Αστυνομική αυθαιρεσία: θεσμική αντιμετώπιση ή εκτονωτικός ακτιβισμός;

του Κωστή Παπαϊωάννου

Έργο του Πάμπλο Πικάσο

Πώς αντιμετωπίζεται η αστυνομική βία και αυθαιρεσία θεσμικά, και μάλιστα από την αξιωματική αντιπολίτευση; Το ερώτημα αποτελεί μια υπαρκτή, ανοιχτή και πιεστική πρόκληση, όπως φάνηκε από τα γεγονότα που προηγήθηκαν της συγκέντρωσης στις 7/11, με βουλευτές και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ να επιθεωρούν προληπτικά την αστυνομική παρουσία στους δρόμους της Αθήνας.

Στην Ελλάδα αντιμετωπίζουμε εδώ και δεκαετίες δομικού τύπου αστυνομική αυθαιρεσία. Η λειτουργία της ΕΛΑΣ φανερώνει διάχυτη κουλτούρα βίας. Παρακρατικές ομάδες δρουν στις παρυφές της αστυνομίας όποτε γίνονται βίαια επεισόδια. Επικρατεί ατιμωρησία, νόμος της σιωπής. Τα περιστατικά απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης κρατουμένων είναι τόσα και τέτοια που συνθέτουν ένα είδος παράλληλης εξαχρειωτικής κανονικότητας. Στρεβλή είναι και η στάση πολλών συνδικαλιστών του κλάδου που, σε απευθείας επαφή και συνδιαλλαγή με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου και των κομμάτων, έχουν μετατρέψει την ιεραρχία σε μαριονέτα, ευνοώντας πελατειακά δίκτυα και παράκεντρα εξουσίας.

Ντουμπλ φας

του Στρατή Μπουρνάζου

Η Πέμπτη μαύρισε, εκτός όλων των άλλων, από το θάνατο του διαδηλωτή Δημήτρη Κοτσαρίδη, μέλους του Συνδικάτου Οικοδόμων Βύρωνα και στελέχους του ΠΑΜΕ. Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν πέθανε «απλώς» από την καρδιά του ή από χημικά. Επειδή η ανθρώπινη ζωή είναι πράγμα ιερό, δεν θέλουμε να πούμε παραπάνω λόγια, να παίξουμε με τον θάνατο. Λέμε, μόνο, ότι τον θεωρούμε νεκρό του κινήματος (στην πορεία κατέβηκε, όχι για να πιει καφέ στο Ζάππειο), συλλυπούμενοι θερμά την οικογένεια και τους συντρόφους του.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Παρίσι, 1936. Φωτογραφία του Ρόμπερτ Κάπα

Tετάρτη 19 Οκτωβρίου. Από το πρωί ακούω φίλους και συντρόφους να τσακώνονται πανευτυχείς: –Διακόσιες χιλιάδες! –Όχι, παραπάνω! –Η αστυνομία δίνει εβδομήντα, άρα ήταν πεντακόσιες χιλιάδες! –Μη γράψουμε με τίποτα κάτω από τετρακόσιες! –Μην το παρακάνουμε, αλλά τριακόσιες χιλιάδες ήταν σίγουρα! –Σε όλη τη χώρα πάνω από εκατομμύριο… Μεταφέρω λίγους μόνο από τους διαλόγους του κόσμου που κατέφθανε, γεμάτος έξαψη και χαρά, στο «στρατηγείο» της Βαλτετσίου 50-52, όπου, με διαρκή ροή ειδήσεων (και τσικουδιάς), καλύπταμε, μαζί με το RedNotebook, τη διαδήλωση.

Τα νούμερα ήταν τεράστια. Μπορεί ίσως να μετρήσει κανείς τις 10.000, τις 20.000, άντε και τις 100.000 σαν τάξη μεγέθους. Από κει πάνω όμως χάνουμε το λογαριασμό. Είναι πιο φρόνιμο να πούμε απλώς ότι ήταν μια από τις μεγαλύτερες μεταπολιτευτικές διαδηλώσεις: η λέξη λαοθάλασσα αποδίδει πιστά το μέγεθος καθώς και το όλο κλίμα, στους δρόμους της Αθήνας αλλά και όλης της χώρας.  Από ένα σημείο και πάνω, ο αριθμός, αυτός που δεν μπορεί να μετρηθεί, συνιστά, αυτός καθαυτός, πολιτικό γεγονός. Αυτή η  λαοθάλασσα, ειρηνική, μαζική και μαχητική, έκανε τα όποια «επεισόδια» ασήμαντα, έκανε να χαλαρώνουν οι διαχωρισμοί και οι κατακερματισμοί (εννοώ κυρίως τις χωριστικές πορείες και τους σιδηρούς κλοιούς του ΚΚΕ).

Μια επιμέρους σημαντική ψηφίδα της Τετάρτης ήταν η πολύ συγκρατημένη στάση της αστυνομίας: καμία σχέση με την μπρούτα βαρβαρότητα του τελευταίου διαστήματος, ιδίως της 28ης Ιουνίου. Απόδειξη τρανή, ότι τα ΜΑΤ είναι απολύτως ελέγξιμα, και ότι, όποτε αφηνιάζουν, η δράση τους είναι ελεγχόμενα ανεξέλεγκτη.

Ποια ιδεολογία;

του Μάνου Αυγερίδη

«Το πτυελοδοχείο του Μπακούνιν το χυτό,

συντρόφια, μήπως βρέθηκε κι εκείνο,

να φτύσω μέσα με οργή που οι νέες εποχές

με κάνουνε να μοιάζω με κρετίνο»

Θανάσης Παπακωνσταντίνου

έργο του Αντρέ Μασόν από το λεύκωμα «Σφαγές», 1933

Τελικά αμαυρώθηκε η πραγματικά μεγαλειώδης συγκέντρωση. Όχι, όμως, όπως θα την «αμαύρωναν» με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στους πηχυαίους τίτλους τους τα κανάλια και οι μεγάλες εφημερίδες κατά την προσφιλή τους συνήθεια (Βλ. «Άργησαν αλλά αμαυρώθηκαν», Red Notebook, 19.10.2011), προκαλώντας εκνευρισμό ή ειρωνικά χαμόγελα σε όσους συμμετείχαν. Αμαυρώθηκε αληθινά· μέσα μας: μαύρισε η ψυχή μας.  Δεν μου αρέσουν οι συμψηφισμοί, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν μπορώ να κάνω πολύ διαφορετικά. Όποτε γέρνω από τη μία ή την άλλη πλευρά του στρατοπέδου –στην κυριολεξία, δυστυχώς, στρατοπέδου– προσπαθώντας να σταθμίσω τα πράγματα ή να δικαιολογήσω τα αδικαιολόγητα νιώθω πως είναι λάθος, όσο εξοργιστική κι αν είναι, πλέον, η μόνιμα καταστροφική και ανεξαρτήτως προθέσεων προβοκατόρικη τακτική της τυφλής βίας και του μπάχαλου. Πολλοί φίλοι και σύντροφοι μιλούν για (σχεδιασμένη ή μη) επίθεση σε ένα κομμάτι του κινήματος. Ακόμα κι αν έχουν δίκιο, ο προβληματισμός μου παραμένει. Θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ.

Η γενική γραμματέας του ΚΚΕ, ανάμεσα στα όσα δήλωσε την Πέμπτη, κατακεραύνωσε –εκτός απ’ τον ΣΥΡΙΖΑ και τον ρ/σ «Στο Κόκκινο»–  τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ, τονίζοντας ότι δεν πρόκειται για ιδεολογική αντιπαράθεση στο εσωτερικό του κινήματος, όπως αναφέρθηκε σ’ αυτόν. Στη συνέχεια, είπε κι άλλα, βολικά για όλους μας, περί «πρακτόρων» και «αναρχοφασιστών», αλλά σ’ εκείνο το πρώτο πρώτο σημείο θα ήθελα να σταθώ και, κυρίως, θα ήθελα να μπορώ με ευκολία να συμφωνήσω. Ελπίζω και εύχομαι, δηλαδή, να μην εντάσσεται στην ιδεολογία τους αυτό που παρακινεί ένα μέρος των μελών του ΠΑΜΕ να συμπεριφέρονται συχνά ως κοινοί τραμπούκοι, δυο μέρες τώρα, απέναντι σε όποιον επιχειρεί να προσεγγίσει το σημείο το οποίο έχουν καταλάβει ή απλώς να διέλθει από αυτό και έχει επιτρέψει σε πολύ κόσμο να τους συγκρίνει (καθ’ υπερβολή ίσως) με τις δυνάμεις καταστολής. Ελπίζω, επίσης, βέβαια, να μην αποτελεί απόχρωση ή τάση κάποιας αναρχικής ιδεολογίας η φετιχοποίηση της βίας και η πλήρως αντικοινωνική, αντισυντροφική και ενίοτε δολοφονική δράση (με τελευταίο κρούσμα τις προχθεσινές ρίψεις μολότοφ κυρίως προς τα, εφοδεύοντα μεν, μέλη του ΠΑΜΕ, αλλά ωστόσο εντός της διαδήλωσης)˙ η συστηματική διάλυση των πορειών και των συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας από ομάδες ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως αναρχικοί.

Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα

της Τόνιας Κατερίνη

Έργο του Αντρέ Μασόν από το λεύκωμα «Σφαγές», 1933

Με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολούθησα τις συζητήσεις, τις αντεγκλήσεις, ακόμα και τον διχασμό απόψεων που προκάλεσε η «περιφρουρημένη» παρουσία του ΚΚΕ στη συγκέντρωση της 20ής Οκτωβρίου (σε διάρκεια πολύ μεγαλύτερη από τις συνηθισμένες εμφανίσεις του στο Σύνταγμα) και οι συγκρούσεις που επακολούθησαν ανάμεσα στον κόσμο του ΠΑΜΕ και ομάδες «μπάχαλων». Οι απόψεις κάλυπταν μια ευρύτατη γκάμα, από τη θέση ότι ΠΑΜΕ και ΜΑΤ είναι ένα πράγμα, μέχρι τη γνώμη ότι το ΚΚΕ πολύ καλά έκανε, και μακάρι να κάναμε κι εμείς το ίδιο.

Δεν θα ολισθήσω στην απλοϊκή ταύτιση της βίας του ΠΑΜΕ με την βία της αστυνομικής καταστολής, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που δεν ταυτίζω τις εκρήξεις βίας της άγριας νεολαίας με τη δράση παρακρατικών, που σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε πια να αποκλείσουμε ότι λειτουργούν μέσα στις συγκεντρώσεις μας. Αντίθετα, θα μιλήσω για μια άλλη ταύτιση λειτουργίας: του ΠΑΜΕ με τους «μπάχαλους». Μπορεί να ακούγεται αρχικά παράδοξο να μιλάς για ταύτιση δύο χώρων που λίγες ώρες πριν έλυναν τις διαφορές τους με ρόπαλα και πέτρες. Ωστόσο, ακριβώς η κοινή πολιτική λογική, εν τέλει, είναι αυτή που δημιούργησε και τη σύγκρουση της Πέμπτης. Γιατί και οι δύο χώροι κινούνται από αντίστοιχα κίνητρα και μετέρχονται συναφείς μεθοδολογίες.

Ασφυξία

του Στρατή Μπουρνάζου

Η λέξη «ασφυξία», μεταφορικά και κυριολεκτικά, είναι ίσως αυτή που συνοψίζει καλύτερα όσα έγιναν την Τετάρτη στο κέντρο της Αθήνας. Και, ακόμα, αγανάκτηση, φόβος, απελπισία, πείσμα, κουράγιο, πόνος, όλα αυτά μαζί, ένα μείγμα συναισθημάτων που ξεχειλίζει. Τα ζήσαμε, τα ακούσαμε, τα είδαμε: μέσα από διηγήσεις, φωτογραφίες, βίντεο, κομμάτι-κομμάτι το ψηφιδωτό της ζοφερής μέρας έχει ανασυντεθεί — δεν χρειάζεται να το υπενθυμίσω. Αξίζει όμως να σκεφτούμε: Ποια είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν τον χαρακτήρα της Τετάρτης;

«Η παλαιά φρουρά». Χαρακτικό του Καρλ Ρέσινγκ, από το λεύκωμα "Η προκατάληψή μου ενάντια στην εποχή μας", Βερολίνο 1932.

To πρώτο, σίγουρα, είναι η έκταση και η ένταση της αστυνομικής βίας. Οι εικόνες αποδεικνύονται, για άλλη μια φορά, μάρτυρες αψευδείς: ο χημικός πόλεμος, οι έφοδοι ενάντια σε ειρηνικούς διαδηλωτές και θαμώνες καφετεριών, η επέκταση των «επιχειρήσεων» μέχρι το Μοναστηράκι, η συνέχισή τους με αμείωτη ένταση για ώρες δημιουργούν μια εικόνα ποιοτικά διαφορετική από τις συνηθισμένες.

Ωστόσο, όσο τρομακτικές κι αν ήταν οι παραπάνω εικόνες, δεν είναι αυτές το σημαντικό στα γεγονότα της Τετάρτης. Το σημαντικό είναι εκείνο που κρύβεται πίσω τους, το πώς έγιναν πραγματικότητα. Αν ψάχνουμε λοιπόν το κόκκινο νήμα που τις ενώνει (από τις πρωινές επιθέσεις στα μπλόκα μέχρι το γιουρούσι των έφιππων Δελτάδων και τις χειροβομβίδες κρότου-λάμψης μέσα στο μετρό), αυτό είναι το σχέδιο διάλυσης της διαδήλωσης, της εκκένωσης του Συντάγματος –για χθες και για πάντα–, του αφανισμού του κινήματος των πλατειών. Δεν έχουμε λοιπόν να κάνουμε με «αυθαιρεσίες», όπως λεγόταν, άλλες φορές, από επίσημα χείλη. Ίσως το κάθε όργανον να έβαλε την προσωπική πινελιά του, κέντησε όμως πάντα στον καμβά του κυβερνητικού σχεδίου. Με δυο λόγια, η δράση της αστυνομίας ήταν σχεδιασμένη και ταυτόχρονα ανεξέλεγκτη, κατευθυνόμενη και συνάμα εκτός ορίων.

Η μέθοδος της ασφυξίας

αναδημοσίευση από την Καθημερινή,  1.7.2011

του Παντελή Μπουκάλα

Διπλός ήταν ο στόχος του κυβερνώντος κόμματος την Τετάρτη: να αποσπάσει το «ναι» των βουλευτών του για το Μεσοπρόθεσμο και να αδειάσει επιτέλους την πλατεία Συντάγματος από τους «Αγανακτισμένους». Αφού λοιπόν το Μεσοπρόθεσμο είναι ασφυκτικό για τα λαϊκά και τα μικρομεσαία στρώματα, επέλεξε και η κυβέρνηση τη μέθοδο της ασφυξίας για να πραγματοποιήσει και τον πρώτο στόχο της και τον δεύτερο. Οσοι πράσινοι βουλευτές είχαν δείξει σημάδια ασυμφωνίας, άρνησης, εναντίωσης ή και αποσκίρτησης, πολιορκήθηκαν μέχρις ασφυξίας από επιφανείς υπουργούς και κορυφαία κομματικά στελέχη. Τι ακριβώς διημείφθη ανάμεσα στους συντρόφους και συναγωνιστές, τους υποψήφιους αντάρτες από τη μια και τους παιδονόμους τους από την άλλη, μονάχα ο Σούπερ Κοριός το ξέρει, αλλά δεν θα μας το πει. Δεν θα πέφταμε έξω πάντως αν υποθέταμε ότι σ’ αυτά τα απόρρητα αλισβερίσια, και απειλές θα ακούστηκαν, και εκβιασμός παγκαλικής ποιότητας θα ασκήθηκε με μπόλικη αποστασιολογία, και πιθανά «ατοπήματα» και «υπερβάσεις» θα ανασύρθηκαν προς εκφοβισμό, και υποσχέσεις γενναιόδωρες θα δόθηκαν. Το αποτέλεσμα το είδαμε: η δημοκρατία θριάμβευσε.

Η επόμενη μέρα

της Ιωάννας Μεϊτάνη

Πέμπτη πρωί, ξυπνάω με τις ειδήσεις. Είναι η επόμενη μέρα, απ’ αυτές που λόγω της προηγούμενης προτιμάς να μην ξυπνήσεις. Κανένα αίσθημα επιτυχίας, καμιά άγρια χαρά, τίποτα: μόνο θλίψη, απαισιοδοξία και βουβή οργή για την ανείπωτη αδικία. Σηκώνομαι και βλέπω τα βίντεο και τις φωτογραφίες. Με υπόκρουση όλη μέρα τις ενημερωτικές εκπομπές και την άλλη πραγματικότητα της κυβέρνησης και των λοιπών πολιτικών. Κατήφεια, μαυρίλα.

Λεπτομέρεια από άτιτλο σκίτσο μάνγκα του Κατουσίρο Ότομο, 2009

Την Τετάρτη πολλοί φίλοι μου δεν ήξεραν τι άλλο να κάνουν μέσα στο όργιο της αγριάδας και της βίας: έκατσαν κάτω και έβαλαν τα κλάματα. Από την αδικία και την απελπισία. Μου λένε για το μίσος στα μάτια των οργάνων της αστυνομίας. Εγώ το είδα μόνο από μακριά: την πρώτη επέλαση με μηχανάκια στην Αμαλίας. Οι πίσω καβαλάρηδες ήταν όρθιοι και ανέμιζαν στον αέρα τα γκλομπ τους. Έκανα στην άκρη τρομαγμένη. Θαύμασα όσους περπάτησαν στη μέση του δρόμου και τους απώθησαν.

Γύρισα σπίτι με τα πόδια, κοιτώντας μόνο τα παπούτσια μου. Πίσω μου το Σύνταγμα βουτηγμένο στο τοξικό σύννεφο. Μπροστά μου η παράλληλη πραγματικότητα: σε καφενεία λίγο πιο έξω απ’ το κέντρο, ο κόσμος παραγγέλνει φρεντοτσίνο καραμέλα. Εκεί κάπου η απελπισία με παραλύει.