Μεταξύ ζωής και θανάτου

Η εξουσία του χρέους και οι βιοπολιτικές όψεις της ελάφρυνσής του

 

του Σωτήρη Κοσκολέτου, του Φάνη Παπαγεωργίου και του Ιάσονα Ρουσόπουλου

 

Στη μετά το Τρίτο Μνημόνιο εποχή, η υπόθεση της ελάφρυνσης του χρέους έχει καταλάβει κομβική θέση για την απελευθέρωση από την απειλή του Grexit και την επιστροφή σε μια κατάσταση οικονομικής μεγέθυνσης και ανανεωμένων προσδοκιών. Στη βάση αυτής της επιχειρηματολογίας γίνεται αντιληπτή από μεγάλη μερίδα πολιτών, οι οποίοι εναποθέτουν τις ματαιωμένες ελπίδες τους στην προσμονή της έλευσης μιας δημοσιονομικής κανονικότητας. Στην έλευσή της ομνύει και η συνεχής αναφορά από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους στην οικειοποιημένη στοχοθεσία των τριών σταδίων: ανακεφαλαιοποίηση, κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης και ύστερα συζήτηση για το χρέος.[1]

Ανρί Ματίς, «Μπλε γυμνό», 1907

Οι αντιθέσεις στους κόλπους των πιστωτών. Το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους, αποτελούσε σταθερό επίδικο στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της πρώτης κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ με την τρόικα, αναδεικνύοντας ένα σοβαρό πεδίο σύγκρουσης μεταξύ του ΔΝΤ και των ευρωπαϊκών θεσμών. Οι μεν εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμών είτε αρνούνταν συστηματικά να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητά της είτε προσπαθούσαν να την εξοβελίσουν σε ένα αόριστο μέλλον. Ενδεικτική για αυτή τους τη στάση είναι και η πρόσφατη αναφορά του Β. Σόιμπλε στον ηθικό κίνδυνο που μπορεί να περικλείει μια ελάφρυνση χρέους και στην ανάγκη τήρησης του κανόνα του παιχνιδιού, που δεν πρέπει να αγνοεί η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλη οφειλέτρια χώρα.

Βαλκάνια: Ο ελλείπων κρίκος της διεθνιστικής αλληλεγγύης;

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ-4

της Μαρίας Iβάντσεβα

Οι διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης με την τρόικα έχουν δείξει ότι «το κοινό μας ευρωπαϊκό σπίτι» χτίστηκε πάνω σε μια οικονομική κινούμενη άμμο. Ωστόσο, εν έτει 2015 δεν θα πρέπει να προξενεί ουδεμία έκπληξη το γεγονός ότι ΕΚΤ, Eurogroup και ΔΝΤ πρόθυμα διακινδυνεύουν μια ανθρωπιστική κρίση, αύξηση των ασθενειών, της βίας, της πείνας και του θανάτου χιλιάδων ανθρώπων στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έχει κάνει μια μοναδική, κολοσσιαία προσπάθεια να πετύχει μια συμφωνία που δεν θα σώζει τις τράπεζες, αλλά τους φτωχούς πολίτες. Δυστυχώς, οι αυξανόμενες παραχωρήσεις και οι εντατικές διαπραγματεύσεις γίνονταισε ένα πλαίσιο έλλειψης βιώσιμων εναλλακτικών οικονομικών λύσεων σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο. Η εντολή που δόθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν το Grexit, και το δημοψήφισμα, έξι μήνες μετά, στην καλύτερη περίπτωση συνιστά μια δονκιχωτική προσπάθεια για δημοκρατία. Επιπλέον, οι διαθέσιμες επιλογές και πραγματικότητες σε μεγάλο βαθμό θυμίζουν ένα άλλο μέρος της ευρωπαϊκής περιφέρειας που, κατά ειρωνεία της τύχης, διατηρούν πιο έντονα το όνειρο μιας ενωμένης Ευρώπης: τη μετασοσιαλιστική Ανατολική Ευρώπη. Τα τελευταία 25 χρόνια, οι περισσότερες μετα-σοσιαλιστικές χώρες, και πιο πρόσφατα η Ουκρανία, έχουν να επιλέξουν ανάμεσα σε μια διαδρομή ένταξης στην Ε.Ε. μέσα από καταστροφικά μέτρα λιτότητας επιβεβλημένα από την Τρόικα, και της έλλειψης ενός εναλλακτικού εθνικού Plan B.

Τρεις κρυφές αλήθειες για την ολοφάνερη ελληνική τραγωδία

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ-3

της Σάσκια Σάσσεν

Εναπόκειται σε σένα, αγαπητέ αναγνώστη, να αποφασίσεις αν αυτές οι τρεις αλήθειες σε οδηγούν να ψηφίσεις Ναι ή Όχι στη Λιτότητα — γιατί δεν πρόκειται για Όχι στην Ευρώπη, αλλά Όχι στη Λιτότητα.

Ι. Στις 28 Ιανουαρίου 2015, τρεις μέρες μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές, ο Μαρκ Κάρνεϊ, επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Αγγλίας, δήλωσε: «Η Ευρωζώνη έχει πέσει σε μια παγίδα χρέους και πρέπει να χαλαρώσει τις αυστηρές πολιτικές περικοπών». Ο Κάρνεϊ ξεκαθάρισε επίσης ότι, κατά τη γνώμη του, η αποτυχία ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης σε συνδυασμό με τις υπερβολικές περιοριστικές δημοσιονομικές πολιτικές θα οδηγούσαν τις χώρες του κοινού νομίσματος ακόμα βαθύτερα στην παγίδα χρέους.

Αν αναφέρω εδώ τα λόγια του Κάρνεϊ είναι, πρώτον, για να επισημάνω αυτά που είπε και, δευτερευόντως, για να τονίσω ότι τα λόγια του δεν αναπαρήχθησαν ευρέως στον Τύπο, ούτε τότε ούτε αργότερα.

Επίσης, τη μέρα της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ η Κριστίν Λαγκάρντ, επικεφαλής του ΔΝΤ, είπε «θα εργαστούμε μαζί με την Ελλάδα». Ποτέ δεν επανέλαβε αυτή τη σύντομη, σαφή και καταφατική απόφανση, που εξέφραζε τη διάθεσή της να βοηθήσει, χωρίς προειδοποιήσεις και περιορισμούς. Αυτές τις θέσεις κατέρριψε και συνέθλιψε ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Β. Σόιμπλε, ο οποίος μια από εκείνες τις μέρες προέβη στην ευρέως προβεβλημένη δήλωση ότι «τα συμβόλαια είναι συμβόλαια, και δεν ακυρώνονται».

Αυτό που συγκαλύπτει η ευρωζώνη για την Ελλάδα

του Σαϊμον Ρεν–Λιουις

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου 

Κάθε φορά που γράφω για την Ελλάδα, ένα μεγάλο ποσοστό των σχολίων (ίσως να πλησιάζουν και τα μισά) θα μπορούσαν να συνοψισθούν ως εξής: πώς μπορείς να παίρνεις το μέρος της Ελλάδας όταν η οικονομία της είναι τόσο αντιπαραγωγική και οι κυβερνήσεις της τόσο ανίκανες και μάλιστα μετά από όσα έχουμε κάνει για αυτούς; Δεν έχω καμία ψευδαίσθηση γύρω από τις ανεπάρκειες και τη διαφθορά που ενδημούν στην ελληνική οικονομία. Ούτε και σκοπεύω να αναγορευθώ σε υπερασπιστή οποιασδήποτε ελληνικής κυβέρνησης.

Ernst Ludwig Kirchner – Mask dance

Μου φαίνεται εξαιρετικά άστοχος ο ισχυρισμός ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν ήδη φανεί πολύ γενναιόδωροι απέναντι στην Ελλάδα. Υπάρχει η γενική πεποίθηση ότι, αν δεν είχαν παρέμβει, η λιτότητα που θα αναγκαζόταν να εφαρμόσει η Ελλάδα θα ήταν πολύ χειρότερη. Είναι εντελώς λάθος. Αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί φάνηκαν γενναιόδωροι με κάποιους, αυτοί ήταν οι αρχικοί πιστωτές της Ελλάδας, που περιλάμβαναν τις τράπεζες διαφόρων κρατών εντός και εκτός Ευρώπης.

Ας υποθέσουμε ότι οι πολιτικοί ηγήτορες της Ευρωζώνης είχαν αδρανήσει, αφήνοντας τα πράγματα να πάρουν την πορεία τους όταν ξεκίνησε η αναταραχή των αγορών για την Ελλάδα στις αρχές του 2010. Αυτό θα είχε προκαλέσει άμεση χρεοκοπία, και η ελληνική κυβέρνηση θα αιτούνταν βοήθεια από το ΔΝΤ. (Στην πραγματικότητα, στα τέλη του 2009 οι αρχές της Ευρωζώνης υπαινίσσονταν ότι μια ενδεχόμενη βοήθεια από το Ταμείο δεν θα ήταν «ούτε αρμόζουσα ούτε ευπρόσδεκτη»)[1]. Σε αυτές τις συνθήκες, και με δεδομένους τους περιορισμένους πόρους του ΔΝΤ, θα είχε υπάρξει κηρυχθεί χρεοκοπία για το σύνολο του ελληνικού δημόσιου χρέους.

Από το φάσμα της μνημονιακής αποτυχίας προς ένα νέο σχέδιο

Συνέντευξη του Πέτρου Λινάρδου-Ρυλμόν

 Η έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία το 2013, συζητήθηκε ήδη ευρύτατα με τη ζοφερή εικόνα που δίνει: μείωση των μισθών την τελευταία τριετία κατά 45%, θα χρειαστούν είκοσι χρόνια για να πέσει η ανεργία στο 10%, αποβιομηχάνιση που θυμίζει το 1950 κ.ά. (αναλυτικά στοιχεία και σχετική συνέντευξη του Σάββα Ρομπόλη, στο κυρίως σώμα της σημερινής «Αυγής»). Με αφετηρία την έκθεση, συζητήσαμε με τον οικονομολόγο Πέτρο Λινάρδο-Ρυλμόν.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ανρί Ματίς, «Η θλίψη του βασιλιά»

Ξεκινώντας, θα ήθελα ένα πρώτο σχόλιό σου για την έκθεση του ΙΝΕ.

Η έκθεση είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική, τόσο για την πραγματική κατάσταση της οικονομίας και της απασχόλησης όσο και για τα ζητήματα τα οποία έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η ανεργία, για να ξεκινήσω από αυτήν, βρίσκεται στο 30%. Και, σύμφωνα με την πάγια μέθοδο του ΙΝΕ, πρέπει να προσθέσουμε ένα 5% — καθώς υπάρχουν κατηγορίες λ.χ. ελάχιστα εργαζομένων (κάποιος που δουλεύει μία ώρα την εβδομάδα), που πρέπει να συνυπολογιστούν.

Η έκθεση, επίσης, αναφέρεται στο φαινόμενο της αποεπένδυσης. Ο Σάββας Ρομπόλης, στη συνέντευξη που έδωσε στη Θεσσαλονίκη, την Πέμπτη το πρωί, είπε ότι το κεφαλαιουχικό απόθεμα της χώρας έχει φτάσει στα επίπεδα της δεκαετίας του 1950. Αυτό έχει σημασία, όχι μόνο για το βάθος της κρίσης, αλλά και γιατί δείχνει ότι το κομμάτι των μνημονιακών πολιτικών που αφορά την ανταγωνιστικότητα των αμοιβών σε σχέση με τις επενδύσεις δεν λειτουργεί: η ιδέα ότι η φτηνή εργασία φέρνει επενδύσεις είναι μια δογματική προσκόλληση του ΔΝΤ και της Τρόικας. Αυτό φαίνεται επίσης και στις εξαγωγές: ενώ καταβαραθρώνονται οι αμοιβές με στόχο, μεταξύ άλλων, την αύξηση των εξαγωγών, αυτό δεν συμβαίνει. Η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης λειτουργεί απλώς σαν μπόνους για τους εργοδότες, ειδικά τους εξαγωγείς…

Με δυο λόγια, η έκθεση είναι αποκαλυπτική του φάσματος των αποτυχιών του μνημονιακού προσανατολισμού. Μας δείχνει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, που δεν είμαστε έτοιμοι ως κοινωνία να αντιμετωπίσουμε. Συνεχίζουμε να βρισκόμαστε στον ευρωπαϊκό κοινωνικό πολιτισμό, όπου η απασχόληση, η σύνταξη, το κοινωνικό κράτος θεωρούνται βασικά δεδομένα, τα δεδομένα αυτά στην Ελλάδα έχουν κλονιστεί εκ βάθρων, και τα εργαλεία τα οποία αναμένεται να χρησιμοποιηθούν παραμένουν τα εργαλεία του παρελθόντος, εντελώς ανεπαρκή σε μια τόσο κρίσιμη κατάσταση.

«Αποτελεί φαντασίωση ότι η Ελλάδα θα επιστρέψει σύντομα στις αγορές»

συνέντευξη του Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου, στον Χ. Ι. Πολυχρονίου

Ο Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, πρόεδρος του Levy Economics Institute της Νέας Υόρκης, μιλάει για την πολιτική του ΔΝΤ, το δημοσιονομικό έλλειμμα, την ανεργία, την κρίση της ευρωζώνης και της Ευρώπης, την έξοδο από το ευρώ, τα προγράμματα του «εργοδότη της εσχάτης προσφυγής» την οικονομική πολιτική μιας αριστερής κυβέρνησης

 Στην εποχή της λιτότητας και του απάνθρωπου νεοφιλελευθερισμού, η ανάγκη για τη διάδοση μιας εναλλακτικής, προοδευτικής και ρεαλιστικής οικονομικής σκέψης και πολιτικής είναι περισσότερο από προφανής. Ο νεοφιλελευθερισμός κυριαρχεί, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι παίζει χωρίς αντίπαλο. Υπάρχουν τιτάνες της οικονομικής σκέψης εν ζωή (Στίγκλιτζ, Κρούγκμαν, για να αναφέρουμε μόνο μερικούς) που αντιμάχονται το πρόγραμμα της νεοφιλελεύθερης μεταμόρφωσης της οικονομίας και της κοινωνίας στο όνομα της ελεύθερης αγοράς και της εξύμνησης της αχαλίνωτης συσσώρευσης του πλούτου, αφιερωμένοι σε μια κοινή προσπάθεια για τη διαμόρφωση μιας μακροοικονομικής πολιτικής που θα έχει ως κύριους στόχους την πλήρη απασχόληση, την αύξηση των μισθών, τη μείωση της ανισότητας, τον έλεγχο των χρηματοπιστωτικών αγορών, την πραγματοποίηση μιας δίκαιης και καλής κοινωνίας.

Στο έργο της αμφισβήτησης των κυρίαρχων οικονομικών και στην προσπάθεια της καθιέρωσης της οικονομικής επιστήμης στην υπηρεσία του κοινού καλού είναι επίσης αφιερωμένα σημαντικά Ινστιτούτα Οικονομικών Ερευνών και «δεξαμενές σκέψης» σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ένα από αυτά είναι και το διεθνούς φήμης LevyEconomicsInstituteτου ιστορικού BardCollege. Εμπνευστής και πρόεδρος από την ημέρα της ίδρυσής του έως σήμερα είναι ο διακεκριμένος οικονομολόγος Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, επίσης καθηγητής Οικονομικών στην έδρα «JeromeLevy» και εκτελεστικός αντιπρόεδρος του BardCollege. Στο διοικητικό συμβούλιο του Ινστιτούτου συμμετέχουν επιφανείς προσωπικότητες από τον χώρο των οικονομικών, συμπεριλαμβανομένου του Τζόζεφ Στίγκλιτς. Το LevyEconomicsInstitute ήταν συνδιοργανωτής στην εκδήλωση-συζήτηση του ΣΥΡΙΖΑ, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, στα τέλη Ιανουαρίου του 2013 με θέμα την κρίση στην Ελλάδα.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου συνομιλεί με τον Χ. Ι. Πολυχρονίου, ερευνητή και PolicyFellow στο LevyEconomicsInstitute, για τη κρίση στη Ελλάδα και την ευρωζώνη.

Χ. Ι. Π.

 Θα ήθελα να ξεκινήσουμε με τις απόψεις και τις αναλύσεις σας για τα αίτια της ελληνικής κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, ποιος συνδυασμός παραγόντων οδήγησε την Ελλάδα σε αποκλεισμό από τις διεθνείς πιστωτικές αγορές, αναγκάζοντας τη χώρα να αναζητήσει βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ);

Η ελληνική κρίση ξεκίνησε με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η ελληνική κυβέρνηση στις αρχές του 2010 με τη μετακύλιση του ληξιπρόθεσμου χρέους, μετά την ανακοίνωσή της ότι το έλλειμμα είχε υπερβεί το 12%, το οποίο στη συνέχεια ισχυρίστηκε ότι είχε σκαρφαλώσει πάνω από το 15%. Οι εξαγγελίες της τότε κυβέρνησης ότι η Ελλάδα είναι ένα διεφθαρμένο κράτος, σε συνδυασμό με την παρομοίωση του προβλήματος με τις διαστάσεις ενός Τιτανικού, φόβισε τις χρηματοπιστωτικές αγορές σε βαθμό που απέκλεισαν την Ελλάδα από περαιτέρω πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές συνειδητοποίησαν ότι η Ελλάδα ήταν μια από τις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα χρέους όσον αφορά την τυποποιημένη αναλογία χρέους προς ΑΕΠ, ενώ δεν έβλεπαν κάποιο χέρι βοήθειας προς την Ελλάδα από τις Βρυξέλλες ή τη Φρανκφούρτη. Οι αγορές αναγκάστηκαν να παραδεχθούν ότι δεν ήταν σωστά εκτιμημένη η αξία του ελληνικού κυρίαρχου χρέους, καθώς η συμπεριφορά της πραγματικής της οικονομίας ήταν πολύ διαφορετική από αυτή των οικονομιών του ευρωπαϊκού Bορρά.

Ελληνική οικονομία: η δύσκολη ή και αδύνατη επανεκκίνηση

του Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου

O Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, πρόεδρος του  Levy Economics Institute of Bard College της Νέας Υόρκης και καθηγητής οικονομικών  στο Bard College μίλησε στο διεθνές συνέδριο που διοργάνωσαν το ΙΝΕΡΠΟΣΤ και το Levy Institute στην Αθήνα, προχθές και χθες,  8-9 Μαρτίου 2013, με θέμα «Προκλήσεις και πολιτικές επιλογές για την Ευρωζώνη και την Ελλάδα». Δημοσιεύουμε σήμερα ένα απόσπασμα, που αναφέρεται στο κρίσιμο ζήτημα της επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας. Το πλήρες κείμενο, στο τέλος του ποστ.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Φερνάν Λεζέ, «Οι χτίστες», 1950

 Yπάρχει το κρίσιμο ζήτημα της επανεκκίνησης της ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας. Η τελευταία έκθεση (χειμώνας 2013) του European Economic Forecast δεν είναι ενθαρρυντική. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για  αρνητική ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ το 2013, και για την Ελλάδα περαιτέρω συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 4,4%. Κατά την άποψή μου, αυτή είναι η πιο αισιόδοξη εκδοχή, καθώς άλλες προβλέψεις αναφέρουν ότι η συρρίκνωση θα κινηθεί στα επίπεδα του 2012 (δηλαδή, 6%). Η συνεχιζόμενη λιτότητα, που συνδυάζει περικοπές δαπανών και αύξηση των φόρων, μαζί με μειώσεις μισθών και συντάξεων, είναι η αιτία της εμβάθυνσης της ύφεσης και της περαιτέρω επιδείνωσης των ποσοστών ανεργίας-υποαπασχόλησης. Το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) προβλέπει αύξηση της ανεργίας στο 30%, αν και ο πρωτογενής προϋπολογισμός της κεντρικής κυβέρνησης μπορεί να εξισορροπηθεί  ή να εμφανίσει ακόμη και ένα μικρό πλεόνασμα το 2014. Το κόστος αυτού του επιτεύγματος, που έχει λάβει πανηγυρικό χαρακτήρα για την κυβέρνηση, είναι αφόρητο και ηθικά απαράδεκτο.

Η επικίνδυνη και παράλογη ιδέα της λιτότητας υποθέτει ότι δεν θα επηρεαστεί η συμπεριφορά του εγχώριου ιδιωτικού τομέα με τη μείωση του  δημόσιου ελλείμματος. Επιπλέον, θεωρεί ότι η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας με στόχο τη μείωση του μοναδιαίου κόστους θα εξασφαλίσει τα επίπεδα ανταγωνιστικότητας που θα αυξήσουν τις καθαρές εξαγωγές και θα μειώσουν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Ωστόσο, πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο βασίζονται σε πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προκειμένου να τροφοδοτήσουν την εγχώρια ανάπτυξη και να διατηρήσουν σε εύρωστη κατάσταση τους ισολογισμούς του κράτους και του ιδιωτικού τομέα. Η αντίδρασή τους στη δημοσιονομική σύσφιξη των εμπορικών εταίρων είναι είτε να προβούν στην υποτίμηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών τους είτε να μειώσουν το κόστος τους. Στο τέλος, αυτή η αντίδραση πυροδοτεί ένα είδος σύγχρονης μερκαντιλιστικής δυναμικής, που οδηγεί σε κούρσα προς τα κάτω από την οποία λίγες δυτικές χώρες μπορούν να βγουν κερδισμένες.

Μεγάλου ενδιαφέροντος, αλλά όχι αρχαιολογικού…

 του Στρατή Μπουρνάζου

Από την καμπάνια του ΣΕΑ

Δεν ξέρουμε ακόμα το σκεπτικό με το οποίο το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) δεν επέτρεψε να προβληθεί στην τηλεόραση το σποτάκι του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ), το οποίο ήδη κάνει τον γύρο του διαδικτύου. Εν αναμονή λοιπόν της δημοσιοποίησής του (γιατί έχει σημασία όχι μόνο η απόφαση, αλλά και στο σκεπτικό της), θα ήθελα να σταθώ δύο σημεία.

Το πρώτο είναι ότι το σποτάκι αποτελεί μέρος μιας μεγάλης καμπάνιας του ΣΕΑ, για τη στήριξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας η οποία απειλείται από τις περικοπές του ΔΝΤ, με τίτλο «Τα Μνημεία δεν έχουν φωνή, εσύ έχεις. Ευρώπη χωρίς μνήμη-Ευρώπη χωρίς μέλλον», που ξεκίνησε, βρίσκοντας σημαντική απήχηση διεθνώς, στις αρχές του 2012. Και η καμπάνια, με τη σειρά της, δεν έρχεται ως κεραυνός εν αιθρία: αποτελεί οργανικό κομμάτι της όλης δραστηριότητας του ΣΕΑ. Ο Σύλλογος των Αρχαιολόγων, τα τελευταία χρόνια, με πρωτοβουλία του νέου του διοικητικού συμβουλίου και της προέδρου του, Δέσποινας Κουτσούμπα, γνωρίζει μια αληθινή άνθηση. Ο πιο εύκολος τρόπος να το διαπιστώσει κανείς είναι μια βόλτα στο κτίριο του Συλλόγου στην Ερμού: διαλέξεις και προβολές ταινιών, εργαστήρια, μαθήματα, σεμινάρια και μπαζάρ, όχι μόνο των Αρχαιολόγων, αλλά και άλλων, καθώς σε μια λογική ανοιχτής πολιτικής παραχωρούν τον χώρο για εκδηλώσεις — με λίγα λόγια, αν προσθέσουμε τις μαχητικές παρεμβάσεις και τις τεκμηριωμένες θέσεις, μια μικρή κοσμογονία. Μια πραγματικότητα, παρεμπιπτόντως, που πόρρω απέχει από το στερεότυπο της «συντεχνίας» των θορυβοποιών και τεμπέληδων συνδικαλιστών.

Τον Αύγουστο υπήρχαν ειδήσεις

του Στρατή Μπουρνάζου

 

Διακοπές. Φωτογραφία του Ανρί-Καρτιέ Μπρεσόν, 1936

«Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις», λέει ο τίτλος ενός γνωστού βιβλίου του Ουμπέρτο Έκο. Κι όμως, αυτόν  τον διακεκαυμένο Αύγουστο που μόλις τέλειωσε, μόνο η θερινή ραστώνη δεν κυριάρχησε: τα ΜΑΤ στη Χαλυβουργία,  η εκποίηση της ΑΤΕ, οι εφιαλτικές πυρκαγιές, οι συνεχιζόμενες σκούπες του «Ξένιου Δία», τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, η έξαρση των ρατσιστικών  δολοφονικών επιθέσεων, ο αφηνιασμός της Χρυσής Αυγής, το ρατσιστικό κρεσέντο των ΜΜΕ με αφορμή το έγκλημα στην Πάρο,  η εξάτμιση κάθε ελπίδας «αναδιαπραγμάτευσης», το κουκούλωμα άρον άρον της υπόθεσης Siemens, η επέλαση του πακέτου των δισ. είναι μερικά μόνο από τα καταιγιστικά γεγονότα  του σκληρού Αυγούστου του 2012.

Θα μπορούσε κανείς, απλουστεύοντας κάπως, να συμπυκνώσει τα παραπάνω στο δίπολο «κρατική (και παρακρατική) καταστολή»-«ολομέτωπη επίθεση στους εργαζόμενους και τα δικαιώματα», σε ακρότατη μορφή τους και τα δύο. Ένα δίπολο γνωστό από τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο,  από το δίπολο αυτό, παρότι  δεν είναι ανακριβές, διαφεύγουν δύο κρίσιμα, κατά τη γνώμη μου, σημεία. Το πρώτο είναι ότι η ακροδεξιά πολιτική και δράση, όπως συμπυκνώνεται, κεφαλαιοποιείται και οργανώνεται πολιτικά από τη Χρυσή Αυγή, αποτελεί εντελώς νέο, ποσοτικά και ποιοτικά, φαινόμενο, που επιχειρεί να αποκτήσει κοινωνικές ρίζες και απήχηση — κι εδώ που τα λέμε, δεν τα καταφέρνει και τόσο άσχημα. Με ιδεολογικά και αξιακά πατήματα στον κυρίαρχο λόγο,  μεθοδική οργανωτική δουλειά, συνδυάζοντας τον «αντισυστημισμό» με τον νεοναζισμό και την εγχώρια ακροδεξιά παράδοση (από τους δοσίλογους και τους ταγματασφαλίτες μέχρι τους χουντικούς), θύοντας στη λατρεία της βίας, η Χρυσή Αυγή ήρθε για να μείνει στο πολιτικό και κοινωνικό στερέωμα. Προς το παρόν (και παραπέμποντας στο άρθρο του Νικόλα Σεβαστάκη, «Η ορατή ακροδεξιά» στο RedNotebook: http://www.rnbnet.gr/details.php?id=6702) περιορίζομαι στην εκτίμηση ότι –ανεξάρτητα από τις ρίζες, τις αιτίες, τις ευθύνες, τις διασυνδέσεις– η άνοδος της Χρυσής Αυγής και της ρατσιστικής βίας συγκροτεί αυτοτελές πολιτικό φαινόμενο, που χρειάζεται μόνιμη αντιμετώπιση.

Θα γίνει η Ελλάδα Αφρική;

αναδημοσίευση από το RedNotebook

(rednotebook.gr/details.php?id=5883)

της Έλλης Σιαπκίδου

Έριχ Κλέε, «Αφρική¨, 2005

 Τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς εντείνεται η προεκλογική εκστρατεία εν όψει των εκλογών της 17η Ιουνίου, έχουν αυξηθεί οι πιέσεις από το εξωτερικό, σε επίπεδο πολιτικό και ΜΜΕ, για την τήρηση των όρων του μνημονίου από την νέα κυβέρνηση, αν αυτή υπάρξει. Στο εσωτερικό της χώρας, η ποιότητα του πολιτικού διαλόγου έχει πάρει την κατιούσα με εκπροσώπους των κυρίαρχων ΜΜΕ, των δύο πρώην μεγάλων κομμάτων (ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας) και άλλων σχολιαστών να κινδυνολογούν για το τι θα γίνει αν η χώρα δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις απέναντι στους δανειστές της ή/ και αν γυρίσει στη δραχμή. Πολλά δε από τα επιχειρήματα συνοψίζονται στο υπεραπλουστευμένο «θα γίνουμε Αφρική», Βουλγαρία, ή κάποιος άλλος εξωτικός και μη προορισμός. Προσπερνώντας την ασάφεια μιας τέτοιας επιχιερηματολογίας, θα ήταν χρήσιμο να δούμε ορισμένα στοιχεία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ελλάδα έχει ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα $26,300 (σε τιμές διεθνούς δολλαρίου, όπως λέγεται, το οποίο υπολογίζει την αγοραστική δύναμη του εκάστοτε νομίσματος στο εσωτερικό της χώρας). Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, η Ελλάδα έχει δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης (Human Development Index) 0.861. Ο δείκτης αυτός συνυπολογίζει το κατα κεφαλήν εισόδημα μιας χώρας, με στοιχεία για τα επίπεδα υγείας και παιδείας του πληθυσμού και έχει ως ανώτατο όριο το 1 (π.χ. η χώρα με τον υψηλότερο δείκτη ανάπτυξης είναι η Νορβηγία με 0.943). Με βάση αυτά τα στοιχεία μπορούμε να εξετάσουμε αν θα γίνουμε Αφρική, Βουλγαρία ή κάποια άλλη χώρα και πότε.

Θα γίνουμε Αφρική;

Η Ισημερινή Γουινέα, η πλουσιότερη χώρα της Αφρικής έχει κατά κεφαλήν εισόδημα $19,300, το οποίο είναι λίγο μεγαλύτερο από τα 2/3 του $26,300 που έχει η Ελλάδα. Ακολουθούν η Γκαμπόν και η Μποτσουάνα με $16,100, και μετά αρχίζούν να μονοψήφια νούμερα (2,000-9,000) για τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Η Νότια Αφρική, η οποία το 2012 έγινε μέλος του γκρουπ των πιο δυναμικών οικονομιών του κόσμου (BRICS – Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) έχει κατά κεφαλήν εισόδημα $10,900.

Τα πρόβατα και οι πιστωτές του Πανούργου

Ο αναγεννησιακός Ραμπελαί και η Ελλάδα στο γέρμα της ζωής της

 του Βασίλη Δρουκόπουλου

Ο Πανούργος διαπραγμαεύεται την αγορά προβάτων. Σχέδιο του Γκυστάβ Ντορέ

Ο Πανούργος, από τα κυριότερα πρόσωπα στο έργo του Φρ. Ραμπελαί Γαργαντούας και Πανταγκρυέλ (πρώτο μισό του 16ου αιώνα), πέραν των άλλων ιδιοτήτων του, χαρακτηρίζεται από αδηφάγα όρεξη και τυραννικό και εκδικητικό τιμωρητικό μένος που προξενεί σαδιστικά πόνο και οδύνη. Στην ιματιοθήκη του, μας πληροφορεί ο Ραμπελαί, σε μυστικές κρύπτες ο Πανούργος φυλάει ένα κοφτερό μαχαίρι για να κόβει πορτοφόλια, ένα ζευγάρι ζάρια για εξαπατητικά κόλπα στους δρόμους, διάφορες σκόνες που προκαλούν φτάρνισμα και κώνους γεμάτους με ψείρες και ψύλλους για να τα πετάει στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας στην εκκλησία.

Ι. Από το 3ο Βιβλίο (σε δικιά μου ελεύθερη απόδοση). «Ρωτά ο Πανταγκρυέλ τον Πανούργο: –Πότε θα ξοφλήσεις τα χρέη σου; –Στις ελληνικές καλένδες, του απαντά. Και συνεχίζει: –Αν είσαι χρεωμένος, πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα προσεύχεται για σένα στο θεό να σου χαρίζει πολύχρονη, ευλογημένη και ευδαίμονα ζωή. Πάντα θα μιλάει με τα καλύτερα λόγια για σένα σε κάθε συντροφιά. Παλιότερα, στη χώρα των Γαλατών, οι υπηρέτες, οι σκλάβοι και οι δουλοπάροικοι ρίχνονταν στην πυρά όταν πέθαιναν τα αφεντικά τους. Γι’ αυτό ικέτευαν αδιάκοπα το μεγάλο θεό Ερμή και τον Πλούτωνα να χαρίσουν στα αφεντικά υγεία και μακροζωία. Για τον ίδιο λόγο τους συμπεριφέρονταν καλά και τους υπηρετούσαν πιστά. Έτσι, θα ζούσαν κι’ αυτοί ως τη μέρα του θανάτου τους. Πίστεψέ με, συνεχίζει ο Πανούργος, οι πιστωτές σου λοιπόν με αφοσίωση θα προσευχηθούν ένθερμα στον παντοδύναμο να μακροημερεύσεις και δεν φοβούνται τίποτε περισσότερο από το θάνατό σου, γιατί λατρεύουν πιο πολύ το χρήμα που εισπράττουν από την ίδια τους τη ζωή».

Καπιταλιστική κρίση, υγεία και υπηρεσίες υγείας: από τη διεθνή εμπειρία στην ελληνική πραγματικότητα

του Αλέξη Μπένου

Ujuan Daisuke, "Σκλάβος", 2007

Οι επιπτώσεις της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης στην υγεία του πληθυσμού μελετώνται εδώ και πολλά χρόνια ως αντικείμενο της κοινωνικής ιατρικής και της δημόσιας υγείας. Η υγεία, με βάση τον ορισμό που καθιερώθηκε στην ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού το 1946, είναι το κοινωνικό δικαίωμα στη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία. Οιαδήποτε συνιστώσα από αυτές διαταραχθεί, έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της υγείας.

Έτσι, σήμερα, η απώλεια της κοινωνικοοικονομικής ισορροπίας που προκαλεί η οικονομική καπιταλιστική κρίση οδηγεί στη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία, στην αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας συνεπεία της ανεργίας, της υποαπασχόλησης, της εργασιακής επισφάλειας και της φτώχιας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι βάσει ευρωπαϊκών δεδομένων μια αύξηση της ανεργίας κατά 3% συνοδεύεται από αύξηση της θνησιμότητας από αυτοκτονίες και κατάχρηση αλκοόλ κατά 4,5% και 28% αντίστοιχα.

Στο εξοχώτατο φύλλο της 18.12

Διορθώθηκε το πρόβλημα που είχε εμφανιστεί με τα λινξ των άρθρων του Χ. Παπαδόπουλου, του Κ. Αθανασίου και του Σ.Ι. Ασδραχά!

 

Το ΔΝΤ στην Ελλάδα: η θεραπεία είναι πιο επικίνδυνη από την ασθένεια: Κώστας Δουζίνας

Μια μικρή ψηφίδα σε μια μεγάλη εικόνα: Χριστόφορος Παπαδόπουλος

Η Συλλογική Κουζίνα στη Χαλυβουργία. Μια ανάσα αντίστασης και αλληλεγγύης: Κυριακή Κλοκίτη

Η βία  κατά των γυναικών στο Μεξικό — η σιωπή και οι ρωγμές: Κώστας Αθανασίου

Ο Νίκος Σβορώνος, η Λευκάδα και οι Λευκαδίτες: Σπύρος Ι. Ασδραχάς

Η γλώσσα του σοσιαλισμού. Ταξική προοπτική και εθνική ιδεολογία στον ελληνικό 19ο αιώνα: Βίκυ Καραφουλίδου

Από την κοινωνική τάξη στην ουτοπία: η επιστημονική και πολιτική διαδρομή του Ράιτ: Λουδοβίκος Κωτσονόπουλος

Προτάσεις για μια ρεαλιστική ουτοπία της Αριστεράς: Έλικ Όλιν Ράιτ

Το χριστουγεννιάτικο διήμερο των ΑΣΚΙ. Γιορτάζοντας μέσα στην κρίση: Αγγελική Χριστοδούλου

Το ΔΝΤ στην Ελλάδα: η θεραπεία είναι πιο επικίνδυνη από την ασθένεια

 

του Κώστα Δουζίνα

Νταβίντ Μπουρλιούκ, "Γυμνό", 1914

Κατά τη διάρκεια μιας επίσημης επίσκεψης στο London School of Economics, τον Νοέμβριο του 2008, η βασίλισσα Ελισάβετ ρώτησε έναν καθηγητή γιατί οι οικονομολόγοι δεν είχαν προβλέψει την οικονομική κρίση, το πιο δραματικό γεγονός στην πρόσφατη οικονομική ιστορία. Δεν ξέρουμε τι της απάντησε ο καθηγητής. Ένα χρόνο αργότερα, σε ένα σεμινάριο της Βρετανικής Ακαδημίας, διαπρεπείς οικονομολόγοι απάντησαν στο ερώτημα, μιλώντας για «την αποτυχία του συλλογικού φαντασιακού πολλών ευφυών ανθρώπων, τόσο σε αυτή τη χώρα όσο και διεθνώς, να συλλάβει τους κινδύνους για το σύστημα στο σύνολό του».

Την Τετάρτη, η έκθεση του ΔΝΤ ανέφερε ότι η ελληνική οικονομία σημείωσε «μια ακόμα επιδείνωση», παρά τις προηγούμενες προβλέψεις του. Η πρόβλεψη για την ανάπτυξη  αναθεωρήθηκε προς τα κάτω από  το μείον 4% στο μείον 6% για το 2011, και στο μείον 3% για το 2012. Το έλλειμμα του 2011, το οποίο η πρόβλεψη το εκτιμούσε στο 7,5% του ΑΕΠ, αναθεωρήθηκε στο 9%, ενώ έλληνες αξιωματούχοι αναμένουν ότι θα υπερβεί το 10%. Το δημόσιο χρέος ανερχόταν στο 130% του ΑΕΠ το 2009. Το ΔΝΤ προβλέπει τώρα ότι θα κορυφωθεί στο 187% το 2013 και θα πέσει στο 152% του ΑΕΠ μέχρι το 2020, κι αυτό εφόσον επιτύχουν όλα τα μέτρα που έχουν επιβληθεί στην Ελλάδα. Κάτι τέτοιο όμως είναι απίθανο. Το ξεπούλημα των περιουσιακών στοιχείων που έχουν απομείνει στο δημόσιο έχει αποφέρει ελάχιστα, και οι διαπραγματεύσεις με τους ιδιώτες πιστωτές, οι οποίοι κλήθηκαν να αποδεχθούν το  κούρεμα κατά 50% με βάση την απόφαση της ΕΕ τον Οκτώβριο, έχουν βαλτώσει. Θα χρειαστούν δέκα χρόνια, σημειώνει το ΔΝΤ στην έκθεσή του, προκειμένου η Ελλάδα να μπορέσει να γεφυρώσει το χάσμα της ανταγωνιστικότητας. Θα χρειαστεί όμως πολύ λιγότερος χρόνος για να καταστρέψει την Ελλάδα που ξέρουμε.

Το ΔΝΤ αποδέχεται ότι οι προβλέψεις του διαψεύστηκαν πλήρως και μέμφεται την ελληνική κυβέρνηση που δεν ακολούθησε πιστά το πρόγραμμα, τα θεσμικά και νομικά εμπόδια για τη μεταρρύθμιση, καθώς και την έλλειψη σθεναρής βούλησης στην είσπραξη των φόρων. Σύμφωνα με τον Πωλ Τόμσεν, τον επικεφαλής της αντιπροσωπείας του ΔΝΤ στην Ελλάδα, το ΔΝΤ δεν ευθύνεται για  την αποτυχία του πακέτου μέτρων λιτότητας που επέβαλε. Αλλά, σε αντίθεση με τους συνομιλητές της βασιλίσσης, το ΔΝΤ δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτή η αποτυχία ήταν ξαφνική  ή απρόβλεπτη. Αυτό θα είναι το πέμπτο διαδοχικό έτος ύφεσης, με την ελληνική οικονομία να συρρικνώνεται μέχρι και κατά 20% στη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Ωστόσο, το ΔΝΤ ανακοίνωσε την αύξηση της δοσολογίας του ίδιου φαρμάκου, ακολουθώντας τη ρήση της Mae West  (ποτέ δεν χορταίνει κανείς ένα καλό πράγμα). Περαιτέρω λιτότητα με περικοπές δημοσίων δαπανών που θα φτάσουν στα 20 δισ. ευρώ θα επιβληθεί μεταξύ 2012 και 2015. Περίπου 150.000 δημόσιοι υπάλληλοι θα χάσουν τη δουλειά τους, η ανεργία θα αυξηθεί στο 19% (αλλά ποιος πιστεύει πια τις προβλέψεις του ΔΝΤ;), ενώ οι ήδη συρρικνωμένοι μισθοί, συντάξεις και κοινωνικές δαπάνες θα συρρικνωθούν ακόμα περισσότερο. Ο κατώτατος μισθός θα μειωθεί και θα καταργηθούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις. Αυτή είναι μια εικόνα Κόλασης, που πλασάρεται ως η λεωφόρος προς τον Παράδεισο.

Το ΔΝΤ έχει παραδεχθεί την αποτυχία των προβλέψεών του, αλλά δεν αποδέχεται την ευθύνη του. Πόσο περισσότερο πρέπει να αποτύχουν οι πολιτικές του για να  παραδεχτεί ότι η θεραπεία είναι πιο επικίνδυνη από την ασθένεια; Δεν χρειάζεται να είσαι κάτοχος του Νόμπελ Οικονομίας για να  αντιληφθείς ότι αν  παίρνεις χρήματα από ανθρώπους που οδηγούνται στη φτώχεια (οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων έχουν μειωθεί μέχρι και 50%) θα βαθύνεις την ύφεση και θα καταστρέψεις κάθε προοπτική ανάκαμψης. Αλλά οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ αδυνατούν να παραδεχτούν ότι οι θεωρίες τους φανερώνουν μια «αποτυχία του συλλογικού φαντασιακού».

Η επιθυμία του χρέους

του Κώστα Δουζίνα

μετάφραση: Μιχάλης Λαλιώτης

Το επόμενο διάστημα θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια το δοκίμιο του Κώστα Δουζίνα Χρέος και Στάση Σύνταγμα: πολιτική, ηθική, και φιλοσοφία στην κρίση, το οποίο ο συγγραφέας ολοκλήρωσε το καλοκαίρι του 2011, με θέμα την ελληνική κρίση (τα κομμάτια του βιβλίου που γράφτηκαν στα αγγλικά τα μετέφρασε ο Μιχάλης Λαλιώτης). Δημοσιεύουμε σήμερα ένα απόσπασμα από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, που μας έστειλε ο Κ. Δουζίνας. Ο συγγραφέας, ενόψει της παρούσας δημοσίευσης στα «Ενθέματα», έχει κάνει ορισμένες προσθήκες και αλλαγές στο κείμενο.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Γιάννης Γαΐτης, «Ερωτικός άγγελος», 1980

Της Ελλάδας της έτυχε να έχει πολλούς τυφλούς καπετάνιους. Οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ εθελοτυφλούσαν καθώς, τα τελευταία τριάντα χρόνια, το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα αυξάνονταν. Ο υπερβολικός δανεισμός, η ανοδική τάση του ελλείμματος,  το χρέος που αυξήθηκε ανεξέλεγκτα μετά την είσοδο στο ευρώ, με το αυστηρό όριο του 3% για το έλλειμμα, μας θυμίζουν ότι το καλύτερο σημείο για να καπνίσεις είναι δίπλα από την πινακίδα που λέει «Απαγορεύεται το κάπνισμα». Ο δανεισμός χρησιμοποιήθηκε από τις κυρίαρχες ελίτ για να λαδώσει τα γρανάζια της κρατικής πατρωνίας και των πελατειακών σχέσεων των κομμάτων. Δύο φορές την τελευταία δεκαετία –πρόκειται για παγκόσμια πρωτοτυπία– η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση αμφισβήτησε τα στατιστικά στοιχεία των προκατόχων της και προέβη σε αναθεώρηση προς τα πάνω του χρέους. Πρώτα ο υπουργός Οικονομίας της Ν.Δ. Γ. Αλογοσκούφης, το 2004, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση Σημίτη είχε παρουσιάσει ψευδείς υπολογισμούς, ανέβασε το έλλειμμα και το χρέος της χώρας. Η κυβέρνηση Παπανδρέου επανέλαβε την τακτική αυτή το 2010: υποστηρίζοντας ότι η Νέα Δημοκρατία είχε επίσης πει ψέματα, ανέβασε  με τη σειρά της το έλλειμμα σε πάνω από 15%, προκαλώντας –ή προσκαλώντας– την επέμβαση από το εξωτερικό. Έκτοτε, το χρέος αυξάνεται συνεχώς, τα μέτρα «λιτότητας» πολλαπλασιάζονται και αποτυγχάνουν ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα: τα μέτρα αυξάνουν  αντί να μειώνουν το χρέος, ενώ το χρέος χρησιμοποιείται συνεχώς για την επιβολή νέων και πιο δραστικών μέτρων. Σε αντίθεση με την ονομασία τους, τα μέτρα λιτότητας είναι μέτρα αυτοποιητικού πολλαπλασιασμού, κάτι σαν έναν κακοήθη όγκο που επεκτείνεται και μεταλλάσσεται συνεχώς.

Τέλη δίχως τέλος

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

Έργο του Αντρέ Φουζερόν, 1944

Η λέξη «τέλος» μπήκε ορμητικά στην επικαιρότητα με το ειδικό τέλος ακινήτων που σοφίστηκε ο υπουργός κ. Βενιζέλος για να βουλώσει τις τρύπες που ο ίδιος και η κυβέρνηση προκάλεσαν. Βέβαια, στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για τέλος αλλά για φόρο, που βαφτίστηκε «τέλος» επειδή για την επιβολή φόρου χρειάζεται να ψηφιστεί νόμος, κάτι χρονοβόρο, ενώ για το τέλος αρκεί τροπολογία σε άσχετο νομοσχέδιο, όσο κι αν προσπάθησε ο κ. Βενιζέλος να εφεύρει ανταποδοτικό χαρακτήρα στο χαράτσι, το οποίο στο μεταξύ και πολλαπλασιάστηκε σε ύψος και απειλεί να γίνει μόνιμο, επιβεβαιώνοντας για μία ακόμη φορά τη σοφή παροιμία «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού». Όμως αυτά είναι νομικά και δεν θα συνεχίσω, εμείς εδώ λεξιλογούμε — και θα ομολογήσω ότι το τέλος, αν και απεχθές και επαχθές στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι ταυτόχρονα και αρκετά ενδιαφέρον∙ δεν εννοώ το πράγμα, αλλά τη λέξη. Τη λέξη «τέλος», στην οποία θα αφιερωθεί το σημερινό σημείωμα.

Φυσικά, τέλος δεν είναι μόνο το χρηματικό ποσό που πληρώνουμε ως αντάλλαγμα για υπηρεσίες (ή και χωρίς αντάλλαγμα στην προκείμενη περίπτωση)· είναι και το τέρμα, το έσχατο σημείο, χρονικά ή τοπικά· στα αρχαία μάλιστα υπάρχει και μια τρίτη σημασία, «σκοπός», που επιβιώνει στους τελικούς συνδέσμους (π.χ. να) και τις τελικές προτάσεις της γραμματικής: δεν λέγονται έτσι επειδή μπαίνουν στο τέλος της πρότασης, αλλά επειδή δηλώνουν σκοπό.

Λέξη αρχαία με αβέβαιη ετυμολογία, το τέλος έχει γεννήσει πάμπολλες άλλες λέξεις: το ρήμα τελώ με τα πολλά σύνθετά του (εκτελώ, συντελώ, αποτελώ) και τα δικά τους παράγωγα, την τελετή, τον τέλειο και την τελεία, τον τελεστή των μαθηματικών (που όμως υπάρχει από τα ομηρικά χρόνια), τον τελευταίο, το τελωνείο και το τελώνιο. Καμιά φορά οι σημασίες κονταροχτυπιούνται, έτσι ο ατελής μπορεί να είναι είτε ο μισοτελειωμένος (άρα και ο ελαττωματικός), είτε αυτός που δεν επιβαρύνεται με τέλη. Κι από την ατέλεια, όχι το ελάττωμα αλλά την απαλλαγή από τα ταχυδρομικά τέλη, έπλασαν οι Γάλλοι τον όρο philatélie, σα να λέμε φιλατέλεια, διότι τα γραμματόσημα ήταν ένας τρόπος για να πληρώνει τα ταχυδρομικά έξοδα ο αποστολέας, και όχι πια ο παραλήπτης όπως γινόταν παλιά· μόνο που εμείς όταν πήραμε τον ελληνογενή όρο, τον γυρίσαμε σε φιλοτελισμό κι έτσι φαίνεται σαν να προέρχεται απευθείας από το τέλος.

Ιστορίες με την καμαριέρα

ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

του Βαγγέλη Καραμανωλάκη

Μαξ Μπέκμαν, «Οι ηθοποιοί», 1941-2

Μύρισε ο κόσμος βαρβατίλα τις τελευταίες μέρες. Ανέκδοτα για τις σεξουαλικές πρακτικές και τις στάσεις που χρησιμοποιεί ο Στρως Κανν, το πώς κατά βάθος ήθελέ τα και έπαθέ τα η καμαριέρα ή μάλλον δεν έπαθε και τίποτα, στην τελική. Δεκάδες μαίηλ με τα ίδια στερεότυπα αστειάκια, μαγκιές για το πώς ενώ όσο πήδαγε την Ελλάδα ο γάλλος επιβήτορας δεν έπαθε τίποτα, μόλις άγγιξε την καμαριέρα καταστράφηκε, σενάρια για το πώς του τη στήσανε. Δεν ξέρω εάν του τη στήσανε ή όχι. Για την ακρίβεια δεν με ενδιαφέρει και πολύ, τουλάχιστον τόσο όσο με ενδιαφέρει η συμπεριφορά που αναδύεται πίσω από όλες αυτές τις αντιδράσεις. Θα μου πεις δεν τις ήξερες; Μπορεί και ναι, μα ήλπιζα ότι δεν αφορούσαν έναν χώρο συνομηλίκων, γνωστών, φίλων που έμοιαζε, θεωρητικά τουλάχιστον, να μην υποκύπτει σε όλη αυτή την υποτίμηση των γυναικών που χρόνια παρατηρούμε γύρω μας.

Ξέρω τι θα μου πούνε πολλοί, ακόμα και από τους πιο κοντινούς: Υπερβολές. Δεν θα συμφωνήσω. Ανήκω σε μια γενιά που μεγάλωσε στη δεκαετία του 1970, ενηλικιώθηκε στις αρχές του 1980. Έζησε στον απόηχο ενός φεμινιστικού κινήματος που αναπτύχθηκε την ίδια εποχή διεκδικώντας μια ισότιμη μεταχείριση, φέρνοντας ονόματα νέων συγγραφέων, ιδεών, συλλογικοτήτων: Άλις Σβάρτσερ, Σίλα Ροουμπόθαμ, το Σπίτι των Γυναικών, οι πορείες για τους βιασμούς, τα φεμινιστικά έντυπα, η Σκούπα, η Κατίνα, η Δίνη. Ήταν όλα αυτά μαζί, και δίπλα τους ό,τι έμοιαζε να ανοίγει το δρόμο για μια αντίληψη της σεξουαλικότητας από διαφορετικούς δρόμους, με ανοιχτούς ορίζοντες, το ΑΚΟΕ, το Αμφί, η Λάβρυς, η Πάολα. Μια σεξουαλικότητα στενά συνδεδεμένη με την πολιτική, η απελευθέρωση μιας επιθυμίας που αφορούσε όλους ανεξαρτήτως προτιμήσεων, το «κορμί μου είναι μόνο η αφορμή», όπως έγραφε ο Άρης Δαβαράκης.

Ο πυρομανής πυροσβέστης και η μαλακή σκανδάλη

ΑΝΤΙΚΛΙΜΑΚΑ

 του  Κώστα Αθανασίου

Αντόνιο Μπέρνι, «Η διαδήλωση», 1934

«Ο δρόμος ήταν στρωμένος με φέιγ βολάν. Έσκυψα και πήρα ένα. Έλεγε: “Η Κοσμοχαλασιά που η κυβέρνηση αρνείται να δει”. Είχαν φωτογραφίες από ένα τετράγωνο, πριν και μετά την Κοσμοχαλασιά. Στο “πριν” έβλεπες σπίτια το ένα δίπλα στ’ άλλο, ενώ στο ‘μετά’ φαίνονταν μόνο άδειες αλάνες».

Η χρονιά της ερήμου, του Αργεντινού Πέδρο Μαϊράλ (μτφ. Β. Κνήτου, Πόλις), είναι ένα βιβλίο που σίγουρα έκανε αίσθηση το 2010, όταν κυκλοφόρησε στην Ελλάδα. Ο Μαϊράλ περιγράφει μια δυστοπική κατάσταση, την Κοσμοχαλασιά, που εξαπλώνεται και κατατρώγει μια ολόκληρη χώρα, τη διαβρώνει, μέχρι που τελικά τη διαλύει. Η Κοσμοχαλασιά συντρίβει τα πάντα στο διάβα της· πάνω απ’ όλα όμως συντρίβει τους ανθρώπους, τη ζωή τους, τις σχέσεις ανάμεσά τους. Η Κοσμοχαλασιά, τελικά, είναι ένα κύμα αγριότητας που σαρώνει τα πάντα.

Ένα χαρακτηριστικό είναι το πώς, στα πρώτα στάδια της Κοσμοχαλασιάς, η καταστολή «κοινωνικοποιείται», ασκείται από τον διπλανό και τον γείτονα, παραλογίζεται, παίρνει διαστάσεις νοσηρές: «“Δεν μπορείτε να διαβάζετε στην ουρά, δεσποινίς”. “Γιατί;” τον ρώτησα, κι ένας τύπος που ήταν πιο πίσω, με την επιδοκιμασία όλων, είπε: “Δεν γίνεται να διαβάζεις, αγαπητή μου, αν περιμένεις, περιμένεις”».

   Το βιβλίο διαβάστηκε από πολλούς ως μια αλληγορία και απειλητική «υπενθύμιση» της ερήμωσης που έφεραν στην Αργεντινή τα χρόνια του ΔΝΤ (του «πυρομανή πυροσβέστη», όπως το αποκαλούσαν) και η οποία κορυφώθηκε με την κρίση του 2001, όταν η χώρα έζησε αυτό που ο οικονομολόγος Ατίλιο Μπορόν αποκάλεσε «κοινωνικό ολοκαύτωμα».

«Μια εκδρομή στην ξαστεριά…»

ΑΝΤΙΚΛΙΜΑΚΑ

του Κώστα Αθανασίου

Η στήλη «Αντικλίμακα» θα προσπαθεί, κάθε δεύτερη και τρίτη Κυριακή του μήνα, να τριγυρνάει στους μικρούς αλλά πολλούς δρόμους που συνδέουν την κοινωνική πραγματικότητα με την τέχνη. Την ευθύνη της στήλης έχουν o Κώστας Αθανασίου και η Ιωάννα Μεϊτάνη.

***

 Μια ολόκληρη κοινότητα ξεσηκώνεται· οι κάτοικοι κλείνουν τους δρόμους και συγκρούονται επί μέρες με τις δυνάμεις καταστολής· οι αρχές μιλάνε για ανομία και τρομοκρατία και αναζητούν τους υποκινητές· τελικά, όμως, η αστυνομία θα τα μαζέψει και θα φύγει, η κυβέρνηση θα υποχωρήσει. Οριστικά και αμετάκλητα.

Από την ταινία «Ακόμα και η βροχή»

Όχι, δεν είναι ένας τηλεγραφικός απολογισμός των γεγονότων της Κερατέας. Η ταινία Ακόμα και η βροχή, της Ιθιάρ Μπολάιν, που προβάλλεται αυτές τις μέρες στις αθηναϊκές αίθουσες, μας θύμισε τη μεγάλη μάχη που έδωσε πάλι μια ολόκληρη πόλη, η Κοτσαμπάμπα, η τρίτη πόλη της Βολιβίας, με πληθυσμό περίπου 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους. Η μεγάλη εξέγερση της Κοτσαμπάμπα άρχισε τον Ιανουάριο του 2000, όταν η κυβέρνηση της Βολιβίας αποφάσισε την ιδιωτικοποίηση του νερού και, ειδικά για την Κοτσαμπάμπα, υπέγραψε συμβόλαιο παραχώρησης με την παντοδύναμη πολυεθνική Μπεχτέλ. Στο έργο, ένα κινηματογραφικό συνεργείο φτάνει στην πόλη (για να γυρίσει μια ταινία για τον Κολόμβο) και πέφτει πάνω στα γεγονότα, τα οποία αφενός επηρεάζουν κάποιους από τους συμμετέχοντες και αφετέρου αποδεικνύουν τα όρια των «καλών προθέσεων» των συντελεστών της ταινίας, που είναι έτοιμοι να κάνουν μια ταινία «φιλική» προς τους ιθαγενείς του παρελθόντος, αλλά μένουν ενεοί και κατατρομοκρατημένοι μπροστά στο κίνημα των σημερινών ιθαγενών.

«Στα σπίτια των φτωχών / μαζεύουνε νερό σταλιά τη στάλα / να μην το γράψουν τα ρολόγια», γράφει ο Άρης Αλεξάνδρου στα  Ανεπίδοτα γράμματα. Ωστόσο, με βάση το συμβόλαιο με την Μπεχτέλ, ακόμα και οι εναλλακτικές πηγές περισυλλογής νερού, που είχαν οργανώσει οι κάτοικοι σε πολλές γειτονιές, περνούσαν υποχρεωτικά στα χέρια της πολυεθνικής. Απαγορεύτηκε ακόμα και να μαζεύεις νερό της βροχής, ιδιωτικοποιήθηκε δηλαδή ακόμα και η βροχή, ενώ η τιμή του νερού αυξήθηκε κατά 300%.

Η κρίση στην Ελλάδα και την Ευρώπη και η χρήσιμη εμπειρία της Λατινικής Αμερικής

Συζήτηση του Γιάννη Δραγασάκη με τον Πέδρο Παέζ

Στο περιθώριο του Συνεδρίου του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, τον περασμένο Δεκέμβριο στο Παρίσι, ο Χάρης Γολέμης, ο Γιάννης Δραγασάκης, ο Κώστας Ήσυχος και η Παναγιώτα Μανιού είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν με τον οικονομολόγο Πέδρο Παέζ. Ο Π. Παέζ εργάζεται πάνω σε οικονομικά και μακροοικονομικά θέματα, έχει διατελέσει αναπληρωτής υπουργός οικονομικών και υπουργός οικονομίας του Εκουαδόρ και συμμετείχε στην «Επιτροπή Στίγκλιτζ», με ειδικό αντικείμενο τα ζητήματα της οικονομικής κρίσης. Στη συζήτηση αντηλλάγησαν σκέψεις και απόψεις σχετικά με την κρίση, την κατάσταση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, καθώς και την εμπειρία των χωρών της Λατινικής Αμερικής.Tην απομαγνητοφώνηση και τη μετάφραση έκαναν οι: Σταυρούλα Μανώλη, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Ουρανία Πούλου, Δημήτρης Παπαγιαννάκος, Θεοδώρα Σταθούλια.

Αργεντινή, 1.7.2007. Από φωτογραφία του Black Azar (πηγή: flickr)

Γιάννης Δραγασάκης: Με τον Πέδρο Παέz έχουμε βρεθεί αρκετές φορές και είχαμε την ευκαιρία να ανταλλάξουμε ιδέες πέρυσι στην Αθήνα, μετά στη Μαδρίτη, και τώρα στο Παρίσι, με αφορμή το συνέδριο του Kόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Είμαστε λοιπόν εδώ, με την Παναγιώτα Μανιού, τοn Χάρη Γολέμη, τον Κώστα Ήσυχο, για μια συζήτηση με βάση και τις νεότερες εξελίξεις. Χαίρομαι που σε βλέπω, Πέδρο. Ας μας πεις δυο στοιχεία βιογραφικά για όσες και όσους διαβάσουν αυτή τη συνομιλία.

Πέδρο Παέζ: Ευχαριστώ πολύ Γιάννη. Είμαι πολύ χαρούμενος που βρίσκομαι εδώ, σε αυτή την κοινή προσπάθεια οικοδόμησης αλληλεγγύης. Όλη τη ζωή μου εργάστηκα πάνω σε οικονομικά και μακροοικονομικά θέματα. Διετέλεσα αναπληρωτής υπουργός Oικονομικών και υπουργός Oικονομίας του Εκουαδόρ, και συμμετείχα στην επιτροπή Στίγκλιτζ, με ειδικό αντικείμενο τα ζητήματα της οικονομικής κρίσης. Ελπίζω ότι μπορούμε να ανταλλάξουμε κάποιες σκέψεις για την κρίση, ειδικότερα σε σχέση με την κατάσταση στην Ελλάδα, ώστε να αποφευχθεί  εκείνος ο τύπος σφαλμάτων που τις τελευταίες δεκαετίες διαπράξαμε κι εμείς στη Λατινική Αμερική.

Η εμπειρία της Λατινικής Αμερικής

«Αφηρημένο», έργο του του κουβανού ζωγράφου Mariano Rodriguez

Γ.Δ.: Το πρώτο ερώτημα ακριβώς έχει να κάνει με τη Λατινική Αμερική. Υπάρχει αρκετή συζήτηση στην Ελλάδα και σημαντικό ενδιαφέρον για τις εμπειρίες της Λατινικής Αμερικής και ειδικότερα για την περίπτωση της Αργεντινής. Θα ήθελα να αξιοποιήσω την ευκαιρία για να μας πεις, κατά την άποψή σου, ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αργεντινή;

Π.Π.: Πράγματι, υπάρχουν πολλές διαφορές, αλλά επίσης υπάρχουν και πολλά κοινά σημεία. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε κάποιο επιμέρους επεισόδιο από την ιστορία της Αργεντινής, αλλά στο σύνολο των διαδικασιών οικονομικής προσαρμογής. Η κατάσταση που επιλέγεται πιο συχνά για σύγκριση είναι η οικονομική κρίση στην Αργεντινή το 2001, οπότε και διαμορφώνονται κάποιες πολύ ιδιαίτερες εξελίξεις, οι οποίες στη συνέχεια «επιλύθηκαν» μετά την κρίση. Όμως υπάρχει η συνολική διαδικασία των υποτιμήσεων, όχι μόνο στην Αργεντινή αλλά σε ολόκληρο τον Τρίτο Κόσμο και σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, ήδη από τη δεκαετία του ’70, και ειδικότερα κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Η διαδικασία αυτή συνιστά έναν από τους πιο ισχυρούς παράγοντες για τη δημιουργία της κρίσης. Νομίζω ότι αυτή είναι μια έννοια την οποία πρέπει να την υπογραμμίζουμε με έμφαση και στο θεωρητικό επίπεδο. Οι οικονομικές κρίσεις δεν συνιστούν φυσικά φαινόμενα. Βεβαίως και υπάρχουν στην οικονομία μακροχρόνιες και βαθιές κανονικότητες που παράγουν καταστάσεις κρίσης, τους όρους της κρίσης, αλλά υπάρχουν και κάποιες συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες που από τις κρίσεις μπορούν να αποκομίζουν οφέλη.

Ελλάδα-Αργεντινή: ομοιότητες και διαφορές

Το ΔΝΤ, για παράδειγμα, έχει προκαλέσει 267 κρίσεις κατά τη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών, εξαιτίας των νεοαποικιακών πολιτικών που επιβάλλει. Οι  πολιτικές αυτές αποτελούν δομικούς παράγοντες υπέρ ενός νέου συσχετισμού δύναμης ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. Στην περίπτωση της Αργεντινής, νομίζω ότι πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας ακριβώς πάνω σε αυτό το πολιτικό περιεχόμενο της οικονομικής κρίσης, το οποίο αφορά τόσο την προέλευση όσο και τη διαχείριση της κρίσης.

Στην Αργεντινή εξακολουθεί να υπάρχει ένας πολύ ισχυρός και με μεγάλο ειδικό βάρος βιομηχανικός τομέας στο σύνολο της οικονομίας, παρά την ισχυρή βούληση των κυρίαρχων μετά τη δικτατορία του ’76 για την αποσύνθεση του βιομηχανικού τομέα και της μισθωτής εργασίας εκεί, για την απορρύθμιση της παραγωγής που βασίζεται στη μισθωτή εργασία.