Η μακρά επαναστατική άνοιξη και οι όψεις της αιγυπτιακής ριζοσπαστικοποίησης

του Ιχάμπ Σαμπάνα

Η αιγυπτιακή επανάσταση οδεύει προς τον πρώτο της χρόνο και βρίσκεται ίσως στην πιο κρίσιμη και καθοριστική της καμπή. Είναι η περίοδος των εκλογών, η οποία αναδεικνύει μια αδιαμφισβήτητη άνοδο των ισλαμιστών –πέρα από κάθε προσδοκία–, η περίοδος της μεταστροφής της κοινής γνώμης με την ιδεολογική καθοδήγηση των μίντια, εναντίον των συνεχιζόμενων διαδηλώσεων που αμφισβητούν την στρατιωτική εξουσία, αλλά και η περίοδος της προσπάθειας των προοδευτικών και κοσμικών δυνάμεων για αλλαγή των συσχετισμών, όχι μόνο σε επίπεδο εκλογικών αποτελεσμάτων και πολιτικής αντιπροσώπευσης, αλλά και σε επίπεδο συνειδησιακό. Ωστόσο, εδώ θα προσπαθήσω να σταθώ σε μια άλλη όψη του αιγυπτιακού μωσαϊκού, επικεντρωνόμενος στη ριζοσπαστικοποίηση της «μειοψηφούσας» πλειοψηφίας, των γυναικών.

Πριν από τρεις εβδομάδες, την Παρασκευή 23 του Δεκέμβρη, η πλατεία Ταχρίρ γέμισε με χιλιάδες κόσμο που διαδήλωνε, για ακόμη μια φορά, την αντίθεσή του στην στρατιωτική χούντα του SCAF και την άγρια καταστολή των διαδηλώσεων, που από τις 16 έως τις 19 Δεκέμβρη, στην οδό Κασρ αλ-Εν, άφησε 15 νεκρούς διαδηλωτές. Οι παρασκευιάτικες διαδηλώσεις και η σκληρή και αναίτια καταστολή τους δεν αποτελούν κάτι το πρωτόγνωρο για την Αίγυπτο και τις αραβικές χώρες εν γένει. Συμβαίνουν, μάλιστα, με πολύ μεγάλη συχνότητα. Το πρωτόγνωρο αυτή τη φορά ήταν το μήνυμα της συγκεκριμένης διαδήλωσης, «Αποκατάσταση της γυναικείας τιμής», αλλά και η άνευ προηγουμένου συμμετοχή των γυναικών στη διαδήλωση. Το περιεχόμενο της διαδήλωσης, στην οποία είχαν καλέσει πλήθος γυναικείων οργανώσεων (όπως η Nazra) και πολιτικών συλλογικοτήτων, ήταν η αντίθεση στην κλιμακούμενη βία εναντίον των γυναικών από το στρατιωτικό καθεστώς και στη διαπόμπευση μιας διαδηλώτριας στην οποία επιτέθηκαν οι δυνάμεις ασφαλείας, σκίζοντάς της τα ρούχα και κλωτσώντας την στο στήθος με τα άρβυλα. Αξίζει να σημειώσω στο σημείο αυτό πως, αν και οι εικόνες έκαναν τον γύρο του κόσμου και είναι αποκαλυπτικές, οι σκηνές στις οποίες δεν επικέντρωσαν πολλοί είναι εκείνες πριν από τον ξυλοδαρμό της κοπέλας: εμφανίζεται λοιπόν η κοπέλα χέρι-χέρι με έναν νεαρό ενώ προσπαθούν να ξεφύγουν καταδιωκόμενοι από τη στρατιωτική αστυνομία. Για εμάς, φυσιολογικό. Για την Αίγυπτο, όχι και τόσο. Το μένος και η προκλητικότητα των στρατιωτών εναντίον του νεαρού ζευγαριού και ο δημόσιος εξευτελισμός της γυναικείας αξιοπρέπειας, προέρχονται, κατά τη γνώμη μου, από τη σκηνή αυτή.

Αίγυπτος: η υποκριτική κραυγή για τα δικαιώματα των γυναικών

της Σόνιας Τσέκρι

μετάφραση: Ίων Δραγουμάνος

Φωτογραφίες της Ιρανής φωτογράφου Shadi Ghadirian, από τη σειρά Like Every Day.

Οι πιο ριζοσπάστες θέλουν να ανακηρύξουν το μπλε εσώρουχο σε σύμβολο της επανάστασης. Όταν οι στρατιώτες στην πλατεία Ταχρίρ έσκισαν τα ρούχα μιας μαντιλοφόρας γυναίκας, την ξεγύμνωσαν, την έδειραν μέχρι αναισθησίας και την κλωτσούσαν στο στήθος, φάνηκε, σαν μπλε κεραυνός, το σουτιέν της. Το εσώρουχο μιας ηρωίδας, είπαν. Άλλοι το προχώρησαν παραπέρα: ένας γελοιογράφος σκιτσάρισε τη γυναίκα τυλιγμένη με τη σημαία, περικυκλωμένη από γυμνούς άντρες έτοιμους να βιαιοπραγήσουν. Η Αίγυπτος ντροπιάστηκε, ήταν το μήνυμα. Αυτό που κάνετε στις γυναίκες της Αιγύπτου το υφίσταται ολόκληρη τη χώρα.

Τους τελευταίους δέκα μήνες, καμιά άλλη είδηση από την Αίγυπτο –ούτε ο θάνατος χριστιανών διαδηλωτών, ούτε η καταδίκη μπλόγκερς, ούτε η ανάμιξη του στρατού στη δικαιοσύνη– δεν προκάλεσε τόσο μεγάλη και τόσο οξεία κριτική στο εξωτερικό όπως οι εικόνες στρατιωτών που σέρνουν μια γυναίκα απ’ τα μαλλιά πάνω στην άσφαλτο. Η υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρυ Κλίντον, μίλησε για «συστηματική ταπείνωση» των αιγύπτιων γυναικών, για «απαξίωση της επανάστασης», ντροπή για το κράτος και το στρατό του. Και η Αίγυπτος όμως είναι εξοργισμένη. Σε μια διαδήλωση στην πλατεία Ταχρίρ, οι γυναίκες προειδοποίησαν ότι η τιμή τους αποτελεί «κόκκινη γραμμή». Το κυβερνών στρατιωτικό συμβούλιο, σε μια ξαφνική κρίση ευθιξίας, εξέφρασε τη λύπη του για την προσβολή της τιμής των «σπουδαίων γυναικών της Αιγύπτου».

Εδώ κρύβεται πολλή υποκρισία, όπως συμβαίνει συχνά σε θέματα τιμής και σεξουαλικότητας. Πολλοί άνθρωποι στη Δύση θεωρούσαν το ισλάμ διαβόητο για τη στάση του απέναντι στις γυναίκες — τέτοια ακραία επεισόδια δίνουν τώρα κι άλλες αφορμές. Οι ακτιβιστές της πλατείας Ταχρίρ εξοργίζονται δημοσίως, ελπίζουν όμως κρυφά ότι η επίθεση σε μια μαντιλοφόρα γυναίκα θα βγάλει τους ισλαμιστές στο δρόμο για να παλέψουν ενάντια στο στρατό, και ότι οι πορείες των γυναικών θα δώσουν νέα ώθηση στο κίνημα που ατονεί. Κανείς όμως δεν λέει όμως ότι τις γυναίκες στην Ταχρίρ τις χουφτώνουν και τις ταπεινώνουν, ότι οι γυναίκες καταγγέλουν εδώ και χρόνια τις παρενοχλήσεις εις βάρος τους, ότι στην Αίγυπτο η ενδοοικογενειακή βία είναι τόσο διαδεδομένη όσο και ο αναλφαβητισμός, με δυο λόγια, ότι η προστασία της τιμής και της αξιοπρέπειας της Αιγύπτιας είναι μια συλλογική αυταπάτη.

Ακόμη πιο παράλογες φαίνονται οι «υποκλίσεις» των στρατηγών. Το στρατιωτικό συμβούλιο κατήργησε στην πράξη την ποσόστωση των γυναικών στις βουλευτικές εκλογές και ορίζει το ένα μετά το άλλο τα υπηρεσιακά υπουργικά συμβούλια, στα οποία δεν συμμετέχει σχεδόν καμία γυναίκα. Εδώ και μήνες ο στρατός δυσφημεί τους διαδηλωτές, χαρακτηρίζοντας τους άντρες εγκληματίες ή σπιούνους και τις γυναίκες πρόσωπα αμφίβολης ηθικής, που πρέπει να ταπεινώνονται με τα ανατριχιαστικά «τεστ παρθενίας». Με τους όρους της πατριαρχικής κοινωνίας, η βία κατά των γυναικών πλήττει την ηθική αξιοπιστία των συζύγων, των πατεράδων και των αδερφών τους, που δεν στάθηκαν ικανοί να τις προστατέψουν και να διαφυλάξουν την τιμή τους. Ακόμη και ο αγώνας για τη γυναικεία τιμή επιβεβαιώνει, με σκοτεινό τρόπο, ακριβώς τις ίδιες αντιλήψεις: η γυναίκα ως κτήμα, η γυναίκα ως πεδίο μάχης.

Αίγυπτος: Η Επανάσταση πρέπει να είναι διαρκής

συνέντευξη του Μοχάμεντ Χασάν Χαλίν

Ο Θανάσης Θεοδώρου, ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος, η Μαρίνα Παπανικολοπούλου και ο Βασίλης Ρόγγας βρέθηκαν πριν δεκαπέντε μέρες στο Κάιρο, και ήρθαν σε άμεση επαφή με το κλίμα της προεκλογικής περιόδου. Την προπαραμονή των εκλογών συνάντησαν σ’ ένα από τα παλιότερα και πιο κεντρικά καφέ του Καΐρου τον Mohamed Hassan Khalin, καρδιολόγο και ιδρυτικό μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Αιγύπτου. Τα «Ενθέματα» φιλοξενούν σήμερα την ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαν μαζί του.

Κάιρο, Νοέμβριος 2011

Ξεκινώντας, θα θέλαμε να μας κάνετε μια αναδρομή στις συνθήκες που επικρατούσαν στην Αίγυπτο πριν την επανάσταση.

 Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της αιγυπτιακής επανάστασης είναι η εναντίωση στη νεοφιλελεύθερη πολιτική. Η Αίγυπτος είχε υιοθετήσει νεοφιλελεύθερες πολιτικές από το 1974 —  πρόκειται γι’ αυτό που ονομάστηκε «πολιτική ανοιχτών θυρών» στην ελεύθερη αγορά. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές εντάθηκαν μετά  το 2002. O πρόεδρος Σαντάτ εφάρμοσε μια θεραπεία-σοκ. Τον Ιανουάριο του 1977, και λόγω αυτής της πολιτικής, οι τιμές των προϊόντων ανέβηκαν. Οι διαμαρτυρίες που ξέσπασαν ονομάστηκαν «διαδηλώσεις για το ψωμί»· τις δύο ημέρες των διαδηλώσεων, οι αρχές δολοφόνησαν 300 ανθρώπους.

Κάιρο, Νοέμβριος 2011

* Τι έχει συμβεί την τελευταία δεκαετία; Ποιος ήταν ο ρόλος του Μουμπάρακ;

Τον Ιούλιο του 2002 ο Μουμπάρακ επισκέφθηκε τις ΗΠΑ μαζί με το γιο του, η θεσμική θέση του οποίου ήταν αυτή του προέδρου της «Αμερικανοαιγυπτιακής Επιχειρηματικής Συμμαχίας».  Ο Μουμπάρακ γνωστοποίησε στους Αμερικανούς την πρόθεσή του να τον διαδεχτεί ο γιος του. Οι ιδιωτικοποιήσεις είχαν αρχίσει από το 1991, έπειτα από συμφωνία που υπογράφτηκε με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Εκείνη την περίοδο, όμως, προχωρούσαν αργά και οι ΗΠΑ ήθελαν την επιτάχυνσή τους.

Ποιες ήταν οι εξελίξεις στην οικονομία;

Τέσσερις μήνες αργότερα, το αιγυπτιακό νόμισμα υποτιμήθηκε κατά 60% σε σχέση με το δολάριο, και αυτό οδήγησε στην άνοδο των τιμών όλων των προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των απολύτως απαραίτητων ειδών διατροφής.  Μέσα σε 10 μήνες το ποσοστό φτώχειας ανέβηκε περίπου κατά 7%.

Παρόλο  που και τα προηγούμενα χρόνια είχαμε εκρήξεις, όπως η εξέγερση των αγροτών το 1997 ή η εξέγερση υπέρ του παλαιστινιακού λαού το 2000, το σημείο καμπής είναι το 2003. Από τότε, και καθώς προχωράμε προς το σήμερα, έχουμε συνεχώς κινηματικά γεγονότα που κλιμακώνουν την ένταση.

Συρία: κρίση και αδιέξοδο

του Γιαννη Πλακα

Φωτογραφία του Andrew Carter, από το flickr, 28.3.2011

Σε συνέντευξή του στους Financial Times (31.1.2011), ο σύρος πρόεδρος Μπασάρ Ελ Άσαντ ανέφερε πως η ώρα της μεταρρύθμισης είχε φτάσει εδώ και καιρό για την Μέση Ανατολή και όσοι δεν το είχαν αντιληφθεί πριν από τα γεγονότα της Τυνησίας και της Αιγύπτου είχαν ουσιαστικά χάσει το παιχνίδι, αφού οποιαδήποτε μεταρρύθμιση είναι καταδικασμένη να αποτύχει, υπό το βάρος της λαϊκής πίεσης.[1] Φαίνεται τελικά πως οι παραπάνω δηλώσεις του Άσαντ επαληθεύτηκαν και για τη χώρα του, στην οποία οι μεταρρυθμίσεις καθυστέρησαν μια ολόκληρη δεκαετία.

Η χαμένη άνοιξη της Δαμασκού

Έντεκα χρόνια πριν, όταν ο Μπασάρ Ελ Άσαντ ανέβηκε στον προεδρικό θώκο της Συρίας, εγκαινίασε μια περίοδο μεταρρυθμίσεων και αλλαγής. Ο ίδιος έμοιαζε να έχει τις προϋποθέσεις να εγγυηθεί ένα τέτοιο τολμηρό εγχείρημα. Ήταν νέος, μόλις τριάντα πέντε χρονών, και το γεγονός ότι είχε μείνει στο εξωτερικό, για να μετεκπαιδευτεί στην οφθαλμιατρική, του έδινε τη στόφα κοσμοπολίτη. Επιπλέον, η εμπλοκή του με τη διακυβέρνηση της χώρας ήταν πολύ περιορισμένη όλο το προηγούμενο διάστημα και, άρα, θεωρούνταν άφθαρτος και αποστασιοποιημένος από το καθεστώς, και ειδικά από τη σκληρή πτέρυγα του καθεστώτος, που εκφραζόταν από το στράτευμα και τη μυστική αστυνομία. Έντεκα χρόνια αργότερα, πολύ λίγα έγιναν προς την κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων. Σε αυτά περιλαμβάνονται η συνέχιση της φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής που είχε ξεκινήσει ο πατέρας Άσαντ, με αποκρατικοποιήσεις και άνοιγμα της χώρας στις διεθνείς αγορές, η επίδειξη ανοχής απέναντι στις γυναικείες οργανώσεις και η ευκολότερη πρόσβαση στα ξένα μέσα ενημέρωσης, με την ευρεία χρήση δορυφορικής τηλεόρασης. Την ίδια στιγμή, όμως, πολλές διευθύνσεις στο διαδίκτυο είναι ακόμα μπλοκαρισμένες και η πολυπόθητη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος δεν έχει πραγματοποιηθεί. Από το 2005 και μετά, το καθεστώς φρόντισε να καταστείλει οποιαδήποτε διαφορετική άποψη εκφραζόταν στο εσωτερικό της χώρας, συλλαμβάνοντας μέλη παράνομων αντιπολιτευόμενων κομμάτων και ακτιβιστές οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Γιατί δεν συγκινούν οι δημοκρατικές επαναστάσεις;

του Νικόλα Σεβαστάκη

Μήνες τώρα οι αραβικές επαναστάσεις κρατούν σταθερό πόστο στη δημοσιότητα. Αρχίσαμε πια να το συνηθίζουμε το θέμα, σαν να πρόκειται για κάποια έκτακτη επικαιρότητα που ανεπαισθήτως μεταβλήθηκε σε τακτική. Τελευταίο από τα επείγοντα: η Συρία του Μπασάρ Αλ Άσαντ και της «αγίας οικογένειας». Η κτηνώδης καταστολή, οι δολοφονίες στη μέση του δρόμου, οι τρεμάμενες λήψεις από το κινητό συνδυασμένες με την πτώση των κορμιών στην άσφαλτο, το κροτάλισμα των πολυβόλων από τις ταράτσες των κτιρίων.

Εικόνες πραγματικής δικτατορίας. Όχι ενός, όπως λέγεται, «αυταρχικού» καθεστώτος αλλά ωμής δικτατορίας. Θα έπρεπε να είναι πρώτος τίτλος. Κυριολεκτικά και συμβολικά. Αλλά δεν είναι.

Δεν έχω σκοπό να επαναλάβω εδώ απορίες που διατύπωσα ήδη με τη λιβυκή εξέγερση και τις περιπλοκές που δημιουργήθηκαν με τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς και τη σχετική συζήτηση περί ιμπεριαλιστικής επέμβασης. Για παράδειγμα μπορώ να καταλάβω –όχι φυσικά να συμμεριστώ– την επιφύλαξη και τη ψυχρότητα όσων κρίνουν και πολιτεύονται με όρους στυγνής real politik για τη μια ή την άλλη περιοχή του κόσμου. Η ανομολόγητη, τις περισσότερες φορές, πεποίθησή τους είναι ότι μια «λειτουργική» δικτατορία παρέχει ένα κάποιο ανάχωμα στις εθνοτικές και θρησκευτικές διαιρέσεις, στις δυνάμεις του φυλετικού χάους. Όταν τα πράγματα «πάνε καλά» –δηλαδή εκεί όπου, γι’ αυτούς, δεν υπάρχει αναβρασμός, εξεγέρσεις, ανακατωσούρα κλπ.– οι ίδιοι άνθρωποι υποστηρίζουν ότι η «πολιτική σταθερότητα» διευκολύνει την «οικονομική ανάπτυξη», τις νέες επενδυτικές ευκαιρίες, τις στρατηγικές συμμαχίες και τους αμοιβαία επωφελείς συνεταιρισμούς. Αυτή είναι βεβαίως η φιλοσοφία μιας Δύσης αλά Πούτιν ή αλά Xoυ Τζιντάο. Μιας Δύσης που το έσχατο όραμά της έχει πια γίνει ένας «ανώτερος κινεζισμός», όπως έγραφε ενάμιση αιώνα πριν ο διορατικός Νίτσε.

Τι μας λένε οι αραβικοί λαοί

του Ζακ Λυκ Νανσύ

μετάφραση: Μαρία Κακογιάννη

 

Χρόνης Μπότσογλου, «Τρία ρόδια ή γιατί όχι οι τρεις χάριτες», 2009 (από την έκθεση-δημοπρασία «Συμβολή 39 καλλιτεχνών για τα ΑΣΚΙ»)

Για το ζήτημα της επέμβασης στη Λιβύη έχει αναπτυχθεί διεθνώς, στους κόλπους της Αριστεράς και όχι μόνο, μια ζωηρή συζήτηση και αντιπαράθεση. Δημοσιεύουμε σήμερα, μεταφράσεις των άρθρων των γάλλων φιλοσόφων Jean-Luc Nancy και Alain Badiou (Liberation, 28.3.2011) και του υποψήφιου διδάκτορα Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας-Λος Άντζελες (UCLA) και συνεκδότη του σημαντικού σάιτ για τον αραβικό κόσμο Jadaliyya Ziad Abu-Rish (24.3.2011). Eπίσης, κείμενο του Σταύρου Παναγιωτίδη και αναδημοσιεύουμε από το RedNotenook σχετικό άρθρο της Σίσσυς Βωβού και του Μιχάλη Καστρινάκη (http://rnbnet.gr/details.php?id=2232)

«ΕΝΘΕΜΑΤΑ»

Aυτή τη στιγμή, οι αραβικοί λαοί μάς λένε ότι η αντίσταση και η εξέγερση είναι ξανά συνεπείς στο ραντεβού τους, ότι η ιστορία προχωράει πέρα από κάθε Ιστορία. Το κάνουν, ακριβώς, με όλες τις καλές και τις κακές στιγμές τέτοιων εγχειρημάτων. Συντέλεσαν πάντως στο να εμφανιστεί ένα ανεξίτηλο σημάδι που μπορούμε να ελπίσουμε ότι θα επιφέρει κάποια αποτελέσματα στην Αφρική και την αρχαία γη της Χαναάν, όπου διαιωνίζεται το αποτρόπαιο δράμα. Σε ένα από τα μέρη που περιμέναμε λιγότερο να τα αγγίξει η εξέγερση, ένας αρχηγός συμμορίας (μιας επίσημης, κρατικής συμμορίας) την καταστέλλει, διατεθειμένος να αφανίσει ό,τι χρειαστεί από τον κόσμο που υποτίθεται πως είναι ο λαός του.

Την ίδια στιγμή, άλλα κράτη χτυπούν με βάναυσο τρόπο τις δικές τους εξεγέρσεις, μερικές φορές με τη βοήθεια κάποιου ισχυρού άραβα γείτονα. Οι εξεγερμένοι της Βεγγάζης ζητούν βοήθεια: η βοήθεια αυτή δεν είναι απλή, συνεπάγεται προφανείς κινδύνους, τόσο πρακτικούς όσο και πολιτικούς. Η στάθμιση και η αντιμετώπιση τέτοιου είδους περιστάσεων απαιτεί πολιτική υπευθυνότητα. Είναι άραγε η στιγμή να κάνει κανείς μπερδεμένες αναφορές στους παράπλευρους κινδύνους και την υποψία (λίγο ή πολύ) κρυφών σκοπιμοτήτων, στις αρχές της μη επέμβασης και τη βαριά ενοχή της «Δύσης», η οποία αναρωτιόμαστε αν περιλαμβάνει την ίδια τη Λιβύη, τη Σαουδική Αραβία ή τη Συρία — για να μη μιλήσουμε για τη Ρωσία;

Ένας κόσμος ληστών: φιλοσοφικός διάλογος

του Αλαίν Μπαντιού

Ηλίας Παπαηλιάκης, «Χωρίς τίτλο», 2011 (από την έκθεση-δημοπρασία «Συμβολή 39 καλλιτεχνών για τα ΑΣΚΙ»)

–Αποδέχεστε, μου λέει μια μέρα ο φίλος μου ο φιλόσοφος του δρόμου, ότι σήμερα το κριτήριο κάθε πράγματος, κάτι το οποίο δεν αμφισβητεί κανένας ισχυρός αυτού του κόσμου, είναι το κέρδος;

–Το αποδέχομαι, απαντώ. Αλλά πού θέλετε να καταλήξετε;

–Κάποιος που δηλώνει ανοιχτά «δεν υπάρχω παρά μόνο για το προσωπικό μου συμφέρον και θα εξολοθρεύσω τον μέχρι πρότινος φίλο μου αν με αυτό τον τρόπο μπορώ να διατηρήσω ή να βελτιώσω τον τρόπο ζωής μου» είναι… είναι… Άντε λοιπόν, μια προσπάθεια…

–Λωποδύτης! Πρόκειται για μια ληστρική υποκειμενικότητα.

–Εξαίσια! αναφωνεί ο φιλόσοφος του δρόμου. Ναι λοιπόν, ο κόσμος μας είναι εμφανώς ένας ληστρικός κόσμος. Υπάρχουν λωποδύτες εκτός νόμου και επίσημοι λωποδύτες, αλλά αυτή είναι μια απλή απόχρωση.

–Έστω. Άλλα τι συμπεραίνετε απ’ αυτή την παρατήρηση;

–Ότι έχουμε το δικαίωμα να μιλάμε για οτιδήποτε συμβαίνει χρησιμοποιώντας εικόνες από την πρακτική των ληστών. Νονοί, υπαρχηγοί, αρχισυμμορίτες, δολοφόνοι…

–Θα ήθελα να το δω! αποκρίνομαι, πολύ σκεπτικός.

–Κοιτάξτε τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή: σε διάφορες περιοχές, κόσμος συγκεντρώνεται μαζικά, ειρηνικά, για να πει, μέρα και νύχτα, την αλήθεια: ότι δηλαδή αυτοί που κυβερνούν εδώ και δεκαετίες είναι λωποδύτες. Το πρόβλημα είναι ότι αυτούς τους τοπικούς αρχισυμμορίτες, την αποχώρηση των οποίων απαιτούν τα συγκεντρωμένα πλήθη, τους έχουν εγκαθιδρύσει, πληρώσει, εξοπλίσει, οι πιο ισχυροί Νονοί, οι υψηλά ιστάμενοι, εκλεπτυσμένοι, ληστές: ο Αμερικάνος και οι ανθυπασπιστές του, οι Ευρωπαίοι. Οι περιοχές στις οποίες ο κόσμος εξεγείρεται έχουν στρατηγικό ενδιαφέρον για τους Νονούς, και οι τοπικοί αρχισυμμορίτες ήταν οι σκληροτράχηλοι φρουροί αυτού του υψηλού συμφέροντος. Τι μπορεί να γίνει; Οι δολοφόνοι δεν αρκούν απέναντι στον συγκεντρωμένο πολυπληθή, άοπλο, κόσμο, που όμως μιλάει και λέει την αλήθεια. Ο Αμερικάνος και οι Ευρωπαίοι είναι μάλιστα υποχρεωμένοι να κρατήσουν χαμηλό προφίλ. Με το ζόρι σχεδόν επιδοκιμάζουν το λαϊκό ξεκαθάρισμα.

Μπαχρέιν και Λιβύη: ομοιότητες και διαφορές

του Ζιαντ Αμπού-Ρις

Νίκος Στεφάνου, «Φανταστικό τοπίο» (από την έκθεση-δημοπρασία «Συμβολή 39 καλλιτεχνών για τα ΑΣΚΙ»)

Το επίκεντρο της προσοχής μας, όσον αφορά την «Αραβική Άνοιξη», έχει μετατοπιστεί από τις επιτυχημένες εξεγέρσεις της Τυνησίας και της Αιγύπτου στις ζοφερές εξελίξεις στο Μπαχρέιν και τη Λιβύη. Τη στιγμή που οι στρατιωτικές δυνάμεις της Βρετανίας και της Γαλλίας, καθώς και οι Ηνωμένες Πολιτείες, λαμβάνουν «όλα τα αναγκαία μέτρα» για να ανατρέψoυν το καθεστώς Καντάφι, τα στρατεύματα που έστειλε το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου συνεχίζουν την επιχείρηση «σταθεροποίησης» του καθεστώτος του Αλ Καλίφα έναντι μιας ειρηνικής δημοκρατικής εξέγερσης στο Μπαχρέιν. Οι διαφορές μεταξύ της επέμβασης για τη διατήρηση του καθεστώτος στο Μπαχρέιν και της επέμβασης για την αλλαγή καθεστώτος

Λιβύη ενισχύονται από το γεγονός ότι οι επεμβαίνοντες, και στις δύο περιπτώσεις είναι, εν τέλει, ακριβώς οι ίδιοι. Τα κράτη που μετέχουν στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου και στον Αραβικό Σύνδεσμο, τα οποία έστειλαν τα στρατεύματά τους να στηρίξουν τη μοναρχία στο Μπαχρέιν είναι τα ίδια που συμφώνησαν και δέχτηκαν να συμμετέχουν στη στρατιωτική επιχείρηση εναντίον της Τζαμαχιρίας της Λιβύης. Παρομοίως, οι δυτικές δυνάμεις που επικαλούνται την αρχή της «ευθύνης προστασίας» για να δικαιολογήσουν την επέμβαση στη Λιβύη είναι  οι ίδιες ακριβώς που έχουν καλέσει σε «αυτοσυγκράτηση» στο Μπαχρέιν. Και στις δύο περιπτώσεις –παρά τις διαφορές στο πλαίσιο και τον χαρακτήρα των εξεγέρσεων– αυταρχικά καθεστώτα στρέφονται με βαναυσότητα εναντίον αμάχων με δολοφονικές επιθέσεις, συλλήψεις, φυλακίσεις και εξαφανίσεις. Και στις δύο περιπτώσεις –παρά τις διαφορές στις δικαιολογίες που ανασύρονται και στον χαρακτήρα κάθε επέμβασης– η λογική που υπόκειται στις ενέργειες των αραβικών και των δυτικών δυνάμεων είναι ακριβώς η ίδια.

Αριστερά και Λιβύη: Σε βάζω μπρος στα μάτια μου, να κρύβεις την αλήθεια

του Σταύρου Παναγιωτίδη

Μίλτος Μιχαηλίδης, «Portrait of the artist as a young dog» (από την έκθεση-δημοπρασία «Συμβολή 39 καλλιτεχνών για τα ΑΣΚΙ»)

Στην επανάσταση της Λιβύης ταχθήκαμε ως Αριστερά από την πρώτη στιγμή υπέρ των εξεγερμένων. Απροϋπόθετα. Όπερ σημαίνει ότι κρίναμε πως όποιο καθεστώς κι αν προκύψει πιθανότατα θα είναι καλύτερο από το υπάρχον. Η επέμβαση της Δύσης όμως μας ανακάτεψε το σκηνικό και μας έκανε να χάσουμε αυτό το μέρος της αλήθειας. Κυρίως, μας έφερε μπροστά σε μια μη αναμενόμενη κατάσταση, που μοιάζει με σύγκρουση περί της προτεραιότητας μεταξύ διεθνισμού και αντιιμπεριαλισμού. Και εξηγούμαι.

Δεν μου αρέσουν τα τσαλαβουτήματα και τα άλματα μέσα στην Ιστορία. Για αυτό και τα παρακάτω τα λέω ενδεικτικά, και όχι με αξίωση απόδειξης. Δεν πρωτοτυπώ αναφέροντας το παράδειγμα της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου το 1827, όπου οι στόλοι των τριών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, συνέτριψαν τον αιγυπτιακό στόλο και διασφάλισαν την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Υποστηρίζω πως με κριτήρια ανθρωπισμού, δημοκρατίας, ακόμη και σοσιαλιστικής προοπτικής, η ίδρυση του νέου κράτους, έστω και ως θεάτρου των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, ήταν προτιμότερη από το να διατηρούνταν ανέπαφη η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ούτε Καντάφι ούτε βομβαρδισμοί

Το κείμενο υπογράφουν οι: Μιχάλης Καστρινάκης, Σίσσυ Βωβού, Γιάννης Παπαδημητρίου, Γιάννης Σδράνης,  Σοφία Τσαουσίδου, Δημήτρης Γκιβίσης,  Χρήστος Λάσκος,  Δημοσθένης Παπαδάτος Αναγνωστόπουλος, Παναγιώτης Βωβός, Τόνια Τσίτσοβιτς, Γιάννης Σαρρής, Δημήτρης Λαβατσής, Κατερίνα Αντωνίου.

(αναδημοσίευση από το http://www.rednotebook.com)

Ειρήνη Κανά, "Ανεμώνες" (από την έκθεση-δημοπρασία «Συμβολή 39 καλλιτεχνών για τα ΑΣΚΙ»)

Σίγουρα οι βομβαρδισμοί της Λιβύης από τις δυνάμεις της Δύσης δεν φέρνουν πιο κοντά τη νίκη της εξέγερσης του λιβυκού λαού και του μεγάλου στόχου της, που ήταν και είναι η ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος Καντάφι. Η εντολή του ψηφίσματος του ΟΗΕ είναι η σωτηρία των αμάχων, και όχι η ανατροπή του καθεστώτος. Ακόμα πιο σίγουρα, όταν ο ουρανός βρέχει βόμβες μέρα-νύχτα, αποκλείεται τα θύματα να είναι λιγότερα από όσα θα ήταν τα θύματα της καταστολής που πραγματοποιούσε, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, ή θα πραγματοποιούσε ο Καντάφι αν δεν υπήρχαν οι βομβαρδισμοί.

Οι δυνάμεις της Δύσης που επεμβαίνουν για να «σώσουν» τους αμάχους και όχι για να ανατρέψουν το καθεστώς, θα μείνουν «εκ των πραγμάτων» η μόνη συγκροτημένη δύναμη που θα μπορεί να δώσει «λύσεις» στην μετα-Καντάφι εποχή (αν υπάρξει τέτοια σε όλη τη Λιβύη ή σε μέρος αυτής). Κατέπληξε μάλιστα ο βαθμός ασυδοσίας των βομβαρδισμών, όπου όποιος ήθελε βομβάρδιζε ό,τι ήθελε, χωρίς συνεννόηση μεταξύ των επιχειρούντων. Όταν δε ο στρατιωτικός εκπρόσωπος των «προθύμων» ανακοίνωσε στις 23 Μαρτίου ότι ολοκληρώθηκε η καταστροφή όλου του αεροπορικού οπλοστασίου του καθεστώτος, το οποίο κατέστη έτσι ανίκανο να σηκώσει αεροπλάνα ή να βομβαρδίσει από αυτά, αναρωτηθήκαμε τι θα κάνουν τώρα οι «πρόθυμοι» για να σώσουν τους αμάχους. Γιατί το καθεστώς άρχισε την καταστολή ή τη σφαγή αμάχων μόνο όταν ξεσηκώθηκε η αντίσταση εναντίον του, και περισσότερο ακόμα όταν αυτή η αντίσταση πήρε ένοπλη μορφή.

Το επίδικο λοιπόν είναι, στην ουσία, η αντίσταση και η εξέγερση. Αν τώρα οι «πρόθυμοι» ζητήσουν από όλα τα μέρη να αφοπλιστούν, θα μείνουν οι μόνοι ένοπλοι που θα κουλαντρίζουν τις εξελίξεις, όπως έχει γίνει και σε τόσες άλλες περιπτώσεις.

Λιβύη και Αριστερά

του Νικόλα Σεβαστάκη

Αφίσα του freestyle (Michael Thopmpson) για την αραβική επανάσταση, από το flickr

Εδώ και δυο μήνες στο χώρο της Αριστεράς, σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, περίσσεψαν οι αναλύσεις για τις αραβικές εξεγέρσεις. Πολλές και ενδιαφέρουσες ματιές, μεταφράσεις κειμένων που φώτιζαν ιστορικές καταβολές, κοινωνικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες. Και βέβαια όλα αυτά με έμφαση στο γεωπολιτικό βάρος των σημερινών ρηγμάτων, στις συσχετίσεις τους με την καπιταλιστική κρίση, το ενεργειακό πρόβλημα, τη σχέση των ηγετικών ελίτ της Δύσης με φαύλα καθεστώτα και εγκληματικές δυναστείες.

Αυτή όμως η κινητικότητα στο επίπεδο της ανάλυσης και της πληροφόρησης σημαδεύτηκε από την ανυπαρξία κάποιας –συμβολικής– κινηματικής διάθεσης για συμπαράσταση στις λαϊκές εξεγέρσεις των Αράβων. Πυρετός λόγου και απροθυμία ή περίεργες σιωπές στο επίπεδο της ορατής πράξης. Η «υψηλή πολιτική» –μέχρι και η λεπτομερής εξιστόρηση των φυλετικών διαστάσεων της σύγκρουσης στη Λιβύη– σα να κατάπιε τους λόγους της δέσμευσης και το επείγον της πολιτικής αλληλεγγύης. Και το άγχος για διαφοροποίηση από τον («αστικό»;) ανθρωπισμό και τη λιτανεία των αφηρημένων οικουμενικών αξιών να τροφοδοτεί, με λίγες εξαιρέσεις, προσεγγίσεις οι οποίες έψαχναν στις σχισμές της ζωντανής και θερμής Ιστορίας να βρουν τις «δομές» που θα τις δικαιώσουν.

 

Αφίσα του freestyle (Michael Thopmpson) για την αραβική επανάσταση, από το flickr

Ο ακραίος οικονομισμός, ο «ρεαλισμός», οι ασκήσεις ύφους στις θεωρίες του ιμπεριαλισμού σφράγισαν αυτή την παράδοξα αφ υψηλού στάση. Και με την έναρξη της στρατιωτικής επέμβασης τούτη η αναλυτική πολυπραγμοσύνη έδωσε γρήγορα τη θέση της στη μαγική απλούστευση. Για να προβληθεί σε όλους τους τόνους η πλέον κοινότοπη αλήθεια, μια αλήθεια που στην πραγματικότητα δεν διαφωτίζει κανέναν: ότι «όλα σε τελική ανάλυση» αφορούν τα πετρέλαια, τα συμβόλαια, τα deals, την αναδιοργάνωση των παγκόσμιων ιμπεριαλιστικών συμμαχιών. Σα τους φοιτητές που συνηθίζουν να απαντούν –νομίζοντας ότι έτσι ξεφεύγουν από την επίπλαστη αγγελική ηθικολογία του Λυκείου- ότι όλα τελικά γίνονται για τα «συμφέροντα». Ατυχώς, μια τέτοια τετριμμένη «συμφεροντολογία» προσλαμβάνεται συχνά ως εισαγωγή στην καλή υλιστική ανάλυση των κοινωνικών φαινομένων.

Απέναντι λοιπόν στον δυτικό επιλεκτικό «ιδεαλισμό» επιστρατεύεται ο ψυχρός και αληθινός αντιιμπεριαλιστικός «ρεαλισμός». Απέναντι σε όσους αγνοούν ή καμώνονται πως αγνοούν ότι υφίσταται ιμπεριαλισμός και καπιταλισμός και όχι μια υπερβατικά αθώα διεθνής κοινότητα, προβάλλεται η θέση ότι όλα ή περίπου τα πάντα είναι παιχνίδια ισχύος ανάμεσα σε μερίδες, στρατούς, συμφέροντα των ιμπεριαλιστών. Ο μυστικισμός του ιμπεριαλισμού και του αντι-αποικιοκρατισμού ορθώνεται απέναντι στην απατηλή αθωότητα των γαλλικών, βρετανικών και αμερικανικών χτυπημάτων. Και έτσι λύθηκε το πρόβλημα. Έτσι υπερβαίνονται οι αμηχανίες.

Μια νέα ιστορική περίοδος για τον αραβικό κόσμο

συνέντευξη του Ναγίεφ Χαουάτμι στον Κώστα Ήσυχο

 

Από την εξέγερση στην Αίγυπτο

Με τον σ. Ν. Χαουάτμι, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Δημοκρατικού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, ακούραστο σύντροφο που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πρόσφατη επίσκεψη του ΣΥΝ στην Ιορδανία και τη Συρία, συναντηθήκαμε στα κεντρικά γραφεία της οργάνωσης, σε ένα ήσυχο προάστιο της Δαμασκού, κοντά στο ιστορικό της κέντρο. Ο φρουρός, ένας νεαρός Παλαιστίνιος σε ένα παραδοσιακό κουβούκλιο φύλαξης με την παλαιστινιακή μαντίλα και το καλάσνικοφ στον ώμο, μου σφίγγει το χέρι, λέγοντας στα αραβικά: «Καλώς ήρθες, σύντροφε». Προχωράμε στην αίθουσα όπου θα πραγματοποιηθεί η συνάντηση. Πίσω από το γραφείο, πάνω από είκοσι φωτογραφίες στελεχών της οργάνωσης που έχουν σκοτωθεί σε μάχες στα κατεχόμενα, αλλά και στο εξωτερικό από τη Μoσάντ. Μου εξιστορούν με λίγα λόγια την ιστορία του καθενός.

Ο σ. Χαουάτμι, μια μεγάλη προσωπικότητα της αραβικής και της παγκόσμιας Αριστεράς του 20ού αιώνα, μπαίνει στο γραφείο χαμογελαστός, με αγκαλιάζει και με καλοσωρίζει σε άψογα αγγλικά. Μου μιλά με θαυμασμό για την Ελλάδα, την ιστορία της, τους αγώνες του λαού της, τις διαχρονικές σχέσεις της με τον αραβικό πολιτισμό, ιδιαίτερα τους Παλαιστίνιους. Η κουβέντα μας προχωράει στις επαφές του με ιστορικούς ηγέτες του κομμουνιστικού και των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων: της πρώην ΕΣΣΔ, τον Φιντέλ Κάστρο, τον Τσε Γκεβάρα, τον Νάσερ κ.ά.

Κριτικός στα χρόνια του «υπαρκτού», αμετανόητος μαρξιστής και δημοκράτης, από τα 14 του χρόνια στην αντίσταση των Παλαιστινίων, με πολύχρονες φυλακίσεις και τρεις θανατικές καταδίκες σε Ισραήλ και Ιορδανία. Έχει τη σοφία των ανθρώπων που γεύτηκαν τις πικρίες μιας μεγάλης τραγωδίας του λαού τους, ενώ η ματιά του δηλώνει το πείσμα στον αγώνα, την προσήλωση σε μια στάση ζωής. Θεωρεί τον εαυτό του παιδί της Παλαιστίνης, της διασποράς του λαού της, που δεν τα βάζει κάτω, τρεις γενιές μετά τον μεγάλο διωγμό.

Κώστας Ήσυχος

Πώς βλέπετε τις ιστορικές αλλαγές που συντελούνται στον αραβικό κόσμο και ποιες είναι οι επιπτώσεις στο Παλαιστινιακό;

Οι επαναστάσεις και οι εξεγέρσεις στην Αίγυπτο, την Τυνήσια, τη Λιβύη, την Υεμένη, το Μπαχρέιν, την Αλγερία, την Ιορδανία, το Μαρόκο, ακόμα και τη Σαουδική Αραβία, μπορούν να ανοίξουν τον δρόμο για μια νέα επαναστατική ιστορική περίοδο. Αυτή η περίοδος βασίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: στη δημοκρατία, στις ιδεολογικές, πολιτικές, κοινωνικές και συνδικαλιστικές ελευθερίες, σε μια καινούργια φάση της αστικής δημοκρατίας· στην πλήρη ισοτιμία και ισότητα των δυο φύλων· ο τρίτος πυλώνας μπορεί να εμπεριέχει καθοριστικά στοιχεία της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αυτές οι αλλαγές προκαλούν δομικές ανατροπές στα πιο συντηρητικά και τυραννικά καθεστώτα της ευρύτερης περιοχής μας, και μεγάλους πονοκέφαλους στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και το Ισραήλ.

Περί ισλαμικών και μη επαναστάσεων

του Iχάμπ Σαμπάνα

Το πολιτικό Ισλάμ είναι περισσότερο ένα κίνημα του 20ού αιώνα παρά μια παράδοση που συναντάται στη θρησκευτική θεωρία του Ισλάμ, ωστόσο οι ρίζες του βρίσκονται στο Κοράνι. Έχει να κάνει και με την κατάσταση άμυνας απέναντι στη Δύση στην οποία σχεδόν πάντοτε βρισκόταν ο αραβικός κόσμος, αλλά και με μια πιο παραδοσιακή μορφή κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης της κοινωνίας που θέλει να στηρίζεται αποκλειστικά στη θρησκεία. Οι νόμοι θα πηγάζουν μέσα από τον λόγο του Προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος, ως τελευταίος Προφήτης του Θεού, έχει τη λύση για όλες τις παθογένειες της κοινωνίας. Μόνο τα πρώτα χαλιφάτα των διαδόχων του Μωάμεθ ακολούθησαν μια τέτοια μορφή οργάνωσης· στην εποχή μας, το κράτος που έχει υιοθετήσει το πολιτικό Ισλάμ και βρίσκεται πιο κοντά σε αυτή την ιδεοληψία είναι η Σαουδική Αραβία.

Το ενδιαφέρον αναζωπυρώθηκε και μετασχηματίστηκε σε ένα δυνατό κίνημα τον 20ό αιώνα, καθώς συγκροτήθηκε γύρω από το σύμβολο όλων των μουσουλμάνων, το οποίο δεν είναι άλλο από το ισλαμικό τέμενος. Αυτό το ισλαμικό κίνημα δεν ήταν δημιούργημα των εξαθλιωμένων μαζών των παραγκουπόλεων, αλλά ούτε και των χωρικών. Ήταν δημιούργημα των μεσοαστικών στρωμάτων και ιδιαίτερα των φοιτητών των πανεπιστημίων, από όπου μέχρι και σήμερα αντλεί τη δυναμική του. Ο φασισμός, λόγου χάρη, γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση στα κατώτερα αστικά και εργατικά στρώματα, τα οποία τελικά αποτέλεσαν και τη ραχοκοκαλιά του.

 

Φωτογραφία του miral ramzy από το flickr

Στην περίπτωση του πολιτικού Ισλάμ, το εντυπωσιακότερο είναι πως, ενώ σαν στόχευση είχε το σύνολο των αραβικών κοινωνιών και όλα τα στρώματά τους, τελικά παρέμεινε μια τάση που, μέχρι σήμερα, συναντάται κυρίως στα μεσοαστικά στρώματα. Από τους κόλπους των τελευταίων, εξάλλου, προέρχονταν και εκείνοι, που μετά τις συνεχείς δηλώσεις του Μουμπάρακ πως δεν πρόκειται να παραιτηθεί έως το τέλος της θητείας του, προέτρεπαν τους εξεγερμένους να επιστρέψουν στα σπίτια και τις δουλειές τους, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους απεργούς των εργοστασίων, κατηγορώντας τους πως έτσι θα καταστρέψουν την οικονομία της χώρας. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν έλαβαν μέρος στην επανάσταση, σίγουρα όμως ήταν εκείνοι που ακολούθησαν πιο μετριοπαθείς οδούς. Από την άλλη, οι ισλαμιστές αυτοί δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ούτε κομμάτι του παραδοσιακού Ισλάμ, καθώς οι ουλεμάδες ήταν αντίθετοι προς αυτούς και γενικώς προς κάθε είδους νεωτερισμούς, από όπου κι αν εκδηλώνονταν αυτοί.

Λαϊκή Τζαμαχιρία* της Λιβύης

* Τζαμαχιρία: εξουσία, κράτος των μαζών

του Στρατή Μπουρνάζου

Κι αν η μισή μας καρδιά βρίσκεται, αναγνώστες μου, όπως πάντα, εδώ (στη διαδήλωση της Τετάρτης, στους απεργούς πείνας της Υπατίας, στην εφιαλτική προφυλάκιση της Φέι Μάγερ), η άλλη μισή, βδομάδες τώρα, βρίσκεται στο Μαγκρέμπ και τη Μέση Ανατολή, στους δρόμους της Τύνιδας και στην πλατεία Ταχρίρ, στην Υεμένη και το Μπαχρέιν. Και, βέβαια, στη Λιβύη. Στη Λιβύη, στα πλήθη που ξεχύνονται σ’ όλη τη χώρα, στην απελευθερωμένη Βεγγάζη, στον Καντάφι, πατέρα και υιό –ο πρώτος να δηλώνει ότι θα πεθάνει σαν οσιομάρτυρας και ο δεύτερος να τάζει μεταρρυθμίσεις, απειλώντας ταυτόχρονα με εμφύλιο–, στα αεροπλάνα που βομβαρδίζουν πολίτες. Δεν νομίζω ότι υπάρχει αριστερός, δημοκράτης, ευαίσθητος άνθρωπος, που η καρδιά του, τις μέρες αυτές, να μη χτυπάει στη Λιβύη. To γιατί είναι προφανές, εγώ όμως στέκομαι σε τρία σημεία.

Πρώτα απ’ όλα, τους νεκρούς. Εκατοντάδες, χιλιάδες, κανένας δεν ξέρει με ακρίβεια, κι ο αριθμός καθημερινά μεγαλώνει. Και, πέρα από τον αριθμό, εκείνο που σοκάρει είναι ο τρόπος με τον οποίο βρήκαν τον θάνατο: ριπές στο ψαχνό και, η αποθέωση του τρόμου, στρατιωτικά αεροπλάνα που ρίχνουν βόμβες στον κόσμο. Την Πέμπτη το πρωί κυκλοφόρησε η πληροφορία ότι υπήρχαν 10.000 νεκροί και 50.000 τραυματίες. Προφανώς, και ευτυχώς, δεν ήταν πραγματική· ωστόσο, και μόνο το ότι για ώρες διερωτόμασταν μήπως αληθεύει, καθώς και ότι την υιοθέτησαν ειδησεογραφικά μέσα όπως το in.gr ή η ΝΕΤ, μας δίνει ένα μέτρο για το πού έχει φτάσει το κακό.

Έπειτα, είναι η υποκρισία των κυβερνήσεων, αλλά και γενικότερα της δυτικής «κοινής γνώμης», που κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα. Εννοώ την ανακάλυψη, εν μια νυκτί, και τον «αποτροπιασμό», αίφνης, για το ότι ο Καντάφι είναι δικτάτωρ, παράφρων, λαομίσητος, αιμοσταγής κ.ο.κ. — κι ας υπήρχαν εδώ και δεκαετίες οι λεπτομερέστατες καταγγελίες όχι μόνο διαφόρων αντιφρονούντων ή «περίεργων», αλλά και καθ’ όλα αξιοσέβαστων οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία ή το Human Rights Watch. To φαινόμενο βέβαια είναι πολύ γενικότερο, ισχύει και για τον Μπεν Άλι και τον Μουμπάρακ (ας θυμηθούμε ότι διαγράφτηκαν από τη Σοσιαλιστική Διεθνή λίγες στιγμές πριν την πτώση τους), ενώ πιθανόν αύριο, εξίσου «κατάπληκτοι», θα ανακαλύψουμε ότι και ο φιλλέλην εμίρης του Κατάρ[1] που μας επισκέπτονταν συχνά πυκνά ή ο αειθαλής σαουδάραβας μονάρχης δεν αποτελούν ακριβώς την επιτομή της δημοκρατίας και το πρότυπο του λαοφιλούς ηγέτη. Παραπέμπω, επ’ ευκαιρία, στο κείμενο «VIP δικτάτορες στην παρέλαση για τη γιορτή της Γαλλικής Δημοκρατίας», από το εξαίρετο μπλογκ L’Enfant de la Haute Mer (http://inconue.wordpress.com/2010/07/15/very-important-dictateurs-au-defile-du-14-juillet/). Εκεί μαθαίνουμε πώς μια ντουζίνα δικτάτορες εκπροσωπήθηκαν στη γιορτή-σύμβολο της Γαλλικής Δημοκρατίας, την περίφημη 14η Ιουλίου, ενώ στρατιωτικά αγήματα των χωρών τους παρέλασαν, την ίδια μέρα, στα Ηλύσια Πεδία.

Το ρεζίλεμα της υψηλής διπλωματίας της Γαλλίας

του Στέφαν Ζίμονς

μετάφραση: Ιωάννα Μεϊτάνη

Κατέφθασε με 100 λιμουζίνες, υποσχέθηκε μπίζνες δισεκατομμυρίων και κατασκήνωσε μες στο κέντρο του Παρισιού: για τους γάλλους διπλωμάτες, ο Μουαμάρ αλ-Καντάφι ήταν ο εξαγνισμένος ηγεμόνας, ένας καλοδεχούμενος επισκέπτης. Η εικόνα αυτή άλλαξε ριζικά μετά τη δολοφονική επίθεση ενάντια στον ίδιο του το λαό.

Τιμητική υποδοχή, επίσημο δείπνο στο Μέγαρο των Ηλυσίων και δύο προσωπικές συναντήσεις με τον πρόεδρο Νικολά Σαρκοζύ — η επίσκεψη του Καντάφι το 2007 ήταν μια πενθήμερη υπόκλιση διαρκείας στον ηγέτη της λιβυκής επανάστασης. Έφτασε με συνοδεία 400 ατόμων και με στόλο από 100 λιμουζίνες, έστησε βεδουίνικο αντίσκηνο στο προαύλιο ενός μεγάρου στο κέντρο του Παρισιού και έκανε το γύρο της πόλης με πλοίο — εκείνες τις ώρες απαγορεύτηκε η κυκλοφορία στις γέφυρες του Σηκουάνα.

Για να συμπληρωθεί το ρεζίλεμα του πρωτοκόλλου, ο Καντάφι έγινε δεκτός στη χώρα «της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης» ακριβώς την «Παγκόσμια Ημέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων».

Ο υπουργός Εξωτερικών Μπερνάρ Κουσνέρ, που μεταπήδησε στην κυβέρνηση από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, κόμπιασε σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη, προσπαθώντας να αποφύγει τον χαρακτηρισμό «δικτάτορας» για τον Καντάφι. Η Ραμά Γιαντ, τότε υφυπουργός για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων (στον επόμενο ανασχηματισμό έγινε υφυπουργός Αθλητισμού και αργότερα δεν περιλήφθηκε ξανά στο κυβερνητικό σχήμα [Σ.τ.Μ.]), κατέκρινε έντονα την επίσκεψη του λίβυου ηγέτη, λέγοντας ότι «η χώρα μας δεν είναι χαλάκι για να σκουπίζει ο κάθε ηγέτης τα πόδια του από το αίμα των εγκλημάτων του» και κλήθηκε έπειτα από τον Σαρκοζύ να δώσει λογαριασμό για αυτά της τα λόγια.

Δεν είναι ν’ απορεί κανείς: ο Καντάφι είχε υποσχεθεί στον γάλλο ομόλογό του την αγορά πολεμικών αεροσκαφών και στρατιωτικών ελικοπτέρων, για την οποία τα συμβόλαια, όπως ήλπιζε ο Σαρκοζύ, θα έφταναν «στο ύψος των 10 εκατομμυρίων ευρώ».

Απερίσκεπτος πραγματισμός

 

Σκίτσο του Λατούφ

Στην επίσκεψη εκείνη, το Παρίσι είχε τιμήσει τον ηγεμόνα της ερήμου επειδή είχε απελευθερώσει τις βουλγάρες νοσοκόμες, τις οποίες είχε πρώτα φυλακίσει αυθαίρετα η λιβυκή δικαιοσύνη. Σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά, ένα μούδιασμα απλώνεται στους διπλωματικούς κύκλους — όχι μόνο γιατί η παραγγελία των εξοπλισμών εξέπεσε σε αγορά 20 μόνο Αίρμπας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και προκάτοχοι του Σαρκοζύ στο προεδρικό μέγαρο, όπως ο Ζωρζ Πομπιντού, είχαν πουλήσει την Τρίπολη αεροσκάφη Μιράζ· αναμφίβολα, επίσης, ορισμένοι γάλλοι αριστεροί θεωρούσαν τον χαμαιλέοντα δικτάτορα μπροστάρη στη μάχη κατά του ιμπεριαλισμού.

Τώρα, μια ομάδα διπλωματών καταγγέλλει δημοσίως και με ασυνήθιστα έντονο ύφος τον «ερασιτεχνισμό» και τον «παρορμητισμό» της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία καθορίζεται κυρίως από την ατζέντα δημοσίων σχέσεων του Μεγάρου των Ηλυσίων. Μια ομάδα ειδικών του υπουργείου Εξωτερικών, που διατηρούν την ανωνυμία τους, περιγράφουν σε άρθρο τους στη Le Monde την πορεία του Σαρκοζύ στην εξουσία ως μια αλληλουχία από ήττες και αποτυχίες, η οποία, τώρα, ενόψει της κρίσης στη βόρεια Αφρική, αναδεικνύεται πάλι ανάγλυφα και φανερώνει την αδυναμία της Γαλλίας.

Κατάληψη στο LSE για να σταματήσει η χρηματοδότηση από τον Καντάφι

 

Από την κατάληψη: "Το LSE παίρνει 300 χιλιάδες ματωμένεςλ λίρες από τον Καντάφι. Λέμε Όχι!"

Την Τρίτη 22 Φεβρουαρίου, φοιτητές του London School of Economics (LSE), κατέλαβαν μια αίθουσα στο Παλαιό Κτίριο, απαιτώντας το σταμάτημα κάθε σχέσης της Σχολής με το καθεστώς της Λιβύης. Πέτρα του σκανδάλου, η επιχορήγηση του LSE, το 2009, από το Διεθνές Φιλανθρωπικό και Αναπτυξιακό Ίδρυμα Καντάφι (GICDF) με 1,5 εκατομμύρια λίρες, με σκοπό τη δημιουργία ενός ερευνητικού προγράμματος για την πολιτική, την οικονομία και την κοινωνία της Βόρειας Αφρικής. Ας σημειωθεί επίσης ότι ο γιος και «διάδοχος» του Καντάφι, Σαΐφ, έχει πάρει το διδακτορικό του από το LSE, με θέμα τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών και των διεθνών οργανισμών στον εκδημοκρατισμό της παγκόσμιας διακυβέρνησης.

Υπό το φως των πρόσφατων εξελίξεων, η διοίκηση του LSE, είχε αναγκαστεί να ανακοινώσει, μια μέρα πριν, ότι θα αρνηθεί στο εξής χορηγίες συνδεόμενες με το καθεστώς Καντάφι.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Η προκήρυξη των φοιτητών

Ζητάμε:

α) Η διοίκηση του LSE να καταγγείλει δημόσια την πρόσφατη βάναυση καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς Καντάφι, καθώς τις απειλές που εκτόξευσε ο Σαΐφ Καντάφι εναντίον των διαδηλωτών στη Λιβύη.

Σκίτσο του Τζων Σπρινγκς, από το NYRB

β) Το LSE να δεσμευτεί επισήμως ότι θα σταματήσει κάθε συνεργασία με το καθεστώς της Λιβύης, όπως και οποιοδήποτε άλλο δικτατορικό καθεστώς που είναι γνωστό ότι ευθύνεται για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

γ) Το LSE να αρνηθεί το υπολειπόμενο ποσό της χορηγίας του Διεθνούς Φιλανθρωπικού και Αναπτυξιακού Ιδρύματος Καντάφι (GICDF), που ανερχόταν συνολικά σε 1,5 εκατομμύριο λίρες· και να εργαστεί

για τη δημιουργία ενός κεφαλαίου για τη χορήγηση υποτροφιών σε άπορους λίβυους φοιτητές, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από τις 300.000 λίρες που έχει ήδη λάβει το LSE από το Ίδρυμα Καντάφι και δεν τις έχει ακόμα αξιοποιήσει.

δ) Να διαγραφεί ο Σαΐφ Καντάφι από τον σύλλογο των αποφοίτων, διότι οι δημόσιες δηλώσεις του την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου, αλλά και μια σειρά εκθέσεις διεθνών οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα δείχνουν με σαφήνεια ότι εμπλέκεται στη δολοφονία αθώων πολιτών, καθώς και άλλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ένταξή του στην κοινότητα του LSE, και κυρίως στο σώμα όσων σπούδασαν σε αυτό, είναι ένα όνειδος που δεν μπορούμε να ανεχθεί κανένας από εμάς, εργαζόμενους, φοιτητές και αποφοίτους του LSE.

Το LSE και ο Καντάφι: για άλλη μια φορά στη λάθος πλευρά της Ιστορίας

του Τζέρομ Ρους

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

Η εγκάρδια σχέση του LSE με το καθεστώς Καντάφι αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα ενός πολύ μεγαλύτερου προβλήματος: της μόνιμης αποτυχίας των φιλελεύθερων δυτικών υπερασπιστών της ελευθερίας και της δημοκρατίας να εφαρμόσουν στην πράξη αυτά που διακηρύσσουν. […]

 

Mνημείο στην Τρίπολη που αναπαριστά το «Πράσινο Βιβλίο» του Καντάφι. (The New York Times)

Οι φιλελεύθεροι της Δύσης μπορεί να πιστεύουν βαθιά ότι η ελευθερία και η δημοκρατία είναι αναπαλλοτρίωτες, όπως και τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα, η καταπάτηση των οποίων είναι απαράδεκτη, αλλά αυτή η γνήσια ηθική αίσθηση παραβιάζεται συστηματικά όταν συντρέχουν δύο προϋποθέσεις όσον αφορά τους συνομιλητές τους: α) είναι πλούσιοι, β) προσεγγίζουν οι ίδιοι την εξιδανικευμένη δυτική εικόνα του Άλλου ως αντανάκλαση του Εαυτού.

Πράγματι, σε αυτό το σημείο η ψυχολογία, η ανθρωπολογία, τα οικονομικά και η πολιτική συγκλίνουν. Όπως παρατήρησε εύστοχα ο Guardian, ο Σαΐφ αλ Καντάφι ήταν ένας άνθρωπος με τον οποίο οι Δυτικοί θα μπορούσαν να κάνουν μπίζνες. Εκτός του ότι ήταν πάμπλουτος, δεν είχε γένια, φορούσε κοστούμι και μιλούσε άπταιστα αγγλικά, ο Σαΐφ πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα από το LSE με θέμα «Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στον εκδημοκρατισμό της παγκόσμιας διακυβέρνησης», ενώ διακήρυσσε την ειλικρινή θέλησή του να μεταρρυθμίσει τη χώρα του σε μια φιλελεύθερη δημοκρατική κατεύθυνση. Με άλλα λόγια, ήταν ένας πραγματικός τζέντλεμαν, κι έτσι ο Λόρδος Μάντελσον, o Ναθάνιελ Ρότσιλντ, ο Δούκας του Γυορκ και ο Ντέιβιντ Χελντ μπορούσαν όλοι τους να συμφάγουν άνετα μαζί του, χωρίς να αισθάνονται άβολα με τη διαφορετικότητα του ομοτραπέζου τους. […]

Στην πραγματικότητα, όπως παρατήρησε πρόσφατα ο Ταρίκ Ραμαντάν σε μια διάλεξή του στο Άμστερνταμ η «Μεγάλη Φιλελεύθερη Προδοσία» βρίσκεται στο απώτατο σημείο της, κινούμενη από τον συνδυασμό της ξέφρενης επιδίωξης του κέρδους που έχει η Δύση, της επιθυμίας της να αναδημιουργήσει τον κόσμο κατ’ εικόνα της και του βαθιού τραύματος (και του βαθιά ριζωμένου φόβου) για τον μουσουλμάνο Άλλο. […]

Η Αιγυπτιακή Εξέγερση, ένα κίνημα του 21ου αιώνα

H Mυρσίνη Ζορμπά και ο Αντώνης Λιάκος βρέθηκαν, επιτούτου, την προηγούμενη εβδομάδα, για λίγες μέρες στον Κάιρο, στην πλατεία που συγκλόνισε τον κόσμο, και έζησαν από κοντά την ατμόσφαιρα της Αιγυπτιακής Εξέγερσης. Με την ευκαιρία αυτή, τους καλέσαμε να συζητήσουν μαζί με τον Νικόλα Βουλέλη, άριστο γνώστη του αραβικού κόσμου, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στην Αίγυπτο όλη την ευρύτερη περιοχή, ποια είναι η σημασία του και πώς θα επηρεάσει τις εξελίξεις. Τους ευχαριστούμε θερμά για την ανταπόκρισή τους.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Συζητούν ο Νικόλας Βουλέλης, η Μυρσίνη Ζορμπά και ο Αντώνης Λιάκος

Πλατεία Ταχρίρ, 9.2.2011. Φωτογραφία του M. Soli, από το flickr

Μυρσίνη Ζορμπά: Εκείνο που κρατάω από τις τέσσερις μέρες στο Κάιρο είναι η αδιαμεσολάβητη πολιτική έκφραση των πολιτών, μια ατμόσφαιρα εξέγερσης, που όλοι εκεί τη χαρακτήριζαν επανάσταση. Αλλά αφοπλιστικά ειρηνική και εντυπωσιακά μαζική. Δεδομένου ότι λίγες μέρες πριν οι νεκροί στις διαδηλώσεις ήταν εκατοντάδες και η σκληρότητα της αστυνομίας άγρια, η ειρηνική διάθεση, η πολιτική στρατηγική και επαγρύπνηση της μη βίας ήταν κάτι που σε εντυπωσίαζε. Οι διαδηλωτές δεν ήταν ούτε φοβισμένοι, ούτε θρηνούσαν, ήταν κυρίως αποφασισμένοι πολιτικά. Η σταθερή τοποθέτηση όλων με τους οποίους μιλήσαμε ήταν ότι θέλουν Σύνταγμα, θέλουν δημοκρατία και ελευθερία, θέλουν να καταπολεμηθεί η διαφθορά και να αλλάξει το καθεστώς.

Δεν ακούσαμε συνθήματα αντιαμερικανικά ή εναντίον του Ισραήλ, παρά μόνο κατά του Μουμπάρακ και δεν είχαμε καμία αίσθηση πολιτικού ισλαμισμού αλλά, αντίθετα, ενός πλουραλισμού που εκφραζόταν και μέσα από τα πολλά μικρά αυτοσχέδια βήματα, όπου μαζεύονταν 100-200 άνθρωποι, κάποιος έβγαζε ένα λόγο, τραγουδούσε, φώναζε συνθήματα, διάβαζε ένα ποίημα κλπ. Η παρουσία των γυναικών ήταν πολύ έντονη και είχες μια αίσθηση οργάνωσης, αλλά όχι τη γνωστή σιδερένια πειθαρχία — νομίζω ότι εκ των υστέρων φτιάχτηκε μια μυθολογία της οργάνωσης. Το στοιχείο που μου φάνηκε κυρίαρχο ήταν μια αυθόρμητη αδιαμεσολάβητη πολιτική με αίτημα τη δημοκρατία, που ξεπερνούσε τις πολλές και διαφορετικές συνιστώσες αυτού του πάνδημου ξεσηκωμού μιας πόλης 20 εκατομμυρίων κατοίκων.

 

Ένα πανηγύρι της δημοκρατίας και της ελευθερίας

Πλατεία Ταχρίρ, 10.2.2011. Φωτογραφία του Αντώνη Λιάκου

Αντώνης Λιάκος. Μόλις φτάσαμε στη γέφυρα που οδηγούσε στην πλατεία Ταχρίρ νιώσαμε αμέσως ατμόσφαιρα γιορτής. Έβλεπες ολόκληρες οικογένειες, ανθρώπους με τα παιδιά στον ώμο. Μερικοί, όταν τους ρωτήσαμε αν ήταν επικίνδυνο να τα φέρουν, μας είπαν: –Είναι τόσο σπουδαίο αυτό που γίνεται, που θέλουμε τα παιδιά μας όταν μεγαλώσουν να λένε ότι βρέθηκαν κι αυτά εδώ.

Παρατηρώντας όλους αυτούς που έγραφαν ένα κομμάτι χαρτί, ένα πλακάτ, κουβεντιάζοντας μαζί τους, αισθανόσουν ακριβώς αυτό που λέμε θεωρητικά «ιδιότητα του πολίτη». Ήταν άνθρωποι διαφορετικοί, αλλά με ορατή μία ιδιότητα: ήταν πολίτες. Ο δήμος εν δράσει, η παρουσία των πολιτών στην πλατεία: αυτό ήταν που με εντυπωσίασε. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό αν το δούμε μέσα στην ιστορία του αραβικού κόσμου: ιστορία κυριαρχιών επί υποκειμένων χωρίς άλλη ιδιότητα παρά του κυριαρχούμενου. Η ιστορία της Αιγύπτου είναι μια μακρά ιστορία κυριαρχιών: Μαμελούκοι, Οθωμανοί, Χεδίβηδες, Άγγλοι, μεταποικιακές κυριαρχίες πριν από το 1952, Νασερισμός, Σαντάτ, Μουμπάρακ. Οι μάζες είχαν κάνει βέβαια αισθητή την παρουσία τους. Ήταν εξεγερμένοι φτωχοί, με τον Οράμπι Πασά ή τον Μάχντι, τον 19ο αι., είχαν απεργήσει και οργανωθεί στους κομμουνιστές και στους αναρχοσυνδικαλιστές το πρώτο μισό του 20ού αι., ήταν αντιιμπεριαλιστές, αντιαμερικανοί και αντιεβραίοι μετά το 1952, αγκάλιασαν τον πολιτικό ισλαμισμό, γιόρτασαν για τις επιθέσεις της τρομοκρατίας. Τα σημερινά κινήματα όμως, τόσο της Τυνησίας όσο και της Αιγύπτου, εμφανίζουν έναν πολύ διαφορετικό χαρακτήρα. Έχουμε, πιστεύω, μια υπέρβαση, της έννοιας του αντιαποικιακού κινήματος, καθώς θέτουν στο επίκεντρο βασικά ζητήματα πολιτικής, ελευθερίας αλλά και δικαιοσύνης. «I am here to reclaim my dignity», «We smell justice here», έγραφαν τα πλακάτ στα αγγλικά. Δηλαδή αναγνώριση, δικαιώματα και δικαιοσύνη. Δημοκρατία, κράτος δικαίου, καταδίκη της διαφθοράς και κοινωνική δικαιοσύνη. Η φτώχεια και η ανεργία είναι πολύ μεγάλη, η ανισοκατανομή του πλούτου σκανδαλώδης

Πλατεία Ταχρίρ, 9.2.2011. Φωτογραφία του M. Soli, από το flickr

Νικόλας Βουλέλης: Το πρώτο στοιχείο που θα ήθελα να προσθέσω –το λέω και με την εμπειρία του ανθρώπου που έζησε μέχρι τα δεκαοχτώ του στην Αλεξάνδρεια– είναι το σπάσιμο του φόβου. Αυτό πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο σοβαρών μελετών, το πώς έσπασε ο φόβος, μια κατάσταση πολύ παλιότερη από την τριακονταετία Μουμπάρακ. Δεν υπάρχει ολοκληρωμένη εξήγηση πώς έσπασε ο φόβος, είναι η σπίθα της Τυνησίας, είναι το ποτήρι που ξεχειλίζει, υπάρχει όμως το γεγονός. Και το γεγονός ότι οι άνθρωποι πλημμυρίζουν τους δρόμους είναι εξαιρετικά σημαντικό, σημαίνει ότι ξεπεράστηκε το φράγμα του φόβου και της τρομοκρατίας.

Δεύτερον, από τις φωτογραφίες και βίντεο που είδα, η εικόνα είναι αντιπροσωπευτική του πληθυσμού: γενειοφόροι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, αυτοί με τη βούλα του πιστού στο μέτωπο, νεαροί, γυναίκες. Και σίγουρα η προετοιμασία γίνεται μέσα από τα κινήματα του περασμένου χρόνου, το κίνημα 6 Απρίλη, όπου κατέβαιναν στους δρόμους 2.000-3.000, τους τσάκιζαν, τους συλλάμβαναν, και ένας την πλήρωσε πολύ άγρια, τον έλιωσαν στο αστυνομικό τμήμα. Η εικόνα του έχει μείνει όμως, γι’ αυτό ένα από τα συνθήματα ήταν «Είμαστε όλοι Χάλεντ Σαΐντ».

Το τρίτο στοιχείο που θεωρώ πολύ σημαντικό είναι η αυτοοργάνωση, ειδικά αν λάβεις υπόψη σου και τη νοοτροπία της Μέσης Ανατολής, μια νοοτροπία κάπως παθητική, «εντάξει άσε», «μη στεναχωριέσαι», «όλα θα φτιάξουν». Όταν είδα να καθαρίζουν την πλατεία Ταχρίρ, να ξεχωρίζουν τα είδη, εδώ οι κονσέρβες, εκεί τα χαρτιά, να φτιάχνουν ομάδες περιφρούρησης, σκέφτηκα ότι αυτό είναι ένα θαύμα.

Πλατεία Ταχρίρ

της Μυρσίνης Ζορμπά

Ετοιμάζοντας πικέτες, Πλατεία Ταχρίρ, 10.2.2011. Φωτογραφία της Μυρσίνης Ζορμπά

Κάιρο, Πέμπτη 10 Φεβρουαρίου. Βγάζοντας το κεφάλι από τον ασφυκτικό κλοιό της ΔυΝηΤικής πραγματικότητας που μας περιβάλλει, μπορεί κάποιος σήμερα να πάρει μια χρήσιμη γεύση από πολιτικές προσδοκίες και δημοκρατικά αιτήματα σε απόσταση δύο ωρών από την Αθήνα, στο Κάιρο. Η μεταπολίτευση που τόσο λοιδoρήθηκε το τελευταίο διάστημα, σε σημείο που να υποτιμώνται τα βασικά της επιτεύγματα, είναι για τους Αιγύπτιους πολίτες σήμερα το βασικό αδιαμεσολάβητο πολιτικό τους αίτημα. Αίτημα ελευθερίας και δημοκρατίας, που το απαιτούν μαζικά και ειρηνικά, με δεκάδες νεκρούς και με σταθερή παρουσία στην καρδιά μιας πόλης είκοσι εκατομμυρίων ανθρώπων για τρεις συνεχείς εβδομάδες. Ένα αίτημα που  δεν μπορεί να καταπνιγεί πια, ούτε να λάβει σαν απάντηση το προχτεσινό πολιτικά φτωχό διάγγελμα του προέδρου της Αιγύπτου. Η Σοσιαλιστική Διεθνής μπορεί να ανέχεται πολλά τέτοια μέλη, αλλά δεν ξέρω πόσο περήφανη μπορεί να συνεχίσει να κάνει την ηγεσία της.

Εν χορδαίς και οργάνω, Πλατεία Ταχρίρ, 10.2.2011. Φωτογραφία της Μυρσίνης Ζορμπά

Η πλατεία Ταχρίρ, πλατεία της απελευθέρωσης, συγκέντρωσε τις τελευταίες μέρες πολύχρωμα πλήθη. Ο πυρήνας των πιο αποφασισμένων είχε κατασκηνώσει εκεί σε ένα πρόχειρο καταυλισμό με αντίσκηνα  και κουβέρτες, ενώ καθημερινά, μετά το μεσημέρι που έκλειναν τα μαγαζιά και τα γραφεία, κατέφθαναν κατά εκατοντάδες και χιλιάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας, επαγγέλματος, γυναίκες  και άντρες. Οικογένειες ολόκληρες με μικρά παιδιά, ακόμη και στο καρότσι, παρέες ηλικιωμένων, γυναίκες με μαντίλια και μπούρκα αλλά μαζί και νεαρά  κορίτσια με ξέσκεπο κεφάλι και μπλουτζίν, φοιτητές και φοιτήτριες, γιατροί που είχαν στήσει πρόχειρα ιατρεία, ιμάμηδες, καλλιτέχνες, δικηγόροι που ξεχώριζαν από τις γραβάτες και τα κοστούμια, ορισμένοι με τη μαύρη τήβεννο του δικαστηρίου. Οι λέξεις που κυριαρχούσαν σε κάθε συζήτηση ήταν Δημοκρατία και Ελευθερία, Να φύγει το καθεστώς Μουμπάρακ και η διαφθορά, Επανάσταση για να νικηθεί η φτώχεια. Το νεαρό ζευγάρι που εργάζονταν σε διαφημιστική εταιρία, ο σοβαρός δικηγόρος που είχε έρθει με τον δεκάχρονο γιο του, η πολυπληθής οικογένεια με τις τρεις κόρες, οι γιατρίνες, ο σκηνοθέτης και οι φοιτήτριες του Πολυτεχνείου με τις οποίες κουβέντιασα δεν ανήκαν σε πολιτικό κόμμα ή ομάδα, ήξεραν όμως ότι η ελευθερία και η δημοκρατία είναι ζήτημα αξιοπρέπειας κάθε πολίτη, όπως έγραφε μια καρτέλα που κρατούσε κάποιος στα αγγλικά. Δημοκρατία και Ελευθερία, αλλά γιατί Επανάσταση; Γιατί ύστερα από τριάντα χρόνια ενός στρατιωτικού καθεστώτος πολιτικής καταστολής κάθε ελεύθερης έκφρασης, με τη διαφθορά του καθεστώτος να έχει αγγίξει το αποκορύφωμα, με την αστυνομική αυθαιρεσία και βιαιοπραγία, αλλά και τη φτώχεια να καταδικάζει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού κυριολεκτικά στην πείνα και την αμάθεια, μόνο μια ριζική αλλαγή μπορεί να ικανοποιήσει το λαϊκό αίσθημα. Επανάσταση σημαίνει γι’ αυτούς ριζική αλλαγή, δημοκρατικό πολίτευμα, ανάπτυξη και πρόοδο, ελευθερία λόγου αλλά, κυρίως, καταπολέμηση της τεράστιας φτώχειας που μαστίζει τα λαϊκά στρώματα. Μια βόλτα στις συνοικίες του Καΐρου αλλά και μερικά χιλιόμετρα πιο έξω σε πείθει για το επίπεδο διαβίωσης του ενός και δύο δολαρίων τη μέρα, αλλά και για την τεράστια χρόνια ανεργία των ανθρώπων.

Η εξέγερση των Αράβων: Ποιος φοβάται το πνεύμα της επανάστασης;

αποσπάσματα· το πλήρες κείμενο στο RedNotebook: /rnbnet.gr/details.php?id=1635

του Σλάβοϊ  Ζίζεκ

Είναι αισχρό να μιλάμε τώρα για ειρηνική μετάβαση στην Αίγυπτο: την έκανε αδύνατη ο ίδιος ο Μουμπάρακ, συνθλίβοντας την αντιπολίτευση. Αφότου ο Μουμπάρακ έστειλε τον στρατό ενάντια στους διαδηλωτές, το δίλημμα είναι ξεκάθαρο: είτε μια εξωραϊστική αλλαγή, όπου κάτι αλλάζει προκειμένου να μην αλλάξει τίποτα, είτε μια πραγματική ρήξη.

Ιδού, λοιπόν, η στιγμή της αλήθειας: κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί, όπως στην περίπτωση της Αλγερίας μια δεκαετία πριν, ότι η διεξαγωγή πραγματικά ελεύθερων εκλογών σημαίνει την παράδοση της εξουσίας στους μουσουλμάνους φονταμενταλιστές. Μια άλλη φιλελεύθερη ανησυχία είναι ότι δεν υπάρχει οργανωμένη πολιτική δύναμη να αναλάβει την εξουσία αν πέσει ο Μπουμπάρακ. Φυσικά δεν υπάρχει: ο Μουμπάρακ φρόντισε γι’ αυτό, συρρικνώνοντας την αντιπολίτευση που κατάντησε απλώς διακοσμητικό στοιχείο, κι έτσι η κατάσταση θυμίζει τον τίτλο του διάσημου μυθιστορήματος της Αγκάθα Κρίστι: And Then There Were None. Το επιχείρημα υπέρ του Μουμπάρακ –ο Μουμπάρακ ή το χάος– είναι επιχείρημα εναντίον του.

Η υποκρισία των φιλελεύθερων Δυτικών είναι εξωφρενική: υποστήριξαν δημόσια τη δημοκρατία, και τώρα που οι λαοί εξεγείρονται εναντίον των τυράννων στο όνομα αξιών όπως η ελευθερία και η δικαιοσύνη, και όχι στο όνομα της θρησκείας, όλοι τους ανησυχούν εντόνως. Προς τι η ανησυχία και γιατί να μη χαιρόμαστε που δίνεται μια ευκαιρία στην ελευθερία; Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι επίκαιρο το παλιό σύνθημα του Μάο Τσε Τουνγκ: «Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση!».

Πού πρέπει να πάει λοιπόν ο Μουμπάρακ; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: στη Χάγη. Αν υπάρχει ένας αρχηγός που αξίζει να καθήσει εκεί, είναι αυτός.

 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην «Guardian», 1.2.2011.