Μνήμη και λήθη: Ένα παλάτι ξαναφτιάχνεται στο Βερολίνο

το τέταρτο τρίλεπτο των «Ενθεμάτων» στο Πολιτιστικό Ημερολόγιο στο Κόκκινο 105,5

το ηχητικό εδώ: https://soundcloud.com/enthemata-avgis/24-10-14a

το κείμενο, αμέσως παρακάτω:

της Ιωάννας Μεϊτάνη

Στο μικρόφωνο σήμερα η Ιωάννα Μεϊτάνη, άρτι αφιχθείσα από το Βερολίνο. Το Βερολίνο, όπου τα τελευταία 25 χρόνια όλο και κάποιο μεγάλο έργο κατασκευάζεται, πολύ συχνά έργο ανασύνθεσης της εικόνας της πόλης. Το πιο πρόσφατο, η ανακατασκευή του Παλατιού του Βερολίνου, στο κέντρο, απέναντι από τον μητροπολιτικό ναό και το Άλτες Μουζέουμ, λίγο παρακάτω από την Αλεξάντερπλατς και τον γνωστό της πύργο, στην ίδια γειτονιά με την κρατική όπερα και το πανεπιστήμιο Χούμπολντ.

Το έργο της ανακατασκευής του παλατιού, ίσως περισσότερο από οποιοδήποτε μεγάλο έργο στο Βερολίνο τα τελευταία χρόνια, έγινε αντικείμενο ισχυρότατων συζητήσεων και αντιπαραθέσεων για την ιστορία της πόλης και τη διατήρηση ή την απαλοιφή της.

Τι υπήρχε στον τόπο όπου γίνονται τώρα τα έργα της ανακατασκευής; Επί αιώνες έστεκε εκεί το Παλάτι του Βερολίνου, έδρα από το 1700 των πρώσων βασιλιάδων και αυτοκρατόρων. Από εκεί όριζαν τη μοίρα της χώρας τους, από εκεί κυβερνούσαν. Από εκεί, επίσης, είχε δηλώσει το 1918 ο Καρλ Λίμπκνεχτ ότι το παλάτι ανήκε πια στα χέρια του λαού. Στο τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, κατεστραμμένο από βομβαρδισμούς και πυρκαγιές, το παλάτι βρέθηκε στον Ανατολικό Τομέα της πόλης – και αμέσως μετά στην καρδιά της πρωτεύουσας της Ανατολικής Γερμανίας. Το 1950 ο Έριχ Χόνεκερ αποφάσισε την κατεδάφισή του και το 1976 ολοκληρώθηκε στο ίδιο σημείο το λεγόμενο Παλάτι της Δημοκρατίας ή Παλάτι του Λαού, η έδρα του κοινοβουλίου, ένα τεράστιο κτήριο που στέγαζε και επίσημες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Γκάζια

της Ιωάννας Μεϊτάνη

Την επόμενη Κυριακή το Βερολίνο ψηφίζει για το κοινοβούλιο του κρατιδίου και τα τοπικά περιφερειακά συμβούλια της πόλης. Ο τοπικός Τύπος χαρακτήρισε την προεκλογική περίοδο βαρετή μέχρι θανάτου, και οι αφίσες όλων των κομμάτων συναγωνίζονταν σε κοινοτοπία. Όλων; Όχι!

Η αφίσα του NPD και δίπλα η "πειραγμένη", από το "Die Partei" (πηγή: Αρχείο Ι.Μ.)

Το NPD, το κόμμα των νεοναζί, έκανε με τον τρόπο του αίσθηση: οι αφίσες του έσταζαν μίσος («Κοινωνική ασφάλεια αντί για πολυπολιτισμικότητα», «Αμυνθείτε», «Εργασία, πατρίς, οικογένεια», «Καλό ταξίδι» — κάτω από ένα σκίτσο όπου τρεις μετανάστες είναι καθισμένοι πάνω σε ιπτάμενο χαλί) και συγκέντρωσαν τα αρνητικότερα σχόλια από τους περισσότερους πολιτικούς και από τα ΜΜΕ. Σε ορισμένες γειτονιές οι αντιφασιστικές ομάδες απέτρεψαν την αφισοκόλληση των νεοναζί. Σε άλλες, οι αφίσες τους είναι κολλημένες ψηλά στις κολόνες, ώστε να μην μπορούν εύκολα να καταστραφούν. Υπάρχουν και μέρη όπου τα συνθήματά τους κυριαρχούν. Ένα από αυτά προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Στην αφίσα βλέπουμε τον Ούντο Φόιγκτ, αρχηγό του NPD, με πέτσινο μπουφάν και δερμάτινα μαύρα γάντια, πάνω σε ένα μηχανάκι, με το δεξί χέρι στο γκάζι. Η αφίσα γράφει «Δώστε γκάζι!» (Gas geben!) — στα γερμανικά η λέξη Gas σημαίνει και αέριο. Ξεσηκώθηκαν οι οργανώσεις των συγγενών των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, έκαναν μηνύσεις, ωστόσο το δικαστήριο, με απόφασή του πριν από λίγες μέρες, αποφάσισε ότι το σύνθημα είναι αμφίσημο και όχι μονοσήμαντη αναφορά στους θαλάμους αερίων, οπότε οι αφίσες μπορούν να παραμείνουν. Η καλύτερη από τις έμπρακτες αντιδράσεις που εντόπισα ήταν το λεγόμενο adbusting (παρέμβαση σε διαφημιστικές αφίσες ώστε να αλλάζει το περιεχόμενο και το μήνυμά τους) από ένα πλακατζήδικο κόμμα (Die Partei) άφησαν το σύνθημα στην αφίσα, αλλά στη θέση του φασίστα αρχηγού κόλλησαν τη φάτσα του Γεργκ Χάιντερ, που σκοτώθηκε το 2008 σε αυτοκινητιστικό, κι από πίσω, αντί για μηχανάκι, φαινόταν το κατεστραμμένο του αμάξι.