Ο Σίσι στο Λονδίνο

Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι: Ο δικτάτωρ περιοδεύει-2

του Τζακ Σένκερ

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Ο Σίσι ταξιδεύει αυτό το διάστημα σε όλο τον κόσμο, σε μια προσπάθεια να πετύχει για τον εαυτό του διεθνή νομιμοποίηση, κάτι στο οποίο η βρετανική κυβέρνηση είναι πρόθυμη να βοηθήσει.

Σκίτσο του Randall Enos (Cagle Cartoons)

Το καλοκαίρι του 2013, ο στρατηγός Σίσι, Υπουργός Άμυνας, ανέτρεψε τον πρόεδρο που τον υπουργοποίησε και υπό την υψηλή εποπτεία του διεξήχθη μια σφαγή των υποστηρικτών των Αδελφών Μουσουλμάνων που είχαν στρατοπεδεύσει στις πλατείες του Καΐρου Ράμπαα και Νάντα. Το Human Rights Watch την περιέγραψε ως «μια από τις μεγαλύτερες μαζικές δολοφονίες διαδηλωτών στον κόσμο σε μία μόνο ημέρα στην πρόσφατη ιστορία».

Κόκκινα χαλιά για όλους;

Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι: Ο δικτάτωρ περιοδεύει-1

της Κεϊτ Άλλεν

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Δεν είμαι σίγουρος τι συμφωνία έχει κάνει ο Ντέιβιντ Κάμερον με τα καθαριστήρια που συνεργάζονται με την Ντάουνινγκ Στριτ, αλλά σίγουρα οι όροι θα είναι συμφέροντες. Διότι, αμέσως μετά το στρώσιμο ενός ολοκαίνουριου κόκκινου χαλιού για τον κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, αυτό ξαναστρώθηκε. Τούτη τη φορά ήταν ο Αιγύπτιος –πρώην επικεφαλής του στρατού που έγινε πρόεδρος– Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι εκείνος που περπάτησε στο κατακόκκινο βελούδο.

Σκίτσο του Carlos Latuff

Ο Σίσι δεν έτυχε της πολυτέλειας των πέντε αστέρων, με χρυσές άμαξες και επίσημο δείπνο, όπως ο Σι, αλλά αποτέλεσε έναν ακόμα ευπρόσδεκτο φιλοξενούμενο στο Λονδίνο. Πολύ πιθανό να ακούσουμε από τον αρ. 10 της Ντάουνινγκ Στριτ ότι η επίσκεψη θα συμβάλει στην ενίσχυση της συμμαχίας εναντίον του ISIS και άλλων απειλών στην περιοχή, αυτών που το αιγυπτιακό πρακτορείο ειδήσεων ΜΕΝΑ έχει ονομάσει «διευρυμένο κύκλο τρομοκρατίας και εξτρεμισμού». Και, όπως πάντα, θα γίνει ασφαλώς λόγος για το εμπόριο, με το Υπουργείο Εξωτερικών να εξαίρει το γεγονός ότι η χρηματιστηριακή αγορά της Αιγύπτου «ήταν η αγορά με τις καλύτερες επιδόσεις στην περιοχή», πέρσι.

Τι γίνεται όμως με ένα όχι και τόσο ευχάριστο θέμα, τα ανθρώπινα δικαιώματα; Εδώ υπάρχει μια πληθώρα θεμάτων συζήτησης του Κάμερον με τον Αιγύπτιο ηγέτη. Θα μπορούσε να ξεκινήσει χαιρετίζοντας την απελευθέρωση των φυλακισμένων δημοσιογράφων του Al Jazeera, Μπάχερ Μοχάμεντ και Μοχάμεντ Φάχμι τον Σεπτέμβριο, καθώς και των δεκάδων άλλων πολιτικών κρατουμένων που τους δόθηκε χάρη όσο διαρκούσε το φετινό Μπαϊράμι.

Συρία: Το αντίθετο της σιωπής

της Άμαλ Χανάνο

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

Άμαλ Χανάνο είναι το ψευδώνυμο μιας συριοαμερικανίδας συγγραφέως και μπλόγκερ.  Η Χανάνο επισκέφθηκε το καλοκαίρι του 2011 το Χαλέπι, την πόλη  όπου γεννήθηκε. Τις φλογερές εντυπώσεις και τις σκέψεις της, λίγο μετά την Αραβική Άνοιξη, κατέγραψε σε ένα ημερολόγιο που δημοσίευσε σε δώδεκα συνέχειες στο σάιτ jadaliyya (www.jadaliyya.com). Από καιρό θέλαμε, και έπρεπε να δημοσιεύσουμε, αποσπάσματα. Το κάνουμε σήμερα, τη στιγμή που η κατάσταση στη Συρία έχει πάρει δραματική τροπή, παραθέτοντας το ακροτελεύτιο κομμάτι.

***

Ταρτούς, Συρία, 2007. Φωτογραφία της Λαρίσα Κορόμποβα, από το flickr

Η  ανθοφορία της Αραβικής Άνοιξης, που τόσες ελπίδες γέννησε, μάς έδωσε ένα ματωμένο καλοκαίρι. Και τώρα, το καλοκαίρι αργοσβήνει δραματικά, καθώς το φεγγάρι  του Ραμαζανιού εξαφανίζεται σιγά σιγά. Αλλά, πριν  το τέλος, λίγα λόγια για την αρχή, τα δεκαπέντε παιδιά από την Νταράα, τους γενναίους δικούς μας Μπουαζίζι,* που τόλμησαν να ονειρευτούν ένα μεγάλο όνειρο για όλους τους Σύριους: έγραψαν, τον Μάρτιο στους τοίχους του σχολείου τους: «Ο λαός θέλει την ανατροπή του καθεστώτος». Ίσως οι πιο αληθινές λέξεις που έχουν γράψει όλα τα παιδιά της Συρίας, εδώ και 48 χρόνια. Φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, τους έβγαλαν τα νύχια, ενώ οι απελπισμένοι γονείς τους ικέτευαν για την απελευθέρωση των παιδιών τους. Το έγκλημά τους; Έγραψαν τα λόγια που άκουγαν για εβδομάδες στις τηλεοράσεις, που αντηχούσαν στην Τυνησία και την Αίγυπτο, τα λόγια που είχαν ακούσει να προφέρουν ψιθυριστά οι γονείς τους, πίσω από κλειστές πόρτες και σφραγισμένα παράθυρα. Ήξεραν ότι τα ψεύτικα χαμόγελα που έπρεπε να φορέσουν στο σχολείο δεν ταίριαζαν μ’ αυτές τις λέξεις.  Ήξεραν ότι η Συρία δεν ήταν πλέον ένα μέρος που μπορούσες να παίζεις με λόγια ψεύτικα. Αρνήθηκαν να ζουν σ’ έναν απατηλό κόσμο. Ανέσυραν λοιπόν αυτά τα λόγια από το σκοτάδι και τη σιωπή, σημαδεύοντας τους πέτρινους τοίχους για πάντα. Αυτά τα όμορφα παιδιά, αυτοί οι θαρραλέοι ήρωές μας, πυροδότησαν μια επανάσταση.

Το νέο αιγυπτιακό Σύνταγμα: προβλήματα και ισορροπίες

του Γιάννη Πλάκα

Πρωτοσέλιδα αιγυπτιακών εφημερίδων διαμαρτύρονται για την μη διασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης στο Νέο Σύνταγμα

Η πολιτική κρίση των τελευταίων εβδομάδων στην Αίγυπτο φαίνεται πως έλαβε τέλος, προσώρας τουλάχιστον, με την έγκριση του Συντάγματος διαμέσου του δημοψηφίσματος. Τι σηματοδοτεί όμως το νέο Σύνταγμα για την καθημερινότητα του Αιγύπτιου πολίτη και ποιες είναι οι πολιτικές ισορροπίες που οδήγησαν σ’ αυτό;

 Ένα ελλιπές Σύνταγμα. Το συνταγματικό κείμενο που μόλις εγκρίθηκε εμφανίζει μια σειρά παραλείψεις και ατέλειες σε μεγάλη γκάμα θεμάτων. Η ελευθερία της έκφρασης, παρότι κατοχυρώνεται στο άρθρο 81, περιορίζεται από τα άρθρα 41 και κυρίως 31, που απαγορεύουν τη βλασφημία εναντίον του προφήτη και την προσβολή του ατόμου. Σύμφωνα με το Human Rights Watch, αυτά τα άρθρα έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για την ποινική δίωξη πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης, ενώ από τη στιγμή που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο πρόεδρος Μόρσι οι ποινικές διώξεις πολιτών με βάση το αιτιολογικό της προσβολής του προέδρου ή της δικαιοσύνης έχουν αυξηθεί.[1] Παρόμοια προβλήματα υπάρχουν και με τα ΜΜΕ: το άρθρο 48 προβλέπει τη δυνατότητα διακοπής της λειτουργίας ενός μέσου ενημέρωσης ύστερα από δικαστική απόφαση, εφόσον κάποιος από τους εργαζόμενους σε αυτό παραβίασε κάτι από όσα προβλέπει το παραπάνω άρθρο. Η μετατροπή της ατομικής ευθύνης κάθε δημοσιογράφου σε συλλογική, δημιουργώντας ευρύτερες συνέπειες από την πιθανή διακοπή λειτουργίας του και στους υπόλοιπους εργαζομένους, αποτελεί  βασικό ανασχετικό παράγοντα στην ελευθερία του Τύπου, σύμφωνα με το συνδικάτο των δημοσιογράφων της χώρας.[2]

Συ-στάσεις

της Φωτεινής Τσιμπιρίδου και του Μιχάλη Μπαρτσίδη

Δύο βιβλία ως ενότητα που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τις παγκόσμιες πολιτισμικές συγκρούσεις αλλά και το ιστορικό βάθος, ειδικά, της Αραβικής Άνοιξης ως διεκδίκησης μιας νέας αρετής πολιτειότητας.

Talal Asad, Formations of the Secular. Christianity, Islam, Modernity. Stanford University Press 2003. Με αφορμή την πρωτοποριακή μελέτη του διακεκριμένου καθηγητή ανθρωπολογίας στο CUNY Τalal Asad έχει αρχίσει μια πολύ ενδιαφέρουσα διεπιστημονική συζήτηση, γεγονός που κρατά τη μελέτη του 2003 εξαιρετικά επίκαιρη. Ανθρωπολόγοι, φιλόσοφοι, κοινωνιολόγοι της θρησκείας και ιστορικοί αναζητούν τις σημασίες της θρησκείας και της θρησκευτικής εμπειρίας, τα όρια της δυτικής νεωτερικότητας και εκκοσμίκευσης (D. Scott, C. Hirschkind (eds), Powers of the secular Modern. Talal Asad and its interlocutors, Stanford U.P. 2006 και C. Calhoun, M. Juergensmeyer, J.VanAntwerpen (eds), Rethinking Secularism. Oxford U.P. 2011), αλλά και την αποτελεσματικότητα της ίδιας κριτικής σε παγκοσμιοτοπικά συμφραζόμενα (T.Asad, W.Brown, J. Butler, S. Mahmood, Is critique secular? Blasphemy, Injury and Free Speech. University of California Press, 2009). Η συζήτηση διευρύνει το πεδίο όπου οι γνωσιακές έννοιες και οι καθολικές αξίες αντιμετωπίζονται ως ηγεμονικές κατηγορίες και αναζητούνται τρόποι διαχείρισης τους εκ μέρους των υποκειμένων. Σε αυτό το πλαίσιο τα όρια της θρησκευτικής ανοχής, της διαπολιτισμικής συνύπαρξης και της πολιτειακής αρετής στη δημοκρατία δεν μπορεί να προσδιορίζονται μόνο από τις τεχνολογίες του δυτικού ορθολογισμού που δίνει βαρύτητα στο πνεύμα, αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνουν, όπου η περίσταση το απαιτεί, και τις ενσώματες εμπειρίες τελετουργικής επιτέλεσης.

                                                        Φωτεινή Τσιμπιρίδου

Etienne Balibar, Saeculum, Culture, religion, idéologie, Galilée, Παρίσι, Οκτώβριος 2012. Εντελώς φρέσκο βιβλίο του Μπαλιμπάρ, ανάλυση και τοποθέτηση στο καθόλου εύκολο πρόβλημα της άρθρωσης κοσμοπολιτισμού και εκκοσμίκευσης. Οι δυσκολίες αφορούν στην υπέρβαση του ευρωκεντρισμού, στην επεξεργασία μιας σύνθετης προβληματικής της παγκόσμιας ιδιότητας του πολίτη, στην επινόηση μιας «κοσμικής» δημόσιας σφαίρας χωρίς την αφελή πεποίθηση ότι τελειώνει κανείς με τις θρησκείες. Ετυμολογικά, saeculum είναι το αρχαιοελληνικό αιών(siècle) που σημαίνει «χρόνος του κόσμου»(monde) και όχι «Κόσμος» ως «δημιουργία» του Θεού(mundus, universum).

Συρία: το δράμα ενός λαού

του Γιάννη Πλάκα

Σουβενίρ με τον Άσαντ, από μαγαζί της Δαμασκού. Φωτογραφία του Τζόναθαν Κλαρκ, από το flickr, 2005

Ένας χρόνο μετά το πρώτο ξέσπασμα της εξέγερσης στη Συρία, η χώρα βυθίζεται στον φαύλο κύκλο της βίας, βαδίζοντας αργά σε έναν εμφύλιο που θα καταστρέψει και τους τελευταίους εναπομείναντες συνεκτικούς δεσμούς της κοινωνίας. Το αδιέξοδο οφείλεται στο γεγονός ότι καμία από τις δυο πλευρές δεν είναι σε θέση να κερδίσει ταυτόχρονα τόσο τη στρατιωτική υπεροχή στο πεδίο της μάχης όσο και την πολιτική ηγεμονία που θα της επιτρέψει να ασκήσει τη διακυβέρνηση.

Η μάχη επιβίωσης του καθεστώτος. Το καθεστώς Άσαντ βρίσκεται στην δυσκολότερη ίσως καμπή της ιστορίας του. Χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα, δίνει μια μάχη ζωής και θανάτου. Τη μάχη αυτή τη δίνει όχι μόνο η οικογένεια Άσαντ, αλλά και όλες οι συνιστώσες που συναπαρτίζουν το καθεστώς. Πρώτη και σημαντικότερη, τα ανώτερα κλιμάκια του στρατού που προέρχονται κατά πλειοψηφία από την αλεβίτικη μειονότητα της χώρας, μειονότητα από την οποία προέρχεται και η οικογένεια Άσαντ. Στον σκληρό πυρήνα του καθεστώτος ανήκουν επίσης η ηγεσία και πολλά στελέχη των υπηρεσιών ασφαλείας, υπηρεσιών που και ελέγχουν τα πάντα, σε κάθε γωνιά της συριακής επικράτειας. Τέλος, συνδεδεμένη με το καθεστώς είναι και η μεσαία τάξη που δημιουργήθηκε με την εύνοιά του τις τελευταίες δεκαετίες, η οποία αποτελείται από πολλούς σουνίτες και χριστιανούς επιχειρηματίες και εμπόρους. Η μεσαία αυτή τάξη έχει ως βάση της τα αστικά κέντρα της Δαμασκού και του Χαλεπιού και φοβάται ότι η πιθανή αλλαγή καθεστώτος θα σημάνει την απώλεια των προνομίων που απολαμβάνει. Καθώς όλες αυτές οι συνιστώσες μόνο να χάσουν είχαν από την πτώση του καθεστώτος, δεν διαφοροποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, όπως συνέβη στην Αίγυπτο και στην Τυνησία, με αποτέλεσμα το καθεστώς να εμφανίζεται συμπαγές στην πολιτική της καταστολής της εξέγερσης.[1]

   Μαζί με το καθεστώς συμπαρατάσσεται, ηθελημένα ή άθελα της, η αλεβιτική μειονότητα της χώρας. Η μειονότητα αυτή έχει κάθε λόγο να φοβάται για τη θέση της στη μετά Άσαντ Συρία, καθώς ταυτίζεται, σε επίπεδο της κοινής συνείδησης, με το καταπιεστικό καθεστώς, και μάλιστα με τις πιο βίαιες και τρομοκρατικές εκφάνσεις του, τις Αλ Σαμπίχα. Οι τελευταίες είναι παραστρατιωτικές αλεβιτικές οργανώσεις, πιστές στο καθεστώς, που το έχουν βοηθήσει σε κρίσιμες καμπές της ιστορίας του (λιβανικός πόλεμος, εξέγερση του 1982). Με την ανοχή του καθεστώτος, οι οργανώσεις αυτές ελέγχουν την παραοικονομία της χώρας και συνδέονται με κυκλώματα εκβιασμού και προστασίας της νύχτας. Ως άλλοι πραιτωριανοί του καθεστώτος ενεπλάκησαν στην καταστολή της αντιπολίτευσης, και κατηγορούνται «για πυροβολισμούς αθώων διαδηλωτών, σωρεία βίαιων πράξεων και σκληρά εγκλήματα σε αρκετές περιφέρειες, όπως Μπανιάς, Λατάκια, Χομς και Νταραά».[2] Όλα αυτά τρομοκρατούν τους Αλεβίτες, που φοβούνται μια πιθανή αντεκδίκηση των σουνιτών εις βάρος τους, και τους οδηγούν να στηρίξουν το καθεστώς. Παρόμοια συμπεριφορά έχουν και άλλες μειονότητες της χώρας (π.χ. χριστιανική), που μπορεί να μην εμπλέκονται άμεσα στην καταστολή εναντίον της σουνιτικής κατά βάση αντιπολίτευσης, έχουν όμως δυσάρεστες εμπειρίες από την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από την παλαιά σουνιτική ελίτ της προ-Μπάαθ εποχής (παραγκωνισμός) και δεν θέλουν την επιστροφή σε αυτή.

   Έχοντας τη στήριξη, ή τουλάχιστον την ανοχή, των παραπάνω κοινωνικών ομάδων, το καθεστώς επιδίδεται σε μια διπλή πολιτική: καταρχάς της καταστολής της αντιπολίτευσης και τρομοκράτησης του πληθυσμού και στη συνέχεια της προβολής της δικής του μεταρρυθμιστικής ατζέντας. Για την καταστολή χρησιμοποιήθηκαν οι τακτικές δυνάμεις του συριακού στρατού με χρήση πυροβολικού και τεθωρακισμένων, ελεύθεροι σκοπευτές και παραστρατιωτικές ομάδες. Το παραπάνω πλέγμα δυνάμεων στρέφεται όχι μόνο εναντίον των ένοπλων δυνάμεων της αντιπολίτευσης, αλλά και άοπλων διαδηλωτών, γεμίζοντας τους δρόμους θύματα και σπέρνοντας τον τρόμο στην κοινωνία. Τρόμο ο οποίος ενισχύεται ποικιλοτρόπως και από την προπαγανδιστική μηχανή του καθεστώτος, το οποίο άλλοτε με την ανάρτηση πανό που προειδοποιούν τους πολίτες για ανεξέλεγκτες συγκρούσεις σε περίπτωση συνέχισης της «ανωμαλίας», και άλλοτε με την εμφάνιση κατασκευασμένων εικόνων περί δήθεν συγκέντρωσης όπλων σε τζαμιά από σουνίτες με στόχο την εγκαθίδρυση ισλαμικού χαλιφάτου, πολώνει τις σχέσεις των κοινοτήτων και συσπειρώνει τις μειονότητες γύρω του.[3]

Σχετικά με τη Συρία

του Αλεν Γκρες

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Αφίσα του freestyle (Μichael Thompson) από το flickr

Την εξέγερση στη Συρία τη γέννησαν οι ίδιες αιτίες που προκάλεσαν τα

κινήματα αμφισβήτησης, από το Μαρόκο μέχρι το Ιράκ:

* η απόρριψη ενός αυταρχικού καθεστώτος, της απόλυτης εξουσίας του κράτους και των κρατικών δυνάμεων καταστολής, καθώς και της θεσμοποίησης των βασανιστηρίων

* η εκτεταμένη διαφθορά –το οικονομικό άνοιγμα (που εν πολλοίς ενθαρρύνεται από τη Δύση) που οδήγησε στην οικειοποίηση του εθνικού πλούτου από μια μαφία στοιχισμένη γύρω από τον αρχηγό του κράτους–, ο επιδεικτικός πλούτος μιας μικρής κάστας, σε απόλυτη αντίθεση με την εντυπωσιακή φτώχεια και σε συνδυασμό με την υποχώρηση του κοινωνικού κράτους (κάτι που επίσης επιθυμούν οι Δυτικοί σύμβουλοι)

*  το βάρος της νεότητας. Η πιο πολυάριθμη γενιά της Ιστορίας ενηλικιώνεται σε όλα τα αραβικά κράτη, μη διαθέτοντας, παρά τη σχετικά καλύτερή της μόρφωση, τα μέσα εισδοχής στην κοινωνία –όσον αφορά την εργασία, αλλά και την ανάληψη ευθυνών– στο μέτρο των προσδοκιών της.

Τι συμβαίνει όμως στη Συρία; Ο πρόεδρος Μπασάρ Aλ-Ασαντ, ο οποίος κατείχε αρχικά ένα κάποιο κεφάλαιο δημοφιλίας, θεώρησε ότι η πολιτική της χώρας του στην περιφέρειά της (αντίθεση με το Ισραήλ και στις πολιτικές των ΗΠΑ) θα τον έθετε στο απυρόβλητο. Πλανήθηκε πλήρως, και στη συνέχεια προσπάθησε να παρουσιάσει την ειρηνική διαμαρτυρία ως στρατιωτικοποιημένη, καθοδηγούμενη από το εξωτερικό, με στόχο την εξαφάνιση ενός καθεστώτος που αντιτίθεται στις ισραηλινές και αμερικανικές φιλοδοξίες. Αρνούμενος να επιχειρήσει σοβαρές μεταρρυθμίσεις και διάλογο με την αντιπολίτευση, καταστέλλοντας αδιακρίτως με βία τις διαδηλώσεις (που παρέμεναν κατά κύριο λόγο ειρηνικές), με τα γενικευμένα βασανιστήρια, συνέβαλε στην αύξηση της βιαιότητας και στο πέρασμα μιας μερίδας της αντιπολίτευσης στον ένοπλο αγώνα· κατάφερε, με μια κίνηση, να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την εξωτερική ανάμιξη που προσπαθούσε να αποφύγει (βλ. «Jours de tourmente en Syrie», Le Monde diplomatique, Αύγουστος 2011). Επίσης, εξυπηρέτησε τα σχέδια εκείνων που δεν προσβλέπουν στη μεταρρύθμιση (ούτε προφανώς στη δημιουργία ενός δημοκρατικού καθεστώτος), αλλά προετοιμάζουν την επίθεση ενάντια στο Ιράν και φιλοδοξούν να ρίξουν καταρχάς τον κυριότερο άραβα σύμμαχό του.

Ποιος μπορεί πραγματικά να πιστέψει, έστω και για ένα δευτερόλεπτο, ότι το σαουδαραβικό καθεστώς, ένα καθεστώς που δεν αναγνωρίζει στο εσωτερικό του καμιά διαδικασία εκλογής, επιδιώκει να εγκαθιδρύσει τη δημοκρατία στη Δαμασκό, Ένα καθεστώς, ο υπουργός Εσωτερικών του οποίου μόλις διακήρυξε ότι οι διαδηλώσεις στα ανατολικά της χώρας συνιστούν «μια νέα μορφή τρομοκρατίας»;

Ποιος μπορεί να πιστέψει πως η ελευθερία είναι το κίνητρο πίσω από τις διακηρύξεις των ΗΠΑ, της χώρας που δεν διστάζει να αποστείλει στη Συρία για ανάκριση «τρομοκράτες» που έχει συλλάβει η ίδια (πρακτική που στα αγγλικά είναι γνωστή ως derendition), ακριβώς επειδή σε αυτή τη χώρα χρησιμοποιούνται τα βασανιστήρια;

Ποιος μπορεί να πιστέψει πως η δημοκρατία είναι η έγνοια του Νικολά Σαρκοζί, που υποδεχόταν τον Μπασάρ Αλ-Άσαντ στο Παρίσι τον Ιούλιο του 2008 και του ανταπέδιδε την επίσκεψη τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, υποστήριζε τους δικτάτορες της Τυνησίας και της Αιγύπτου και δεν ξεστόμιζε λέξη για τη σφαγή στη Γάζα μετά την ισραηλινή εισβολή τον Δεκέμβρη του 2008; Μια μικρή αξιοσημείωτη λεπτομέρεια: εκείνη την εποχή, οι δημοσιογράφοι της Le Figaro είχαν λάβει εντολές από την αρχισυνταξία τους να μην αναφέρονται ή υπονοούν επ’ ουδενί στα άρθρα τους τούς πολιτικούς κρατούμενους στη Συρία.

Αίγυπτος: η υποκριτική κραυγή για τα δικαιώματα των γυναικών

της Σόνιας Τσέκρι

μετάφραση: Ίων Δραγουμάνος

Φωτογραφίες της Ιρανής φωτογράφου Shadi Ghadirian, από τη σειρά Like Every Day.

Οι πιο ριζοσπάστες θέλουν να ανακηρύξουν το μπλε εσώρουχο σε σύμβολο της επανάστασης. Όταν οι στρατιώτες στην πλατεία Ταχρίρ έσκισαν τα ρούχα μιας μαντιλοφόρας γυναίκας, την ξεγύμνωσαν, την έδειραν μέχρι αναισθησίας και την κλωτσούσαν στο στήθος, φάνηκε, σαν μπλε κεραυνός, το σουτιέν της. Το εσώρουχο μιας ηρωίδας, είπαν. Άλλοι το προχώρησαν παραπέρα: ένας γελοιογράφος σκιτσάρισε τη γυναίκα τυλιγμένη με τη σημαία, περικυκλωμένη από γυμνούς άντρες έτοιμους να βιαιοπραγήσουν. Η Αίγυπτος ντροπιάστηκε, ήταν το μήνυμα. Αυτό που κάνετε στις γυναίκες της Αιγύπτου το υφίσταται ολόκληρη τη χώρα.

Τους τελευταίους δέκα μήνες, καμιά άλλη είδηση από την Αίγυπτο –ούτε ο θάνατος χριστιανών διαδηλωτών, ούτε η καταδίκη μπλόγκερς, ούτε η ανάμιξη του στρατού στη δικαιοσύνη– δεν προκάλεσε τόσο μεγάλη και τόσο οξεία κριτική στο εξωτερικό όπως οι εικόνες στρατιωτών που σέρνουν μια γυναίκα απ’ τα μαλλιά πάνω στην άσφαλτο. Η υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρυ Κλίντον, μίλησε για «συστηματική ταπείνωση» των αιγύπτιων γυναικών, για «απαξίωση της επανάστασης», ντροπή για το κράτος και το στρατό του. Και η Αίγυπτος όμως είναι εξοργισμένη. Σε μια διαδήλωση στην πλατεία Ταχρίρ, οι γυναίκες προειδοποίησαν ότι η τιμή τους αποτελεί «κόκκινη γραμμή». Το κυβερνών στρατιωτικό συμβούλιο, σε μια ξαφνική κρίση ευθιξίας, εξέφρασε τη λύπη του για την προσβολή της τιμής των «σπουδαίων γυναικών της Αιγύπτου».

Εδώ κρύβεται πολλή υποκρισία, όπως συμβαίνει συχνά σε θέματα τιμής και σεξουαλικότητας. Πολλοί άνθρωποι στη Δύση θεωρούσαν το ισλάμ διαβόητο για τη στάση του απέναντι στις γυναίκες — τέτοια ακραία επεισόδια δίνουν τώρα κι άλλες αφορμές. Οι ακτιβιστές της πλατείας Ταχρίρ εξοργίζονται δημοσίως, ελπίζουν όμως κρυφά ότι η επίθεση σε μια μαντιλοφόρα γυναίκα θα βγάλει τους ισλαμιστές στο δρόμο για να παλέψουν ενάντια στο στρατό, και ότι οι πορείες των γυναικών θα δώσουν νέα ώθηση στο κίνημα που ατονεί. Κανείς όμως δεν λέει όμως ότι τις γυναίκες στην Ταχρίρ τις χουφτώνουν και τις ταπεινώνουν, ότι οι γυναίκες καταγγέλουν εδώ και χρόνια τις παρενοχλήσεις εις βάρος τους, ότι στην Αίγυπτο η ενδοοικογενειακή βία είναι τόσο διαδεδομένη όσο και ο αναλφαβητισμός, με δυο λόγια, ότι η προστασία της τιμής και της αξιοπρέπειας της Αιγύπτιας είναι μια συλλογική αυταπάτη.

Ακόμη πιο παράλογες φαίνονται οι «υποκλίσεις» των στρατηγών. Το στρατιωτικό συμβούλιο κατήργησε στην πράξη την ποσόστωση των γυναικών στις βουλευτικές εκλογές και ορίζει το ένα μετά το άλλο τα υπηρεσιακά υπουργικά συμβούλια, στα οποία δεν συμμετέχει σχεδόν καμία γυναίκα. Εδώ και μήνες ο στρατός δυσφημεί τους διαδηλωτές, χαρακτηρίζοντας τους άντρες εγκληματίες ή σπιούνους και τις γυναίκες πρόσωπα αμφίβολης ηθικής, που πρέπει να ταπεινώνονται με τα ανατριχιαστικά «τεστ παρθενίας». Με τους όρους της πατριαρχικής κοινωνίας, η βία κατά των γυναικών πλήττει την ηθική αξιοπιστία των συζύγων, των πατεράδων και των αδερφών τους, που δεν στάθηκαν ικανοί να τις προστατέψουν και να διαφυλάξουν την τιμή τους. Ακόμη και ο αγώνας για τη γυναικεία τιμή επιβεβαιώνει, με σκοτεινό τρόπο, ακριβώς τις ίδιες αντιλήψεις: η γυναίκα ως κτήμα, η γυναίκα ως πεδίο μάχης.