Ο διαδικτυακός πόλεμος για την καρδιά και το μυαλό των ανθρώπων

του Χρήστου Τριανταφύλλου

Η γενιά μου (μιλάω γι’ αυτούς που γεννηθήκαμε στις αρχές της δεκαετίας του 1990) το πρώτο πράγμα που κάνει όταν ξυπνήσει το πρωί είναι να μπει στο Ίντερνετ. Έτσι ενημερωνόμαστε –πολλοί αποκλειστικά–, έτσι επικοινωνούμε, έτσι –μέσα από αυτό το φίλτρο– σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τα κοινωνικά τεκταινόμενα. Ο τρόπος λοιπόν με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα στο Ίντερνετ είναι κομβικός. Σ’ αυτό το πλαίσιο, πού βρίσκεται η πολιτική, και κυρίως η πολιτική της Αριστεράς;

Λόγω της φύσης του μέσου, αλλά και των γενικότερων εξελίξεων, βαρύνουσα σημασία έχουν τόσο αυτό που αποκαλούμε popculture όσο και το διαδικτυακό χάζεμα. Όπως έχω ξαναγράψει, [1] το χάζεμα αυτό συντελεί τα μέγιστα στον τρόπο με τον οποίο φιλτράρουμε τις πληροφορίες και με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με όσα συμβαίνουν on και offline. Μπορεί να φαίνεται παράδοξο σε όσους δεν αποτελούν μέρος αυτής της κουτούρας, αλλά το περίφημο βαριεστημένο scrolldown στο Facebook είναι ο πιο σημαντικός τρόπος για να ενημερωθεί κανείς για την επικαιρότητα και τον δημόσιο λόγο.

Περιοδικό «Χρόνος»: ένα διαδικτυακό εργαστήρι σκέψης

 Τον Χρόνο τον διαβάζετε στο http://www.chronosmag.eu/

«Να μάθουμε να σκεφτόμαστε αλλιώς»       συνέντευξη της Μικέλας Χαρτουλάρη

Σωτήρης Λιούκρας «Χωρίς τίτλο», 2012.
Από το «εξώφυλλο» του τχ. 1 του «Χρόνου»

Ένα νέο διαδικτυακό περιοδικό, περιοδικό ιδεών και παρέμβασης, κάνει δυναμικά την εμφάνισή του: ο Χρόνος. Ξεκινώντας με ένα «τεύχος μηδέν» για την Κύπρο («Η Κύπρος και ο Λεβιάθαν. Φωνές από την κοιλιά του κήτους») και ένα editorial του Αντώνη Λιάκου, συνέχισε με κείμενα τεκμηριωμένα και δουλεμένα, που παίρνουν θέση και ανοίγουν τη συζήτηση. Ανάμεσά τους, για τα κέντρα κράτησης (Ό. Λαφαζάνη), τον Σουλεϊμάν (Σ. Αναγνωστοπούλου), το φαινόμενο Γκρίλο (Κ. Κορνέτης), το αστικό πάρκο της Κοπεγχάγης (Ε. Αξιώτη), η ενότητα για τα ιδρύματα Νιάρχου και Ωνάση, τον ιστορικό αναθεωρητισμό (Χ. Φλάισερ), την ιθαγένεια (Δ. Χριστόπουλος), το χρέος (Γ.  Σταυρακάκης), τον λαϊκισμό (Γ. Κατσαμπέκης), την κρίση της Ε.Ε. (Σ. Βαλντέν). Επίσης, «πολιτικό κόμικ» (Δ. Βανέλλης, Θ. Πέτρου), φωτογραφία (Η. Παπαϊωάννου), βίντεο (συναυλία του Φλ. Φλωρίδη στο Bερολίνο, συνεντεύξεις του Γ. Κουζέλη και της Μ.ς Μαροπούλου για τη σειρά προβολών «Βλέμμα στο φασισμό») και άλλα.

Θεωρούμε το εγχείρημα εξαιρετικά κρίσιμο και αξιοπρόσεκτο: περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε σήμερα ένα αριστερό περιοδικό ιδεών, έγκυρο και μαχητικό, που ανοίγει τα ζητήματα, σπώντας τα στερεότυπα και συνομιλώντας με το διεθνές κοινό. Το δείγμα γραφής του Χρόνου μας πείθει ότι έχει τα εχέγγυα να ανταποκριθεί, κάτι που μας αφορά όλους, έντυπα και ανθρώπους που κινούμαστε στο αστερισμό της αριστερής σκέψης και κριτικής. Μιλήσαμε  λοιπόν με τη Μικέλα Χαρτουλάρη, αρχισυντάκτρια του Χρόνου.

Τη συνέντευξη πήραν η Ιωάννα Μεϊτάνη και ο Στρατής Μπουρνάζος

 

Η M. Χαρτουλάρη (κέντρο) με την Ι. Μεϊτάνη και τον Στρ. Μπουρνάζο, στο εντευκτήριο των «Ενθεμάτων»

Ξεκινώντας, θα θέλαμε να μας πεις το σχήμα με το οποίο λειτουργεί το περιοδικό. Εσύ είσαι η αρχισυντάκρια…

 Ως αρχισυντάκτρια, έχω τη γενική ευθύνη και τον συντονισμό, ο Χρόνος όμως είναι συλλογική προσπάθεια. Η πρώτη ιδέα ήταν του Περικλή Δουβίτσα, ενός νέου ανθρώπου με ανήσυχο μυαλό, που μπήκε στον εκδοτικό χώρο από έναν άλλο χώρο, τη μουσική. Εδώ και καιρό, σε αρκετούς κύκλους διανοούμενων, πολλοί, είτε ανεξάρτητα είτε σε επαφή μεταξύ τους, συζητούσαν την ανάγκη ενός αριστερού περιοδικού παρέμβασης στον χώρο των ιδεών. Ο Δουβίτσας το συνέλαβε και προχώρησε.

Στη συνέχεια υπήρξαν μερικοί άνθρωποι που αποτέλεσαν την ψυχή του περιοδικού, το αγκάλιασαν με κέφι, ζωντάνια και γνώση. Ο Αντώνης Λιάκος, πρώτα απ’ όλα, που έπαιξε και παίζει κομβικό ρόλο, ο Γιάννης Σταυρακάκης, η Σία Αναγνωστοπούλου, η Αθηνά Αθανασίου. Το περιοδικό δεν έχει συντακτική επιτροπή. Αυτοί που μόλις ανέφερα συζητάμε μεταξύ μας, και ο κάθε εισηγητής είναι και ένας «μίνι αρχισυντάκτης», για το αντικείμενο που ελέγχει. Αναλαμβάνει να γράψει, προτείνει θέματα και ανθρώπους: κινητοποιεί κάποιους, οι οποίοι με τη σειρά τους κινητοποιούν άλλους, όχι απαραιτήτως γνωστά ονόματα. Κριτήριό μας είναι οι φρέσκιες ιδέες για τα πράγματα. Και θέλω, ακόμα, να μνημονεύσω, τη συνεισφορά του Στέφανου Θεοδωρίδη στη γραμματεία σύνταξης και της Αρετής Μπουκάλα, στην οποία οφείλουμε την τόσο καλή επιμέλεια των κειμένων.

Γιατί εκδίδεται τώρα, ποια σημασία έχει η χρονική στιγμή;

Ο Χρόνος είναι προϊόν του καιρού του και του καιρού μας. Στο ευρύτερο τοπίο έχει διαμορφωθεί μια καινούργια κοινωνική φιλοσοφία και πολιτική γεωγραφία, που διασταυρώνονται με μια νέα κρίση συνείδησης. Έχουν αναδυθεί, έτσι, κάποια βασικά αιτήματα που οδήγησαν στην έκδοσή του.

Το πρώτο είναι το έλλειμμα στη δημοκρατία, το οποίο το βλέπουμε όχι μόνο στην πολιτική, αλλά παντού. Η συνθήκη της μεταδημοκρατίας είναι κάτι που συζητάμε πολύ στο περιοδικό: η διαμόρφωση της πολιτικής σε έναν ιδιωτικό χώρο, μια συναινετική πρακτική η οποία, στο όνομα της δημοκρατίας, εξαλείφει τη δημοκρατική διαδικασία — μια μετατόπιση της εξουσίας από τον «δήμο», που εξοβελίζεται, στα οικονομικά κέντρα και τις ελίτ.

Δώστε βήμα στους άνεργους!

του Χριστόφορου Κάσδαγλη

Το «Ημερολόγιο ενός ανέργου» είναι μια διαδικτυακή συλλογική καμπάνια, με σκοπό να δώσει φωνή και λόγο στους άνεργους και τις άνεργες: να γράψουν, να μιλήσουν, να ανεβάσουν φωτογραφίες και βίντεο και άλλα πολλά. Θεωρώντας εξαιρετικά σημαντικό και το ζήτημα και την ιδέα του εγχειρήματος, ζητήσαμε από τον εμπνευστή του, Χριστόφορο Κάσδαγλη, να μας το περιγράψει.

 ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Το Ημερολόγιο ενός ανέργου

 «Δεν βρίσκω δουλειά ούτε στην… επιφάνεια εργασίας μου»

Χιουμοριστική-αυτοσαρκαστική ατάκα από το Ημερολόγιο ενός ανέργου

 Το «Ημερολόγιο ενός ανέργου» (imerologioanergou.gr), που ήδη συμπλήρωσε δυο βδομάδες λειτουργίας με μεγάλη ανταπόκριση, έρχεται να μας βγάλει από την αμεριμνησία μας και να μας ξεβολέψει.

Σε μια συνέντευξή μου στο περιοδικό δρόμου Σχεδία, διατυπώθηκε η επιφύλαξη ότι πάλι μιλάμε για την κακή όψη των πραγμάτων, γι’ αυτά που ξέρουμε και όχι για κάποια θετική πρόταση που θα δώσει ελπίδα. Απάντησα πως Όχι, καθόλου δεν τα ξέρουμε! Έχουμε μια αφηρημένη εικόνα της ανέχειας και του αδιεξόδου των ανέργων, αλλά δεν έχουμε ιδέα από τα πραγματικά περιστατικά, από τα ψυχολογικά και πρακτικά δράματα. Αποφεύγουμε να μιλήσουμε και ν’ ακούσουμε για ό,τι σοβεί γύρω μας με την ένταση μιας αποτρόπαιης ανθρωπιστικής κρίσης.

Άλλη δημοσιογράφος, Ολλανδέζα αυτή, διατύπωσε την εξής συναφή απορία: «Οι ελληνικές εφημερίδες είναι προφανώς γεμάτες από ιστορίες ανέργων. Τι παραπάνω μπορεί να προσθέσει αυτή η καταγραφή;». Η απάντηση ήταν πως κάνει λάθος, τα ελληνικά ΜΜΕ αποφεύγουν να γράψουν για όλ’ αυτά, πρώτα πρώτα γιατί θεωρούν το θέμα αντιεμπορικό, έπειτα γιατί «οι άνεργοι δεν διαθέτουν αγοραστική δύναμη» και, τέλος, επειδή τέτοιες ιστορίες υπονομεύουν την εικόνα που θέλουν να δώσουν, ότι πάμε καλύτερα και οσονούπω βγαίνουμε από το τούνελ.

Μιλάμε λοιπόν για την ανεργία και όχι για τον άνεργο. Μιλάμε για τα νούμερα αλλά όχι για τους ανθρώπους. Για τους δείκτες, αλλά όχι για τις οικογένειες και τα δράματα που κρύβονται πίσω απ’ αυτούς. Για να είμαι ειλικρινής, όταν ξεκινούσε το μεγάλο κοινωνικό και ιντερνετικό πείραμα της δημιουργίας ενός εκτεταμένου ελληνικού δικτύου ανέργων μας διέφευγε αυτή η πλευρά — τη θεωρούσαμε αυτονόητη.

Ήλοι του Τύπου

του Δημήτρη Δημητρόπουλου

Τζόναθαν Γκιμπς, «Ψάρι» (από το μπλογκ http://underplot.tumblr.com)

 Πολλά και γιγαντιαία τα ζητήματα που διακυβεύτηκαν στις τελευταίες διπλές εκλογές, ανάμεσα στα οποία αξιοπρόσεκτη νομίζω είναι η σχέση των κομμάτων και των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Είναι η πρώτη φορά –τουλάχιστον από τη μεταπολίτευση και μετά– που το ένα από τα δύο κόμματα τα οποία διεκδίκησαν με σοβαρές αξιώσεις τη διακυβέρνηση δεν υποστηρίχθηκε από καμία μεγάλης κυκλοφορίας, καθιερωμένη, «σοβαρή» εφημερίδα, ενώ επίσης αντιμετώπισε τη σκληρή κριτική, την ανοικτή ή συγκαλυμμένη εχθρότητα και τη λοιδορία, όλων των μεγάλης τηλεθέασης ιδιωτικών καναλιών. Ο ΣΥΡΙΖΑ, αξιωματική τελικά αντιπολίτευση, κατάφερε να δοξαστεί υβριζόμενος, κατεβαίνοντας στις εκλογές με τη στήριξη δύο μοναχά καθημερινών εφημερίδων, πενιχρής κυκλοφορίας: της δικής του Αυγής και –προσώρας– τής, αλλού και αλλουνού, δυσώνυμης Αυριανής. Επιτέλους, η φράση «μας χτυπούν τα Μέσα», που χρόνια τώρα επαναλαμβανόταν σε ποικίλου χαρακτήρα συνάξεις της Αριστεράς βρήκε την απτή δικαίωσή της. Μια καταδίωξη, που κάποτε ήταν αληθινή, κάποτε πλάσμα της φαντασίας και εθελούσια επιλογή ρόλου θύματος, τώρα πραγματώθηκε. Και απέτυχε απολύτως. Η κατεδαφιστική κριτική των ΜΜΕ, όχι μόνο δεν κατάφερε να ανακόψει την ορμή του κρινόμενου αλλά εκτόξευσε την εκλογική του ανταπόκριση. Η επισήμανση αυτή δεν αναφέρεται φυσικά στην ποιότητα των απόψεων του ΣΥΡΙΖΑ και των κριτών του, αλλά στο γεγονός ότι πορεύτηκε στη μάχη δίχως το δόρυ και την ασπίδα των παραδοσιακών ΜΜΕ· κυρίως μέσα από τα μονοπάτια του διαδικτύου.

Αν όμως είναι έτσι –έστω και ως τάση που φυσικά δεν έχει εξαλείψει την τεράστια επιρροή των ΜΜΕ–, τότε η από μακρού διατυμπανιζόμενη «κρίση του Τύπου» και η γενικότερη «κρίση των ΜΜΕ» (κυκλοφοριακή, οικονομική, αξιοπιστίας, ταυτότητας κλπ.) αποκτά ένα νέο, ανατρεπτικό ποιοτικό χαρακτηριστικό: μεταμορφώνεται σε αδυναμία διαμόρφωσης της κοινής γνώμης· οι αναγνώστες, οι ακροατές και θεατές των κλασικών ΜΜΕ διαβάζουν, ακροώνται, βλέπουν αλλά δεν «ακούνε». Η νέα κρίση πλήττει δηλαδή τον πυρήνα του φληναφήματος, μέσω του οποίου πορεύτηκε ο Τύπος, και κατεξοχήν ο τηλεοπτικός, ότι δηλαδή συνιστά την τέταρτη και πανίσχυρη εξουσία. Δεν ξέρω αν υπάρχουν έρευνες που να επιβεβαιώνουν ή να απορρίπτουν αυτή την πρόχειρη εμπειρική παρατήρηση, μελέτες που να εντοπίζουν τυχόν αιτίες και αίτιους. Η αίσθησή μου είναι ότι ένα βασικό στοιχείο της αλλαγής αυτής βρίσκεται στη σοβαρή μετατόπιση του δημοσιογραφικού λόγου από το κυνήγι και την παρουσίαση της είδησης στον σχολιασμό της. Αλλά εκεί τα παραδοσιακά επαγγελματικά ΜΜΕ έχουν το παιχνίδι χαμένο· το ίντερνετ καραδοκεί παντού.

 Τα χιλιάδες προσωπικά μπλογκ, τα πιο οργανωμένα δημοσιογραφικά δίκτυα τύπου protagon, antinews, tvxs ή και rednotebook, οι ιστοσελίδες των έντυπων εφημερίδων, συνιστούν το βασίλειο του σχολίου· του επώνυμου, του ψευδώνυμου, του ανώνυμου σχολίου, αλλά πάντως του σχολίου. Βεβαίως, η αίσθηση δύναμης που αποπνέει το διαδίκτυο, η ιλιγγιώδης ταχύτητα, η αμεσότητα αντίδρασης του αναγνώστη και η κατ’ επιλογήν ανωνυμία συχνά ζαλίζει όσους πιστεύουν ότι επιτέλους απέκτησαν ένα δίαυλο να ακουστεί η φωνή τους. Με τον τρόπο αυτό, η ακατάσχετη συνωμοσιολογία, το εύκολο υβρεολόγιο, η εξαγρίωση, ενίοτε και εξαχρείωση, ελλοχεύει στον κυβερνοχώρο — συνυπάρχοντας βέβαια με την ευαίσθητη γραφή, το χιούμορ, την ποιότητα κάποιες φορές. Ο σχολιασμός έχει εκδημοκρατιστεί, η γραφίδα, ηλεκτρονική πλέον, από προνόμιο των λίγων μοιάζει να έγινε όπλο των πολλών, και συνακόλουθα ο λόγος των επαγγελματιών βουλιάζει μέσα σε μια τρικυμισμένη θάλασσα απόψεων.

Βήματα ψηφιακά και πραγματικά

Έργο του Edward McGowan από το μπλογκ http://underplot.tumblr.com/

 της Κατερίνας Δέδε

Οι φίλοι του Μνήμονα γνωρίζουν ότι η σχέση του με την ψηφιακή τεχνολογία υπήρξε μέχρι τώρα κάπως ασταθής. Και εξηγούμαι, προς άρσιν παρεξηγήσεων. Παρότι έκανε το πρώτο του ψηφιακό βήμα σχετικά νωρίς, κατασκευάζοντας την ιστοσελίδα του, δεν υπήρξαμε ενθαρρυντικοί αφού δεν την «αγκαλιάσαμε» πραγματικά. Βρισκόταν πάντα κάπου στο πλάι των ενδιαφερόντων και της μέριμνάς μας, σαν έναν γνωστό που τον σκεφτόμαστε πού και πού αλλά σπάνια τον παίρνουμε τηλέφωνο, κι ακόμα πιο σπάνια επιδιώκουμε να τον συναντήσουμε. Υπήρξαμε περισσότερο ενθαρρυντικοί στη χρήση, λίγα χρόνια αργότερα, του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που, παρά τις όποιες ενστάσεις υπήρξαν, επέτρεψε την ταχύτερη και άμεση επικοινωνία με τα μέλη και τους φίλους του, αλλά κι αυτό το αντιμετωπίσαμε κάπως αδιάφορα ως ένα απόλυτα φυσικό γεγονός.

Σήμερα όμως, το περιοδικό Μνήμων, μετά από μια σειρά από δειλά βήματα, κάνει το μεγάλο άλμα και περνά στην ψηφιακή έκδοσή του. Και σ’ αυτό του το άλμα οφείλουμε να είμαστε απόλυτα ενθαρρυντικοί. Η απόφαση αυτή ήταν δύσκολη καθώς υπήρχαν σοβαρές ενστάσεις στο εσωτερικό του. Κι αυτό γιατί ο Μνήμονας –οι άνθρωποι του δηλαδή– δεν είναι στην πλειονότητά τους εικοσάχρονοι νεαροί απόλυτα εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες. Είναι περισσότερο άνθρωποι του χαρτιού, του τυπωμένου κειμένου και της φροντίδας που αυτό απαιτεί. Κάθε απομάκρυνση από το χαρτί έμοιαζε κάποιες φορές με «οπισθοχώρηση» και ενδεχομένως με «έκπτωση». Η μάχη αυτή δεν ήταν εύκολο να κερδηθεί. Αλλά τελικά κερδήθηκε γιατί (όσοι συμμετέχουν το ξέρουν καλά) στον Μνήμονα καμία μάχη δεν είναι εκ των προτέρων χαμένη.

Yπάρχω, άρα σκέπτομαι: η «φαντασιακή κοινότητα» αναγνωστών και φίλων

ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ «ΚΟΚΚΙΝΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ»

του Στρατή Μπουρνάζου

Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε για τα πρώτα γενέθλια του ηλεκτρονικού περιοδικού RedNotebook και είναι αναρτημένο, μαζί με άλλα ανάλογα στο www.rnbnet.gr. Αναδημοσιεύεται σήμερα στα «Ενθέματα», με μικρές αλλαγές, όχι μόνο ως ευχετήριο προς το RnB αλλά κυρίως με την προσδοκία ότι θέτει μερικά γενικότερα ζητήματα προς συζήτηση.

Στρ. Μπ.

Σκίτσο του Kalio για το RedNotebook

Πρώτη και μεγαλύτερη επιτυχία του RedNotebook, στον ένα χρόνο που υπάρχει, είναι το γεγονός ότι υπάρχει: αυτή καθαυτή η ύπαρξή του. Γνωρίζω δεκάδες –για να μην πω εκατοντάδες–εγχειρήματα (έντυπα, περιοδικά, εφημερίδες και εφημεριδάκια, εκδόσεις, στέκια κι ένα σωρό άλλα), που ξεκίνησαν πυρπολημένα από τον ενθουσιασμό (τον ενθουσιασμό της νεότητας και της Αριστεράς συνήθως), με ωραίους σχεδιασμούς και τη διάθεση να κατακτήσουν τον κόσμο (τον κόσμο των ιδεών τουλάχιστον), και όμως εξεμέτρησαν τον βίο πολύ γρήγορα, πριν κλείσουν καν χρόνο. Η διπλή έλλειψη, χρόνου και χρήματος, έχει σταθεί, αποδεδειγμένα και διαχρονικά, εμπόδιο αξεπέραστο.

Το να εξακολουθείς λοιπόν να κυκλοφορείς στο Διαδίκτυο, με την ίδια μάλιστα ή και μεγαλύτερη ορμή, όπως τον πρώτο καιρό, δείχνει δύο πράγματα. Πρώτα απ’ όλα, ότι όσοι «τρέχουν» το Rnb –εννοώ πρωτίστως τους δύο αρχισυντάκτες του, τον Δημοσθένη και τον Χρήστο, αλλά και τον στενό κύκλο των συνεργατών– απεδείχθησαν χαλκέντεροι, έκαναν μεροκάματα και νυχτοκάματα πολλά –το δεύτερο κυρίως– μπροστά στην οθόνη τους: το ξέρει καλά όποιος έχει ανακατευτεί, έστω και λίγο, με τέτοιες δουλειές. Δείχνει, επίσης, ότι η αρχική σύλληψη, ενός μαχητικού και σκεπτόμενου συνάμα ηλεκτρονικού περιοδικού της Αριστεράς ήταν ολόσωστη, ανταποκρινόταν σε ανάγκες υπαρκτές, γι’ αυτό βρήκε έδαφος πρόσφορο και μπόρεσε να ριζώσει.

Ένας χρόνος Κόκκινο Σημειωματάριο

Σκίτσο του Kalio

Ένα χρόνο συμπλήρωσε το Red Notebook, το φίλιο και όμορο ηλεκτρονικό περιοδικό, με το οποίο πολλές φορές έχουμε συμπορευθεί. Εκτός από τις ευχές μας, εγκάρδιες και πολλές, δεν χρειάζεται να παινέψουμε το εγχείρημα. Όχι γιατί δεν το αξίζει, βέβαια, αλλά επειδή αρκεί μια επίσκεψη στο www.rnbnet.gr, για να διαπιστώσει και ο πλέον δύσπιστος και απαιτητικός αναγνώστης τον πλούτο και το κέφι του εγχειρήματος. Χρόνια πολλά, φίλοι και φίλες, και πάντα τέτοια!

Η ζωή μας στο διαδίκτυο

Διάδοση πληροφορίας, προσωπική έκφραση και κοινωνική δικτύωση 

Μ. Κ. Έσερ, "Ουρανός και νερό, 1"

Πριν από τρεις βδομάδες, στις 7 και 8 Ιουλίου, τα «Ενθέματα» πήγαν στην Ερμούπολη της Σύρου. Όχι για παραθερισμό, διακοπές και μπάνια (παρ’ όλο που τα έκαναν βέβαια και όλα αυτά), αλλά ανταποκρινόμενα στη φιλόφρονη πρόταση του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (και συγκεκριμένα της Κατερίνας Δέδε, του Δημήτρη Δημητρόπουλου και της αξέχαστης Εύης Ολυμπίτου) να μετάσχουν στα σεμινάρια της Ερμούπολης. Οργανώσαμε, έτσι, τρεις συνεδρίες με γενικό θέμα «Η ζωή μας στο διαδίκτυο» (Πρώτη συνεδρία: «Εναλλακτική ενημέρωση» και «δημοσιογραφία των πολιτών», Δεύτερη συνεδρία: Μπλογκ: προσωπική έκφραση και δημόσια παρέμβαση, Τρίτη συνεδρία: Από την πράξη στη θεωρία).

Το σημερινό φύλλο των «Ενθεμάτων» είναι αφιερωμένο λοιπόν εξολοκλήρου στα σεμινάρια της Ερμούπολης — τα μικρά κείμενα που ακολουθούν συμπυκνώνουν τις παρεμβάσεις των ομιλητών και μας δίνουν, πιστεύουμε, μια γεύση του διημέρου. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε άλλη μια φορά τους οργανωτές, και ιδίως την Κατερίνα Δέδε και τον Δημήτρη Δημητρόπουλο για την πρόσκληση και τη φιλοξενία, καθώς και όλους τους συμμετέχοντες για την πρόθυμη ανταπόκρισή τους. Επίσης, τον Σπύρο Δερβενιώτη, ο οποίος παρακολούθησε τα σεμινάρια, για το σκίτσο που έφτιαξε ειδικά για το αφιέρωμα.

Σεμινάρια της Ερμούπολης ετών εικοσιεφτά

της Κατερίνας Δέδε και του Δημήτρη Δημητρόπουλου

Το σεμινάριο για το διαδίκτυο, στην αίθουσα των Γενικών Αρχείων του Κράτους στην Ερμούπολη, 7 Ιουλίου 2011

Το μακρινό 1984, ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος εμπνεύστηκε και προχώρησε στην οργάνωση μιας σειράς καλοκαιρινών επιστημονικών συναντήσεων στην Ερμούπολη. Στόχος ήταν να βρεθούν μαζί άνθρωποι από τον ευρύτερο χώρο των ανθρωπιστικών κυρίως επιστημών, προκειμένου να ζυμωθούν απόψεις και ιδέες που ανήκαν σε γειτονικά γνωστικά πεδία και εκκινούσαν από διαμορφωμένους ή υπό διαμόρφωση προβληματισμούς. Ο χρόνος διεξαγωγής των συναντήσεων (Ιούλιος) και ο τόπος (Ερμούπολη) «υπέδειξαν», με τον τρόπο τους, τον τίτλο «Σεμινάρια της Ερμούπολης». Αυτή η επιλογή είχε τις θετικές συνέπειές της μέχρι και σήμερα. Τα Σεμινάρια διεξήχθησαν πάντοτε σε ένα κλίμα επιστημονικής, αλλά παράλληλα χαλαρής ατμόσφαιρας, που χωρούσε προβληματισμούς, ενίοτε διαφωνίες αλλά κυρίως πολλή συζήτηση — που συνεχιζόταν ακόμα και στον απογευματινό καφέ ή στη βραδινή μπύρα.

Εκτός από τον εμπνευστή τους, μια ολιγάριθμη ομάδα καταπιάστηκε τα χρόνια αυτά με τα οργανωτικά ζητήματα. Σημειώνουμε εδώ την Χριστίνα Αγριαντώνη που στρατεύθηκε με πάθος από τον πρώτο καιρό και την Εύη Ολυμπίτου που προστέθηκε αργότερα, της οποίας η συμβολή ήταν εμφανής σε όσους είχαν συμμετάσχει στο παρελθόν, όσο εμφανής ήταν και η απουσία της φέτος. Μια άλλη όμως πολυπληθής ομάδα ανθρώπων –που ξεπερνά τους 2.500– έδωσε το στίγμα στην οργάνωση συναντήσεων, τη συμμετοχή στις εργασίες των Σεμιναρίων, τις συζητήσεις που ακολουθούσαν στην αίθουσα των συνεδριάσεων. Η θεματολογία των κύκλων συζήτησης, το προφίλ όσων μετείχαν, οι ποικίλες επιστημονικές ή άλλες συσσωματώσεις και ομάδες εργασίας που έκαναν τα πρώτα βήματά τους στα Σεμινάρια για να συνεχίσουν κατόπιν αλλού τον δρόμο τους, ο πλούτος και το εύρος των θεωρήσεων αποτελούν αντικείμενο ενός συνολικού απολογισμού που εκκρεμεί, δεν μπορεί να αποτελέσει όμως αντικείμενο του σύντομου αυτού σημειώματος.

To radiobubble και το σκεπτόμενο διαδίκτυο

του Αποστόλη Καπαρουδάκη και του Παναγιώτη Φραντζή

Έργο του Maxwell Holyoke-Hirsch (από το μπλογκ underplot.tumblr.com)

Το διαδικτυακό ραδιόφωνο radiobubble.gr, επί τέσσερα χρόνια, παραμένει στοίχημα μιας κοινότητας ανθρώπων που βρίσκονται σε ανοικτή κουβέντα όχι με τον κόσμο του «γρήγορου ίντερνετ» αλλά του σκεπτόμενου διαδικτύου. Ως ραδιόφωνο αντιμετωπίζει τη μουσική ως τέχνη, όχι ως εμπόρευμα. Ως μέσο επικοινωνίας λειτουργεί υπό την προϋπόθεση ότι κάθε παραγωγός έχει απόλυτη ευθύνη για τις εκπομπές του λογοδοτώντας μόνο στους ακροατές.

Πρόκειται για την πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια δημιουργίας μιας ραδιοφωνικής web 2.0 κοινότητας αισθητικά προσδιορισμένης. Θεώρησε εξαρχής συστατικό στοιχείο της φυσιογνωμίας του «την κατάργηση της δικτατορίας των ειδημόνων» και απηύθυνε έκκληση προς τους «ακροατές» να γίνουν οι ίδιοι ραδιοφωνικοί παραγωγοί. Αποτέλεσε, έτσι, το ραδιοφωνικό αντίστοιχο της κουλτούρας των blogs, προσφέροντας τη δυνατότητα στον «ακροατή» να γίνει «παραγωγός», όπως τα blogs πρόσφεραν στον αναγνώστη τη δυνατότητα να γίνει δημιουργός-συγγραφέας-δημοσιογράφος.

Αντιμέτωποι με την ορολογία: Η «εναλλακτική ενημέρωση» και η «δημοσιογραφία των πολιτών»

της Κατερίνας Σταυρούλα

Έργο του Edward McGowan (από το μπλογκ underplot.tumblr.com)

Έστω ότι μέσο είναι το μήνυμα, πώς ξεπερνάται το κυρίαρχο ιδεολόγημα του περιβάλλοντος; Παρακολουθώντας τον κόσμο του ελληνικού διαδικτύου την τελευταία δεκαετία, βλέπει κανείς την άνοιξη των ανθρώπινων δικτύων. Δίκτυα που λόγω της φύσης του μέσου, με οριζόντια δομή, από τους χρήστες του εργαλείου για τους χρήστες του εργαλείου, αναπτύσσονται και δημιουργούν γύρω από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα νέα δυναμική. Στο πλαίσιο αυτό και με τη ροή της πληροφορίας να είναι πλέον ελεύθερη και ανεξέλεγκτη, ήταν αναπόφευκτη η εμφάνιση μιας νέας ορολογίας για την καταγραφή του φαινομένου, που, όσον αφορά την είδηση, φαίνεται σήμερα να καταλήγει στους όρους «εναλλακτική ενημέρωση» και «δημοσιογραφία των πολιτών».

Παρατηρώντας την ορολογία που δημιουργείται με βάση το ποιος είναι ο νέος πομπός (δημοσιογραφία των πολιτών) αλλά και τι διαχειρίζεται (εναλλακτική ενημέρωση), ένα ερώτημα που προκύπτει είναι ποιος και πώς καθιερώνει τελικά αυτή την ορολογία, στο μέτρο μάλιστα που οι νέες αυτές κατηγοριοποιήσεις έχουν υιοθετηθεί από τα μέχρι στιγμής κυρίαρχα μέσα μαζικής ενημέρωσης και γρήγορα  μετατράπηκαν σε κοινό κτήμα στον διάλογο. Είναι όμως δόκιμο να περιγράφεται μια νέα κατάσταση στην πηγή, ροή και διακίνηση της είδησης με όρους που ετεροκαθορίζονται από την κατεστημένη δομή των μέσων πριν το διαδίκτυο; Γιατί να είναι κοινώς αποδεκτό ότι τα κοινωνικά δίκτυα παράγουν «εναλλακτική» ενημέρωση;

«Δημοσιογραφία των πολιτών» και ανεξάρτητη ενημέρωση

του Στέλιου Κούλογλου

Τα σεμινάρια, στην αίθουσα των Γενικών Αρχείων του Κράτους στην Ερμούπολη

Πιστεύω ότι χρειάζεται μια σχετική απομυθοποίηση του ρόλου που έπαιξε και παίζει το διαδίκτυο στις πολιτικές εξελίξεις. Έθεσα πρόσφατα σε Αιγύπτιους και Τυνήσιους μπλόγκερ το ερώτημα τι θα γινόταν αν δεν υπήρχε διαδίκτυο. H απάντησή τους ήταν ότι η εξέγερση θα ξεσπούσε, ίσως λίγο διαφορετικά, ίσως όχι τόσο γρήγορα, αλλά θα ξεσπούσε. Το διαδίκτυο αποτελεί ένα νέο μέσο επικοινωνίας και διαθέτει μερικά καινούργια χαρακτηριστικά, με βασικότερο την αλληλεπίδραση, τα οποία προσδίδουν στοιχεία περισσότερης δημοκρατίας στη σχέση ανάμεσα στον πομπό και τους δέκτες μιας είδησης. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, πάντα μπαίνει ένα βασικό ζήτημα: το ζήτημα της εξουσίας. Και, καθώς αυτό θα υφίσταται όσο υπάρχουν οι κοινωνίες μας, το ουσιαστικό ερώτημα είναι τι στάση διαμορφώνει κανείς απέναντι στις σχέσεις εξουσίας.

Όταν ξεκινήσαμε το tvxs, σκεφτόμασταν ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί ένας αρκετά καλός συνδυασμός μιας επαγγελματικής προσέγγισης της ενημέρωσης και της συνεισφοράς, ειδήσεων κυρίως, από ανθρώπους που παρακολουθούσαν το σάιτ. Μάλιστα, στην αρχή στο tvxs υπήρχε ένα είδος ψηφοφορίας για σχόλια και άρθρα, από το ίντερνετ και άλλα μέσα ενημέρωσης, και εκείνα που θα έπαιρναν τις περισσότερες ψήφους θα αποτελούσαν την κύρια θεματολογία της ημέρας.

Το RedNotebook και η παρέμβαση της Αριστεράς στο Διαδίκτυο

του Χρήστου Σίμου

Armin Mueller-Stahl, «Φάουστ», 2002

Η εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 επέφερε πολλές ανακατατάξεις στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Όπως όλες οι οριακές στιγμές στην ιστορία των κοινωνιών, έτσι κι αυτή δίχασε το σύνολο των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, παράγοντας νέες ταυτότητες και συμμαχίες. Κατάφερε επίσης να διαπεράσει όλες τις οργανώσεις της Αριστεράς αλλά και κάποια από τα κομμάτια του αναρχικού χώρου, που στήριξαν την εξέγερση, φτιάχνοντας ένα νέο πεδίο με ιδιαίτερα πολιτικά χαρακτηριστικά.  Μια νέα ευκαιρία για την ανανεωτική και ριζοσπαστική Αριστερά παρουσιαζόταν στο προσκήνιο: η συγκρότηση ενός εναλλακτικού μέσου, το οποίο θα επιχειρούσε να συμπυκνώσει όλη αυτή τη νέα κατάσταση.

Η κρίση του τύπου –φαινόμενο παγκόσμιο–, που εντάθηκε περαιτέρω με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στο πολιτικό σύστημα όσο και στη δημοκρατία εν γένει. Η συρρίκνωση των εφημερίδων, ο οικονομικός έλεγχος των μέσων ενημέρωσης από έναν πολύ μικρό αριθμό μεγαλοεπιχειρηματιών, όσο και η συρρίκνωση του αναγνωστικού κοινού δεν αποτελούν θετικές εξελίξεις για τη δημοκρατική λειτουργία των θεσμών συνολικά. Την ίδια στιγμή, οι διαρκείς απολύσεις δημοσιογράφων, επιμελητών και διορθωτών συνιστούν πλήγμα για την ποιότητα της παρεχόμενης ενημέρωσης.

Δημοσιογραφία των πολιτών και κοινωνικά μέσα: μια –όχι και τόσο– καινούρια ιστορία

του Μιχάλη Μουζουράκη

Roswitha Schumacher-Kuckelkorn, «Άντρας με κόκκινο πανωφόρι», 2008

Τα τελευταία χρόνια ακούγονται και συζητούνται ολοένα και περισσότερο οι όροι «δημοσιογραφία των πολιτών» και «νέα κοινωνικά μέσα». Κοινωνικά κινήματα –όπως αυτό της Αιγύπτου– αποδίδονται στο facebook, το twitter και γενικότερα σε αυτό που πλέον ονομάζεται Web 2.0. Ιστοτόπους δηλαδή, όπου το περιεχόμενο το παράγουν οι ίδιοι οι επισκέπτες τους. Είναι όμως το Web 2.0, και ειδικότερα η κοινωνική δικτύωση και ενημέρωση από τους χρήστες ενός μέσου κάτι το τόσο νέο;

Δώδεκα χρόνια νωρίτερα, στις διαδηλώσεις του Σηάτλ ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, γεννιέται το πρώτο Indymedia. Στόχος του, ακριβώς αυτό: η αλληλοενημέρωση των ανθρώπων απευθείας από τους δρόμους. Η ενημέρωση δηλαδή από άνθρωπο σε άνθρωπο, χωρίς τη διαμεσολάβηση της πολιτικής, οικονομικής ή εκδοτικής εξουσίας. Ακόμα νωρίτερα όμως, ακόμη και πριν την έλευση του web στις πρώιμες μορφές του διαδικτύου, τα newsgroups και το usenet τελούσαν ακριβώς τον ίδιο ρόλο. Ο όρος web 2.0, που άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως μετά το 2003, ήρθε τελικά να περιγράψει την εμπορευματοποίηση της παραπάνω διαδικασίας, και όχι τη δημιουργία της.

Η ιστορία και η ιστορία σου

του Σπύρου Παπαδόπουλου

Κάθε φορά που πατάς το publish δεν ανεβαίνει μόνο ένα καινούριο post. Αντίθετα, ξεκινά να αρθρώνεται ένας νέος λόγος, ένας νέος τρόπος γραφής, μια ρωγμή στον τρόπο που στοιχίζονται οι λέξεις. Ακόμη, κι ας είμαι υπερβολικός, δημιουργείται μια νέα (συλλογική) αφήγηση. Πρόκειται για την αφήγηση μιας  κοινότητας (ή πολλών τέτοιων), που διαρκώς διαμορφώνεται, αυτοαναιρείται και υπάρχει μες στις αντιφάσεις της.

Ο λόγος ως προσωπική έκφραση

Από τις ανιαρές αφηγήσεις, το πολίτικαλ κορέκτ (αγκαζέ με την σοβαροφάνεια) και τον στεγνό τρόπο γραφής που (τουλάχιστον κατά τη γνώμη μου) φάνηκε να επικρατεί τα τελευταία χρόνια, ήρθε να με γλιτώσει ο νέος κόσμος που ανακάλυψα στα blogs. Όταν τα lifestyle περιοδικά κατέστησαν προσωρινά αδύνατο να μιλάς για τα πόδια μιας γυναίκας χωρίς να γίνεσαι φτηνός, βρήκα το αντίδοτο σε μεγάλες δόσεις στο http://kkmoiris.yooblog.gr/. Όταν άκουσα για εκατομμυριοστή φορά το ίδιο δημοσιογραφικό κλισέ, σώθηκα από βέβαιη ανία, βρίσκοντας φαντασία μεταμφιεσμένη σε λέξεις, πατώντας http://ironprison.blogspot.com/ και  http://ouming.blogspot.com/. Και πάει λέγοντας, δεν έχει σημασία η ονοματολογία. Σημασία όμως έχει, ας πούμε, να κοιτάξουμε προσεκτικά τι κάνει ο Πάνος Μιχαήλ (γνωστός στο δίκτυο ως greekgaylolita) στη διαδικτυακή έκδοση της Lifo. Έχει εφεύρει ένα νέο είδος γραφής, ένα νέο λόγο, αποτελούμενο από σπαράγματα από video, ποίηση, σχόλια, twits, φωτογραφίες. Εξίσου σημαντικό, ότι τα κομμάτια του, πολλές φορές κατασκευάζονται μέσα απ’ την καθημερινή συζήτηση στα social media. Άλλο παράδειγμα είναι ο σπουδαίος old-boy.blogspot.com, ο οποίος έχει εφεύρει ένα κράμα σχολίου, ειρωνείας, χιούμορ, αμεσότητας και μελαγχολίας, ο οποίος έχει το πρακτικό ανάλογό του στη μορφή και τη ροή των post του.

Ο λόγος ως δημόσια παρέμβαση

Τη συλλογική αφήγηση τη βλέπουμε για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση τον Δεκέμβριο του 2008. Εκεί μπορούμε να δούμε να σχηματίζονται σχεδόν δύο πραγματικότητες. Αυτή που παρακολουθεί κάποιος στα παραδοσιακά μέσα και ιδίως τα τηλεοπτικά δίκτυα, και αυτή που παρατηρεί κάποιος στα social media. Υπήρξαν κείμενα, posts, που επιχειρούσαν να μιλήσουν με θεωρητικό τρόπο για όσα συνέβαιναν, που με έντονο βιωματικό τρόπο μιλούσαν για τη γενικότερη πραγματικότητα. Με άλλα λόγια και μια δόση υπερβολής, είδαμε ένα νέο «new journalism», έναν κόσμο που συμμετείχε και έγραφε, έδινε ανταποκρίσεις απ’ το δρόμο και υπογείως σχολίαζε τον τρόπο ζωής ή την ίδια την επικρατούσα κουλτούρα. Όλα αυτά προφανώς γίνονταν και πριν. Αυτή τη φορά όμως, η συζήτηση ξεπέρασε τα όρια των περιοδικών των Εξαρχείων και των άρθρων πανεπιστημιακών στην Αυγή και την Ελευθεροτυπία.

O προσωπικός δημόσιος χώρος των βλογς

της Μαρίνας Κονταρά

Σκίτσο του Σπύρου Δερβενιώτη, εμπνευσμένο από τα σεμινάρια της Ερμούπολης, φτιαγμένο για τα «Ενθέματα»

Εν αρχή ην το κόνσεπτ: σκέφτεσαι, συλλαμβάνεις και οργανώνεις μια ιδέα, ένα στόχο, ένα τελικό αποτέλεσμα. Κατόπιν, θέτεις τα βήματα που χρειάζεται να ακολουθήσεις για να φτάσεις σε αυτό. Κατόπιν έρχεται η υλοποίηση. Τελικά, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι άλλο από κείνο που φαντάστηκες αρχικά, όμως, σε κάθε περίπτωση, έχεις δημιουργήσει κάτι από την αρχή μέχρι το τέλος.

Η δημιουργικότητα είναι σύμφυτη με τη ανθρώπινη φύση, είναι ανθρώπινη ανάγκη το να πάρεις απόλαυση από κάτι που επιμελήθηκες από τη γέννηση ως την ολοκλήρωσή του. Και δυστυχώς, στο παρόν κοινωνικό μοντέλο, ελάχιστοι καταφέρνουν να ικανοποιήσουν αυτή την ανάγκη στον εργασιακό τους χώρο.

Τα βλογς ήρθαν ακριβώς να δώσουν μια πιθανή διέξοδο σε υπαρκτές ανάγκες: την εσωτερική δίψα του ανθρώπου για δημιουργία και την ανάγκη της προσωπικής έκφρασης, την οποία δεν διοχετεύουν όλοι με τον ίδιο τρόπο.

Για τα συμμετοχικά μέσα

του Μιχάλη Παναγιωτάκη

Roswitha Schumacher-Kuckelkorn, «Γιορτή του δρόμου», 2008

Δυο λόγια για την «καταγωγή της μπλογκόσφαιρας» και την εμπλοκή μου σε αυτή: Είμαι παρών στο διαδίκτυο από το 1989, στους «πίνακες» του usenet, τα πρώτα ουσιαστικά μαζικής απεύθυνσης φόρουμ ηλεκτρονικής συζήτησης. Εκεί δημιουργήθηκε ο κρίσιμος χώρος που επίσπευσε τη δημιουργία ιστολογίων και άλλων χώρων συζητήσεων και δημοσίευσης. Τα διάφορα φόρουμ πήραν τη σκυτάλη της επέκτασης της συζήτησης σε ευρύτερο κόσμο, πριν αρχίσει η άνθηση των ιστολογίων και των Κοινωνικών Μέσων, μετά το 2003 κυρίως στην Ελλάδα, και μερικά χρόνια νωρίτερα παγκοσμίως.

Κομβική στιγμή για την δημιουργία εναλλακτικής πληροφόρησης και συζήτησης στον κόσμο και στην Ελλάδα, ένα πρώιμο Web 2.0 με την ενεργό συμμετοχή των χρηστών, αποτέλεσε, όπως ανέφερε χθες ο Μιχάλης Μουζουράκης, το indymedia. Παραμένει χρήσιμη πηγή αντιπληροφόρησης/εναλλακτικής πληροφόρησης παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα και άσκησε τεράστια επίδραση στη δημιουργία ενός παγκόσμιου «αντισυστημικού» χώρου, καθώς συγκρότησε και δικτύωσε γύρω του κοινότητες, με πολύ αποτελεσματικό τρόπο. Στην συνέχεια, όπως παντού στον κόσμο, είχαμε την έκρηξη των ιστολογίων και στην Ελλάδα, που κάλυψαν κάθε πολιτικό αλλά και θεματικό φάσμα συζήτησης και δημοσιεύσεων…

Σιγά σιγά, η μπλογκόσφαιρα άρχισε να συγκροτείται, και ρόλο σε αυτό έπαιξαν συναθροιστές όπως π.χ. το Monitor, που παρουσίαζαν την εικόνα όλης της ελληνικής μπλογκόσφαιρας σε μία σελίδα. Σήμερα το έχουν διαδεχθεί πολλοί συναθροιστές και χώροι συζήτησης π.χ. το buzz (buzz.reality.tape.com), γύρω από το οποίο έχει συγκροτηθεί και κοινότητα διαλόγου…

***

Το μπλογκ θεωρείται πια ένα «παλιό», καθιερωμένο, κοινωνικό μέσο. To facebook, το twitter, το youtube κτλ. δημιουργούν συνδυαστικά ένα παράλληλο μέσον, ένα συμμετοχικό μέσο ενημέρωσης, το οποίο δεν είναι το αποτέλεσμα ενός μεμονωμένου ιστοχώρου, αλλά του δικτύου, των συνδέσεών του και των ροών που παρέχει. Η διάχυση του λόγου (της εικόνας, του βίντεο κ.ο.κ.) στο δίκτυο αυτό αποτυπώνεται εμφανώς στην αδυναμία πλέον να γνωρίζει κανείς τον αριθμό αναγνωστών μιας ανάρτησης σε ένα ιστολόγιο, μέσα από τις διαδοχικές αναδημοσιεύσεις, τα RSS Readers, τα παραθέματα στο facebook κ.ο.κ. Υπάρχει μια μη γραμμική δυναμική, η οποία πολλαπλασιάζει τον λόγο: όταν γράφεται κάτι που κινεί το συλλογικό ενδιαφέρον, αυτό φεύγει προς πάμπολλες διαφορετικές κατευθύνσεις, είτε ως σύνολο είτε αποσπασματικά.

Τα blogs και ο κακός δράκος

του Στάθη Στασινού

Το κρυφό σχολείο εν Ερμουπόλει, φωτογραφικά τεκμήρια. Βραδινά σεμινάρια, Παρασκευή 9.11.2011

Τα blogs ξεκίνησαν ως vantiy καθρέφτες, λίγο πολύ ως πολύ προσωπικά ημερολόγια με αρκετό ναρκισσισμό. Η ίδια η δομή τους (μια ημερολογιακά αρχειοθετημένη καταγραφή) έδινε και τον τόνο των χρήσεών τους.

Όμως γρήγορα ξέφυγαν από το σκοπό τους. Γιατί; Η όλη ιδέα του blog ήταν να μη χρειάζεται να έχεις τεχνικές γνώσεις. Για πρώτη φορά ένας απλός χρήστης μπορούσε να φτιάξει το δικό του site. Επιπλέον, είτε για λόγους υπαρξιακής στρατηγικής με το τέλος της Ιστορίας το 1990 είτε για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, τα παραδοσιακά μέσα υποχωρούσαν, τόσο στην ποσότητα όσο και την ποιότητα των πληροφοριών. Αυτό είναι μια τάση που υπήρχε πολύ καιρό πριν τα blogs.

Οπότε, για εμένα, το αιτιακό κενό είναι ξεκάθαρο: η πτώση των παραδοσιακών μέσων ήταν αυτή που δημιούργησε τη μεγάλη ανάγκη την οποία κάλυψαν τα μπλογκ. Οι κυκλοφορίες των εφημερίδων έπεφταν και η τηλεόραση δεν κάλυψε ποτέ το κενό. Και, ξαφνικά, τα blogs μπήκαν στη μέση, διότι μπορούσαν να είναι τόσο αναλυτικά όσο οι εφημερίδες και τόσο άμεσα όσο η τηλεόραση.

Όταν παρακολουθούσαμε αποσβολωμένοι τον δεύτερο πόλεμο του Ιράκ, φάνηκε ξεκάθαρα πόσο διαφορετική εικόνα πρόσφεραν δυο-τρία blog Ιρακινών σε σχέση με αυτή των μεγάλων δικτύων. Παρά τη φτώχια των μέσων και της πληροφόρησης, τα blogs στην ουσία έδειξαν τη γύμνια των μέσων και τον μονομερή χαρακτήρα τους. Όταν ο Juan Cole, ένας ακαδημαϊκός στα βάθη των ΗΠΑ, έκανε καλύτερες, βαθύτερες και ποιοτικότερες εκτιμήσεις από όλα τα τμήματα εξωτερικών αναλύσεων όλων των δικτύων και των εφημερίδων, τότε καταλαβαίνουμε πως κάτι προβληματικό υπήρχε σ’ αυτό το σύστημα.

«Αθηναίοι στην πράξη»: η μετα-πολιτική των ψηφιακών πολιτών.

Η περίπτωση των atenistas

της Πηνελόπης Παπαηλία

Από το σάιτ των atenistas, http://www.atenistas.com

Αν σε μια πρώιμη φάση του διαδικτύου ο όρος netizen (ψηφιακός πολίτης) αναφερόταν στο υποκείμενο μιας κοινότητας συμμετοχής, προσφοράς και αλληλοσεβασμού στον κυβερνοχώρο, η οποία υποσχόταν μια νέα εμπειρία της πολιτικής, όπου το «net» θα έπαιρνε τη θέση του «cit», και το διαδικτυακό φόρουμ αυτήν της πλατείας, σήμερα βλέπουμε μια σύνθετη διαντίδραση. Από τις νυχτερινές ποδηλατοπορείες στις συγκεντρώσεις των Αγκανακτισμένων που οργανώνονται και σχολιάζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι προφανές ότι έχουμε αποκτήσει μια νέα σχέση με τις πόλεις μας. Κυκλοφορούμε και συζητάμε, μαζί με άλλους, στους χώρους της πόλης και του διαδικτύου, βιώνοντας την πόλη μέσα από το διαδίκτυο και το διαδίκτυο μέσα από την πόλη. Δεν μπορούμε πια να υποστηρίξουμε ότι είναι ξεχωριστοί χώροι.

Στα Σεμινάρια της Ερμούπολης, είχα την ευκαιρία να παρουσιάσω κάποιες πρώτες σκέψεις για τις νέες μορφές τεχνοκοινωνικότητας, αστικότητας και πολιτικής που αναπτύσσονται τον τελευταίο καιρό, με αναφορά στην περίπτωση των atenistas, κατεξοχήν νέου τύπου netizens. Από την εμφάνιση τους τον Σεπτέμβριο του 2010, οι «Αθηναίοι στην πράξη» έχουν προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις, ένθερμες και απορριπτικές, με τις «δράσεις» που έχουν εκτελέσει σε διάφορα σημεία της Αθήνας (καθαρισμοί οικοπέδων, φυτεύσεις, βάψιμο παιδικών χαρών, νυχτερινές συναυλίες, συλλογή ρουχισμού για φτωχούς, σήμανση ιστορικών κτιρίων κ.ά.). Τα social media αποτελούν σήμα-κατατεθέν της ομάδας, η οποία έχει φτάσει σε περισσότερα από 42.000 likes στο facebook. Η υπόσχεση μιας αντι-πολιτικής (δεν είναι κομματικός οργανισμός, δημοτική παράταξη) ως μετα-πολιτικής (ομάδα χωρίς καθοδήγηση, καταστατικό, ιεραρχία, μέλη) συνδέεται άμεσα με την υπόσχεση (αν όχι απαραίτητα την πραγματοποίηση) της ανοικτής πρόσβασης («γίνε κι εσύ μέλος») και μη διαμεσολάβησης (αυτο-ρύθμισης) μέσω νέων τεχνολογιών.

Η μνήμη στο (δια-)δίκτυο. Τα δίκτυα της μνήμης

της Δέσποινας Βαλατσού

Andreas Lutherer, «Χωρίς τίτλο», 2010

«Όπως στο ψηφιακό επίπεδο της πληροφορίας πραγματοποιείται συνεχής ανταλλαγή και επικοινωνία σε παγκόσμια κλίμακα, όπως πάντοτε για να παραμείνει ζωντανή η γνώση και να καρποφορήσει έπρεπε να κυκλοφορήσει και να γίνει αντικείμενο συνδιαλλαγής, έτσι και ο σπόρος σε όλη την διάρκεια ζωής της γης αλλά και της γεωργίας από την νεολιθική εποχή έως σήμερα, ήταν αντικείμενο κυκλοφορίας και ανταλλαγής».[1] Αυτά γράφουν η Φοίβη Γιαννίση και ο Ζήσης Κοτιώνης στο βιβλίο της Κιβωτού, της εθνικής συμμετοχής της Ελλάδας στη 12η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής-Μπιενάλε της Βενετίας.

Ας μεταφερθούμε από την Κιβωτό των Γιαννίση-Κοτιώνη στο ψηφιακό περιβάλλον του σήμερα και στην κυρίαρχη πολιτισμική και οπτική τεχνολογία του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα και των αρχών του 21ου, το διαδίκτυο. Αν ο σπόρος του διαδικτύου είναι η πληροφορία, ποια τα χαρακτηριστικά της, ποιες οι διαδρομές της, με άλλα λόγια πώς μπορούμε να σκεφτούμε για αυτήν στο διαδίκτυο;