Να κυβερνάς, δηλαδή

Η Αριστερά στον καιρό των μνημονίων-4

του Βαγγέλη Καραμανωλάκη

Mιχάλης Αμάραντος, «Χωρίς τίτλο», 2013

Ερωτήματα, όπως αυτά που μας θέτουν σήμερα οι φίλοι των «Ενθεμάτων», έχουν, συνήθως, ένα δομικό πρόβλημα: οι έννοιες που τίθενται ως αφετηρία των συλλογισμών, τους οποίους καλούνται να αναπτύξουν οι ερωτώμενοι, εκλαμβάνονται ως αυτονόητες. Αλλιώς: Πριν απαντήσει κανείς στο ποια είναι τα περιθώρια άσκησης αριστερής πολιτικής, χρειάζεται να θέσει ένα άλλο ερώτημα: Τι σημαίνει, στην Ελλάδα και την Ευρώπη του 2015, «αριστερή πολιτική»; Πώς την ορίζουμε μετά τις εμπειρίες και τις διαψεύσεις αυτών των μηνών; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό ούτε εύκολο. Επειδή, ακόμη και εάν συμφωνήσουμε στο «αυτονόητο», ότι δηλαδή η αριστερή πολιτική ορίζεται από την επιδίωξη βασικών στόχων όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, η φροντίδα για τους αδύναμους, η δημοκρατία κλπ. αυτό δεν αρκεί. Γιατί αμέσως μετά έρχεται το ουσιώδες: με ποιους τρόπους πετυχαίνεις, πώς σχεδιάζεις και πώς εφαρμόζεις αυτή την πολιτική. Εδώ, από τη μια, όταν δεν λάβεις υπόψη τα δεδομένα, τις διεθνείς συνθήκες και τους συσχετισμούς, τότε η διάψευσή της είναι εξαιρετικά οδυνηρή. Από την άλλη, στην προσπάθεια να προσαρμοστείς, κινδυνεύεις να απολέσεις όλα εκείνα τα στοιχεία που σε χαρακτηρίζουν και για τα οποία έχεις διεκδικήσει τη διακυβέρνηση. Η εμπειρία των τελευταίων μηνών δείχνει, δυστυχώς, ότι το ένα δεν αποκλείει το άλλο, συνήθως συνυπάρχουν.

Το τέλος της ουτοπίας

Η Αριστερά στον καιρό των μνημονίων-3

του Γιώργου Φαράκλα

Δήμος Σκουλάκης, «Ανοιξιάτικο πρωινό, παραλλαγή στον Ε. Χόπερ», 2010

«Οι άνθρωποι φτιάχνουν την ίδια τους την ιστορία, όχι όμως […] κάτω από όρους που επιλέγουν οι ίδιοι», έλεγε ο Μαρξ το 1852. Για ν’ αλλάξουμε την πραγματικότητα πρέπει, έτσι, πρώτα να την αναγνωρίσουμε. Μπορούμε να πούμε ότι η άρνηση να την αναγνωρίσουμε μετατρέπει τη σκέψη μας σε ουτοπική. Γι’ αυτό, μετά τον Μαρξ, πολλοί θεωρούν βασικό καθήκον της χειραφετικής σκέψης την κριτική της ουτοπικής σκέψης. Πράγματι, ίσως η ουτοπική σκέψη προσφέρει ένα έναυσμα για την πρόοδο, ίσως δίνει ένα όραμα — κι ας είναι άπιαστο. Η άρνηση να δούμε την πραγματικότητα έχει όμως επιβλαβείς επιπτώσεις στην πραγματικότητα.

Πράγματι, όταν δεν αναγνωρίζω την πραγματικότητα, στερώ από τον εαυτό μου τη δυνατότητα να τη βελτιώσω. Προβάλλω πάνω της μια ψευδή εικόνα και αφήνω την ίδια στο σκοτάδι. Πολλές φορές, μάλιστα, τη χειροτερεύω. Γιατί η εικόνα ωραιοποιεί την πραγματικότητα που κρύβει, κι έτσι ευνοεί την επιδείνωσή της. Ας αναλογιστούμε πώς ο λεγόμενος «υπαρκτός» σοσιαλισμός –που θα καταργούσε την καταπίεση μέσω άγριας καταπίεσης και τις τάξεις μέσω επανεισαγωγής ταξικών προνομίων– έβαζε παγίως μια εικόνα στη θέση της πραγματικότητας. Η ουτοπική σκέψη είναι επιβλαβής όχι γιατί δεν διαθέτει ακόμη μια «επιστήμη» της πραγματικότητας, αλλά γιατί αρνείται να κάνει έστω το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή: Να διαπιστώσει ποια είναι η πραγματικότητα. Τοποθετεί στη θέση της μια εξωπραγματική εικόνα.

Από το κινηματικό καθηκοντολόγιο στην αναζήτηση στρατηγικής

Η Αριστερά στον καιρό των μνημονίων-1

Συνεχίζουμε, και στο φύλλο αυτό, τη συζήτηση που ξεκινήσαμε, την προηγούμενη Κυριακή για τις δυνατότητες, τα προβλήματα και τις προοπτικές της αριστερής πολιτικής στις νέες συνθήκες που διαμόρφωσαν η εκλογική νίκη του Γενάρη, το επτάμηνο της αριστερής κυβέρνησης, η μνημονιακή συμφωνία, η παραίτηση της κυβέρνησης, η διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ και η προκήρυξη εκλογών. Θέσαμε τα ακόλουθα δύο ερωτήματα, ως έναρξη της συζήτησης:

α) Ποια εκτιμάτε ότι είναι τα περιθώρια άσκησης αριστερής πολιτικής από μια μετεκλογική κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ στις νέες συνθήκες, που δημιουργούν η υπογραφή του Μνημονίου και η διάσπαση;

β) Ποια θεωρείτε βασικά «καθήκοντα» και άξονες δράσης για το αριστερό και ευρύτερο κίνημα, στις συνθήκες αυτές;

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Από το κινηματικό καθηκοντολόγιο στην αναζήτηση στρατηγικής

του Κωστή Καρπόζηλου

Βασίλης Διονυσόπουλος, «Ο μποξέρ και το μοντέλο», 1983-84

Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών, φοβάμαι ότι το κύριο πρόβλημα για την Αριστερά δεν σχετίζεται με τα ασφυκτικά περιθώρια της συμφωνίας του Ιουλίου, αλλά με τη συνολική εμπειρία της επτάμηνης διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Ας σκεφτούμε το εξής: αν ο συμβιβασμός του καλοκαιριού είχε συντελεστεί εν μέσω μιας ανακαινιστικής προσπάθειας που θα ενθάρρυνε ριζοσπαστικές τομές και θα στηριζόταν στα κοινωνικά κινήματα σήμερα θα ήμασταν μεν αντιμέτωποι με μια σημαντική υποχώρηση και ήττα, αλλά ο ορίζοντας των προσδοκιών μας θα ήταν παντελώς διαφορετικός. Το γενικευμένο ξενέρωμα, η απογοήτευση και η αποσυσπείρωση –εμφανής μέχρι και στις δημοσκοπικές μετρήσεις– δεν σχετίζεται μόνο ή αποκλειστικά με την υπογραφή της συμφωνίας ή τη διάσπαση του κόμματος. Σχετίζεται με τον συνδυασμό των παλινωδιών στην ίδια τη διαπραγμάτευση –με κορυφαίο παράδειγμα το δημοψήφισμα– και τον συχνά απογοητευτικό τρόπο άσκησης πολιτικής, που συνοψίζεται στην αδιαφορία ή αδυναμία της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ για ριζικές τομές πέραν ορισμένων πρωτοβουλιών που παρότι σημαντικές δεν αλλάζουν τη γενική εικόνα.

Σημειώσεις για μια αριστερή κυβερνητική πολιτική

Στον καιρό των Μνημονίων: Η Αριστερά, η κυβέρνηση και το κίνημα-4

του Πολυμέρη Βόγλη

Sandro Chia, «Αμφιβάλλοντας για τα χρώματα και τη μορφή»

1. Τα τελευταία χρόνια, τα Μνημόνια αποτέλεσαν «δομές καταστροφής» των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Μετά το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, ήλθε η σειρά της Αριστεράς να υποστεί τις συνέπειες της βίαιης προσαρμογής στην «προκρούστεια κλίνη» των μνημονιακών μέτρων και των απαιτήσεων των δανειστών: απογοήτευση στην κοινωνική βάση, αντιδράσεις στελεχών, διάσπαση του κόμματος. Η διαδικασία αποδόμησης του πολιτικού συστήματος συνεχίζεται, καθώς νέα κόμματα δημιουργούνται, ετερόκλητες συμμαχίες συνάπτονται, νέες διαιρετικές τομές κατασκευάζονται. Το ένστικτο της πολιτικής επιβίωσης για την παραμονή στην εξουσία επιτάσσει κινήσεις τακτικής που δημιουργούν δυνατότητες πολιτικής κυριαρχίας σε ένα περιβάλλον μόνιμης και διαρκούς πολιτικής αστάθειας. Η προσήλωση στις κινήσεις τακτικής υποβαθμίζει και συσκοτίζει τη στρατηγική: ποιο είναι το όραμα, πώς θέλουμε να είναι η ελληνική κοινωνία σε λίγα χρόνια. Όσο ο στρατηγικός στόχος παραμένει ασαφής και νεφελώδης, τόσο πιο δυσδιάκριτες γίνονται οι διαφορές μεταξύ των κομμάτων.

Ένας άλλος ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι εφικτός

Στον καιρό των Μνημονίων: Η Αριστερά, η κυβέρνηση και το κίνημα-2

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Τον Μάρτιο του 2013, η τότε τρικομματική συγκυβέρνηση Σαμαρά ψήφιζε το νομοσχέδιο «περί εξαρτησιογόνων ουσιών», που θα γλίτωνε από τη φυλακή χιλιάδες τοξικοεξαρτημένους. Ήταν το μόνο νομοθέτημα εκείνης της κυβέρνησης που υποστήριξε ποτέ ο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ για τη ΔΗΜΑΡ, που το πιστωνόταν λόγω υπουργίας Ρουπακιώτη, ο νόμος αποκτούσε ισχυρό συμβολισμό: ήταν η «απόδειξη» ότι το Μνημόνιο δεν πρέπει να απολυτοποιείται ως διαχωριστική γραμμή — ότι η τότε «κυβερνώσα Αριστερά» μπορούσε να διασώσει κάποια ψήγματα αριστερής πολιτικής, στον βαθμό που υπήρχαν άνθρωποι με λογισμό και μ’ όνειρο να παλέψουν στα διάκενα των απαιτήσεων των δανειστών.

Nτάνιελ Εγκνέους, «Κοκκινοσκουφίτσα», 2014

Δύο χρόνια μετά, η συζήτηση για την αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού στις φυλακές αποκάλυπτε ότι το πράγμα ήταν πιο περίπλοκο: ότι, αφενός η τύφλωση της Δικαιοσύνης, αφετέρου η υποχρηματοδότηση θεραπευτικών προγραμμάτων και των συναφών δομών, είχαν ακυρώσει στην πράξη εκείνο το ελπιδοφόρο νομοθέτημα. Το κυριότερο: με όσα είχαν γίνει τη διετία 2012-2014, ούτε η ΔΗΜΑΡ, ούτε φυσικά η Ν.Δ. ή το ΠΑΣΟΚ είχαν διανοηθεί στα σοβαρά να ζητήσουν την ψήφο της ελληνικής κοινωνίας με βάση το δείγμα εκείνο της αριστερής «ρωγμής».

Φοβάμαι πως η ιστορία αυτή δεν απασχολεί όσες και όσους επιχειρηματολογούν στα σοβαρά ότι «δεν ήρθε το τέλος του κόσμου» με το τρίτο Μνημόνιο: ότι μπορεί η κυβέρνηση να εξαναγκάστηκε να ψηφίσει Μνημόνιο, μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να αποδέχτηκε τον εκβιασμό ως πρόγραμμά του, μην κάνοντας καν το αποφασισμένο συνέδριό του — αλλά δυνατότητες ακόμα υπάρχουν, πρώτα απ’ όλα στον τομέα των δικαιωμάτων. Σα να μην μάθαμε τι σημαίνει για τη δημοκρατία η λιτότητα στην οικονομία. Σαν να είχε δικαιωθεί η Κεντροαριστερά, που από το 2010 διαχώριζε πλήρως στον λόγο της το Μνημόνιο από τα δικαιώματα, εγκαταλείποντας εντέλει και τα τελευταία. Και σα να μην ήταν ο αγώνας ενάντια στη λιτότητα αυτός που εξασφάλισε στον ΣΥΡΙΖΑ το πολιτικό κεφάλαιο για να πραγματώσει τομές στις φυλακές, την ιθαγένεια, το προσφυγικό.

Να πάρουμε το κράτος στα σοβαρά

Κυβέρνηση της Αριστεράς: η ώρα της πράξης-3

Το κείμενο βασίζεται  στην εισήγηση στην  εκδήλωση «Κυβέρνηση της Αριστεράς: η ώρα της πράξης», που οργάνωσαν τα «Ενθέματα» και το RedNotebook, το Σάββατο 14 Φεβρουαρίου.

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Η Αριστερά ως τα σήμερα είτε δεν έπαιρνε σοβαρά το κράτος, είτε το έπαιρνε σοβαρά μόνο ως αντίπαλο. Ήρθε η ώρα να πάρουμε στα σοβαρά το κράτος όχι μόνο ως αντίπαλο διότι απλώς το κράτος δεν είναι ένα πράγμα. Το κράτος είναι πριν απ’ όλα μια κοινωνική σχέση, είναι –παραθέτω Πουλαντζά  –«η υλική συμπύκνωση ενός συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις όπως αυτή εκδηλώνεται με ειδικό τρόπο μέσα στους κόλπους του ίδιου του κράτους».

Rene Magritte – The cicerone

Το πλεονέκτημα μεταξύ άλλων αυτής της θέσης είναι ότι θέτει ανάγλυφα ένα σοβαρό ζήτημα στρατηγικής σημασίας: το γεγονός ότι το κράτος δεν είναι ένα μονολιθικό μπλοκ, χωρίς χαραμάδες, που θα αντιμετώπιζαν οι «μάζες» μετωπικά όντας έξω απ’ αυτό και που θα έπρεπε να το αποδιαρθρώσουν συνολικά μέσω μιας μετωπικής εξέγερσης. Αντίθετα, επειδή το κράτος είναι «μια υλική συμπύκνωση ενός συσχετισμού δυνάμεων» διατρέχεται από αντιφάσεις. Είναι ουσιωδώς τόπος αντιφάσεων, και μάλιστα στο σύνολο των μηχανισμών του, τόσο στους μηχανισμούς εκείνους όπου ο πληθυσμός δίνει το φυσικό του παρόν, όπως η εκπαίδευση, όσο και στους μηχανισμούς όπου είναι φυσικά απών, όπως κατεξοχήν η δημόσια διοίκηση.

Στο πεδίο των πολιτειακών μηχανισμών που χαρακτηρίζονται από τη μαζική παρουσία των ανθρώπων, η Αριστερά, λόγω συνδικαλιστικής δράσης, έχει μια επαφή. Με τα καλά και τα κακά της φυσικά που παρέλκει εδώ να αναφερθούν. Ωστόσο, στους υπόλοιπους μηχανισμούς, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά. Διότι, κακά τα ψέματα, η Αριστερά πάσχει από έναν λειτουργικό αναλφαβητισμό στη γλώσσα της δημόσιας διοίκησης. Διαβάζουμε, αλλά δεν γράφουμε. Δεν έχουμε μάθει να γράφουμε διοικώντας το κράτος. Κι αυτό είναι μεγάλο έλλειμμα.

Για μια λειτουργική και παραγωγική σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνία

Κυβέρνηση της Αριστεράς: η ώρα της πράξης-2

Το κείμενο βασίζεται  στην εισήγηση στην  εκδήλωση «Κυβέρνηση της Αριστεράς: η ώρα της πράξης», που οργάνωσαν τα «Ενθέματα» και το RedNotebook, το Σάββατο 14 Φεβρουαρίου.

του Παύλου Κλαυδιανού

Κάζιμιρ Μάλεβιτς, «Οι καθαριστές», 1912

Ουσιαστικά, το θέμα που συζητάμε σήμερα, κατά τη γνώμη μου, είναι πώς ο ΣΥΡΙΖΑ θα ασκήσει την κυβερνητική εξουσία χωρίς να εγκαταλείψει τον στόχο του κοινωνικού μετασχηματισμού. Ήθελα, επίσης, προκαταρτικά να πω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, εφόσον πήρε την κυβέρνηση, ιστορικά είναι ενήμερος για τις δυσκολίες που υπάρχουνε όταν ένα κόμμα, και ιδίως της Αριστεράς, έρχεται στην εξουσία. Είναι μια συζήτηση που δεν έγινε έγκαιρα στο κόμμα, αλλά πρέπει να γίνει. Οι εξελίξεις, ευτυχώς, μας δίνουν περιθώριο για να συζητήσουμε πράγματα που δεν τα χουμε δουλέψει. Όχι μόνο για το κόμμα, αλλά και για το κίνημα, που το είδαμε τώρα, δυναμικό και ευρύ ξανά στους δρόμους, ενώ νομίζαμε ότι δεν υπάρχει. Αυτό μας δίνει το περιθώριο να διορθωθούν και λάθη, να καλυφθούν κενά, να γίνουν πιο συστηματικά τα πράγματα στον ΣΥΡΙΖΑ, στην κυβέρνηση του, στο κόμμα. Να είναι πιο λειτουργική και παραγωγική η σχέση του με την κοινωνία.

Το πρώτο σημείο προς αξιολόγηση γι’ αυτές τις τρεις πρώτες βδομάδες είναι η συμμαχία ΑΝΕΛ-ΣΥΡΙΖΑ. Συμφωνώ με τον Νίκο Γιαννόπουλο, ότι ήταν κατεπείγουσα ανάγκη να σταθεροποιηθεί το έδαφος όπου θα δράσουμε, να υπάρξει μια κυβέρνηση που ν’ αρχίσει αμέσως τη δουλειά. Αυτό, βέβαια, συνιστά αναμφισβήτητα έναν περιορισμό και θα πω στη συνέχεια για το πώς μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε.

Το δεύτερο, είναι η σύνθεση της κυβέρνησης. Η σύνθεση της κυβέρνησης έχει δυο πλευρές. Η μία, πολύ θετική, δηλαδή τα πρόσωπα που τη συγκροτούν που εκπέμπουν μια σιγουριά και επιπλέον εξουδετερώνουν, με την παρουσία τους, ενδεχομένως φάλτσα με άλλους υπουργούς. Επομένως, ο συλλογικός νους –πόσο συλλογικός ήταν δεν ξέρουμε, βέβαια– που έφτιαξε την κυβέρνηση είχε αυτή την έγνοια. Ωστόσο, βλέπουμε και κάποιες περιπτώσεις επιλογών που δεν είναι εύκολα υπερασπίσιμες ή που δεν είναι κατανοητές, με την πρώτη ματιά, ως προς την πολιτική του στόχευση. Με τα πρόσωπα που τοποθετούνται, προωθούνται και κάποιες απόψεις. Βεβαίως υπάρχει και το πρόβλημα της δημοκρατικής συλλογικής λειτουργίας, επομένως των αποφάσεων, ανεξάρτητα αν ήταν επιτυχείς ή όχι κτλ.

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: Ποια έξοδος; Από ποια κρίση; Με ποιες δυνάμεις

του Γιάννη Δραγασάκη

 Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί το βιβλίο του Γιάννη Δραγασάκη «Ποια έξοδος; Από ποια κρίση; Με ποιες δυνάμεις;» (εκδόσεις Ταξιδευτής). Είναι μια συλλογή άρθρων στην καρδιά της πολιτικής συζήτησης, με κεντρικό άξονα το κομβικό ζήτημα των προτάσεων της Αριστεράς για την κρίση, ένα βιβλίο επίκαιρο και ωφέλιμο περισσότερο από ποτέ. Από την εισαγωγή του τόμου, προδημοσιεύουμε σήμερα ένα απόσπασμα που αναφέρεται στο εξαιρετικά κρίσιμο ερώτημα με ποιες κοινωνικές δυνάμεις, με ποιους πόρους («Πού θα βρει τα λεφτά μια αριστερή κυβέρνηση για να υλοποιήσει το πρόγραμμα», ως γνωστόν τίθεται διαρκώς, όχι μόνο από αντιπάλους, αλλά και από φίλους και οπαδούς, συχνά με αγωνία) και ποιες δυνατότητες μπορούμε να βγούμε από την κρίση. Οι μεσότιτλοι είναι των «Ενθεμάτων».

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Παρίσι, στα χρόνια του Λαϊκού Μετώπου. Πωλήτριες ενός καταστήματος δροσίζονται με ένα αναψυκτικό, 1936. Φωτογραφία του πρακτορείου Keystone

Το πώς θα βγούμε από την κρίση έχει να κάνει όχι μόνο με το «τι» και το «πώς», αλλά και με τις δυνάμεις που θα ωθήσουν και θα οδηγήσουν την κοινωνία προς την έξοδο.Το ρόλο αυτόν δεν μπορεί να τον παίξει μόνο του το κράτος ή μόνος του ο ιδιωτικός τομέας ή οι αγορές ή το ξένο κεφάλαιο. Αφετηρία πρέπει να γίνει η ίδια η κοινωνία και οι ανάγκες της. Μόνο στη βάση ενός σχεδίου που θα εκφράζει αυτές τις ανάγκες θα μπορέσουμε να συζητήσουμε για το ρόλο του κράτους, των δημόσιων πολιτικών, του ιδιωτικού τομέα, των συνεταιρισμών και του ξένου κεφαλαίου. Η αντίστροφη θεώρηση θα οδηγήσει σε δογματισμούς. Διότι η έξοδος από την κρίση θα απαιτήσει συνέργειες και συνεργασίες ευρύτατες, αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων. Το κρίσιμο ερώτημα, στη φάση αυτή τουλάχιστον, είναι από τη σκοπιά ποιων συμφερόντων και ποιας προοπτικής θα συγκροτηθεί αυτό το σχέδιο ανασυγκρότησης; Ποιες κοινωνικές δυνάμεις θα εκφράζει και σε ποιες κοινωνικές δυνάμεις, επομένως, θα στηριχθεί η υλοποίησή του; Ποιες δυνάμεις θα το υπερασπισθούν από προσπάθειες διάβρωσης ή και ανατροπής του; Ποιος θα είναι ο «ιδιοκτήτης του»;Η έξοδος από την κρίση δεν μπορεί να γίνει από την πλουτοκρατία, που έχει τα χαρτοφυλάκιά της στο εξωτερικό, τις δυνάμεις της διαπλοκής, τα στηρίγματα του δικομματισμού, τις δυνάμεις του μαύρου χρήματος, τις οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις που είναι με το ένα πόδι στην παρανομία, τη διαφθορά, τα κάθε λογής λαθρεμπόρια που αποτελούν την κοινωνική βάση ενός πολυσχιδούς μαφιόζικου καπιταλισμού.

Τα συμφέροντα αυτά πρέπει, αντίθετα, να απομονωθούν, ακριβώς για να ξεχωρίσουν οι δυνάμεις της νόμιμης επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας που έχουν λόγους και συμφέρον να νοιάζονται για την τύχη, τη συνοχή και την αναπαραγωγή της κοινωνίας.

Ένας νέος κοινωνικός συνασπισμός για την έξοδο από την κρίση

Η έξοδος από την κρίση απαιτεί ένα νέο κοινωνικό μπλοκ, έναν νέο «συνασπισμό συμφερόντων», στον πυρήνα του οποίου θα είναι οι άνθρωποι του μόχθου, οι δυνάμεις της εργασίας και της γνώσης, τα παραδοσιακά και τα νέα τμήματα της εργατικής τάξης και της μισθωτής εργασίας του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, οι άνεργοι, η νεολαία, οι εργαζόμενοι του αγροτικού χώρου, οι αυτοαπασχολούμενοι, οι μικροί επιχειρηματίες, ο κόσμος που ζει από την εργασία του με την ευρύτερη έννοια.

Προσοχή στα γράδα!

του Χριστόφορου Κάσδαγλη

Έργο του Ζωρζ Μπρακ, 1927

Η απόσταση από το 27% ως το 30% είναι μικρή — και ταυτοχρόνως τεράστια! Ακόμα πιο δύσβατη είναι η απόσταση από το 31% μέχρι τον σχηματισμό κυβέρνησης της Αριστεράς, έτι δε περισσότερο μέχρι τη σταθεροποίησή της, κόντρα σε θεούς και δαίμονες. Ελπίζω να καταλαβαινόμαστε.

Μέσα στον ορυμαγδό των εκλογών επικράτησε η αυταπάτη ότι για να σχηματιστεί αριστερή κυβέρνηση αρκούσε ένα 30% και η κατάληψη της πρώτης θέσης. Φαινόταν απλό ενώ δεν ήταν, παρά το επάρατο μπόνους των 50 εδρών. Λίγους μήνες αργότερα, μια ψύχραιμη ανασκόπηση δείχνει ότι πιθανότερο ήταν το σενάριο της αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η ΔΗΜΑΡ θα εκδήλωνε την προθυμία και την προσαρμοστικότητα που επιδεικνύει με το παρόν σχήμα. Η εικόνα αποκαλύπτει ένα έλλειμμα συμμαχικών προοπτικών για τον ΣΥΡΙΖΑ, μια «μοναχικότητα» που σημαίνει ότι το τρίπτυχο συσχετισμοί-πρόγραμμα-συμμαχίες χρήζει επανεξέτασης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ως νεο-ΠΑΣΟΚ και η Αριστερά: Θέλει; Μπορεί; Έχει σημασία;

του Γιώργου Παπανάγνου

Φωτογραφία του Ανρί Καρτιέ – Μπρεσόν, 1936

Απο τις εκλογές του Ιούνη έχει αρχίσει ένας έντονος διάλογος γύρω από το αν ο ΣΥΡΙΖΑ είναι, μπορεί, ή ακόμα και αν θα έπρεπε να προσδοκά να γίνει το νέο ΠΑΣΟΚ. Για πολλούς, η ενδεχόμενη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα νεο-ΠΑΣΟΚ είναι κάτι αναπόφευκτο, κυρίως επειδή δείχνει να το θέλει. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης συνήθως προβάλλουν με χαιρεκακία την υιοθέτηση από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ ορισμένων παραδοσιακών σημαινόντων του πολιτικού λόγου του ΠΑΣΟΚ, επισημαίνοντας ότι ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να γίνει συστημικό κομμάτι του πολιτικού σκηνικού. Από τη άλλη, υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να γίνει νεο-ΠΑΣΟΚ, είτε διότι (για μερικούς) παραμένει στην «άκρα» κινηματική Αριστερά είτε επειδή (για άλλους) οι εποχές δεν είναι οι ίδιες. Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι κρίσεις αυτές αποτελούν συνάρτηση του πώς αντιλαμβάνεται κανείς το ΠΑΣΟΚ ως πολιτικό μόρφωμα. Για μια καλύτερη εικόνα, μια σφαιρικότερη προσέγγιση είναι απαραίτητη.

Διαπραγμάτευση, κοινωνικός συνασπισμός, πολιτική συμμαχία, ηγεμονία

 του Θανάση Ν. Μποχώτη

 Προεκλογικά, ο προγραμματικός λόγος του ΣΥΡΙΖΑ επικεντρώθηκε εύλογα στην ακύρωση του Mνημονίου, στη νομική της υπεράσπιση και στα δημοσιονομικά μέτρα με τα οποία η αριστερή κυβέρνηση θα άντεχε στην πίεση που θα της ασκούσαν η ευρωζώνη και η τρόικα για να αποτρέψουν μια τέτοια εξέλιξη. ΄Ετσι, δεν αναδείχθηκε η ανάγκη μιας αναπτυξιακής πολιτικής στηριζόμενης και σε εσωτερικούς πόρους, που θα ενίσχυε τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στις πιέσεις και θα σταθεροποιούσε τον κοινωνικό συνασπισμό των ανέργων, επισφαλώς εργαζομένων, δημοσίων υπαλλήλων και μικροϊδιοκτητών, ο οποίος αποτελεί τη δύναμη που μπορεί να οδηγήσει τη χώρα στην ανάκαμψη και συνιστά πλέον την κοινωνική βάση του ΣΥΡΙΖΑ. Οι παρατηρήσεις που ακολουθούν μπορεί να διατυπώνονται κάποτε απερίφραστα, γιατί έχουν  στόχο να τονίσουν την ανάγκη η ιδεολογία του νέου ΣΥΡΙΖΑ των πολλών ψηφοφόρων να συνδέει οργανικά τη διεθνή θέση της Ελλάδας με έναν ισχυρό κοινωνικό συνασπισμό εξουσίας, που να μετατρέψει το κόμμα και την παράταξη της Αριστεράς στον κεντρικό παράγοντα του ελληνικού πολιτικού συστήματος για τις επόμενες δεκαετίες.

Καλύτερα δεύτερος;

του Στρατή Μπουρνάζου

Παιδιά που φεύγουν για διακοπές, Παρίσι, Ιούλιος 1936 (λεπτομέρεια). Πρακτορείο Keystone

Άκουγα, πριν από μέρες, σε μια ωραία εκδήλωση του «Κοινωνία-Δημοκρατία» για τη φτώχεια, τον Σάββα Ρομπόλη να εξηγεί με στοιχεία την απελπιστική κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων, καταλήγοντας στο ότι το ΙΚΑ χρεοκοπεί τον Σεπτέμβρη. H σκέψη ξεπήδησε σχεδόν αντανακλαστικά στο μυαλό μου: Μήπως τελικά είναι καλύτερα να έρθει δεύτερος ο ΣΥΡΙΖΑ;

Λίγο πολύ, φαντάζομαι, το έχουμε σκεφτεί όλοι μας. Όχι από ηττοπάθεια, αποφυγή των δύσκολων, φόβο μπροστά στο άγνωστο, αντιεξουσιασμό ή για τη βολή μας. Αλλά με τον εξής απλό συλλογισμό: αφού κάθε μέρα σκάει κι από μια καινούργια βόμβα (τα φάρμακα που πληρώνουν απ’ την τσέπη τους οι ασφαλισμένοι, το χαρτί που δεν υπάρχει για να τυπωθούν τα σχολικά βιβλία, τα μαγαζιά που κλείνουν καθημερινά, οι ακάλυπτες επιταγές που αποτελούν πλέον τον κανόνα), και τέτοιες βόμβες θα σκάνε συνεχώς και μετά τις 17 του Ιούνη, δεν είναι κρίμα κι άδικο να κληθεί ο ΣΥΡΙΖΑ να διαχειριστεί το χάος, για το οποίο μάλιστα δεν ευθύνεται; Ας τα λουστεί όλα αυτά η ΝΔ (ή το ΝουδουΠασόκ), συνεχίζει ο ίδιος συλλογισμός, να απαξιωθεί εντελώς, κι αφού φτάσουμε, αργά ή γρήγορα, στο «κατώτερο σκαλί στου κακού τη σκάλα», τότε, μετά την καταστροφή, θα έρθει ένας πανίσχυρος ΣΥΡΙΖΑ, πιο ετοιμασμένος και δικαιωμένος, να σαρώσει τα πάντα.

Ο συλλογισμός δεν είναι αβάσιμος, προσκρούει όμως σε μερικά σοβαρά εμπόδια:

Πρώτον, παραγνωρίζει τη σημασία της συγκυρίας· τώρα είναι η στιγμή: την ατομική και συλλογική ελπίδα, την προσδοκία, τον αναβρασμό του κόσμου δεν μπορείς να τα βάλεις στον πάγο, και να τα ανασύρεις, ως φρεσκοκατεψυγμένα είδη, σε μερικούς μήνες, όταν θα είναι «κατάλληλες οι συνθήκες».

Η κυβέρνηση της Αριστεράς, η δημοκρατία και το κόμμα

 Η «κυβέρνηση της Αριστεράς» αποτέλεσε ένα από τα βασικά επίδικα της προεκλογικής αντιπαράθεσης. Λόγω της σημασίας του, και καθώς εκτιμάμε ότι θα παραμείνει στο προσκήνιο (ακόμα και στην περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ δεν σχηματίσει κυβέρνηση), δημοσιεύουμε σήμερα το κείμενο του Θ. Παρασκευόπουλου, συντονιστή της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο βασίζεται στην ομιλία του στην εκδήλωση των «Ενθεμάτων» και RedNotebook «Τι σημαίνει κυβέρνηση της Αριστεράς»; (1.6.2012). Η ομιλία του Κώστα Αθανασίου, στην ίδια εκδήλωση, δημοσιεύθηκε στα «Ενθέματα» την προηγούμενη Κυριακή (https://enthemata.wordpress.com/2012/06/10/oarkoudos/).

 του Θόδωρου Παρασκευόπουλου

Σουζάν Βαλαντόν, «Η πρόγνωση του μέλλοντος ή η χαρτορίχτρα», 1912

Σκεφτόμουν, όσο μιλούσε ο Κώστας Αθανασίου, πόσο θα χαιρόντουσαν την κουβέντα μας, αλλά πιο πολύ την κατάσταση που δίνει αφορμή γι’ αυτή τη συζήτηση, δύο άνθρωποι που δεν ζουν πια: ο προκάτοχος του Στρατή στη διεύθυνση των «Ενθεμάτων», ο Άγγελος Ελεφάντης και ο προκάτοχος του Κώστα στη θέση του συντονιστή της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, ο Γιάννης Μπανιάς.

To ζήτημα του κόμματος, στο οποίο αναφέρθηκε και ο Κώστας, είναι το πιο κρίσιμο, κατά τη γνώμη μου, αυτή τη στιγμή. Ίσως κρισιμότερο από τις λεπτομέρειες του κυβερνητικού προγράμματος, είναι να υπάρξει γρήγορα η δομή εκείνη η οποία θα μας επιτρέψει, εάν έρθει η καλή εκείνη ώρα που θα σχηματιστεί η κυβέρνηση της Αριστεράς, να είμαστε δημοκρατικοί.  Η Θεανώ Φωτίου μας έλεγε, σε μια συζήτηση, ότι τα κόμματα φτιάχνονται όταν ο κόσμος κινείται, όταν ο κόσμος θέλει να τα φτιάξει.  Βρισκόμαστε σε αυτή τη στιγμή. Πρέπει, αμέσως μετά τις  εκλογές, να ξεκινήσουν οι διαδικασίες για την ίδρυση του κόμματός μας.

Κατά «εχεφρόνων»

του Σπύρου Ι. Ασδραχά

Έργο της Βάσως Κατράκη

Δεν  έχω την πρόθεση να επαναλάβω τα μυριόλεκτα, απλώς θα υπενθυμίσω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ δημιούργησε μια καινούργια συλλογικότητα, η οποία μπορεί να μεταλλαχθεί σε νέου τύπου ταξικότητα, με την προϋπόθεση ότι η χρηματιστική απόληξη του κλασικού καπιταλισμού δεν θα είναι σε θέση να αναχθεί σε εξισορροπητικό σύστημα. Δεν θα μιλήσω για την προδοσία μεγάλου τμήματος των οργανικών λογίων του γραπτού και κραυγαλέου προφορικού λόγου και για το αμάλγαμα συκοφαντίας, παραπληροφόρησης, και όχι αθώας προσληπτικής ανικανότητας του λόγου τον οποίο αντιμάχονται.

Θα ήθελα να σχολιάσω μια από τις συμβουλές των «εχεφρόνων», ότι δηλαδή η καλύτερη τύχη για τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ θα ήταν η θητεία του στην αξιωματική αντιπολίτευση, που θα του παρείχε τη δυνατότητα να αργαστεί, όπως η προβιά που γίνεται δέρμα. Ένας τέτοιος ρόλος είναι προφανές ότι θα ήταν αποδιαρθρωτικός της νέας συλλογικότητας πριν αυτή αναχθεί σε εργαλείο κοινωνικής ανατροπής. Βεβαίως, τούτο δε σημαίνει ότι τα συστατικά στοιχεία της νεοδημιουργημένης κοινωνικής συμμαχίας θα επέστρεφαν στα κομματικά στεγάσματα από τα οποία εκδιώχθηκαν ή αποχώρησαν. Θα ήταν μια «μάζα» που μικροί σήμερα κομματικοί μαγνήτες θα προσπαθούσαν ίσως με επιτυχία να την ανακατανείμουν, σπάζοντας την ομοψυχία και ομοθυμία που προέκυψε από τον εμποτισμό στη χώρα μας της γενικής καπιταλιστικής κρίσης.

Θα ήθελα να πω ότι, παρά τις σταθμισμένες ή αστάθμητες προβλέψεις που δίνει η δεύτερη θέση στον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ, ο τελευταίος είναι καταδικασμένος από τη λογική της ζώσας ιστορίας να γίνει πλειοψηφικός. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται, έστω αυτές τις τελευταίες μέρες, βαθιά ανατροπή των εκλογέων των αριστερών κομμάτων, τα οποία  δεν είχαν την ιστορική τύχη της νέας συλλογικότητας που απέκτησε ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ. Σ’ αυτούς και μόνο,  και όχι στους αναποφάσιστους πέφτει το βάρος να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ρήξης προς το κυρίαρχο σύστημα, η οποία για τους γνωστούς λόγους απέκτησε ιδιαίτερη ένταση στην Ελλάδα, ενώ στις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου παρουσίασε, τουλάχιστον ως τώρα, ηπιότερες ρηγματώσεις. Κοντολογίς, η πρωτοκαθεδρία του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τους διαμορφωμένους πυρήνες της Αριστεράς, και όχι τόσο από άλλες εφεδρείες που ενδέχεται να έχουν  υποκύψει στον εκφοβισμό και στην απενεργoποίηση που αυτός συνεπάγεται.

Σπύρος Ι. Ασδραχάς, H Αυγή, 16.6.2012

Στη σφενδόνη, πάλι στη σφενδόνη

 του Πολυμέρη Βόγλη

Μπρους Ούλριχ, «Επανάσταση»

Η Αριστερά στις εκλογές της 6ης Μαΐου σημείωσε μια πρωτόγνωρη επιτυχία, η οποία θα διευρυνθεί περαιτέρω στις σημερινές εκλογές. Το ποσοστό, ανεξαρτήτως του εάν ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι απόψε πρώτο ή δεύτερο κόμμα, συνιστά στην κυριολεξία ιστορική νίκη· η Αριστερά είχε να καταγράψει τόσο υψηλά ποσοστά για πάνω από μισό αιώνα. Ωστόσο, αυτή η επιτυχία δεν προκάλεσε στον κόσμο της Αριστεράς μόνο ευφορία, αλλά και περισυλλογή και αμηχανία. Προφανώς, η οξύτητα της κρίσης και οι κίνδυνοι που εμπερικλείει περιορίζουν δραστικά τα  περιθώρια αισιοδοξίας, αλλά η αμηχανία έχει κι άλλους λόγους.

Στο φαντασιακό της Αριστεράς υπάρχει μια συλλογιστική, η οποία υποστηρίζει ότι η άνοδος της πολιτικής επιρροής της Αριστεράς αντανακλά τη μαζικοποίηση ενός κινήματος κοινωνικής αλλαγής. Αυτή η συλλογιστική βασίζεται περισσότερο σε μια προσδοκία που πηγάζει από την εμπειρία της Αριστεράς στο παρελθόν, και λιγότερο στη σημερινή πραγματικότητα στην Ελλάδα.