Ως πότε ακόμα;

Η Αριστερά απέναντι στον σφιχτό εναγκαλισμό Κράτους-Εκκλησίας 

του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη

ΛΕΖΑΝΤΑ: Έργο του Στέλιου Φαϊτάκη

Η πρόσφατη συζήτηση για την απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία έφερε μάλλον αναπάντεχα στο προσκήνιο ένα ζήτημα το οποίο αποτελεί προγραμματική αξίωση της Αριστεράς εδώ και δεκαετίες: την κατοχύρωση των διακριτών ρόλων μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας. Και, στην πράξη, την αξίωση για την κατοχύρωση της θρησκευτικής ελευθερίας για όλους χωρίς προνομιακή μεταχείριση της πλειονότητας, την αυτονόμηση των θρησκευτικών κοινοτήτων από το κράτος με συνέπεια την ουδετερότητα του τελευταίου, όπου βέβαια χρειάζεται, απέναντι στο θρησκευτικό φαινόμενο. Πολλές θεσμικές λύσεις μπορούν να υλοποιήσουν μια τέτοια πορεία εκκοσμίκευσης. Κάποια δειλά βήματα έχουν γίνει αλλά παραμένουν εντελώς ανεπαρκή, όπως η άρση του βέτο του τοπικού μητροπολίτη για τις άδειες ανέγερσης ευκτήριου οίκου ή ναού άλλου δόγματος ή θρησκείας, καθώς και η δυνατότητα καύσης νεκρών, η οποία όμως δεν έχει καν έχει εφαρμοστεί.

Γαϊδούρειος ίππος

του Στρατή Μπουρνάζου

Δεν είναι πολλά αυτά που ξέρω για τον Πειραιά. Έχω διαβάσει για την ιστορία της πόλης, έχω κάνει ωραίες βόλτες με καλούς φίλους, παρακολουθώ (συνήθως μέσω αυτών των φίλων) τα πολιτικά δρώμενα στο λιμάνι. Και όμως, σήμερα, για τον Πειραιά θέλω να γράψω, κι ας μην τον ξέρω καλά. Γιατί αυτό που επιχειρείται να γίνει, με την υποψηφιότητα Μαρινάκη, ξεπερνά τα όρια της πόλης, τα δημοτικά πράγματα και πρόσωπα: εισάγει ένα νέο μοντέλο πολιτικής, πολύ επικίνδυνο αν επικρατήσει.

Ασφαλώς, δεν ανακαλύπτουμε την πυρίτιδα. Το σύμπλεγμα οικονομικοί παράγοντες-επαγγελματικό ποδόσφαιρο-πελατειακές σχέσεις-μήντια-χειραγώγηση δεν εκβάλλει για πρώτη φορά στην πολιτική σκηνή. Ωστόσο, αν και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της υποψηφιότητας Μαρινάκη είναι παλιά, η υποψηφιότητά του συνιστά, ποιοτικά, νέο φαινόμενο. Όλα όσα γίνονταν μέχρι σήμερα παρασκηνιακά ή στο ημίφως, τώρα (χωρίς να σταματήσουν βέβαια να γίνονται παρασκηνιακά) εμφανίζονται θριαμβευτικά στο προσκήνιο. Χωρίς προσχήματα, στο πρόσωπο ενός ισχυρού υποψηφίου, που δεν το κρύβει, αλλά διαλαλεί: Ναι, είμαι ο εκλεκτός του κεφαλαίου, της μπάλας, του μητροπολίτη.

Η βιτρίνα είναι υπερκομματική, απολιτική: Ο Πειραιάς, του Πειραιά, τον Πειραιά, ω Πειραιά, ζήτω ο Πειραιάς, ζήτωσαν οι Πειραιάδες: «Πάμε να νικήσουμε. Να κάνουμε έργα. Με πράξεις, όχι με λόγια. Τα ψέματα τελειώνουν. Φτάνει η μιζέρια, η ανεργία και η υποβάθμιση. Αλλάζουμε τον Πειραιά, το λιμάνι της καρδιάς μας. Να αισθανθούμε ξανά Περήφανοι Πειραιώτες!»: λόγια του Β. Μαρινάκη στην παρουσίαση του ψηφοδελτίου (27.4.2014).

Με αφορμή τις κωδωνοκρουσίες των Καλαβρύτων: Υπάρχει ορθόδοξος εθνικισμός;

Ανιχνεύοντας την ιδεολογική παραφθορά του χριστιανικού μηνύματος

 

 του Ευστάθιου Χ. Λιανού Λιάντη

και είπε Κύριος· τί πεποίηκας; φωνή αίματος του αδελφού σου βοά προς με εκ της γης

Γεν. 4:10

Τζέικομπ Λώρενς, από τη σειρά «Μετανάστευση», 1940-1941

Στην Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία υφίσταται ένα παραγνωρισμένο χαρακτηριστικό, το οποίο μπορεί να δώσει την απάντηση στην αποδοχή ή την απόρριψη του εθνικισμού από το σώμα της. Αυτό είναι η εκκλησιολογική τεκμηρίωση της αγιότητας των ονομαζόμενων «στρατιωτικών αγίων», μιας αγιολογικής κατηγορίας, η οποία, παρά τις προσπάθειες αλλοτρίωσης της ταυτότητάς της από τους κρατικούς θεσμούς, παραμένει η πλέον επαναστατική και αντιεξουσιαστική. Οι άγιοι Γεώργιος, Δημήτριος, Σεβαστιανός, για να αναφερθούμε μόνον στους επιφανέστερους, δεν ήταν στρατιωτικοί που έπεσαν υπερασπιζόμενοι τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία· ήταν αξιωματικοί που διακήρυξαν τη χριστιανική τους πίστη, αρνούμενοι την αυτοκρατορική/εθνική λατρεία και την κρατική θρησκευτική πολιτική. Έτσι, ήλθαν αντιμέτωποι με την εξουσία, που τους επέβαλε μαρτυρικό θάνατο. Την καθοριστική τους μάχη την έδωσαν μη μαχόμενοι, ενώ τη στιγμή του θανάτου στάθηκαν άοπλοι, «άδοξοι» για την εγκόσμια «εν όπλοις» δόξα.

Η Αριστερά και το Ευαγγέλιο

 του Χρήστου Λάσκου

Φραντσέσκο Μπονέρι, «O Iησούς εκδιώκει τους εμπόρους από τον ναό», 1610

Να ξεκαθαρίσω ευθύς εξαρχής πως δεν μιλώ ως ειδικός. «Κόκκινος και όχι ειδικός», είναι ο προσδιορισμός που ταιριάζει καλύτερα, νομίζω, στην περίσταση. Επιπλέον, εξηγούμαι πως δεν πρόκειται να ανακοινώσω τη «γραμμή» του ΣΥΡΙΖΑ σχετικά με τα θέματα της θρησκείας. Όσα ακολουθoύν είναι η προσωπική τοποθέτηση ενός ανθρώπου που είναι από χρόνια ενταγμένος στη ριζοσπαστική Αριστερά και θεωρεί αυτή την ένταξη κεντρικό στοιχείο της ταυτότητάς του. Όπως ακριβώς οι πιστοί δεν μπορούν να αντιληφθούν τον εαυτό τους χωρίς την πίστη, έτσι κι εγώ αδυνατώ να υπάρχω χωρίς την κομμουνιστική και ελευθεριακή μου ένταξη. Και αυτό δεν συνιστά μια ιδιωτική μου υπόθεση. Όσο δεν μπορείς να είσαι χριστιανός χωρίς Εκκλησία, άλλο τόσο δεν μπορείς να είσαι κομμουνιστής χωρίς κόμμα.

Να κάνω, ακόμη, μια προκαταρκτική, περισσότερο θεωρητική, διευκρίνιση: ο μαρξισμός είναι θεωρία της Ιστορίας, και όχι φιλοσοφικό σύστημα. Απεχθάνεται μάλιστα σφόδρα τα συστήματα. Από αυτή την άποψη, λοιπόν, δεν έχει αντιθεολογικές, ειδικά, αξιώσεις.

Ο Μαρξ και η θρησκεία

Ρέμπραντ, «O Iησούς εκδιώκει τους εμπόρους από τον ναό», 1626

«Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού». Η συγκεκριμένη πρόταση είναι από τις γνωστότερες που αποδίδονται στο Μαρξ. Συγκρίσιμο ως σήμα-κατατεθέν του μαρξικού ανθολογίου είναι, ίσως, μόνο το «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!», άντε και το «Οι προλετάριοι δεν έχουν να χάσουν παρά τις αλυσίδες τους» ή το «Οι προλετάριοι δεν έχουν πατρίδα». Και, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, πολύ συχνά ο αποδέκτης ή και ο χρήστης του έχει μια στρεβλή ή τουλάχιστον ελλειμματική άποψη σχετικά με το νόημα που του απέδιδε ο αρχικός του δημιουργός. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, όταν ο τελευταίος δεν το φαντάστηκε ως μότο ή σύνθημα, αλλά το διατύπωσε ως τμήμα ενός ευρύτερου κειμένου με συγκεκριμένα συμφραζόμενα.

Ας θυμηθούμε, λοιπόν, τι ακριβώς έγραψε ο Μαρξ στη Συμβολή στην κριτική της εγελιανής φιλοσοφίας του δικαίου. Λέει: «Η θρησκεία είναι ο αναστεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου, το πνεύμα μιας χωρίς πνευματικότητα κατάστασης. Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού […] Η κριτική της θρησκείας είναι, επομένως, η εμβρυακή κριτική της κοιλάδας των δακρύων, που φωτοστέφανό της είναι η θρησκεία […] Η κατάργηση της θρησκείας ως απατηλής ευτυχίας του λαού σημαίνει απαίτηση της πραγματικής της ευτυχίας. Η απαίτηση της εγκατάλειψης των ψευδαισθήσεων για την κατάστασή του είναι η απαίτηση της εγκατάλειψής του μιας κατάστασης που χρειάζεται τις ψευδαισθήσεις». Κι αυτό βγάζει εντελώς άλλο νόημα.

Φυσικά, ο Μαρξ υποβάλλει σε απηνή κριτική τη θρησκεία. Η κριτική του, ωστόσο, αφορά πρωτίστως τον ρόλο της θεσμικής Εκκλησίας στο εξουσιαστικό πλέγμα των ταξικών κοινωνιών. Την κρίνει ως εξουσία, που ασκήθηκε πολλές φορές σκληρά απέναντι στους ταπεινούς και καταφρονεμένους, στους οποίους ο λόγος του Χριστού ευαγγελίστηκε πως σ’ αυτούς ανήκει η Βασιλεία των Ουρανών. Ως οπαδός της εξισωτικής χειραφέτησης, στο όνομα της υπέρτατης αξίας της ισότητας δεν θα μπορούσε παρά να είναι εχθρός κάθε ιεραρχίας — και της ιερής.

Κράτος, Εκκλησία και φόροι

 της Σίας Αναγνωστοπούλου

Οι κτήτορες της Μονής Διονυσίου, Νήφων ο Β΄, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, και ο βοεβόδας της Βλαχίας Νεαγόκε Μπασαράμπ. Φορητή εικόνα της Μονής Διονυσίου, Άγιον Όρος,16ος αιώνας.

Η πρόταση για τον εκκλησιαστικό φόρο, που διατύπωσε ο Τάσος Κουράκης, μπορεί να δώσει το έναυσμα για έναν ουσιαστικό διάλογο, όπου θα αναδιατυπωθούν μείζονα ερωτήματα, όπως το πολιτικό, ιδεολογικό, κοινωνικό αλλά και εθνικό περιεχόμενο του ελληνικού εκσυγχρονισμού που διεκδικείται σήμερα. Μόνο έτσι τέτοιες προτάσεις αποκτούν το πλήρες νόημά τους. Έτσι, μια ιστορική περιήγηση στις σχέσεις πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας μάς δείχνει ότι το ζητούμενο δεν είναι τόσο η διατύπωση μιας  νέας μεταρρυθμιστικής πρότασης, αλλά η ένταξή της σε μια άλλη θεώρηση των σχέσεων κράτους-κοινωνίας, επομένως και κράτους-Εκκλησίας.

Στις Αυτοκρατορίες, όπως λ.χ. η Οθωμανική, οι σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την εξουσία, μέχρι τον 19ο αιώνα, συγκροτήθηκαν στο πλαίσιο της αυτοκρατορικής αντίληψης περί εξουσίας. Το πρόσωπο και το σπαθί του σουλτάνου  όριζε κατ’ αποκλειστικότητα τις σχέσεις εξουσίας-κοινωνίας: από τον σουλτάνο αντλούσε η θρησκευτική εξουσία το προνόμιο άσκησης εξουσίας επί των Ορθοδόξων, με αντάλλαγμα την εξασφάλιση της υποταγής τους στον σουλτάνο. Στο προνόμιο άσκησης εξουσίας συμπεριλαμβανόταν και η φορολόγηση των Ορθοδόξων από την ιεραρχία, και μάλιστα με την ενεργό συμπαράσταση του οθωμανικού κράτους, αξιωματούχοι του οποίου βοηθούσαν τους ιεράρχες στην απόσπαση  των φόρων. Αυτό το σύστημα συνέβαλε, με τα χρόνια, στην αυθαίρετη σκληρή φορολόγηση του ποιμνίου και στον πλουτισμό των ιεραρχών, καθώς και στη διαπλοκή της ιεραρχίας με τους πλούσιους Ορθόδοξους (Φαναριώτες), αλλά και τους υψηλά ιστάμενους οθωμανούς αξιωματούχους.

Στο πρόσωπο των μεταναστών η Χρυσή Αυγή εξευτελίζει τον Χριστό

Την Τετάρτη ολοκληρώθηκε το διήμερο συνέδριο «Εκκλησία και Αριστερά», που οργάνωσε το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ. Για το σημαντικό αυτό συνέδριο δημοσιεύουμε μια σύντομη αποτίμηση τριών από τους συμμετέχοντες (Α. Καρίτζης, Χρ. Λάσκος, Ευ. Λιάντης), καθώς και την ομιλίας του μητροπολίτη  Σισανίου και Σιατίστης Παύλου (με μικρές περικοπές) για  το μεταναστευτικό.

 του μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης Παύλου

Τζέικομπ Λώρενς, από τη σειρά «Μετανάστευση», 1940-1941

Για  μένα, σαν ποιμένα, ο μετανάστης μπορεί να αποκαλυφθεί ως ο ελάχιστος αδελφός του Χριστού, ως ο ξένος τον οποίο πρέπει να φροντίσω, και η στάση μου απέναντί του θα κρίνει την ποιότητα της σχέσης μου με τον Χριστό. Ο μετανάστης είναι πρόκληση για τη γνησιότητα της ιερατικής, χριστιανικής και ανθρώπινης αυτοσυνειδησίας μου· και τούτο γιατί εγώ, πέρα από κάθε άλλο, γνωρίζω ότι το μέτρο της ανθρώπινης αξίας είναι η Ενανθρώπιση του Θεού.  Γιατί περισσότερο από κάθε άλλον οφείλω να θυμάμαι ότι αυτός ο μετανάστης μπορεί να είναι ένας από αυτούς που θα έλθει από ανατολών και δυσμών και θα ανακληθεί στη Βασιλεία του Θεού και εγώ ως υιός της Βασιλείας να μείνω απέξω. Ο λόγος και η πράξη του Χριστού δεν αφήνουν περιθώρια για την όποια διαπραγμάτευση αυτής της αλήθειας. Δεν μπορούμε να διαπραγματευθούμε αυτή την αλήθεια στο όνομα κανενός εθνικισμού ή οποιουδήποτε άλλου «-ισμού».

Ποιος είναι ο μετανάστης

Θα ερωτήσει κάποιος: Για ποιον μετανάστη μιλάμε; –Για τον κάθε μετανάστη, και τον καλό και τον κακό. Για τον άνθρωπο, όπως διαμορφώθηκε μέσα στις συνθήκες της ζωής που έζησε. Ο καθένας είναι πρώτα άνθρωπος, μέτοχος της κοινής των ανθρώπων φύσεως. Ο καθένας είναι ένα πρόσωπο μοναδικό και ανεπανάληπτο. Ο κάθε άνθρωπος για τον Θεό είναι μοναδικός. Ελάτε λοιπόν τώρα να δούμε τον συγκεκριμένο άνθρωπο και να τον αντιμετωπίσουμε. Να τον γνωρίσουμε πρώτα. Να βρούμε τον τρόπο να επικοινωνήσουμε μαζί του. Να αντιμετωπίσουμε τα  άμεσα προβλήματα του. Να του εξηγήσουμε τους όρους και τις συνθήκες της κοινής ζωής όλων μας. Να σταθούμε και να τον κάνουμε να σταθεί και αυτός με ευθύνη απέναντι στη ζωή του, απέναντι στη ζωή μας, απέναντι και στην παραβατικότητα του. Όλα αυτά προϋποθέτουν υπεύθυνο κράτος, συνεργαζόμενο κράτος, κράτος έτοιμο να αντιμετωπίσει προβλήματα. Ουδείς αντιλέγει ότι και το πλήθος και  η ποιότητα των ξένων που ευρίσκονται στη χώρα μας, και μάλιστα σε μια εποχή σαν τη σημερινή, δεν είναι ένα τεράστιο πρόβλημα. Τα προβλήματα όμως είναι για να επιλύονται, όχι για να χρονίζουν και να σαπίζουν.

Ένα στοίχημα που κερδήθηκε

 του Ανδρέα Καρίτζη

Alfredo Rostgaard, «Ο Χριστός αντάρτης», 1969.

Το συνέδριο «Εκκλησία και Αριστερά» αποτέλεσε ένα τολμηρό εγχείρημα. Σε μια περίοδο όξυνσης των παθών, καλλιέργειας ενός πολλαπλού διχασμού και εν μέσω της εξέλιξης μιας μεγάλης κοινωνικής καταστροφής, η οποία δοκιμάζει τις αντοχές του λόγου και του διαλόγου, οι οργανωτές επέλεξαν να διαμορφώσουν έναν δημόσιο χώρο συνάντησης και διαλόγου. Έναν χώρο όπου συναντήθηκαν άνθρωποι από δύο ρεύματα που εν πολλοίς διάγουν ασύμπτωτες πορείες και συναντιούνται όταν αυτές συγκρούονται πάνω σε επίδικα της συγκυρίας.

Οι οργανωτές διέγνωσαν ορθά ότι το τραγικό έδαφος της κοινωνικής καταστροφής που βιώνει ο λαός μας μπορεί να αλλάξει άρδην τις ορίζουσες της συνάντησης των δύο ρευμάτων. Οι διαφορές, τόσο σε θεωρητικά όσο και σε απολύτως πρακτικά ζητήματα, σχετικά με την οργάνωση  πτυχών της δημόσιας σφαίρας και πολιτικής, δεν μπορεί να προσδιορίζουν την εν λόγω συνάντηση ως αποκλειστικά συγκρουσιακή και εχθρική. Αντίθετα, το κατεπείγον της υπεράσπισης της κοινωνίας που πλήττεται βάναυσα, μπαίνοντας σε ατραπούς άγνωστες και επικίνδυνες, καθιστά επιτακτική τη μετακίνηση στην κατεύθυνση της συστηματικότερης επαφής αλλά και της αναζήτησης κοινών τόπων.

To αλφαβητάρι του διαλόγου

 του Ευστάθιου Χ. Λιανού-Λιάντη

Ιλία Γκλαζούνοφ, «Αιωνία Ρωσία» (λεπτομέρεια), 1988

Στο συνέδριο συνθέσαμε το αλφαβητάρι του διαλόγου μας και εμπεδώσαμε την ανάγκη να πάψουμε να λειτουργούμε ως επιβιώσεις της μωρίας του παρελθόντος. Ακούσαμε ο ένας τον άλλον, και ταυτισθήκαμε με τον άλλον ξεπερνώντας τον δικό μας ένα. Η Εκκλησία δεν είναι μια κλειστή λέσχη ευσεβών κυριών, που κάθε Κυριακή πρωί συναγελάζονται φορώντας τα καλά τους. Ούτε τόπος ρητορικών πειραματισμών και αμφίβολων αισθητικών καταθέσεων. Είναι ο τρόπος για τη διδαχή της διακονίας, η φωνή που βοά στην κοινωνική έρημο αναγγέλλοντας την Αλήθεια. Και εφόσον η Αριστερά υπηρετεί την αλήθεια η Εκκλησία την περιέχει, διακονείται –έστω και ασύνειδα– από τους ανθρώπους της και τη διακονεί.

Εκκλησία και Αριστερά

του Χρυσόστομου Α. Σταμούλη

 Οι  σχέσεις της Εκκλησίας με την Αριστερά στην Ελλάδα έρχονται από μια σκοτεινή μήτρα. Στηρίζονται σε αδιάψευστες ιστορικές πράξεις, σε ανομίες και αστοχίες, που έχουν χαράξει ανεπανόρθωτα το κοινό σώμα, αλλά και σε ένα πλήθος προκαταλήψεων και παρεξηγήσεων –αποτέλεσμα  απουσίας διάθεσης ανοικτού διαλόγου–, που μεγιστοποιεί το χάσμα που επέβαλε η αγριότητα της Ιστορίας. Κάποιες ενδιαφέρουσες και σημαντικές προσπάθειες του νεότερου παρελθόντος κινήθηκαν καθαρά σε θεωρητικό επίπεδο και άφησαν τους λογαριασμούς με την εναρκτήρια διάθεση  ανοικτούς. Μαζί, όμως, και μια παρακαταθήκη για συνέχεια.

Το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, στο πλαίσιο μιας ανειλημμένης ευθύνης απομάκρυνσης από οποιαδήποτε στανική και ως εκ τούτου «ειδωλολατρική» εσωστρέφεια, αποφάσισε, σε συνέχεια άλλων δραστηριοτήτων του, ομόφωνα, τη διοργάνωση επιστημονικού Συνεδρίου με γενικό τίτλο Εκκλησία και Αριστερά. Πράξη που αποδεικνύει τη διαλογική φύση του Πανεπιστημίου γενικότερα, αλλά και της θεολογίας ειδικότερα. Μια πράξη παρεμβατική, η οποία στηρίζεται στην βαθιά πεποίθηση, πως από τον διάλογο κανείς δεν κινδυνεύει. Τουναντίον, η αδυναμία διαλόγου, η άρνηση της συνάντησης, είναι εκείνη η διαβρωτική πραγματικότητα, που ισχυροποιεί τη δαιμονοποίηση και ανακηρύσσει τον δογματισμό σε κυρίαρχο παράγοντα της ενορχηστρωμένης καθημερινότητας.

Ο Αρχιεπίσκοπος και η Εκκλησία πρέπει να καταδικάσουν ρητά και απερίφραστα τη Χρυσή Αυγή

 ME THN EΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ «Ο ΝΕΟΝΑΖΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ» ΑΥΡΙΟ ΔΕΥΤΕΡΑ

Για τον παγανισμό, την ανάγκη πανστρατιάς εναντίον του νεοναζισμού, τη σιωπή της Εκκλησίας, τους μητροπολίτες που τάσσονται υπέρ της Χρυσής Αυγής, τη «θεωρία των δύο άκρων»

συνέντευξη του Σταύρου Ζουμπουλάκη

Αύριο Δευτέρα 26 Νοεμβρίου, στις 7 το απόγευμα, στο  αμφιθέατρο Παπαρρηγοπούλου, στη Νομική Σχολή οργανώνεται μια ξεχωριστή και ιδιαίτερα σημαντική εκδήλωση, με θέμα τη Χρυσή Αυγή. Η ιδιαιτερότητα και η σημασία της εκδήλωσης δεν προκύπτει μόνο από την επικαιρότητα και τον τίτλο («Ο νεοναζιστικός παγανισμός και η Ορθόδοξη Εκκλησία»), αλλά και τον οργανωτή και τους ομιλητές. Oργανωτής είναι το ίδρυμα «Άρτος Ζωής», ένα ίδρυμα με μεγάλο κύρος στον τομέα των βιβλικών μελετών, σε διεθνές επίπεδο (ψυχή του, για πολλά χρόνια, υπήρξε ο αξέχαστος Σάββας Αγουρίδης — σε άλλη ευκαιρία, στα «Ενθέματα», θα μιλήσουμε για τη επιστημονική και εκδοτική συνεισφορά του Άρτου). Και ομιλητές, ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος, ο π. Βασίλειος Θερμός, ο Σταύρος Γιαγκάζογλου και ο Σταύρος Ζουμπουλάκης. Θεωρούμε σημαντικό, και χαρμόσυνο, ότι φωνές, από τον χώρο του χριστιανισμού, και μάλιστα τέτοιας βαρύτητας, συστρατεύονται στον αγώνα κατά του νεοναζισμού και της Χρυσής Αυγής. Συζητήσαμε για την εκδήλωση με τον πρόεδρο του Δ.Σ. του «Άρτου Ζωής» Σταύρο Ζουμπουλάκη, και ζητήσαμε δύο δηλώσεις για το ζήτημα από τον μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού Ιγνάτιο και τον καθηγητή της Θεολογικής του ΑΠΘ Πέτρο Βασιλειάδη. Τους ευχαριστούμε, και τους τρεις, για την πρόθυμη ανταπόκρισή τους.

Στρ. Μπ.

Η αυριανή εκδήλωση ξεχωρίζει λόγω του θέματός της: είναι, αν δεν κάνω λάθος, η πιο πολιτική εκδήλωση του «Άρτου Ζωής». Πώς καταλήξατε σε αυτή την απόφαση;

Ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ καταθέτει συμπληρωματικά στοιχεία για τη μήνυσή του εναντίον του Corpus Christi, συνοδεία του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου της Χρυσής Αυγής, Χρήστου Παππά. Αστυνομικό Τμήμα Ομόνοιας

Πρόκειται, πράγματι, για μια ιδιαίτερη εκδήλωση. Και είναι αλήθεια ότι στο Διοικητικό Συμβούλιο προβληματιστήκαμε, επειδή ο Άρτος Ζωής κάνει άλλου τύπου εκδηλώσεις. Ωστόσο, θεωρώ ότι μια τέτοια πρωτοβουλία, ενώ αρχικά μπορεί να ξαφνιάζει, πηγάζει από την καρδιά του βιβλικού χαρακτήρα του Ιδρύματος. Η βιβλική σκέψη και παράδοση είναι πρωτίστως, διαρκώς και αδιαλείπτως εναντίον του παγανισμού. Ο παγανισμός είναι μια έννοια ευρύτερη της ειδωλολατρίας: δεν είναι είναι η αφελής θρησκεία της λατρείας των ξοάνων και των ειδώλων· είναι το ρίζωμα στην τοπικότητα, είναι η αυτοχθονία, η λατρεία της Γης και της Φυλής, του αίματος, η έξαρση της φυσικής ρώμης. Για τη βιβλική παράδοση, τελικά, ο παγανισμός είναι η βία, η διάκριση των ανθρώπων σε δικούς μας και ξένους, φίλους και εχθρούς. Ο παγανισμός είναι διαρκώς παρών στην Ιστορία και αποτελεί πειρασμό στον οποίο ενέδωσαν πολλές φορές και οι χριστιανοί. Η πιο ακραία μορφή παγανισμού στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι ο ναζισμός του 20ού αιώνα.

Θεωρήσαμε λοιπόν ότι ως βιβλικό ίδρυμα είχαμε την υποχρέωση να κάνουμε μια εκδήλωση εναντίον της βίαιης και αιματηρής μορφής του παγανισμού, που εκφράζεται σήμερα με τη Χρυσή Αυγή. Δεν θελήσαμε να βολευτούμε, κάνοντας μια εκδήλωση εν γένει για τον παγανισμό ή εν γένει για τον ναζισμό. Γιατί αυτά τα δύο σήμερα στην Ελλάδα εκφράζονται με συγκεκριμένο τρόπο, από μια συγκεκριμένη οργάνωση, τη Χρυσή Αυγή. Είναι λοιπόν μια εκδήλωση για τη Χρυσή Αυγή, μια εκδήλωση, εννοείται, εναντίον της Χρυσής Αυγής.

Έχεις από καιρό εκφράσει την άποψη ότι η αντιμετώπιση της Χρυσής Αυγής αποτελεί πρωτεύον ζήτημα για τη δημοκρατία και τον πολιτισμό μας — θυμίζω το άρθρο σου «Ζοφερή νύχτα», κύριο άρθρο στο τεύχος 1854 (Μάιος 2012) της «Νέας Εστίας».

Η Χρυσή Αυγή δεν είναι ένα ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα· είναι ένα ναζιστικό κόμμα, που δρα ως εγκληματική συμμορία. Δεν έχουμε κάτι ανάλογο στην Ευρώπη σήμερα, και αυτό συμβαίνει επίσης για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Υπάρχουν, αυτή τη στιγμή, οι κοινωνικές και ιδεολογικές προϋποθέσεις να μετεξελιχθεί η Χρυσή Αυγή σε μαζικό φασιστικό κόμμα, με έναν σκληρό ναζιστικό πυρήνα. Αυτό συνιστά πολύ μεγάλο κίνδυνο. Δεν είναι βέβαιο ότι θα τα καταφέρει. Ωστόσο, ανεξάρτητα από το αν τα καταφέρει ή όχι, είναι φανερό ότι ήδη δηλητηριάζει την πολιτική και ιδεολογική ζωή του τόπου. Βλέπουμε δηλαδή ότι σε σημαντικά ζητήματα, όπως η εξωτερική πολιτική, η μετανάστευση, η ιθαγένεια, η δικαιοσύνη, η Χρυσή Αυγή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό, το κλίμα.

Οι χριστιανοί είναι κατηγορηματικά αντίθετοι στη ναζιστική βία και τον φυλετισμό

ME THN EΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ «Ο ΝΕΟΝΑΖΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ» ΑΥΡΙΟ ΔΕΥΤΕΡΑ

του  μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού Ιγνάτιου

Χαιρετισμός. Χωρίς σχόλια.

Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, κάθε άνθρωπος, χωρίς καμία εξαίρεση, είναι εικόνα του Θεού. Τον τιμά και τον σέβεται απόλυτα, μεριμνά, χωρίς διακρίσεις, για την ψυχή και το σώμα του.

Με βάση αυτή τη θεμελιώδη χριστιανική διδασκαλία, η Εκκλησία είναι κατηγορηματικά αντίθετη σε κάθε φυλετική και εθνικιστική θεώρηση της κοινωνίας, που ξεχωρίζει τους ανθρώπους σε εχθρούς και φίλους. Για την Εκκλησία δεν υπάρχουν εχθροί, όλοι είμαστε παιδιά του Θεού.

Η κοινωνία μας διέρχεται σήμερα πολλαπλή κρίση, οικονομική, πολιτική, ηθική. Υπάρχουν άνθρωποι δίπλα μας που δεν έχουν κυριολεκτικά να φάνε, που δεν έχουν φάρμακα για τις αρρώστιες τους. Είναι αναμενόμενο μια τέτοια κρίση να οδηγήσει πολλούς στην απόγνωση, την οργή, την αγανάκτηση, τη βία.

Η αποκρουστική συμπεριφορά της Χρυσής Αυγής στους μετανάστες πρέπει να αφυπνίσει την Εκκλησία

ME THN EΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ «Ο ΝΕΟΝΑΖΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ» ΑΥΡΙΟ ΔΕΥΤΕΡΑ

του Πέτρου Βασιλειάδη,

καθηγητή της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ

Αφίσα των εθνικοσοσιαλιστών, Γερμανία, δεκ.1920

Η Ορθόδοξη Εκκλησία προβάλλει το όραμα μιας οικουμένης, που θεμελιώνεται στο σύ­νολο των σχέσεων και όχι των δομών, το όρα­μα μιας οικουμένης στην οποία όλοι οι άνθρωποι, πάσης φυ­λής και γλώσσας, ο κόσμος των Ορθοδόξων και των ετεροδόξων, των πιστών και των απίστων, θεωρούνται δημιουργήματα του ενός Θεού.

Στη Σύναξη των προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, η Ορθοδοξία διακηρύσσει τη συνεργασία με «πάντα άνθρωπον καλής θελήσεως», ανεξαρτήτως θρησκεύματος, φυλής, γλώσσας κλπ., με στόχο την ειρήνη, την καταλλαγή, την ενότητα της ανθρωπότητας, και την ακεραιότητα της κτιστής δημιουργίας.

Στην παραβολή της Τελικής Κρίσης, τη Magna Carta της χριστιανικής πίστεως, ο κόσμος κρίνεται όχι με τις θρησκευτικές, εθνικές ή άλλου είδους ταυτότητες, αλλά με βάση τη συμπεριφορά του στον «άλλον», αφού με αυτόν ταυτίζεται ο Θεός: «επείνασα γαρ και εδώκατέ μοι φαγείν […] ξένος ήμην και συνηγάγετέ με».

Κίνδυνος Θάνατος

του Στρατή  Μπουρνάζου

Aντιφασιστική αφίσα του Ισπανικού Εμφυλίου.

Πιστεύαμε, παλιότερα, ότι η δράση της Χρυσής Αυγής έπληττε κυρίως τους μετανάστες. Μετά, και άλλες ομάδες: ρομά, ομοφυλόφιλους, «αντιφρονούντες». Έπειτα, τη δημοκρατία, την κοινωνία, τον πολιτισμό μας. Σήμερα, απειλεί την ίδια τη ζωή. Δεν είναι σχήμα λόγου, επιβεβαιώνεται καθημερινά, από τις εφόδους και τα μαχαιρώματα μέχρι το τραγικό περιστατικό της Σπάρτης (τραγικό, όχι μόνο λόγω του νεκρού, αλλά και επειδή, αν δεν υπήρχε αυτός ο νεκρός, ίσως να είχαμε περισσότερους). Κίνδυνος Θάνατος, λοιπόν.Όμως, αν από τη μια συμφωνούμε εύκολα ότι χρειάζεται άμεση δράση εναντίον του ακροδεξιού αφηνιασμού, από την άλλη δυσκολευόμαστε να πούμε ποια πρέπει να είναι αυτή. Ασφαλώς, τη δυσκολία αυτή δεν μπορούμε να την προσγράψουμε στα δυνατά μας χαρτιά, ωστόσο, μερικές φορές, η αναγνώρισή της μπορεί να είναι πιο δημιουργική από τις έτοιμες ρετσέτες. Σ’ αυτό αποσκοπούν και οι σκέψεις που ακολουθούν.

Σημείο πρώτο. Ξενοφοβία, ομοφοβία, σεξισμός, εθνικισμός και ρατσισμός υπήρχαν ασφαλώς, ισχυροί και διάχυτοι, στην ελληνική κοινωνία τα προηγούμενα χρόνια. Είναι λάθος να το παραβλέπουμε, καθώς η Χρυσή Αυγή αρδεύεται από τη δεξαμενή αυτή, αλλά είναι ακόμα μεγαλύτερο λάθος να θεωρήσουμε ότι δεν υπάρχει ουσιώδης διαφορά. Το έχω διαβάσει αρκετές φορές: η ελληνική κοινωνία πάντα είχε πολλή «μαυρίλα», απλώς τώρα που άλλαξαν διάφορα (κατέρρευσε λ.χ. το πελατειακό σύστημα) πήρε τη σκυτάλη η Χρυσή Αυγή.

Το λάθος έγκειται, πρωτίστως, στο ότι δεν υπάρχει ένα αδιατάρακτο ιστορικό και ιδεολογικό συνεχές. Κάποιες κρίσιμες στιγμές, ορισμένα ρεύματα γίνονται ηγεμονικά — και μετά δεν ξεμπερδεύεις εύκολα μαζί τους: κατεξοχήν παράδειγμα, οι αριστερές ιδέες στα χρόνια της Αντίστασης. Έτσι, οι ρατσιστικές ιδέες προσλαμβάνουν εντελώς άλλη δυναμική όταν παύουν να είναι διάχυτες και αποκτούν συγκεκριμένο πολιτικό, ιδεολογικό, πρακτικό οργανωτή: μια συμμορία με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και απήχηση. Με λίγα λόγια, το 7% που ψήφισε (και το 10 ή 12% που λέει ότι θα ψηφίσει) Χρυσή Αυγή δεν είναι (όλοι) φασίστες, μπορεί όμως κάλλιστα να γίνουν. Αυτό, άλλωστε, είναι το στοίχημα, και για τη Χρυσή Αυγή και για εμάς: όχι μόνο αν οι τετρακόσιες χιλιάδες ψηφοφόροι γίνουν πεντακόσιες και εννιακόσιες χιλιάδες, αλλά και αν αυτές οι χιλιάδες γίνουν ακροδεξιοί, Χρυσαυγίτες, φασίστες (και δεν το εννοώ οργανωτικά). Η Χρυσή Αυγή θα επιδιώξει, με κάθε τρόπο, να αποκτήσει δεσμούς μ’ αυτό τον κόσμο, κι εμείς πρέπει, επίσης με κάθε τρόπο, να τους διαρρήξουμε.

Το τάμα του Έθνους ή η Χούντα δεν τελείωσε το 2021

του Στρατή Μπουρνάζου

 Για κάποιον άνω των πενήντα, που θυμάται πρόσωπα και πράγματα, έμοιαζε με πρωταπριλιάτικο. Αλλά η Πρωταπριλιά είχε περάσει, όταν, στις αρχές Ιουνίου, έγινε γνωστό ότι η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε «την ανέγερση μεγάλου Συνοδικού Κέντρου Πνευματικής Παραδόσεως, με μεγαλοπρεπή καθεδρικό ναό, αφιερωμένο στον Σωτήρα Χριστό, μάλιστα εις εκπλήρωσιν του Τάματος του Έθνους». Η ΔΙΣ, που προγραμματίζει το έργο να ολοκληρωθεί το 2021, οπότε και συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Εθνεγερσία, κατέληξε στην απόφαση «κατόπιν υποβληθέντων σχετικών αιτημάτων πλειάδος Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών, «σταθμίσασα τις πνευματικές ανάγκες του Ορθοδόξου Ελληνικού Λαού» Στάθμισε, επίσης, το προηγούμενο σχεδόν όλων των ορθόδοξων Εκκλησιών (της Αλβανίας, της Ρουμανίας, της Ρωσίας κ.ο.κ.), που «κατά την παρελθούσα δεκαετία έχουν ανεγείρει υπό τη μορφή τάματος περικαλλείς καθεδρικούς ναούς, με εντυπωσιακές οικοδομικές εγκαταστάσεις», και μάλιστα «εν μέσω δυσμενεστάτων οικονομικών και κοινωνικών προϋποθέσεων». Αυτά.

Σχέδιο για το «Τάμα» της Χούντας. Δημοσιεύθηκε στον τόμο «Κάτι το ωραίον. Περιήγηση στη νεοελληνική κακογουστιά» (έκδοση των Φίλων του περιοδικού «Αντί», Αθήνα 1974) και αναδημοσιεύθηκε στην «κοινωνική μυθ/ιστορία με αστυνομική πλοκή» «Ο πάγος. Ή πώς να απολαμβάνετε τα αγαθά του καπιταλισμού, χωρίς να χάνετε από τα μάτια σας το στρατηγικό όραμα της αταξικής κοινωνίας», του Ξένου Μάζαρη και του Στρ. Μπουλαλάκη (Καστανιώτης, Αθήνα 1998· α΄ έκδ.: Φουρεούρογλου, Κάιρο 1883), στο κεφάλαιο για το νησί του Πάσχα, με λεζάντα: «Τα αυγουλόμορφα κτίσματά σου είναι τεράστια αυγά».

Δεν νομίζω ότι χρειάζονται σχόλια για το σκανδαλώδες του πράγματος, για το ότι η Εκκλησία της Ελλάδος –η ίδια Εκκλησία που αρνούνταν πεισματικά τη φορολόγησή της και παζαρεύει σκληρά τα προνόμιά της– αποφασίζει, μέσα στην κρίση, να υλοποιήσει φαραωνικά σχέδια. Ούτε για το εάν αυτοί οι «μεγαλόπρεποι ναοί» και οι «εντυπωσιακές εγκαταστάσεις» συνάδουν με την απλότητα και την ταπεινότητα. Μπορεί να το κρίνει ο καθείς, νεότερος ή παλαιότερος.

Αυτό που θέλω να θυμίσω,  για τους νεότερους που μπορεί να μην το ξέρουν, είναι ότι το περίφημο «τάμα» υπήρξε πατέντα και σήμα-κατατεθέν της Χούντας, που θα το έφτιαχνε στα Τουρκοβούνια, υλοποιώντας, υποτίθεται μια υπόσχεση του Κολοκοτρώνη, αν απελευθερωνόταν το Γένος. Και εξελίχθηκε σε ένα από τα μεγάλα σκάνδαλα της Χούντας, στον «τέλειο συνδυασμό της επαγγελίας μιας “Ελλάδος Ελλήνων Χριστιανών” με τη μεγαλομανία του δικτάτορα και το ξάφρισμα υπέρογκων δημοσίων κονδυλίων» (βλ. «Τα σκάνδαλα της εθνοσωτηρίου», «Ο Ιός», Ελευθεροτυπία, 25.7.2010, http://www.iospress.gr/ios2010/ios20100725.htm). Καλώς ήρθατε λοιπόν στο 2021, ή, μάλλον, πιο σωστά, στο 1967.

ΥΓ. «Φαίνεται ότι ο Ναός του Σωτήρος, που πρόκειται να ανεγερθή πάνω στα Τουρκοβούνια, θα είναι απ’ τους πιο θαυματουργούς στη χώρα μας. Γιατί, πριν ακόμα κτισθή, πριν καν γίνουν τα σχέδια για την κατασκευή του, δαπανήθηκαν –λες από θαύμα– τα 406 εκατομμύρια δραχμές από τα 453 εκατομμύρια που είχαν τελικά συγκεντρωθεί. Πάντως κι οι πιο ολιγόπιστοι θαύμασαν το γεγονός ότι με εντελώς κανονικό τρόπο αναλώθηκε ολόκληρο το τεράστιο αυτό ποσόν για ένα έργο του οποίου ακόμα δεν κατάφεραν οι υπεύθυνοι να έχουν ούτε το σχέδιο»: Τα Νέα, 26.1.1974 (παρατίθεται στο ίδιο δημοσίευμα του «Ιού»).

Η ανακάλυψη της ανομίας, παπάδες και υπουργοί, η ανεπάρκεια των δακρυγόνων και άλλες ιστορίες

του Γιάννη Η.  Χάρη

Όπως είναι πια ευρέως γνωστό, τα «Νέα»,  έπειτα από δώδεκα συναπτά έτη, διέκοψαν τη συνεργασία τους με τον Γιάννη Χάρη. Στο προπερασμένο φύλλο των «Ενθεμάτων», μόλις είχαμε μάθει την είδηση, επισημαίναμε το βάρος της απώλειας αλλά και το πώς η «περικοπή»  εντάσσεται σε μια γενικότερη πορεία ερημοποίησης του τοπίου του Τύπου. Στις δυο βδομάδες που πέρασαν, παρά τις διαμαρτυρίες, η απόφαση  δεν αναιρέθηκε. Αναδημοσιεύουμε σήμερα, από το μπλογκ του Γιάννη Χάρη (http://yannisharis.blogspot.com) την τελευταία του συνεργασία στη στήλη «Στην Αγορά», αυτή που δεν πρόλαβε ποτέ να δημοσιευθεί στα «Νέα» (ο τίτλος είναι των «Ενθεμάτων»). Την αναδημοσιεύουμε, καθώς είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε τα ωραία, αιχμηρά και εύστοχα κείμενα του Γ. Χάρη, κάθε Σάββατο. Και να ελπίσουμε ότι, εκτός από το μπλογκ του βέβαια, θα βρεθεί άλλος χώρος φιλόξενος γι’ αυτά — θα είναι κέρδος για όλους.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Όταν εμείς ανακαλύπταμε την ανομία…

Όταν εμείς ανακαλύπταμε την «ανομία», αυτοί, ανεβασμένοι πάνω στα δέντρα, μιλούσαν ακόμα για πολιτική…

Μπαλτύς, «Ο δρόμος», 1933

Με άλλα λόγια, όταν εμείς αναβαθμίσαμε σε ερμηνευτικό εργαλείο πολυσύνθετων κοινωνικών φαινομένων την ηθικολογική έννοια της «ανομίας», οι άλλοι, πάντα πάνω στα δέντρα, μιλούσαν ακόμα για πολιτική!

Οι Γερμανοί, λοιπόν (βλ. π.χ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 28/8, άρθρο του Αχιλλέα Φακατσέλη), και ειδικότερα οι Βερολινέζοι, παρατηρούν ανήσυχοι τους μαζικούς εμπρησμούς αυτοκινήτων στην πόλη τους: γύρω στα 2.000 αυτοκίνητα έχουν πυρποληθεί από το 2007, ενώ μέσα στο 2011 ξεπέρασαν ήδη τα 300.

Οι αστυνομικές αρχές μιλούν για «εγκληματικές πράξεις σχιζο-μητροπολιτικών προλετάριων». Όμως οι πολιτικοί, π.χ. ο υπουργός εξωτερικών και η ίδια η Άνγκελα Μέρκελ, δίνουν πολιτική διάσταση στο πρόβλημα και το θεωρούν προανάκρουσμα αναρχικής τρομοκρατίας. Πιστεύουν ότι το φαινόμενο, στις διαστάσεις που πήρε, ξεπερνά τα όρια της «παραβατικής συμπεριφοράς» και θυμίζει την παλιά πρακτική πολιτικής βίας.

Ανάλογα οι Βρετανοί επιχείρησαν να συνδέσουν τα εκτεταμένα επεισόδια του Αυγούστου, τους βανδαλισμούς και τις λεηλασίες, με την πολιτική:

«Δρέπουμε τους καρπούς όσων σπείραμε τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, δημιουργώντας μια κοινωνία με χονδροειδείς ανισότητες, με βάση την αξία “άρπαξε ό,τι μπορείς, όπως μπορείς”. […] Μια κοινωνία πλιατσικολόγων δημιουργημένη από τους βουλευτές και τις σκανδαλώδεις δαπάνες τους, τους τραπεζίτες και τα μπόνους τους, τις φοροδιαφεύγουσες επιχειρήσεις, τους δημοσιογράφους που υπέκλεπταν κινητά τηλέφωνα, τους αστυνομικούς που έπαιρναν μίζες…» (αντιγράφω από τη δική μας εφημερίδα, λόγια του βουλευτή των Εργατικών Τζον Μακντόνελ).