YΠΟΜΝΗΣΕΙΣ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΡΟΠΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ
του Σπύρου Ι. Ασδραχά
Αυτές τις μέρες, ο Σπύρος Ασδραχάς μας χάρισε ένα ωραίο δώρο: τον τόμο «Υπομνήσεις. Ιστορικότροπα σημειώματα» (εκδ. Θεμέλιο), καρπό ώριμο της σοφίας και της γραφής του. «Υπομνήσεις», όπως εξηγεί ο ίδιος, «δηλαδή ανασύσταση πραγμάτων ή σωστότερα μια θεματολογίας που ήδη ήταν γνωστή. Ιστορικότροπα, όχι ιστορικά σημειώματα. Δηλώνεται έτσι ένα είδος μετοχής σ’ ορισμένα από τα πλατιά πεδία της ιστοριογραφίας». Σημειώματα επίσης πολυθεματικά: «από τα κοράκια ως τις βραχονησίδες· και από τις βραχονησίδες ως τις αναδύσεις που έρχονται από παλιές μου λογοτεχνικές αγάπες, όπως λόγου χάρη ο πρώτος μου ποιητής, ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης». Σχεδόν όλα τα κείμενα είχαν πρωτοεμφανιστεί στην Καθημερινή¸ με τη φροντίδα του Νίκου Ξυδάκη. Παραθέτουμε στη συνέχεια το ακροτελεύτιο κείμενο του τόμου, κείμενο που πρωτοδημοσιεύεται στον τόμο.
Στρ. Μπ.
Η αποτροπή του ανταγωνισμού συνιστά διακριτικό γνώρισμα των προκαπιταλιστικών οικονομιών, χωρίς ωστόσο αυτή να συνεπάγεται την κατάργησή του. Λέγαμε στο προηγούμενο σημείωμα ότι ίσχυε η διατίμηση, το narh, δηλαδή η ανώτερη τιμή. Στην οικονομία, ωστόσο, του παζαριού η «δίκαιη» τιμή ήταν προς αναζήτηση: πλειοδοτούσε οπωλητής και μειοδοτούσε ο αγοραστής, έκαναν δηλαδή «παζάρια». Είναι ενδεικτική, ανάμεσα στην πολυσημία της λέξης «παζάρι», αυτή η πρακτική της διαμόρφωσης των τιμών. Το παζάρι το συνοδεύει, όχι υποχρεωτικά πάντα, η διαφάνεια της κατασκευής του προϊόντος. Στις Φωνές του Μαρακές οΚανέττι παρατηρεί ότι ο πωλητής κατασκεύαζε το προϊόν του κάτω από τα μάτια όλων των ανθρώπων του παζαριού. Πιο επεξεργασμένη μορφή αυτής της διαφάνειας ήταν η τήρηση των συντεχνιακών κανόνων: κάποιοι ξέφευγαν και έστηναν τα εργαστήρια τους παράμερα, με αποτέλεσμα την πτώση της ποιότητας του προϊόντος. Ας έρθουμε όμως στο προκείμενο, την αποτροπή το ανταγωνισμού.
Το ζήτημα του εφοδιασμού του πληθυσμού με καταναλωτικά αγαθά, με «αγαθά της πρώτης ανάγκης», που ήταν τα τρόφιμα, δεν απασχολούσε μόνο τις μεγάλες πληθυσμικές συγκεντρώσεις, τις πόλεις, αλλά και τις μικρές, στο μέτρο όπου δεν είχαν ζωάρκεια και ήταν υπόφορες στις εισαγωγές. Όταν ένα πλεούμενο έφτανε σε ένα νησί με είδη πρώτης ανάγκης, ήταν απαγορευμένο να τα αγοράσουν οι έμποροι πριν ικανοποιηθεί η ζήτηση των κατοίκων: πρόκειται για την ανωνική πολιτική.
Ήταν επίσης απαγορευμένο οι εισαγωγείς να πουλάνε έξω από την περίμετρο του οικισμού: τα προϊόντα θα έπρεπε να εισαχθούν στον οικισμό και να τρέξουν στο παζάρι οι κάτοικοι να αγοράσουν. Την ίδια πρόνοια βλέπουμε και στους οθωμανικούς κανονισμούς των πόλεων, σχετικά με την αποθήκευση. Η αποτροπή του ανταγωνισμού ίσχυε και για τους μαστόρους που συγκροτούνταν σε συντεχνία: η συντεχνία δεν αποτελούσε ενιαία επιχείρηση, όριζε μόνο τους κανόνες της συναλλαγής και τις υποχρεώσεις των ιεραρχημένων μελών των παραγωγικών και εμπορικών της κυττάρων, του «εργαστηριού». Αλλοιώς τα κύτταρα αυτά θα έπρεπε να συγκροτηθούν σε «συντροφιά», δηλαδή σε εταιρεία, με ορισμένη χρονική διάρκεια. Συνέχεια ανάγνωσης