Η κρυφή γοητεία των δημοσκοπήσεων

του Γιάννη Κωνσταντινίδη

Προφανώς, αυτή δεν είναι η καταλληλότερη χρονική στιγμή για τη συστηματική παράθεση επιχειρημάτων υπέρ της αξίας της διεξαγωγής ερευνών κοινής γνώμης πριν ή μετά από μια εκλογική αναμέτρηση. Πολιτικοί, μίντια και πολίτες καταφέρονται εναντίον του εργαλείου και, κυρίως, των διαχειριστών του τεχνικού αυτού εργαλείου, ισχυριζόμενοι ότι έπεσαν θύματα απάτης ή, στην καλύτερη περίπτωση, ανεπάρκειας των δημοσκοπικών εταιρειών να εκτιμήσουν ορθώς τις εκλογικές τάσεις που καταγράφηκαν τελικά στην κάλπη της 20ής Σεπτεμβρίου. Οι αδυναμίες των δημοσκοπικών εκτιμήσεων της τελευταίας περιόδου είναι αυταπόδεικτες, παρότι θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν αφορούν το σύνολο των ανθρώπων που λειτουργούν στον χώρο και συνεπώς δε θα πρέπει να αδικούνται από μια ισοπεδωτική κρίση για τους πάντες· και αξίζει να ανιχνευτούν και δημοσίως, καθότι οι συνέπειές τους διαθλώνται στη δημόσια σφαίρα. Ωστόσο, προτού ανιχνεύσουμε τα τεχνικά σημεία, πρέπει, πρώτα, να στηλιτεύσουμε την υποκρισία που κρύβεται πίσω από τις κραυγές πολιτικών κομμάτων, δημοσιογράφων και ψηφοφόρων εναντίον των δημοσκοπήσεων.

Ο γιαλός και τα exit polls

του Στρατή Μπουρνάζου

Το να διαπιστώσει κανείς ότι δημοσκοπήσεις και exit polls απέτυχαν είναι σαν να κομίζει γλαύκα εις Αθήνας (ή κάρβουνο στο Νιούκαστλ, επί το βρετανικότερον). Άλλωστε, δεν πρόκειται για νεοπαγές φαινόμενο, αλλά για μόνιμο συμπαραστάτη του εκλογέα, την τελευταία δεκαετία. Αν και η διαπίστωση είναι ανιαρή μέχρι αηδίας, δεν συμβαίνει το ίδιο με τη συζήτηση των αιτίων. Βέβαια, αν αρέσκεται κανείς σε ανεξάρτητες ελληνικές προσεγγίσεις, όπως ότι οι δημοσκόποι είναι μαριονέτες που παράγουν ό,τι τους ταΐσουν τα αφεντικά τους τα πράγματα είναι απελπιστικά απλά –και επικίνδυνα. Το ίδιο αν θέλει να χλευάσει ή να τα ψάλλει στους δημοσκόπους, όπως κάποιες τηλεπαρουσιάστριες– πράγμα που βρήκα πιο εξοργιστικό και φαιδρό από την αποτυχία των exit polls.

Kανάλια και δημοσκοπήσεις: Η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα;

του Δημοσθένη Δώδου

Οι ραγδαίες και πρωτόγνωρες πολιτικές εξελίξεις από τα μέσα Αυγούστου (ψήφιση του Μνημονίου, με 32 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ να μην το ψηφίζουν· παραίτηση της κυβέρνησης· συγκρότηση της ΛΑΕ) βρήκαν –όσους μπορούσαν– σε ολιγοήμερες, έστω, διακοπές. Επιπλέον προκάλεσαν, βέβαια, μεγάλη σύγχυση, κυρίως σε εκείνους που τον Γενάρη είχαν ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ. Η προκήρυξη των εκλογών, στις 28 Αυγούστου, έδωσε το σύνθημα για την μαζική εμφάνιση στα ΜΜΕ δημοσκοπήσεων διαφόρων εταιρειών.

Φωτογραφία: Άγγελος Χριστοφιλόπουλος/FOSPHOTOS
(πηγή: http://www.popaganda.gr)

Για τις εταιρείες δημοσκοπήσεων, το άλλοτε αρκούντως καλοπληρωμένο προϊόν τους, στην εποχή της κρίσης μετατράπηκε σε μια κακοπληρωμένη «ανάθεση», προκειμένου να παραμένουν στην επικαιρότητα. Έτσι όμως φαίνεται να επιβεβαιώνεται η άποψη που εξέφρασε στέλεχος εταιρείας, σχεδόν μια βδομάδα πριν τις εκλογές: ό,τι πληρώνεις, παίρνεις.

Οι δημοσκοπήσεις εδώ και πολλά χρόνια –για λόγους κόστους– είναι τηλεφωνικές, και οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να αναζητούν το δείγμα τους μόνο σε σταθερά τηλέφωνα. Και μπορεί να ανακοινώνουν ότι η δημοσκόπηση έγινε σε δείγμα «χιλίων τόσων» ατόμων, από πουθενά όμως δεν προκύπτει πόσες «απουσίες» και πόσες «αρνήσεις» υπήρξαν.

Η δίνη, το μικρόβιο και οι αγορές

του Δημήτρη Ιωάννου 

Πίνακας του Nikolay Viting, 1926

«Οι αγορές στη δίνη του πολιτικού ρίσκου»: έτσι υποδέχθηκε η Καθημερινή της Τετάρτης τη σημαντική πτώση του γενικού δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών, σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη σημαντική άνοδο των σπρεντ του δεκαετούς ελληνικού ομολόγου. Για «το μικρόβιο της αβεβαιότητας» έγραφαν τα Νέα. Για τον φιλοκυβερνητικό Τύπο, οι αγορές είναι ένας ουδέτερος –αν και ευαίσθητος– δέκτης, ο οποίος ανταποκρίνεται μόνο δευτερογενώς σε ερεθίσματα. Και αυτά, στην περίπτωση της Ελλάδας, ήταν δύο (αν και σκοπίμως συγχέονται): η «πολιτική αστάθεια» και το «πολιτικό ρίσκο». Η πρώτη αναφέρεται στο ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών ενόψει της (δύσκολης) εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, τις οποίες ζητά επίμονα ο ΣΥΡΙΖΑ. Το δεύτερο αναφέρεται στην πιθανή νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές αυτές.

Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την αφήγηση, οι αγορές «τιμωρούν» την Ελλάδα για το πολιτικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί με ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος όφειλε είτε να βάλει πλάτη είτε να βγάλει το σκασμό. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Μια συνολική ματιά στις ευρωπαϊκές εξελίξεις δείχνει ότι το ζήτημα υπερβαίνει σαφώς την Ελλάδα (βλ. και το άρθρο του Πέτρου Σταύρου, στα σημερινά «Ενθέματα»)· ωστόσο θα μείνω, στο σχόλιο αυτό, στο «εσωτερικό πεδίο», που έχει κι αυτό τη σημασία του.

«Ά-νομα» δικαιώματα και «ά-τακτες» ελευθερίες

ή η διαστρέβλωση εννοιών στον δημόσιο και καθημερινό λόγο

 

της Αναστασίας Χαλκιά

Έργο του Λάιονελ Φάινινγκερ

«Για εσάς τι είναι πιο σημαντικό: Να εφαρμόζεται ο νόμος και η τάξη, ή να προστατεύονται τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των πολιτών; Εσείς, αν έπρεπε να αποφασίσετε ανάμεσα στα δύο, τι θα επιλέγατε;

Η παραπάνω ερώτηση, στην πανελλαδική τηλεφωνική έρευνα της Public Issue, για λογαριασμό τoυ ΣΚΑΪ και της Καθημερινής σχετικά με την προτεραιότητα μεταξύ νόμου/τάξης δικαιωμάτων/ελευθεριών, καταδεικνύει την έκταση της αποικιοποίησης λέξεων και εννοιών από την ηγεμονική ιδεολογία που έχει ως αποτέλεσμα την παρείσφρηση ιδεολογημάτων στον δημόσιο και καθημερινό λόγο, τις κοινωνικές αναπαραστάσεις, τις κοινωνικές στάσεις και τις προσλήψεις των πολιτών για καίρια πολιτικά ζητήματα.

Οι απαντήσεις που δόθηκαν κατανέμονται ως εξής: 44% των ερωτωμένων θα επέλεγαν δικαιώματα/ελευθερίες, 32% τον νόμο και την τάξη, 21% και τα δύο, ενώ 3% δεν είχαν γνώμη. Πώς να τις εκλάβει κανείς; Ως θετικό μήνυμα, ή ως αφορμή αναστοχασμού απέναντι στο δίπολο που θέτει η ερώτηση;

Στην πολιτική συζήτηση, η φράση «νόμος και τάξη» (law and order) έχει επικρατήσει να αναφέρεται σε ένα πολύ αυστηρό σύστημα που στηρίζεται στην καταστολή και στην παραβίαση δικαιωμάτων και ελευθεριών. Είναι ήδη γνωστή από τη δεκαετία του 1980 και συναρτάται με την επικράτηση νεοφιλελεύθερων πολιτικών, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Πολλές μελέτες, σε διάφορα πεδία των κοινωνικών επιστημών, έχουν σταθεί κριτικά απέναντι στις πολιτικές του «νόμου και της τάξης» και στην επιρροή που ασκούν στις προγραμματικές επιλογές διαφόρων κυβερνήσεων.

Το «Βήμα» απαντάει: «συνωμοσιολογία» και «κακεντρέχεια»

του Στρατή Μπουρνάζου

Τζαίημς Ένσορ, «Πορτρέτο του καλλιτέχνη με μάσκες»

Γνωρίζετε,  υποθέτω, το ζήτημα που προέκυψε, όταν στο φύλλο της Κυριακής το Βήμα εμφάνισε αντεστραμμένα τα στοιχεία δημοσκόπησης της Public IssueQ ενώ η εταιρεία έδινε 31,5% στον ΣΥΡΙΖΑ και 25,5% στη Νέα Δημοκρατία, στον πίνακα του Βήματος  διαβάζουμε το ακριβώς αντίθετο: ΝΔ: 31,5% και ΣΥΡΙΖΑ 25,5% (βλ. σχετικά wp.me/pT5Wh-23C? και rnbnet.gr/details.php?id=5861

Ύστερα από δύο μέρες, και ενώ  το διαδίκτυο έχει βουήξει, ενώ η Public Issue διαμαρτυρήθηκε έντονα (http://www.publicissue.gr/2033/parapoiisi-dimoskopisis), ενώ ο Χρ. Βερναρδάκης δήλωσε ότι τίθεται ακόμα και θέμα ποινικών ευθυνών, το «Βήμα» μπήκε στον κόπο να απαντήσει. Πώς; Καταγγέλλοντας τις «θεωρίες συνωμοσίας» και δαβεβαιώνοντας ότι είναι «παραπάνω από αυτονόητο» ότι πρόκειται περί λάθους. Παραθέτω, άνευ σχολίων την απάντησή του. Και σημειώνω μόνο, ότι σε σχεδόν 200 λέξεις, η εφημερίδα δεν μπόρεσε να πει μία έστω συγγνώμη (προς τους αναγνώστες και για την τιμή της δημοσιογραφίας), αλλά θέλει να βγει από πάνω, κατηγορώντας εν γένει  όσους επισήμαναν το ζήτημα  ως «συνωμοσιολόγους» και «κακεντρεχείς». Εντάξει, άλλη φορά εμείς μπορεί να είμαστε πιο… «καλεντρεχείς», αλλά το μεγάλο ζήτημα δεοντολογίας που προέκυψε παραμένει ακέραιο.

Η απάντηση του Βήματος

«Δημοσκοπήσεις και θεωρίες συνωμοσίας Οι θεωρίες συνωμοσίας ευδοκιμούσαν πάντα σε κάποιους κύκλους εν Ελλάδι.Και δυστυχώς φαίνεται ότι ευδοκιμούν ακόμα. Ένα λάθος στον πίνακα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που δημοσιεύθηκε στο Βήμα της Κυριακής ,που παρουσίαζε αντίστροφα τα ποσοστά του Σύριζα και της ΝΔ  στη δημοσκόπηση της  Public Issue  και οφείλεται προφανώς σε τυπογραφικό λάθος κατά τη μεταφορά των στοιχείων, έδωσε την αφορμή σε κάποιους κακεντρεχείς  να αρχίσουν τα σενάρια περί σκοπιμοτήτων .Είναι κάτι παραπάνω από αυτονόητο ότι δεν υπήρξε πρόθεση διαστρέβλωσης της δημοσκόπησης. Άλλωστε είχε δημοσιευθεί κανονικά στην ηλεκτρονική έκδοση του Βήματος. Όμως  φαίνεται ότι ορισμένοι που αναζητούν αφορμή για να κατασκευάσουν  εχθρούς και να συσπειρώσουν τους οπαδούς τους, θεώρησαν ότι  βρήκαν  πρόσφορο έδαφος για να επιτεθούν και πάλι στο «Βήμα» .Ας μην εθελοτυφλούν όμως. Το «Βήμα» θα συνεχίσει την προσπάθεια ενημέρωσης των πολιτών χωρίς να πτοείται από κραυγές ή απειλές.