασική επιδίωξη και  κορμός της συμφωνίας, όπως αναφέρεται με σαφήνεια, είναι η μείωση των ροών από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά. Ξέρουμε, όμως, ότι οι ροές αυτές είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα προσφυγικές (κατά 90%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ)· επομένως, μείωσή τους σημαίνει μείωση των προσφυγικών ροών. Με όποιον τρόπο δηλαδή και αν επιτευχθεί η μείωση (περισσότερο ή λιγότερο νομότυπο –διότι νόμιμος δεν υπάρχει–, εξατομικευμένο, συλλογικό, με επαναπροωθήσεις, χάρη στην παρουσία των νατοϊκών πλοίων, με το χτύπημα των διακινητών και το κλείσιμο των παράνομων οδών, επομένως και  κάθε οδού, αφού νόμιμη οδός δεν υπάρχει κ.ο.κ.), αυτή θα αφορά πρόσφυγες.

«Είμαστε σπίτι μας οπουδήποτε υπάρχουν αθώα θύματα» *

Μυτιλήνη, Γενάρης 2016

 της Ηλέκτρας Αλεξανδροπούλου

Θα πάω ανάποδα. Είναι καλύτερα έτσι.

Μυτιλήνη, Γερνάρης 2016. Φωτογραφία της Ηλ. Αλεξανδροπούλου

Η Μυτιλήνη είναι, εδώ και μήνες, ένα μέρος που φτιάχνεται από καθαρή ζωή. Παίρνει τις αντιφάσεις και σου τις πετάει στη μούρη χωρίς δισταγμούς, ούτε τύψεις, ούτε τίποτα. Αυτό είναι η ζωή, και πάρε νάχεις. Έτσι λέει. Στη Μυτιλήνη το παρόν είναι τόσο παρόν που δεν ζηλεύει το μέλλον, δεν μπορεί να το φανταστεί, δεν προλαβαίνει, δεν ασχολείται καθόλου. Στη Μυτιλήνη η ζωή νικάει την πολιτική. Μέχρι σήμερα, και βλέπουμε. Γιατί είναι και τα ΦΕΚ που θα καταγράφουν τους εθελοντές· τα βλέπουμε. Έτσι δε λένε στην πόκα και σε άλλα τέτοια παιχνίδια της τύχης; «Τα βλέπω». Θα δούμε λοιπόν.

Η εξουσία ανακατεύει τη λάσπη. Στη Μυτιλήνη η εξουσία, όλες οι εξουσίες, ανακατεύουν πρώτα τον βυθό της θάλασσας και μετά ανακατεύουνε τη λάσπη από τη βροχή πάνω στα συρματοπλέγματα στη Μόρια, τη σκόνη από τα χαλίκια στα γραφεία των παραμάγαζων στο Καρά Τεπέ που πουλάνε τα εισιτήρια στους πρόσφυγες πάντα πιο ακριβά, λίγο πιο ακριβά, έτσι για την αλητεία, τη σκουριά στα κάγκελα στο κρατητήριο όπου κρατούνται ένας, δύο, τρεις διακινητές, πού τι θα γίνει μ’ αυτούς ρε παιδιά; Ε, τι να γίνει, τα γνωστά: θα δικαστούν, θα καταδικαστούν και σε λίγους μήνες θα είναι πάλι έξω, τη μυρωδιά από τα λεφτά που σκορπάει απλόχερα η σταρ των ΜΚΟ, το IRC, σε ολόκληρο το νησί και Μόλυβος, Μυτιλήνη, Εφταλού υποκλίνονται στο πέρασμά του… Και τη λάσπη στο μυαλό που έχουνε κάτι προύχοντες που κρατάνε πόστα χρόνια τώρα, πολλά χρόνια, σε ναυσιπλοΐες, τηλεοράσεις του Αιγαίου και ραδιόφωνα, κάτι άθλιοι που θα τους ξεχάσεις αμέσως.

Περί πιστοποιήσεων ο λόγος

της Μυρτώς Μπολώτα 

Πλάτανος, Λέσβος. Φωτογραφία του Νίκου Μαλιάκου.

Δεν θα ξεκινήσω απαριθμώντας τα προβλήματα. Μας πιέζουν όλους. Θα ξεκινήσω από τις χιλιάδες γυναίκες και άντρες που τα τελευταία χρόνια αποφάσισαν να βγουν μπροστά, συγκροτώντας τελικά ένα πολύμορφο και ζωηρό κίνημα αλληλεγγύης. Ενεπλάκησαν εν σώματι, διέθεσαν και εξακολουθούν να διαθέτουν το απόθεμα της ψυχής και του κουράγιου τους, δημιουργώντας μια καινοφανή και σπουδαία κοινωνική δυναμική. Και κυρίως μορφοποίησαν την ελπίδα ότι ενεργοποιούμενοι, οργανωνόμενοι, συμμετέχοντας, εφευρίσκοντας, παρεμβαίνοντας θα μπορέσουμε να αλλάξουμε την τροχιά στην οποία έχει μπει αυτή η μικρή γωνιά της Γης.

Πετύχαμε όμως και κάτι ακόμα, εξίσου σπουδαίο: με την ενεργό παρουσία μας να ανακόψουμε την επέλαση του εκφασισμού, είτε ως κοινωνικού αυτοματισμού είτε ως πολιτικής εκφοράς. Η έμπρακτη έκφραση της αλληλεγγύης από χιλιάδες πολίτες συνέβαλε στην υπαρκτή και υπάρχουσα ριζοσπαστικοποίηση σημαντικού τμήματος της ελληνικής κοινωνίας.

Solitaire ou Solidaire? (Μόνος ή Αλληλέγγυος;) Ένα ντοκυμανταίρ για το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης της Θεσσαλονίκης

συνέντευξη με τη  δημοσιογράφο Σταυρούλα Πουλημένη

«Solitaire ou Solidaire?», «Μόνος ή Αλληλέγγυος;», είναι ο τίτλος του ντοκυμανταίρ με θέμα το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης της Θεσσαλονίκης, που αυτές τις μέρες βρίσκεται στο τελικό στάδιο της παραγωγής. Το ντοκυμανταίρ αποτελεί συλλογική προσπάθεια μιας ομάδας παιδιών από τη Θεσσαλονίκη — δημοσιογράφων, φωτογράφων, κινηματογραφιστών και τεχνικών εικόνας και ήχου. Λίγες μέρες πριν από την ολοκλήρωσή του, η ομάδα χρειάζεται τη στήριξή μας. Τους τρόπους μπορεί τους βρει κανείς επισκεπτόμενος τη σελίδα ΚΙΑ Documentary Film-Greece στο facebook – και συστήνουμε ενθέρμως να το πράξετε.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης  (ΚΙΑ) λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη από το 2012 και είναι ήδη «θεσμός». Πριν προχωρήσουμε στο ντοκyμανταίρ, πες μας δυο λόγια για το ΚΙΑ: πώς ξεκίνησε, τι έχει κάνει όλα αυτά τα χρόνια και πώς συνεχίζει;

Από το ντοκιμαντέρ

Το Κοινωνικό Ιατρείο ξεκίνησε στην Θεσσαλονίκη με πρωτοβουλία των υγειονομικών που συμμετείχαν ως αλληλέγγυοι στην απεργία πείνας των 300 μεταναστών το 2011 σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Ήδη από τότε προωθούνταν μέτρα αποκλεισμού από το ΕΣΥ, που αφορούσαν αρχικά στους μετανάστες χωρίς χαρτιά, τάση που στη συνέχεια γενικεύτηκε για όλους τους ανασφάλιστους. Το Κοινωνικό Ιατρείο όλα αυτά τα χρόνια κατάφερε να παρέχει δωρεάν πρωτοβάθμια περίθαλψη σε όλους, μετανάστες και έλληνες, που έβρισκαν κλειστές τις πόρτες του ΕΣΥ. Παράλληλα, έδωσε και συνεχίζει να δίνει έναν πολιτικό αγώνα για το δικαίωμα στην καθολική και δωρεάν πρόσβαση, ανεξαρτήτως της οικονομικής και ασφαλιστικής κατάστασης του κάθε ασθενή. Δεν επιδίωξε, δηλαδή, ποτέ να υποκαταστήσει ένα υπό κατάρρευση σύστημα υγείας – αντίθετα, προσπάθησε, και σε ένα βαθμό τα κατάφερε να κρατήσει τον κόσμο ζωντανό μέσα στην κρίση. Επιπλέον, για τα μέλη του ΚΙΑ αλλά και για πολλούς συμπολίτες που συμμετείχαν σε τέτοιου τύπου δομές, ήταν στοίχημα ο από κοινού αγώνας γιατρών και ασθενών, για ένα πραγματικά καθολικό σύστημα υγείας.

Τα ασυνεχή σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

του Φελίτσε Μομέτι και της Σίντζια Αρούζα

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Το ξεκίνημα. Αλληλέγγυοι Aυστριακοί φορτώνουν τα αυτοκίνητά τους στη Βιέννη, για να ξεκινήσουν το ταξίδι προς την Ουγγαρία, 6.9.2015 (πηγή: http://www.vice.com/)

Η δυνατή εικόνα των χιλιάδων μεταναστών να βαδίζουν μαζί στον αυτοκινητόδρομο μεταξύ Βουδαπέστης και Βιέννης, την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, είναι μια από εκείνες τις εικόνες που σηματοδοτούν ένα σημείο καμπής. Κάνει ορατή την παντελή αποτυχία των ευρωπαϊκών πολιτικών για τη μετανάστευση και το πολιτικό άσυλο, ενώ συμβολίζει τη συνεχιζόμενη ανοιχτή αμφισβήτηση των συνόρων της Ευρώπης-φρούριο. Ως μέρος αυτής της αμφισβήτησης, χιλιάδες εθελοντές οργάνωσαν ένα κομβόι αυτοκινήτων για να οδηγήσουν τους πρόσφυγες εκτός της Ουγγαρίας, όπου κινδυνεύουν με κράτηση σε ανασφαλή και υπερπλήρη στρατόπεδα: μια πράξη αλληλεγγύης, και, ταυτόχρονα, μια πράξη περιφρόνησης, αφού στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικαίου η πρωτοβουλία αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί ως διακίνηση ανθρώπων.

Αλληλεγγύη, «χειροπιαστή» και «συμβολική»: δύο όψεις

της Δέσποινας Μπίρη

Πολλές φορές τον τελευταίο καιρό, ιδιαίτερα ενόψει της σύναψης νέου Μνημονίου, έχει τονιστεί η ανάγκη ενίσχυσης των δομών αλληλεγγύης ως ανάχωμα στους επαχθείς όρους που επιβλήθηκαν. Αυτή η ενίσχυση άλλοτε προεξοφλεί  και άλλοτε όχι την ιδεολογική σύμπλευση των αλληλέγγυων δομών και πρωτοβουλιών με τον ΣΥΡΙΖΑ και την κυβέρνηση. Με αφορμή κάποιες εισηγήσεις στο συνέδριο «Democracy Rising», που  οργάνωσε πρόσφατα το GCAS στην Αθήνα, θεωρώ χρήσιμο να εμβαθύνουμε στη σημασία που οι ίδιοι οι αλληλέγγυοι δίνουν στη δράση τους και στο ιδεολογικό πρόσημο που αυτή ίσως έχει.

Πεδίον του Άρεως, Ιούλιος 2015. Φωτογραφία του Άγγελου Καλοδούκα

Ας ξεκινήσουμε με την παρουσίαση, στο συνέδριο, εκτενών ανθρωπολογικών μελετών που πραγματοποιήθηκαν και πραγματοποιούνται σε αλληλέγγυες δομές, στην Ελλάδα, τα χρόνια της κρίσης. Οι ομιλητές (Δημήτρης Θεοδοσόπουλος, Χιθ Κάμποτ, Ανδρομάχη Παπαϊωάννου, Θόδωρος Ρακόπουλος) διαπίστωσαν ότι η πολιτικοποίηση της δράσης και της έμπρακτης προσφοράς δεν μπορεί να προεξοφληθεί. Και τόνισαν ότι οι ίδιοι οι αλληλέγγυοι συχνά αποφεύγουν να εντάξουν τη δράση τους στην πολιτική ή κομματική τους ταυτότητα. Ένα ερώτημα που αποτέλεσε κοινό σημείο αναφοράς σε όλες τις εισηγήσεις της συνεδρίας αυτής αφορά τη σχέση μεταξύ κρατικών και αλληλέγγυων δομών. Μερίδα αλληλέγγυων υποστηρίζουν ότι ιδεολογικά είναι αντίθετοι στην υποβοήθηση ή και αντικατάσταση του κράτους από αλληλέγγυες πρωτοβουλίες. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζουν ότι υπάρχει σοβαρή ανθρωπιστική ανάγκη, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί από τις υπάρχουσες κρατικές δομές, ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης. Η δράση τους λοιπόν φιλτράρεται μέσα από αυτή την αντίθεση μεταξύ των επιπέδων της ιδεολογίας και της πράξης.

Λέσβος: ημερολόγια αλληλεγγύης

Λέσβος: ημερολόγια αλληλεγγύης

Οι λέξεις είναι φτωχές για να περιγράψουν αυτό που γίνεται τους τελευταίους μήνες στη Μυτιλήνη, τη Σάμο, τη Λέρο, την Κω και τα άλλα νησιά: κάθε μέρα φτάνουν εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, πρόσφυγες, κυρίως από το Αφγανιστάν και τη Συρία, άνθρωποι κατατρεγμένοι και τσακισμένοι από τον πόλεμο, που αναζητούν σωτηρία για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Οι λέξεις είναι φτωχές για να περιγράψουν όχι μόνο την τραγωδία, αλλά και την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά. Γιατί, εκτός από το δράμα, τις τρομακτικές ελλείψεις των υποδομών, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό, υπάρχει και μια άλλη όψη, φωτεινή, που δεν ξέρουμε καλά ή πολλές φορές την ξεχνάμε: κι αυτή είναι οι συμπολίτες μας, σε τούτα τα νησιά, που έχουν κινητοποιηθεί αγκαλιάζοντας τους πρόσφυγες. Η «Αγκαλιά» στην Καλλονή της Λέσβου είναι μια ΜΚΟ με σπουδαίο έργο στον τομέα αυτό. Οι άνθρωποί της, από το υστέρημα του χρόνου τους και το περίσσευμα της ψυχής τους, δίνουν καθημερινά τη μάχη της αλληλεγγύης και της αγάπης. Δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα από το «ημερολόγιο» (τις σημειώσεις που κρατάει κάθε βράδυ) ο Γιώργος Τυρίκος-Εργάς, ένας από τους πρωτεργάτες της «Αγκαλιάς». Γιατί μέσα από τις σελίδες αυτού του «ημερολογίου εκστρατείας» (μια διαρκής εκστρατεία που κρατάει χρόνια) αναδεικνύονται ο πόνος και η αγάπη, η δυσκολία και τα γέλιο, ο αγώνας και η φροντίδα — όλα μαζί. Και θα επανέλθουμε.

Στρ. Μπ. 

Γιώργος Τυρίκος-Εργάς

Μυτιλήνη, καλοκαίρι 2015. Φωτό: AFP (πηγή: http://www.middleeasteye.net)

6.7.2015. Το βιβλιαράκι της μικρής Γκαρντένια. Το πρωί ταΐσαμε βιαστικά τους 30 περίπου ανθρώπους που διανυκτέρευσαν στην Καλλονή: είχαμε νέα από Μόλυβο πως έχουν έρθει περισσότεροι. Μέχρι το μεσημέρι, όπως μπόρεσε ο καθένας από τους βραδινούς είχε φύγει. Το απόγευμα ήρθαν τέσσερα παλικάρια από Αφγανιστάν. Κάθισαν λίγο να ξεκουραστούν, είδαν γύρω τους: η «Αγκαλιά» ήταν σε κακά χάλια. Δεν προλαβαίναμε να καθαρίσουμε και φώναξα μια εθελόντρια μήπως μπορεί να βοηθήσει. Το απόγευμα με πήρε τηλέφωνο. Είχε πάει «Αγκαλιά» και τα είχε βρει όλα πεντακάθαρα. Οι τέσσερις με είχαν πάρει χαμπάρι πως είχα αγχωθεί και αποφάσισαν, δίχως να μου πουν κουβέντα, να αναλάβουν δράση μόλις έφυγα. Πρέπει να τους πήρε πάνω από τέσσερις ώρες γιατί τόσο καθαρή η «Αγκαλιά» δεν έχει υπάρξει ποτέ. Αυτό λοιπόν για όσους γκρινιάζουν πως οι πρόσφυγες δεν έχουν την κουλτούρα της καθαριότητας, ξεχνώντας το πόσο εύκολα ένας κυνηγημένος άνθρωπος γίνεται αγρίμι… […]

Ο προσφυγικός καταυλισμός στο Πεδίον του Άρεως

Κρίση διαχείρισης ή κρίση του ευρωπαϊκού καθεστώτος συνόρων; 

 

του Γιώργου Μανιάτη

Πεδίον του Άρεως, Ιούλιος 2015. Μέρα με τη μέρα, ο προσφυγικός καταυλισμός μεγαλώνει. Μαζί, αυξάνουν και τα προβλήματα, οι ανάγκες, οι ελλείψεις, αναδεικνύοντας με τραγικό τρόπο τις τρύπες της υποδομής και τα προβλήματα της –ελληνικής και ευρωπαϊκής– πολιτικής έναντι των προσφύγων και των μεταναστών. Μαζί, αυξάνεται και η αλληλεγγύη.

Πεδίον του Άρεως, 23 Ιουλίου 2015. Φωτογραφία του Άγγελου Καλοδούκα

Η αλληλεγγύη αυτή μας φανερώνει τη φωτεινή πλευρά μιας κοινωνίας σε κρίση, που ωστόσο καταφέρνει να διατηρεί αποθέματα ουσιαστικής συμπαράστασης προς τους αδύνατους και καταπιεσμένους, μια δύναμη ταυτόσημη με την άρνηση του δικού της ξεπεσμού στην απαθή ιδιώτευση και το φοβικό μίσος. Η διαπίστωση αυτή, βέβαια, δεν είναι ο πρόλογος σε μια ανθρωπιστική διακήρυξη που αδιαφορεί για την σκληρότητα των γεγονότων, τον αρνητικό συσχετισμό δύναμης και τα όρια της πολιτικής παρέμβασης. Αντίθετα, θέλει να δηλώσει ότι η σχέση αλληλεγγύης, πάντοτε πρακτική και καθημερινή, απροϋπόθετη και πάντοτε ελλιπής μπροστά στη «συνθετότητα του προβλήματος», είναι η ίδια εκδήλωση και παράγοντας του συσχετισμού δύναμης.

***

Η Ανάδυση της Δημοκρατίας: σκέψεις για την αποτίμηση ενός συνεδρίου

της Κατερίνας Αναστασίου και του Γιώργου Σουβλή

Το The Global Center For Advanced Studies, σε συνεργασία με το Τμήμα Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστήμιου Αθηνών, οργάνωσαν το διεθνές συνέδριο Democracy Rising. From Insurrections to «Event», το οποίο πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στη Νομική Αθηνών (16-19 Ιουλίου). Το συνέδριο λόγω του εύρους των διεθνών συμμετοχών, της συνύπαρξη Ελλήνων και ξένων, διανοούμενων και αγωνιστών, αποτέλεσε σημαντικό γεγονός, ειδικά σε αυτή τη συγκυρία για την Ελλάδα (παρότι, ακριβώς, η συγκυρία οδήγησε στην απουσία πολλών ομιλητών, ιδίως από τον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ). Ζητήσαμε από δύο μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής, την Κατερίνα Αναστασίου (συντονίστρια του δικτύου και της ιστοσελίδας change4all) και τον Γιώργο Σουβλή (υπ. δρ Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας), δύο από τους ανθρώπους που συνετέλεσαν τα μέγιστα στην επιτυχία του συνεδρίου, ένα πρώτο κείμενο αποτίμησης.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Από το συνέδριο «Democracy Rising», Νομική Αθηνών, 16-19.7.2015 (από το facebook του Μάνου Τσίζεκ)

Για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε την προσωπική μας αποτίμηση θα χρειαζόμασταν, μάλλον, μια μεγαλύτερη χρονική απόσταση. Όμως, η δυναμική της ιστορικής συγκυρίας, ακόμα και αν δεν βοηθάει μια πιο ψύχραιμη αποστασιοποιημένη ανάλυση, κρίνουμε ότι πρέπει να αξιολογηθεί. Θα επιχειρήσουμε λοιπόν να αποτυπώσουμε τα συμπεράσματά μας, ελπίζοντας να αποτελέσουν τροφή σκέψης για το μέλλον και ίσως έναν μικρό οδηγό προς ναυτιλομένους για μελλοντικές παρόμοιες προσπάθειες, τις οποίες και θεωρούμε απαραίτητες.

***

Βασική επιδίωξη του συνεδρίου ήταν να συγκεντρώσει σε έναν χώρο και στον συγκεκριμένο χρόνο όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό κομμάτι του φάσματος της παγκόσμιας διανοητικής και ακτιβιστικής Αριστεράς. Σε αυτό, ακριβώς, το κοινωνικοπολιτικό momentum. η συζήτηση, θεωρητική και πολιτική, δεν ήταν μόνο ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα αλλά και απαραίτητη, ειδικά για τα κομμάτια των κινημάτων τα οποία πρωτοπορούν. Με άλλα λόγια, ήταν μια συλλογική αναστοχαστική διαδικασία σε σχέση με το τι κάναμε, πού αποτύχαμε, πού πετύχαμε και πώς βαδίζουμε μαζί από εδώ και πέρα.

Όχι: De bono et malo

του Στρατή Μπουρνάζου

Ανρί Ματίς, «Ο παράξενος χορός της φαραντόλα»

Από την περασμένη Παρασκευή όταν, στον Κήπο των Αρχαιολόγων, στο μεγάλο πάρτυ των «Ενθεμάτων»,  γύρω στα μεσάνυχτα, κλείσαμε τη μουσική και ακούγαμε «Κόκκινο», περιμένοντας το διάγγελμα Τσίπρα, ο χρόνος –ο πολιτικός, ο προσωπικός, ο καθημερινός–, ήδη πυκνός εδώ και καιρό, έγινε ακόμα πυκνότερος και βαρύτερος. Σκέψεις, πολλές σκέψεις όλες τις επόμενες μέρες: Πώς φτάσαμε εδώ, τι μπορούσε να γίνει αλλιώς, ανακούφιση, αγωνία, γιατί αυτός ο φίλος θα ψηφίσει έτσι ή αλλιώς, ποιες κλωστές που έρχονται από το παρελθόν ή οδηγούν το μέλλον καθορίζουν τη στάση μας, αν το «είναι» καθορίζει την ψήφο.

Ωστόσο, σήμερα, Σάββατο 4 Ιουλίου, μία μέρα πριν το δημοψήφισμα, αισθάνομαι ότι δεν είναι η ώρα των αναλύσεων και των χρονογραφημάτων. Αυτό που νιώθω, αναγνώστες μου της Κυριακής, είναι η ανάγκη να εξηγήσω τους λόγους που με οδηγούν να ψηφίσω Όχι, τις προοπτικές που ανοίγει ή κλείνει, κατά τη γνώμη μου, κάθε επιλογή. Και νιώθω αυτή την ανάγκη, καθώς από αυτές τις σελίδες «μιλάμε» μαζί εδώ και δεκαπέντε χρόνια – και τα τελευταία οχτώ χρόνια πολύ τακτικά. Θα σταθώ, λοιπόν, σε τρία σημεία. Και πριν ξεκινήσω θα πω ότι, ανεξάρτητα από τους λόγους που οδήγησαν στο δημοψήφισμα, τα προβλήματά του, τους τακτικισμούς της κυβέρνησης, από τη στιγμή που εξαγγέλθηκε «αυτονομείται» ως γεγονός. Για να το πω απλοποιώντας, η κυβέρνηση μπορεί να το εξήγγειλε για να ξεφύγει από τα αδιέξοδα, ήδη όμως δύο μέρες μετά –ανεξάρτητα από την αφετηρία του, ξαναλέω– είχε πάρει διαστάσεις πανευρωπαϊκής μάχης ενάντια στη λιτότητα και υπέρ της δημοκρατίας.

1. Το Όχι, λοιπόν, για μένα, είναι ένα δεσμός, ένα νεύμα, ένα χέρι που απλώνεται προς τα κινήματα της Ευρώπης, ίσως και του πλανήτη. Το δημοψήφισμα γίνεται εδώ, αλλά δεν είναι θέμα εσωτερικό. Ας φύγουμε μια στιγμή –«νοερά», που έλεγαν παλιότερα– από την Αθήνα, ας πετάξουμε στη Μαδρίτη, τη Βαρκελώνη, το Παρίσι, το Λονδίνο, ας δούμε από εκεί το Ναι και το Όχι. Διαβάστε τι γράφουν οι ξένοι φίλοι και συναγωνιστές μας, στις επόμενες σελίδες των «Ενθεμάτων», ο Ολλανδός Ζερόμ Ρους που ζει στη Φλωρεντία (που τον τελευταίο καιρό έχει εγκατασταθεί στην Αθήνα), η Πορτογαλίδα Καταρίνα Πρίνσιπε που ζει στο Βερολίνο, η Βουλγάρα Μαρία Ιβάντσεβα που ζει στο Δουβλίνο, η Πεϊνέτα από τη Μαδρίτη, η Σάσκια Σάσσεν. Παραθέτω δυο αράδες από το κείμενο της Καταρίνα: «Το να είσαι Νοτιοευρωπαίος σήμερα δεν είναι εύκολο Μας έκαναν φτωχούς, πρεκάριους, νομάδες· ανθρώπους που περιφέρουμε αυτό το βαθύ νοσταλγικό συναίσθημα που εμείς οι Πορτογάλοι αποκαλούμε “saudade”. Αλλά εσείς, οι Έλληνες μας δείξατε κάτι ανεκτίμητο: μας δείξατε ότι αν αντιπαλέψουμε μπορούμε πραγματικά να κερδίσουμε. Μας δείξατε ότι τίποτα σε αυτόν τον κόσμο που κυβερνιέται από τραπεζίτες και οικονομικές ελίτ, τίποτα δεν είναι αναπόφευκτο. Μας διδάσκετε πώς να αγωνιζόμαστε». To Όχι μου, λοιπόν, αισθάνομαι ότι είναι μια ψήφος στην οποία με ωθούν όλοι αυτοί οι ξένοι σύντροφοι, που μας κοιτάζουν στα μάτια, με προσδοκία και αγωνία, από όλο τον πλανήτη. Όλοι οι ξένοι φίλοι και γνωστοί μου θα ψήφιζαν Όχι. Γιατί άραγε; Είναι μόνο η ασφάλεια της απόστασης ή ένας ευρύτερος ορίζοντας που ανοίγει το βλέμμα τους;
2. Με το Όχι η κυβέρνηση μπορεί να συνεχίσει. Και αυτό με καίει (όπως, άλλους τους καίει, ευλόγως, το αντίθετο: να πέσει). Για να συνεχίσει το έργο της (την ιθαγένεια, την ΕΡΤ, το σύμφωνο συμβίωσης τις τομές στο σωφρονιστικό, το μεταναστευτικό, την περίθαλψη στους ανασφάλιστους), αλλά και γιατί η επιστροφή Σαμαρά με ολίγη από ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι μου μοιάζει εφιάλτης. Κι ακόμα, επειδή δεν αντέχουμε τις νουθεσίες των Πιουριφόηδων του 21ιου αιώνα προς στον ελληνικό λαό, να δείξει «σύνεση» και «υπευθυνότητα», να «βάλει πια μυαλό».
3. Ένα ισχυρό Όχι (όπως και ένα ισχυρό Ναι) θα στείλει πολιτικό μήνυμα σε όλους – και τους εταίρους. Βέβαια, με όλη την εμπειρία του προηγούμενου διαστήματος (και την πλήρη διάψευση της λογικής του «έντιμου συμβιβασμού», στην οποία τόσο πίστευε και για την οποία τόσο πάλεψε ο ΣΥΡΙΖΑ, με μηδαμινά αποτελέσματα), όχι απλώς δικαιούμαστε, αλλά επιβάλλεται να αμφιβάλλουμε αν θα οδηγήσει σε λύση· το αυτί των εταίρων μπορεί κάλλιστα (να συνεχίσει) να μην ιδρώνει.

Η Ευρώπη στον λαβύρινθο και η υλική δύναμη των ιδεών

 τoυ Μίχαελ Χόυζερ

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Στο ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδειξε υπέρμετρη αισιοδοξία και επιδόθηκε σε μια σχεδόν αριστερή ρητορική. Στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Οικονομικής Ανάκαμψης (τέλη του 2008), διαβάζουμε: «Η τρέχουσα οικονομική κρίση μάς δίνει την ευκαιρία να δείξουμε ότι η Ευρώπη υπηρετεί καλύτερα τους πολίτες της όταν ως ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της χρησιμοποίει τις στοχευμένες δράσεις. Η Ευρώπη μπορεί να κάνει τη διαφορά. Οι φορείς άσκησης πολιτικής, τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο ευφυής συντονισμός, εμποδίζουν τη διολίσθηση προς μια βαθύτερη ύφεση. Μια Ευρώπη έτοιμη να αναλάβει ταχεία, τολμηρή, φιλόδοξη και καλά στοχευμένη δράση θα είναι μια Ευρώπη ικανή να βάλει φρένο στην ύφεση και να επαναφέρει την ανάπτυξη. Ή θα κολυμπήσουμε μαζί ή θα βουλιάξουμε όλοι. […] Οι θεμελιώδεις αρχές αυτού του σχεδίου είναι η αλληλεγγύη και η κοινωνική δικαιοσύνη. Σε δύσκολους καιρούς, η δράση μας πρέπει να αποσκοπεί στη βοήθεια εκείνων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Να εργαστούμε για την προστασία των θέσεων εργασίας μέσω δράσεων με κοινωνικά κριτήρια». Ποια είναι τα αποτελέσματα, λίγα χρόνια μετά;

Ένα μπερδεμένο κουβάρι

Ανιόλο Μπροντζίνο, «Αλληγορία του χρόνου» (λεπτ.), 1545

Η οικονομική ανάκαμψη δεν έχει επιτευχθεί: το χρέος έχει συσσωρευθεί και η οικονομία της Ευρωζώνης παραμένει στάσιμη. Ακόμα και στις χώρες που έχουν μειώσει τις κρατικές δαπάνες, δύσκολα μπορούμε να μιλάμε για ανάκαμψη. Η υπέρμαχος της λιτότητας Φινλανδία έχει πέσει σε «τριπλή ύφεση», η Μεγάλη Βρετανία αντιμετωπίζει στενότητα, η Ιταλία παρά τις περικοπές δεν μπορεί να σταματήσει την άνοδο του χρέους της. Η Γερμανία είναι η μόνη χώρα που δείχνει κάποια σημάδια ανάκαμψης, αλλά εδώ οι περικοπές δαπανών αντισταθμίζονται από κίνητρα που δεν έχουν θεσπιστεί σε καμία άλλη χώρα, π.χ. επενδύσεις σε υποδομές ή η θέσπιση επιδοτήσεων για την φροντίδα των παιδιών.

«Το καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα»: Δράση-Συνάντηση για τη μετανάστευση στη Μυτιλήνη

Η συνάντηση «Το καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα» πραγματοποιήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2014, στην ακτή Τσαμάκια, στη Μυτιλήνη, από το Caravan Project, σε συνεργασία με το Δίκτυο Νομαδικής Αρχιτεκτονικής

της Ελένης Τζιρτζιλάκη

Από τη δράση-συνάντηση «Το καλό θα ‘ρθει από τη θάλασσα». Φωτογραφία της Ελένης Τζιρτζιλακη

Μυτιλήνη, Νοέμβριος. Στο νησί κυριαρχεί η αίσθηση ότι βρίσκεσαι ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση. Στους δρόμους της πόλης, στην αρχιτεκτονική και τη μουσική της, κυριαρχούν αισθήσεις και ρυθμοί ανάμεσα. Ο τόπος είναι το σμίξιμο των δυο πολιτισμών, υπενθυμίζοντας συχνά τη γοητεία της Ανατολής.
 Εδώ αρχίζει η Ευρώπη, και το σύνορό της βρίσκεται στη θάλασσα. Όταν φτάσει ένας μετανάστης, βρίσκεται πλέον στην Ευρώπη. Η Frontex έχει εγκαταστήσει κλιμάκιο. Αν και το σύνορο στη θάλασσα δεν είναι φράχτης, όπως στον Έβρο, είναι επικίνδυνο, συχνά απροσπέλαστο, ενώ με τις συνθήκες που γίνεται το ταξίδι οι ταξιδιώτες είναι παραδομένοι στην απεραντοσύνη της θάλασσας.

Παιδική ζωγραφιά από τη δράση-συνάντηση «Το καλό θα ‘ρθει από τη θάλασσα». Φωτογραφία της Ελένης Τζιρτζιλάκη

Η δράση-συνάντηση «Το καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα» προσκάλεσε μετανάστες και ντόπιους να βρεθούν μαζί για λίγες ώρες, σαν μια ευχή: μέσα από αυτή εκφράζεται η επιθυμία να αντιστραφεί η σημερινή κατάσταση στο Αιγαίο και άλλες θάλασσες της Μεσογείου, σε νησιά όπως η Μυτιλήνη και η Λαμπεντούζα. Το Αιγαίο βάφεται με αίμα, καθώς αποτελεί μια από τις σημαντικές εισόδους στην Ευρώπη-φρούριο. Σ’ αυτή την κατάσταση εξαίρεσης, τα σώματα στο Αιγαίο χάνουν τη σημασία τους, οι ανθρώπινες ζωές δεν μετρούν, είναι «γυμνές ζωές».
Δεν είναι εύκολο να διασχίσουν τη θάλασσα, πνίγονται σε διαδρομή μιας ώρας που για άλλους είναι καθημερινή ρουτίνα καθώς πετάγονται απέναντι στην Τουρκία για ψώνια κι επιστρέφουν το βράδυ. Η Ευρώπη δεν νοιάζεται για τους μετανάστες· είναι τα σκουπίδια της. Αναζητά τρόπους να τους ξεράσει εδώ, στην αρχή του ταξιδιού, στου Αιγαίου τα νερά. Και η ελληνική κυβέρνηση ακολουθεί τις εντολές.
Τι κάνουν οι κάτοικοι; Πολλούς τους απασχολεί η κατάσταση, κινητοποιούνται, δρουν σε δύσκολες συνθήκες. Μαζί με τους μετανάστες που είχαν ξεσηκωθεί και με τη βοήθεια διεθνών δικτύων ακτιβιστών έκλεισαν το παλιό κέντρο κράτησης στη Παγανή και δημιούργησαν το «Xωριό του όλοι μαζί» (2009-), χωριό αλληλεγγύης και φιλοξενίας, παράδειγμα αυτοοργανωμένου χώρου υποδοχής. Υπάρχουν όμως κι άλλες σημαντικές πρωτοβουλίες μέσα από δίκτυα όπως το Journey Back to Lesvos.  
Πολλοί βοηθάνε ανώνυμα, άλλοι δεν θέλουν να ξέρουν τίποτα, άλλοι το θεωρούν αποκλειστικά τοπικό πρόβλημα και δεν δέχονται πολλές κουβέντες. Μέρα με τη μέρα όμως, ολοένα και περισσότεροι καταλαβαίνουν ότι το ζήτημα δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και την Ευρώπη, είναι παγκόσμιο.

Tο ναυάγιο

της Αναστασίας Θεοδωρίδου

Έργο του Καρλ Σμιτ-Ρότλουφ, 1919

Σάμος, 15.7.2014. Το μεσημέρι της Παρασκευής, 11 Ιουλίου του έτους 2014 , ενημερωθήκαμε για το νέο ναυάγιο με πρόσφυγες έξω από το Καρλόβασι. Η πρώτη σκέψη ήταν να εξασφαλίσουμε ρούχα, γιατί θα ήταν βρεγμένοι και παγωμένοι μετά από ώρες στη θάλασσα. Δεν είχαμε εικόνα για τον αριθμό των ναυαγών, ούτε αν ήταν γυναίκες, άνδρες και παιδιά. Μετά από συνεννόηση με τη Γιασεμώ, μεταφέραμε όσα ρούχα μπορούσαμε από το χαριστικό παζάρι, που λειτουργεί στο στέκι του Συλλόγου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα-Αλληλεγγύη στους Πρόσφυγες.

Το απόγευμα μάθαμε ότι ένα αγόρι δεκαέξι ετών νοσηλευόταν εκτός κινδύνου στην Παθολογική Κλινική και ένα δεκαοχτάχρονο παλικάρι είχε διασωληνωθεί και θα μεταφερόνταν με ΕΚΑΒ στη Μυτιλήνη, διότι δεν υπήρχε κενό κρεβάτι στην εντατική του νοσοκομείου μας. Το βράδυ μαθαίνουμε πως το παλικάρι εξακολουθεί να είναι στη Σάμο. Φεύγουμε για το νοσοκομείο. Ο Νίκος πηγαίνει στην εντατική, εγώ κατευθύνομαι στο χώρο των επειγόντων. Η νοσηλεύτρια, σχεδόν κλαίγοντας, μου λέει πως έφεραν δύο πτώματα, έναν άντρα και μια γυναίκα, τέσσερις που ήταν καλά και έφυγαν, ένας δεκαεξάχρονος νοσηλεύεται στην παθολογική, ένας δεκαοχτάχρονος στην εντατική.

Μπαίνοντας στη μονάδα εντατικής θεραπείας αντικρύζω ένα πανέμορφο αγόρι πάνω σε ένα φορείο, συνδεδεμένο με αναπνευστήρα. Ο Νίκος και η Βάσω συζητάνε κάτι ακαταλαβίστικα για κορεσμό, οξέωση, υπερνατριαιμία. Τους ρωτάω αν θα τα καταφέρει. Τα μασάνε λίγο, αλλά φαίνονται αποφασισμένοι να εξαντλήσουν κάθε δυνατότητα. Η Μαρία άπλωσε τα ρούχα του να στεγνώσουν. Όλη του η περιουσία ένα κινητό, μέσα στο οποίο ήταν κρυμμένα 150 ευρώ και ένα μικρό Κοράνι.

Κοινωνικό Ιατρείο και Φαρμακείο Αθήνας: ένας χρόνος

Το Κοινωνικό Ιατρείο και Φαρμακείο γιορτάζει τον ένα χρόνο του, στην Ταβέρνα της Κοτταρούς στον Κολωνό (Αγίας Σοφίας 43, πρώτη παράλληλη της Κωνσταντινουπόλεως κάτω από τις γραμμές του τρένου, τηλ. 210-5120682), αύριο Δευτέρα 17 Μαρτίου, από τις 9.00 και μετά. Πρόσκληση ενίσχυσης: 20 ευρώ.

του Στρατή Μπουρνάζου

Έργο του Φερνάν Λεζέ

«Μέσα στον πόνο είν’ η χαρά, μες στη χαρά ο πόνος», λέει μια κρητική μαντινάδα. Μου ήρθε αμέσως στο μυαλό, μόλις έκατσα να γράψω για το Κοινωνικό Ιατρείο και Φαρμακείο Αθήνας — κι ας μιλάει ο στίχος για προσωπικούς νταλκάδες και πόνους. Γιατί στον ένα χρόνο της λειτουργίας του Ιατρείου (που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία και στήριξη της Ανοιχτής Πόλης) οι αλληλέγγυοι γιατροί, φαρμακοποιοί και όλοι οι εθελοντές του προσφέρουν φάρμακα, θεραπεία και ανακούφιση σε άνεργους και ανασφάλιστους, σε όσους τη χρειάζονται και έχουν αποκλειστεί από τις δημόσιες δομές υγείας.

Κοιτάζω τα στατιστικά που ετοίμασε η Μαρία Σπηλιωτοπούλου για το διάστημα από τον Φλεβάρη του 2013 μέχρι τον Γενάρη του 2014. Διαβάζω στα πινακάκια και τα διαγράμματα, που έφτιαξε με φροντίδα και αγάπη: ραντεβού: 3.473, ραντεβού οδοντογιατρών: 1.485. Και παρακάτω: 585 Έλληνες, 558 μετανάστες, από 49 χώρες, Αλβανία, Βουλγαρία, Αφγανιστάν, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Γεωργία, Ρουμανία, Μπαγκλαντές, Συρία, Ουκρανία, Μολδαβία, Νιγηρία, Ρωσία, Πολωνία, Ιράκ, Τουρκία, Πακιστάν, Κονγκό, Τυνησία… και ο κατάλογος συνεχίζεται. Ηλικίας ηλικίας 30-50 στην πλειονότητα, λίγο περισσότερες γυναίκες από ό,τι άντρες.

Φασισμός και δημοκρατία

του Γεράσιμου Κουζέλη

Αν σήμερα δημοσιεύουμε με χαρά τον Πρόλογο του βιβλίου του Γ. Κουζέλη Φασισμός και δημοκρατία, που μόλις κυκλοφόρησε από τη νήσο, δεν το κάνουμε –μόνο– επειδή ο συγγραφέας είναι συνεργάτης και φίλος μας καλός. Το κάνουμε κυρίως επειδή αισθανόμαστε τα κείμενα του τόμου και δικά μας. Όχι –μόνο– επειδή τα μισά πρωτοδημοσιεύτηκαν στις σελίδες των «Ενθεμάτων». Αλλά επειδή, όπως λέει ο συγγραφέας, πρόκειται για  «κείμενα πολιτικά, στα οποία όμως διατηρείται η έγνοια για τα θεωρητικά εργαλεία που είναι απαραίτητα στην προσπάθεια ερμηνείας των φαινομένων, αλλά και –κυρίως– στην αναγκαία στήριξη και εμβάθυνση της δημοκρατικής διάστασης των κοινωνικών και πολιτικών μας σχέσεων». Αυτό ακριβώς, δηλαδή, που προσπαθούμε κι εμείς με τις όποιες δυνάμεις μας.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, «Μαρκέλα», 1909-1910

 Το 2014 είναι χρονιά πολιτικά κρίσιμη, όχι μόνο ενόψει εκλογικών αναμετρήσεων αλλά κυρίως ενόψει διαδικασιών που, δρομολογημένες ήδη, αναμένεται να καθορίσουν και πιθανότατα να μεταβάλουν ουσιαστικά τον συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων: από τη δίωξη σε βάρος των στελεχών του ελληνικού ναζισμού έως την ανασύνταξη του προπαγανδιστικού λόγου που καλείται να υποκινήσει (εκ νέου) πολιτικό πανικό, και από την απόπειρα επιβολής συσπειρώσεων που θα επιβραδύνουν ή και θα αποτρέψουν την κατάρρευση της συμμαχίας που βρίσκεται στην εξουσία έως τις δικτυώσεις πρωτοβουλιών που υλοποιούν προτάγματα αλληλεγγύης και δημοκρατικής οργάνωσης, ενώ ταυτoχρόνως αξιώνουν ηγεμονική θέση στο πεδίο των αγωνιστικών κοινωνικών πρακτικών και του δημόσιου χώρου.

Το 2014, εκτός από την επέτειο της έναρξης του «Μεγάλου Πολέμου» –μνήμη στις απίστευτες κι απίστευτα αναίτιες θυσίες στον βωμό του εθνικισμού και του ιμπεριαλισμού, μνήμη στις λαϊκές τάξεις, θύματα της κρίσης και του πολέμου, αλλά και μνήμη στην τελικά χαμένη επανάσταση που τράφηκε από τον πόλεμο και την κρίση–, φέρνει κι εκείνη της μεταπολίτευσης. Η μεταπολίτευση σήμανε βεβαίως την αποκατάσταση της δημοκρατίας μετά την επταετία μιας δικτατορίας, που παρά τις διώξεις, τα βασανιστήρια και τους φόνους απέτυχε να επιβάλει τη φασιστική της λογική. Σήμανε όμως και την ανάδυση ισχυρών και πλειοψηφικών ιδεολογικών ρευμάτων και πρακτικών εγχειρημάτων, που αποσκοπούσαν στην εμβάθυνση της δημοκρατίας υπέρ της λαϊκής έκφρασης και της λαϊκής εκπροσώπησης.

Αλλά κι η χρονιά που πέρασε είχε τις συμβολικές επετείους της. Συνδέθηκε με τα σαράντα χρόνια της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και συνδέθηκε ηχηρά: με το ίδιο το Πολυτεχνείο, όπως και το Πανεπιστήμιο, κλεισμένα από την απόλυση του προσωπικού τους και τη συρρίκνωση του προϋπολογισμού τους, θύματα «εκσυγχρονισμένων» συμφερόντων, θύματα μιας εκστρατείας απαξίωσης της επιστήμης, της έρευνας, της γνώσης και της κριτικής, θύματα ενός πρωτόγνωρου αντιδιαφωτισμού, μιας μνησικακίας στραμμένης εναντίον της σκέψης που έδειχνε να κερδίζει τον αγώνα της δημοκρατίας, θύματα της εκδίκησης της ημιμάθειας.

Το χάσμα π’ άνοιξε ο σεισμός

του Γιάννη Σταφίδα

Δεν χρειάζεται να πούμε πολλά για το τι σημαίνουν, για τους κατοίκους της Κεφαλονιάς, τα χτυπήματα του Εγκέλαδου: φόβο, τρόμο, πόνο, ανατροπή της καθημερινότητας, απώλεια των κόπων μιας ζωής, καταστροφή. Τα λόγια των ανθρώπων, οι εικόνες κτιρίων και προσώπων μας το δείχνουν εύγλωττα. Και, συνάμα, οι σεισμοί, για τους Κεφαλονίτες αλλά και όλους εμάς τους «υπόλοιπους», μας θυμίζουν τι πραγματικά είναι σημαντικό στη ζωή: «καταρχάς, αυτή η ίδια η ζωή· αλλά και όσα τείνουμε να θεωρούμε αυτονόητα, όπως το να έχεις ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι και να μην είσαι έκθετος στη βροχή και το κρύο» (editorial του left.gr, 4.2.2014).

Έργο του Ρόι Λιχτενστάιν, 1979

Για τον σεισμό αυτό καθαυτό δεν μπορεί να κάνει κανείς τίποτα: ούτε να τον αποτρέψει ούτε να προβεί σε αξιόπιστες προγνώσεις. Μπορεί ωστόσο, και πρέπει, να κάνει πολλά, πριν και μετά. Δεν μιλάω σε φιλοσοφικό και υπαρξιακό επίπεδο, για τις σοβαρές αναστοχαστικές διαδικασίες που μπορεί να ανακινήσει ένα τέτοιο σοκ. Μιλάω για ενέργειες πρόληψης, ελαχιστοποίησης των δεινών και αποκατάστασης. Μένω στο «μετά», μια που αυτή την περίοδο διανύουμε, και μένω σε τρεις λέξεις: κράτος, αλληλεγγύη, αυτοοργάνωση.

Ξεκινάω από το κράτος. Τέτοιες μέρες, και ο πιο ακραιφνής αντικρατικιστής γίνεται ένθερμος θιασώτης του κράτους, δεν μπορεί να αρνηθεί τη σημασία του. Ο ρόλος του είναι καθοριστικός, όχι μόνο για την «αποκατάσταση των υλικών ζημιών», μα κυρίως για να ξαναπάρει μπρος μια ολόκληρη κοινωνία, οικονομία, καθημερινότητα. Τέτοιες μέρες, καταρρέουν σαν τραπουλόχαρτα, πιο εύκολα από ό,τι ρίχνει τα κτίρια ο σεισμός, οι διάφορες «προφανείς» –και απολύτως κυνικές– ατομικιστικές αποφάνσεις. Ποιος μπορεί να πει, λ.χ, οι Κεφαλονίτες να βρουν τη λύση μόνοι τους, ότι είναι άξιοι της μοίρας τους ή γιατί να πληρώνουμε όλοι εμείς, αφού ούτε σπίτια έχουμε εκεί ούτε θα πάμε ίσως ποτέ κ.ο.κ; Τέτοιες «σοφίες» (που σε άλλες περιστάσεις ακούγονταν, λ.χ. «γιατί να πληρώνω ΕΡΤ αφού δεν έχω τηλεόραση») φαίνονται εδώ απλώς εξοργιστικές και ανόητες.

Kοινωνικές και χωρικές ανατροπές στην Αθήνα της κρίσης

της Ελένης Πορτάλιου

Μετά τα δακρυγόνα. Ο χορός της χαράς. «Αγανακτισμένοι», Σύνταγμα 2011

Η Αθήνα είναι μια πόλη σε ανθρωπιστική κρίση, σύμφωνα με τον ορισμό των Γιατρών του Κόσμου, που αναφέρεται σε μαζικές καταστάσεις φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Από κοινωνική-χωρική άποψη, η κρίση γίνεται αντιληπτή σε τρία αλληλοσυμπληρούμενα επίπεδα: α) την κοινωνία της πόλης, β) τον δημόσιο και ιδιωτικό αστικό χώρο, γ) την επιτήρηση της πόλης και τη γενικευμένη καταστολή (από την κρατική εξουσία και τις εγκληματικές συμμορίες).

Η φτωχοποίηση της κοινωνίας γενικεύεται και διαρκεί

Η Αθήνα –ειδικότερα το Κέντρο– συγκέντρωνε πάντα ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Άνεργοι, πένητες, άστεγοι, χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, πρόσφυγες και μετανάστες αναζητούσαν στην πόλη κοινωνικές δομές, εργασία, αλληλεγγύη των διερχομένων, γενικότερα στήριξη για την επιβίωσή τους. Σήμερα η κατάσταση αυτή έχει διαχυθεί σε όλο το σώμα της πόλης, αφορώντας ευρύτατα κοινωνικά στρώματα, που παλιότερα διέθεταν τα βασικά προς το ζην ή/και ευημερούσαν.

Ασκήσεις νοημοσύνης και νομιμότητας

Για τις αστυνομικές εφόδους στα κοινωνικά ιατρεία και το νέο μοντέλο διακυβέρνησης

 του Νίκου Σερντεδάκι

Καίτε Κόλβιτς, «Αλληλεγγύη»

Η εισβολή κρατικών οργάνων σε κοινωνικά ιατρεία, όπως και  η επιδίωξη του ΤΑΙΠΕΔ να  εκδιώξει το κοινωνικό ιατρείο του Ελληνικού από το κτίριο όπου στεγάζεται, είναι ασφαλώς γνωστή στους αναγνώστες. Αν επανέρχομαι, στο άνοιγμα του νέου χρόνου, είναι επειδή εκτιμώ ότι έχει μόνιμο περιεχόμενο, ευρύτερη στόχευση και συμβολισμό.

Θυμίζω τα γεγονότα. Στις 24 Οκτωβρίου, δικαστικός, κλιμάκιο του Ελληνικού Οργανισμού Φαρμάκων και αστυνομικοί επέδραμαν στο Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού, επικαλούμενοι ανώνυμη καταγγελία για διακίνηση ναρκωτικών. Εντελώς συμπτωματικά, λίγες ώρες αργότερα, όμοιας σύνθεσης ομάδα εισέβαλε σε κοινωνικό ιατρείο των Γιατρών του Κόσμου, διερευνώντας επώνυμη, αυτή τη φορά, καταγγελία για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών. Η κυβέρνηση, υπό την πίεση  των αντιδράσεων, περιορίστηκε σε μια λιτή ανακοίνωση περί της εύλογης διερεύνησης καταγγελιών για βαριά αδικήματα, σαν να επρόκειτο για  πρακτική ρουτίνας των κρατικών μηχανισμών, ανακοίνωση  η οποία συσκοτίζει μάλλον παρά ξεδιαλύνει τα συμβάντα. Ας κάνουμε δυο υποθέσεις.

Δίκτυα αλληλεγγύης: το επόμενο βήμα

της Χριστίνας Τσαμουρά

Έργο του Λάρρυ Ρίβερς, 1994

Ζούμε, εδώ και λίγο καιρό, μια πρωτόγνωρη άνθηση αυτοοργανωμένων συλλογικοτήτων με αντικείμενο την έμπρακτη και άμεση κοινωνική αλληλεγγύη, προϊόν του «εθελοντικού μόχθου» εκατοντάδων ανθρώπων που ως τώρα «δεν είχαν ιδέα απ’ αυτά». Αποδείχτηκαν, λοιπόν, πάρα πολλοί εκείνοι κι εκείνες που αντιλήφθηκαν πως, παράλληλα με τους αγώνες για ανατροπή των μνημονιακών πολιτικών και όσων τις υπηρετούν, τα θύματα των πολιτικών αυτών πρέπει να αλληλοστηρίζονται εδώ και τώρα — και όχι η «σωτηρία» τους να παραπέμπεται στωικά σε κάποιο απώτερο «λαϊκό/εργατικό/αταξικό» μέλλον. Αμέτρητα σχήματα γεννήθηκαν την τελευταία τριετία ανά την Ελλάδα, (αυτο)οργανώθηκαν στη βάση των συνελεύσεων των μελών τους και κατάφεραν να κάνουν πράξη κάτι που φαινόταν ακατόρθωτο: να προσφέρουν με συνέπεια και σταθερότητα εντελώς δωρεάν τροφή, φάρμακα, ενισχυτική διδασκαλία, ψυχαγωγία.