Πώς το Εθνικό Μέτωπο κατάφερε να διαδώσει τις ιδέες του;

της Μαρίν Τουρκί 

μετάφραση-σημειώσεις: Πάνος Αγγελόπουλος

 

Tα αποτελέσματα των περιφερειακών εκλογών στη Γαλλία επιβεβαίωσαν τους φόβους για σαρωτική νίκη του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου της Μαρίν Λεπέν. Παρά τους πηχυαίους τίτλους των γαλλικών εφημερίδων που μιλούν για σοκ, το αποτέλεσμα δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας στρατηγικής ετών που έχτιζε συμμαχίες σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, υποβοηθούμενο από τα ΜΜΕ και την τρομοϋστερία μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι. Επαναδημοσιεύουμε σήμερα σε πλήρη μορφή το άρθρο-μελέτη της Γαλλίδας δημοσιογράφου Μαρίν Τουρκί, ειδικευμένης σε θέματα Ακροδεξιάς, η οποία εξετάζει το φαινόμενο και εξηγεί τους λόγους της επιτυχίας του.

.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Πώς το Εθνικό Μέτωπο κατάφερε να διαδώσει τις ιδέες του;

της Μαρίν Τουρκί

μετάφραση: Πάνος Αγγελόπουλος

«Μέχρι το 2017, δεν φαντάζομαι πώς θα καταφέρουμε να αποφύγουμε μια παρέμβαση των ισλαμιστών στην προεκλογική εκστρατεία», δήλωνε προφητικά, στα τέλη Αυγούστου,[1] ο ιστορικός Nicolas Lebourg, ειδικός μελετητής του Εθνικού Μετώπου (Ε.Μ.). «Σε συνδυασμό με τα κοινωνικά και πολιτιστικά ζητήματα, οι ισλαμιστικές επιθέσεις θα μετατοπίσουν την ψήφο προς το Ε.Μ. Σήμερα, ήδη, η πίεση που προκαλεί το κύμα των προσφύγων και η απειλή τρομοκρατικών επιθέσεων συνιστά το τέλειο μείγμα για το Ε.Μ.: ο φόβος για τον ξένο και την τρομοκρατία συγκροτούν έναν μηχανισμό παραγωγής ψήφου υπέρ του Ε.Μ.», εξηγούσε ο ερευνητής.

Τρεις μήνες μετά, το Ε.Μ. πράγματι ενισχύεται, μετά τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου και τη δολοφονία 130 ανθρώπων. Η Μαρίν Λεπέν διαχειρίστηκε επιδέξια το γεγονός. Μετά τις επιθέσεις, χαιρέτισε τα μέτρα του Φρανσουά Ολάντ, εξηγώντας ταυτόχρονα ότι είναι ανεπαρκή και επιβάλλονται με καθυστέρηση. Μετά το συνέδριο των Βερσαλλιών, όπου ο αρχηγός του κράτους ανακοίνωσε την υιοθέτηση μέτρων που ήδη αξίωνε το Ε.Μ. (επαναφορά των συνοριακών ελέγχων, διεύρυνση περιπτώσεων απώλειας της εθνικότητας, δυνατότητα οπλοφορίας και οπλοχρησίας για τους αστυνομικούς εκτός υπηρεσίας), η πρόεδρος του Ε.Μ. εκτιμούσε στη Le Monde[2] ότι όλα αυτά «επιβεβαίωναν και νομιμοποιούσαν» τις ιδέες της.

Παραγκωνισμένη από το «ευρύ δημοκρατικό μέτωπο»[3] που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο μετά τις επιθέσεις στο Charlie Hebdo και το εβραϊκό σουπερμάρκετ, η Μαρίν Λεπέν επιχαίρει για τη «διακριτικότητα» που επέδειξε και επιχειρεί να πάρει τις αποστάσεις της. Καίτοι πολλά στελέχη του κόμματος δεν υιοθέτησαν την ίδια διακριτική στάση,[4] η πρόεδρος του Ε.Μ. προέβη, στις 23 Νοεμβρίου, από την Αμιένη, σε ένα κάλεσμα για ενότητα «όλων των συμπατριωτών μας», «όλων των Γάλλων, ανεξαρτήτως καταβολών και θρησκείας», ενάντια σε έναν «εχθρό που δεν είναι μια θρησκεία, αλλά σεχταριστικά ρεύματα που διατείνονται πως ανήκουν σε μια θρησκεία».

Μετά τις επιθέσεις, η Λεπέν ήταν η μόνη Γαλλίδα πολιτικός που συμμετείχε στο ειδικό αφιέρωμα των Times,[5] αναλύοντας τα γεγονότα, πλάι σε 19 διεθνείς προσωπικότητες. Ενάμιση χρόνο πριν τις προεδρικές εκλογές, το Ε.Μ. μπορεί να μην είναι το «πρώτο κόμμα της Γαλλίας», αλλά έχει σίγουρα κατακτήσει κεντρική θέση στη διαμόρφωση των πολιτικών εξελίξεων. Δεν επωφελείται μόνο από τον φόβο μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, αλλά αξιοποιεί τα μάλα έναν μηχανισμό που έθεσε σε λειτουργία όλα αυτά τα χρόνια και του επιτρέπει να διαδώσει ευρύτατα τις ιδέες του. «Σήμερα κερδίσαμε τη μάχη των ιδεών, σε πολλά ζητήματα»,[6] δήλωσε περιχαρής η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν στο κανάλι RTL, στις 13 Νοεμβρίου.

Οι ιδέες του Ε.Μ. διαχέονται πια σε όλη την επικράτεια: δεν διαδίδονται μόνο από τον στενό περίγυρο της Άκρας Δεξιάς και κάποιους «παραστρατημένους» της Δεξιάς· δεν κυοφορούνται μόνο στα παραδοσιακά εδάφη του Ε.Μ. (Νότια και Ανατολική Γαλλία)· ενισχύονται πια και σε σώματα ψηφοφόρων που ήταν παραδοσιακά αδιαπέραστα γι’ αυτές, όπως οι γυναίκες και τα άτομα εβραϊκής θρησκείας. Η βάση του Ε.Μ. έχει διευρυνθεί. Το κόμμα που μέχρι χθες στελεχωνόταν από προεστούς και απευθυνόταν σε μια λαϊκή βάση, έχει ανοίξει τις πόρτες του σε κομματικά στελέχη από τα λαϊκά στρώματα και κατακτά προοδευτικά ψηφοφόρους από τον χώρο των μεσαίων και ανώτερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων.

«Το βάρος του στίγματος που έφερε η ταμπέλα του Ε.Μ. έχει υποχωρήσει», εξηγεί ο κοινωνιολόγος Sylvain Crépon.[7] «Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι οι άνθρωποι πια δηλώνουν ανοιχτά ότι ψηφίζουν Ε.Μ.», επιβεβαιώνει στο Mediapart ένα μέλος του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος. «Είναι κάτι που δεν συνέβαινε πριν. Το ακούμε πια παντού». Πλήθος ψηφοφόρων του Ε.Μ., που προσεγγίσαμε για τις ανάγκες του ρεπορτάζ, δηλώνουν επίσης ότι «το κόμμα της Μαρίν Λεπέν έχει αλλάξει, δεν είναι πια ένα κόμμα της Άκρας Δεξιάς». Μέσα από ποια κανάλια, όμως, επετεύχθη η διάδοση των ιδεών του;

Οι τοπικές «γλώσσες» του Εθνικού Μετώπου

Γαλλία, περιφερειακές εκλογές 2015: Ένα ακόμα βήμα στην πορεία της Μαρίν Λεπέν προς την εξουσία;-3

Συνέντευξη της Σεσίλ Αλντύ

μετάφραση: Ελένη Καλαφάτη

 

Σε ποιο βαθμό ο λόγος του Εθνικού Μετώπου διαφοροποιείται ανάλογα με την περιοχή της Γαλλίας στην οποία απευθύνεται;

Καταρχάς, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις διαφορές ανάμεσα στα στελέχη του Εθνικού Μετώπου που μιλάνε. Ως πρόεδρος, η Μαρίν Λε Πεν χρησιμοποιεί διαφορετικό λεξιλόγιο και θεματικές ανάλογα με το αν απευθύνεται σε μια βιομηχανική περιοχή του Βορρά ή σε ένα μικρό χωριό στα νοτιοανατολικά, με τις κοινότητές του των Γάλλων της Αλγερίας ή των χαρκί[1] (harki). Από την άλλη μεριά, το Εθνικό Μέτωπο είδε να αναδεικνύονται νέα πρόσωπα με τοπική βάση: ένας Steeve Briois[2] στο Hénin ενσαρκώνει ένα Μέτωπο προσαρμοσμένο στο χώμα που γεννήθηκε· ένας Philippot[3] που πέφτει σαν αλεξιπτωτιστής στο Forbach[4] παίζει το χαρτί του γκωλισμού εισάγοντας τον σταυρό της Λωραίνης στις αφίσες του^. μια Marion Maréchal-Le Pen[5] στον Νότο ξαναπιάνει τον ακροδεξιό λόγο του παππού της.

Ποιο είναι το περιεχόμενο καθενός από αυτούς τους λόγους;

Η Λεπέν με τον Steeve Briois, 22.3.2015

Στον Βορρά και στην Ανατολή, οι θεματικές είναι οικονομικές και κοινωνικές· τα στελέχη του Εθνικού Μετώπου επιμένουν στην απειλή που συνιστά η «παγκοσμιοποίηση» για το εθνικό οχυρό, με ένα σοσιαλίζον λεξιλόγιο που θα μπορούσε να ήταν αυτό του Ζωρζ Μαρσαί την δεκαετία του 1970. Πρόκειται για ένα παιχνίδι πάνω στην ιστορική μνήμη αυτών των περιοχών, που έχει κομμουνιστικές και σοσιαλιστικές αγκυρώσεις. Το θέμα της μετανάστευσης, ωστόσο, δεν απουσιάζει, σε καμιά περίπτωση. Στα Νοτιοανατολικά, ο λόγος επηρεάζεται από την κληρονομιά της αποαποικιοποίησης, απευθυνόμενος κατά προτεραιότητα στο μικρομάγαζο, τους μικρεμπόρους, τους τεχνίτες, τους Γάλλους της Αλγερίας και στους χαρκί. Το ΕΜ εκεί αντιπαρατίθεται μετωπικά και κατά προτεραιότητα στη μετανάστευση από τη Βόρεια Αφρική, με κάποιες αποχρώσεις ανάλογα με τις πόλεις και τις επαρχίες.

Η κρίση στρώνει τον δρόμο για το Εθνικό Μέτωπο;

Γαλλία, περιφερειακές εκλογές 2015: Ένα ακόμα βήμα στην πορεία της Μαρίν Λεπέν προς την εξουσία;-2

του Φιλίπ Ασκεναζύ 

Οι αισιόδοξοι βλέπουν στην επιτυχία της γαλλικής Άκρας Δεξιάς στον πρώτο γύρω των περιφερειακών εκλογών τον απλό συνδυασμό δύο αντιστρέψιμων παραγόντων.

Ο πρώτος είναι επικοινωνιακός. Το Εθνικό Μέτωπο δοκιμάζει για τον εαυτό του μια εικόνα «κανονικού» κόμματος. Ξέρει να εκμεταλλεύεται επιδέξια την ανάγκη ορισμένων ΜΜΕ να δημιουργούν αίσθηση ή τις αμφίσημες δηλώσεις ορισμένων στελεχών μεγάλων κομμάτων, οι οποίες συγγενεύουν με δικά του θέματα.

«Φτάνει με τον ρατσισμό κατά των Γάλλων». Αφίσα
της νεολαίας του Ε.Μ.

Αλλά η κατάργηση μερικών λέξεων στην αντισημιτική φρασεολογία της γαλλικής Άκρας Δεξιάς ενάντια στον κόσμο της οικονομίας για να της δώσουν την εμφάνιση αντικαπιταλιστικού λόγου δείχνει ότι πρόκειται για μια ενέργεια πολύ περισσότερο επίφοβη απ’ ό,τι μια απλή επικοινωνιακή φούσκα.

Δεύτερος παράγοντας που προβάλλεται, η κρίση. Ένα αρκετά απλό πολιτικό σχέδιο διαγράφεται γύρω από το μεταναστευτικό ζήτημα. Στα ευρωπαϊκά κράτη που έχουν θιγεί περισσότερο από την κρίση, η ιδέα της «εθνικής προτίμησης» είναι άτοπη. Με πάνω από τους μισούς ενεργούς νέους στην ανεργία, η ανάκτηση μερικών ποσοστιαίων μονάδων σε θέσεις εργασίας που «καταλαμβάνουν» μετανάστες δεν θα κάνει τη διαφορά.

Πάνω στα συντρίμμια της πολιτικής, μια νέα εκλογική τάξη αναδεύεται…

Γαλλία, περιφερειακές εκλογές 2015: Ένα ακόμα βήμα στην πορεία της Μαρίν Λεπέν προς την εξουσία;

του Φαμπιέν Εσκαλονά

μετάφραση: Ελένη Καλαφάτη

1. Η ψηφοφορία της τελευταίας Κυριακής είναι συνεπής με την εκλογική λογική που ξεδιπλώνεται από τις πρώτες μερικές βουλευτικές εκλογές που έγιναν μετά την εκλογή του Φρανσουά Ολάντ. Η μετά το 2012 εποχή χαρακτηρίζεται αναμφισβήτητα από μια μαζική αποστράτευση των ψηφοφόρων της Αριστεράς (ιδιαίτερα της σοσιαλιστικής), στην οποία απαντά μια δυναμική προς τα δεξιά η οποία συγκεντρώνεται κυρίως στο ΕΜ.

«Όχι στις Βρυξέλλες, ναι στη Γαλλία»

2. Αυτές οι περιφερειακές εκλογές είναι σημαντικές στο πλαίσιο της μεγάλης επανισορρόπησης των συσχετισμών δυνάμεων που λαμβάνει χώρα από το 2007. Πρωτύτερα, η γαλλική εκλογική τάξη χαρακτηριζόταν από μια τακτική εναλλαγή μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς, όπου στο καθένα από τα δύο στρατόπεδα κυριαρχούσε αντίστοιχα το RPR[1] (στη συνέχεια το UMP[2]) και το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Η έννοιας του «τριμερούς (tripartition)» χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει αυτή τη διαμόρφωση μιας διπολικής αντιπαράθεσης που διαταράσσεται από ένα απομονωμένο ΕΜ, το οποίο συγκεντρώνει γύρω στο 15% των ψήφων στις προεδρικές εκλογές και φτάνει σε επιδόσεις συστηματικά χαμηλότερες στις ενδιάμεσες εκλογές.

Το 2007, με μια εκλογική δομή διαφορετική από αυτή των προκατόχων του, ο υποψήφιος Σαρκοζύ έσωσε πάντως τη Δεξιά από μια εναλλαγή για πρώτη φορά από το 1981. Σύμφωνα με τις εργασίες των Pierre Martin και Simon Labouret στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών της Γκρενόμπλ, η τομή αυτή άνοιξε μια «φάση επανευθυγράμμισης», που είναι δυνατόν να καταλήξει σε μια νέα εκλογική τάξη. Αντίθετα, ωστόσο, με όσα μερικές φορές διατυπώνονται με έμφαση, δεν πρέπει να συμπεράνουμε από αυτό την είσοδο της Γαλλίας στην εποχή του «τρικομματισμού».

Για να νικήσουμε τον φασισμό, χρειαζόμαστε ένα αντίπαλο διεθνιστικό-ταξικό πρόταγμα και οργάνωση

συνέντευξη της Ανν Τριστάν

Τη συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Κουσουρής και μετέφρασε ο Πάνος Αγγελόπουλος

Η Ανν Τριστάν μιλάει για το Εθνικό Μέτωπο και την κοινωνική του δικτύωση, την ισλαμοφοβία, τις επιτυχίες και τις αδυναμίες του αντιφασιστικού κινήματος, τη στρατηγική της Αριστεράς.

H Anne Tristan

H Anne Tristan είναι μια μορφή εμβληματική για το αντιφασιστικό κίνημα της Γαλλίας, αλλά και όλης της Ευρώπης. Αγωνίστρια ενταγμένη στη Ligue Communiste Révolutionnaire (LCR) έγινε ευρύτατα γνωστή το 1987 με το βιβλίο της Στο μέτωπο. Έξι μήνες στο κόμμα του Λεπέν (στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Στάχυ): εντάχθηκε στο Εθνικό Μέτωπο και γρήγορα έγινε γραμματέας στην οργάνωση των βόρειων συνοικιών της Μασσαλίας. Παρέμεινε έξι μήνες, και την εμπειρία της καταγράφει στο βιβλίο. Το 1993 εκδόθηκε Η Παράνομη, όπου περιγράφει όσα έζησε ως «Σόνια», δομινικανή πρόσφυγας χωρίς χαρτιά σε αναζήτηση ασύλου στο Παρίσι. Έκτοτε, θα εγκαταλείψει τις «μεταμφιέσεις» και θα δουλέψει ως εκπαιδευτικός και ερευνήτρια, παραμένοντας πάντα δραστήρια αντιφασίστρια. Είχε κεντρικό ρόλο στο αντιφασιστικό δίκτυο Ras l’Front που στήθηκε μετά την έκκληση των 250 προσωπικοτήτων (μεταξύ των οποίων οι E. Μπαλιμπάρ, Ζ. Λαμπικά, Π. Βιντάλ-Νακέ, Μ. Λεβύ, το συγκρότημα Μάνο Νέγκρα, η Αρ. Μνουσκίν κ.ά.) το 1990. Το δίκτυο στηρίχτηκε κυρίως στην «εκτός των τειχών» Αριστερά και ανέπτυξε αξιοσημείωτη δράση στις γειτονιές και στα συνδικάτα. Το 2004 η Τριστάν (μαζί με τον René Monzat) εξέδωσαν το Εγχειρίδιο για τον αγώνα ενάντια στο Εθνικό Μέτωπο (Ras l’ front, Flammarion).

* Ασχολείστε χρόνια, και σαν αγωνίστρια και σαν ερευνήτρια, με την Άκρα Δεξιά. Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές στην Άκρα Δεξιά και το αντιφασιστικό κίνημα της Γαλλίας από το 1987, όταν εκδόθηκε το βιβλίο σας «Στο μέτωπο»;

Τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια το Εθνικό Μέτωπο (ΕΜ) έχει ενισχυθεί σημαντικά και αποκτήσει εξίσου σημαντική πολιτική εμπειρία. Το 1986, τα εκλογικά του προπύργια περιορίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στον Νότο της Γαλλίας. Σήμερα, έχει εξαπλωθεί στο σύνολο της χώρας, καθώς χιλιάδες γάλλοι πολίτες το στηρίζουν με την ψήφο τους σε τοπικό επίπεδο.

Επίσης, οι προτάσεις του για τη μετανάστευση είναι πια τόσο διαδεδομένες –ακόμα και μεταξύ ανθρώπων οι οποίοι εξακολουθούν να ψηφίζουν Αριστερά–[1], κι έτσι το ΕΜ έχει πια αλλάξει τη βασική του επιχειρηματολογία. Προβάλλει τον εαυτό του –και ακολούθως οικοδομείται– σαν κόμμα κυβερνητικό, ικανό να διεκδικήσει και ασκήσει την εξουσία. Διεξάγει πια μια συστηματική ιδεολογική μάχη γύρω από αυτή τη θεματική. Στόχος του είναι να καταγράψει ένα ποσοστό της τάξης του 30% με 35% στις προεδρικές εκλογές. Η ηγεσία του γνωρίζει πολύ καλά ότι ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα σήμαινε την πλήρη αποσύνθεση των άλλων πολιτικών σχηματισμών, και ότι υπό αυτές τις συνθήκες δεν θα χρειαζόταν καν να αποκτήσει την απόλυτη πλειοψηφία για να αναλάβει την εξουσία. Και δεν ξέρω αν, υπό τις παρούσες συνθήκες, μπορεί να αποτραπεί ένα εκλογικό αποτέλεσμα της τάξης του 30%.

Σε ό,τι αφορά το αντιφασιστικό κίνημα, αυτό γνώρισε μια κορύφωση κατά τη δεκαετία του 1990, αλλά δεν υπήρξε ποτέ μαζικό. Στο διάστημα 1990-2002, οργανώθηκαν διαδηλώσεις ενάντια στο ΕΜ σε εθνικό επίπεδο με πρωτοβουλία οργανώσεων (κομμάτων της Αριστεράς και της ριζοσπαστικής Αριστεράς, συνδικάτων, συλλογικοτήτων υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή των αξιών της Γαλλικής Δημοκρατίας κ.λπ.). Επιπλέον, υπήρχε ένα δίκτυο από τοπικές ενωτικές συλλογικότητες σε περισσότερες από εκατό πόλεις. Το δίκτυο αυτό είχε στηθεί από ενεργά μέλη συλλογικοτήτων ή κομμάτων, κάποιες φορές ακόμα και από ανένταχτους αγωνιστές, οι οποίοι δρούσαν εμφορούμενοι από προσωπικά αλλά σε κάθε περίπτωση δημοκρατικά ιδεώδη.

Σήμερα, το κίνημα αυτό έχει φυλλορροήσει. Διατηρούνται ακόμα κάποιες τοπικές ενωτικές πρωτοβουλίες, αλλά είναι ολοένα και πιο σπάνιες. Παρ’ όλα αυτά, σε εθνικό επίπεδο, η CONEX (Εθνικό Συντονιστικό ενάντια στην Ακροδεξιά) συνεχίζει μια δουλειά επαγρύπνησης, ευαισθητοποίησης και κινηματικών καλεσμάτων, η οποία όμως συναντά μειωμένη ανταπόκριση. Σε συνδικαλιστικό επίπεδο, η VISA (Εγρήγορση Συνδικαλιστικών Αντιφασιστικών Πρωτοβουλιών), πολυσυλλεκτικό σχήμα συνδικάτων ενάντια στην προπαγάνδα του ΕΜ στους χώρους εργασίας, συνεχίζει με επιμονή το έργο της, χωρίς να αποθαρρύνεται από τα πολύ χαμηλά ποσοστά συνδικαλιστικής ένταξης που καταγράφονται στη Γαλλία.

Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, η όξυνση των ανισοτήτων καθιστά ολοένα και πιο εύθραυστους τους κοινωνικούς δεσμούς και ολοένα και πιο δύσκολες τις πολιτικές αντιστάσεις και απαντήσεις.

* Η έρευνά σας είχε ξεκινήσει από τη Μασσαλία…

Το 1986, στις βόρειες συνοικίες της Μασσαλίας –όπου είχα πραγματοποιήσει και τη δημοσιογραφική μου έρευνα πάνω στην τοπική τακτική του ΕΜ–, υπήρχαν ήδη κάποια εκλογικά κέντρα όπου το ΕΜ είχε καταγράψει ποσοστά μέχρι και 38%. Εκεί, οι άνεργοι ήταν πολλοί, και στις κοινωνικές κατοικίες πολλές οικογένειες διέθεταν προς υπενοικίαση ένα υπνοδωμάτιο του διαμερίσματός τους (κάτι που απαγορεύει ο νόμος), προκειμένου να βγάλουν τα έξοδα του μήνα.

Ωστόσο, ακόμα περισσότερο από την ήδη εδραιωμένη οικονομική κρίση, αυτό που ήταν εντυπωσιακό στις συγκεκριμένες γειτονιές ήταν η ερήμωσή τους από πολιτικές παρεμβάσεις. Παρόλο που οι μεγαλύτεροι διατηρούσαν ακόμα στη μνήμη τους τις εξεγερσιακές απεργίες του 1947 ή τις μαζικές κινητοποιήσεις κατάληψης κατοικιών στις οποίες είχαν συμμετάσχει, τα κόμματα της Αριστεράς, τα συνδικάτα και οι συλλογικότητες ήταν πια άφαντα στην γειτονιά: καμία αφισοκόλληση, κανένα μοίρασμα προκηρύξεων… Επρόκειτο ήδη για μεγάλη οπισθοχώρηση· μια οπισθοχώρηση, βέβαια, η οποία εν μέρει εξηγείται από το γεγονός ότι το κλείσιμο των εργοστασίων είχε αποδεκατίσει και τις υπάρχουσες πολιτικές δομές.

Δέκα θέσεις για την ακροδεξιά στην Ευρώπη

του Μικαέλ Λεβύ

μετάφραση: Πάνος Αγγελόπουλος

1. Οι ευρωεκλογές επιβεβαίωσαν μια τάση που παρατηρούμε εδώ και αρκετά χρόνια στην πλειοψηφία των χωρών της ηπείρου: την εντυπωσιακή άνοδο της άκρας δεξιάς. Πρόκειται για ένα φαινόμενο χωρίς προηγούμενο από τη δεκαετία του 1930 και μετά. Αν σε κάποιες χώρες το ρεύμα αυτό κατέγραφε εκλογικά αποτελέσματα της τάξης του 10 με 20%, σήμερα, σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Αγγλία, Δανία), τα ποσοστά του ανέρχονται μεταξύ 25 και 30%. Στην πραγματικότητα, όμως, η επιρροή του είναι ευρύτερη από την εκλογική του επιρροή: οι ιδέες του μεταδίδονται και προσβάλλουν την «κλασική» δεξιά καθώς και ένα μέρος της σοσιαλ-φιλελεύθερης Αριστεράς. Η γαλλική περίπτωση είναι η πιο σοβαρή, καθώς η άνοδος του Εθνικού Μετώπου υπερβαίνει ακόμα και τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις. Για να δανειστούμε τον εύστοχο τίτλο ενός πρόσφατου κύριου άρθρου του ειδησεογραφικού ιστότοπου Mediapart, βρισκόμαστε «Πέντε λεπτά πριν τα μεσάνυχτα».
2. Η ακροδεξιά χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα που εκτείνεται από αμιγώς νεοναζιστικά κόμματα όπως η Χρυσή Αυγή, μέχρι αστικές δυνάμεις πλήρως ενσωματωμένες στο θεσμικό πολιτικό παιχνίδι, όπως το ελβετικό UDC. Κοινά τους χαρακτηριστικά ο σοβινιστικός εθνικισμός, η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, το μίσος για τους μετανάστες –και ειδικότερα τους «μη Ευρωπαίους»– και τους Ρομά (τον πρώτο ίσως λαό στην Ευρώπη που είναι… μόνο ευρωπαϊκός), η ισλαμοφοβία, ο αντικομμουνισμός. Σε αυτά μπορούμε να προσθέσουμε, σε πολλές περιπτώσεις, τον αντισημιτισμό, την ομοφοβία, τον μισογυνισμό, τον αυταρχισμό, την περιφρόνηση της δημοκρατίας, την ευρωφοβία. Σε άλλα ζητήματα –όπωςλ.χ. ο νεοφιλελευθερισμός ή ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους–, το ρεύμα αυτό εμφανίζεται πιο διχασμένο.
3. Θα ήταν σφάλμα να πιστέψει κανείς ότι οι φασισμός και ο αντιφασισμός αποτελούν φαινόμενα του παρελθόντος. Στις μέρες μας, βέβαια, δεν συναντάμε μαζικά φασιστικά κόμματα όπως το γερμανικό NSDAP της δεκαετίας του 1930, αλλά ήδη εκείνη την εποχή ο φασισμός δεν εξαντλούνταν σε ένα και μόνο μοντέλο: ο φρανκισμός στην Ισπανία και ο σαλαζαρισμός στην Πορτογαλία διέφεραν από τον ιταλικό φασισμό ή τον γερμανικό ναζισμό. Σήμερα, μια σημαντική μερίδα της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς ακολουθεί το φασιστικό ή/και νεοναζιστικό πρότυπο: είναι οι περιπτώσεις της Χρυσής Αυγής και του ουγγρικού Jobbik, των ουκρανικών Svoboda και Pravyi Sektor κ.λπ. Αλλά το ίδιο ισχύει, καίτοι υπό άλλη μορφή, για το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο, το αυστριακό FPÖ, το βελγικό Vlaams Belang κ.ά., τα ιδρυτικά στελέχη των οποίων διατηρούσαν στενούς δεσμούς με τον ιστορικό φασισμό και τις δυνάμεις που συνεργάστηκαν με το Γ΄Ράιχ. Σε άλλες χώρες (Ολλανδία, Ελβετία, Αγγλία, Δανία), τα κόμματα της ακροδεξιάς δεν έχουν αναγκαστικά φασιστικές καταβολές αλλά συμμερίζονται τον ίδιο ρατσισμό και ισλαμοφοβία. Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται κατά κόρον, προκειμένου να πείσουν ότι η άκρα δεξιά έχει αλλάξει και ουδεμία σχέση έχει πλέον με τον φασισμό, είναι η αποδοχή εκ μέρους της της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και των εκλογών ως μέσου ανέλιξης στην εξουσία. Ας θυμηθούμε, ωστόσο, ότι ο Αδόλφος Χίτλερ χρίστηκε καγκελάριος με τη νόμιμη ψήφο του γερμανικού κοινοβουλίου, και ότι ο στρατηγός Πεταίν εκλέχθηκε επικεφαλής της κυβέρνησης από το γαλλικό κοινοβούλιο. Αν το Εθνικό Μέτωπο  ανερχόταν τελικά στην εξουσία μέσω εκλογών –υπόθεση που, δυστυχώς, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε– τι θα απέμενε άραγε από τη δημοκρατία στη Γαλλία;
4. Αν εξαιρέσουμε την Ελλάδα, η οικονομική κρίση που μαστίζει την Ευρώπη από το 2008ευνόησε πολύ περισσότερο την άκρα δεξιά απ’ό,τι τη ριζοσπαστική αριστερά. Η σημερινή άκρα δεξιά επωφελήθηκε βέβαια από την κρίση, αλλά η κριση δεν τα εξηγεί όλα: στην Ισπανία και την Πορτογαλία, δυο χώρες που υπέφεραν περισσότερο από την κρίση, η άκρα δεξιά παραμένει περιθωριακή. Και στην Ελλάδα ακόμα, που η Χρυσή Αυγή γνώρισε μια εντυπωσιακή πρόοδο, παραμένει παρ’όλα αυτά πολύ πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ. Την ίδια στιγμή, σε χώρες που έμειναν ανέπαφες από την κρίση, όπως η Ελβετία και η Αυστρία, η ρατσιστική ακροδεξιά ξεπερνά το 20%. Επομένως, θα πρέπει να αποφεύγουμε τις οικονομικιστικές ερμηνείες που συχνά προτείνειη αριστερά.