Βοσνία: η πολιτική γραμματική του υποθετικού λόγου

του Έντιν Χαϊνταρπάσιτς

μετάφραση: Μάνος Αυγερίδης

«Κυβέρνηση εγκληματιών»: Διαδήλωση στο Σαράγεβο, 10.2.2014. Φωτογραφία του Stefano Giantini, από το flickr

Πριν από δύο εβδομάδες, χιλιάδες διαδηλωτές εισέβαλαν σε κυβερνητικά κτίρια σε ολόκληρη τη Βοσνία. To μαζικό ξέσπασμα του θυμού στο Σαράγεβο και άλλες πόλεις της Βοσνίας,  και αμέσως μετά η δημιουργία ανοιχτών συνελεύσεων των πολιτών (plenums), πολύ γρήγορα συγκέντρωσε την παγκόσμια προσοχή. Οι μεγάλες εφημερίδες προσπαθούσαν να βρουν εσπευσμένα επιτόπιους ρεπόρτερ, ενώ άρθρα του Σλαβόι Ζίζεκ και ανοιχτές επιστολές στοχαστών όπως ο Ταρίκ Αλί εξέφραζαν με ενθουσιασμό την υποστήριξή τους στις διαδηλώσεις.

 Στον δημόσιο λόγο που αναπτύσσεται για τις διαμαρτυρίες που ξεσπούν σε χώρες σε αναβρασμό  (είτε πρόκειται για τη Βοσνία, την Ουκρανία, την Ελλάδα ή την Τυνησία), διαμορφώνεται διεθνώς -ειδικά στα ΜΜΕ και τις κυβερνήσεις, σε Ευρώπη και Αμερική- μια γενική συναίνεση: στήριξη των βασικών δημοκρατικών δικαιωμάτων των πολιτών, συνδυασμένη με την καταδίκη του διεφθαρμένου τοπικού πολιτικού προσωπικού.

Μια τέτοια στήριξη συνοδεύεται σχεδόν πάντα από μια σειρά υποθετικών προτάσεων. Το άρθρο του Tim Judah στον Economist σχετικά με τις διαδηλώσεις στη Βοσνία αποτελεί καλό παράδειγμα. Εκτιμά ότι τα κίνητρα των διαδηλώσεων είναι «αντι-εθνικιστικά» και φιλελεύθερα, γι’ αυτό και τις στηρίζει, στο τέλος του κειμένου όμως η στήριξη δίνει τη θέση της σε μια σειρά υποθετικές προτάσεις: «Αν οι συνελεύσεις αυτές αποκτήσουν ρίζες, αν αναδειχθούν νέοι ηγέτες και αν εστιάσουν σε ρεαλιστικά αιτήματα, τότε κάτι ίσως μπορεί να αλλάξει».

Αλαίν Μπαντιού ή η αναγέννηση της Ιστορίας

 του Κώστα Δουζίνα

Φωτογραφία του Robert Carrithers από το «Έρωτας και σεξ. Μια σειρά φωτογραφιών αφιερωμένων στο βιβλίο του Αλαίν Μπαντιού “Eγκώμιο για τον έρωτα”», 2012

 Τον Ιανουάριο του 2013, στη διάρκεια του συνεδρίου «Το Ελληνικό Σύμπτωμα» στο Παρίσι, βρέθηκα στο ίδιο πάνελ με τον Αλαίν Μπαντιού. Παρουσίασα τη γνωστή μου άποψη ότι, σ’ όλο τον κόσμο, έχουμε μπει σε μια νέα «εποχή αντίστασης» με τρεις κοινές μορφές: εξεγέρσεις (χρησιμοποίησα το παράδειγμα του Δεκέμβρη), μαρτύριο/μαρτυρία και έξοδος (Υπατία) και αμεσοδημοκρατικές καταλήψεις (Αγανακτισμένοι). Aκούγοντας την απάντηση του Μπαντιού, η έκπληξη μου ήταν τέτοια, που νόμιζα ότι δεν κατάλαβα καλά. Την αντιγράφω από το άρθρο του «Ή σημερινή μας αδυναμία»: «Θαυμάζω βεβαίως την ευγλωττία του φίλου και συντρόφου μου Κώστα Δουζίνα, που στήριξε τη δεδηλωμένη αισιοδοξία του με ακριβείς αναφορές σε όσα θεωρεί καινούργια πολιτικά στοιχεία της λαϊκής αντίστασης στην Ελλάδα, όπου διέκρινε επίσης την εμφάνιση ενός νέου πολιτικού υποκειμένου. Αλλά δεν πείστηκα […] Τα ίδια είδαμε […] τον Μάη του ’68 στη Γαλλία. Στην πραγματικότητα, όλα αυτά υπήρχαν και στις εποχές του Σπάρτακου ή του Τόμας Μίντσερ».[1]

Ο Μπαντιού είναι πιθανόν ο τελευταίος μεγάλος γάλλος φιλόσοφος της γενιάς των ’60. Η θεωρία του συμβάντος, η μαθηματική οντολογία, η κριτική του ηθικισμού και του νομικισμού και το λογοτεχνικό του έργο αποτελούν άξια συνέχεια του Φουκώ, του Λακάν, του Σαρτρ. Θεωρώ όμως τις πρόσφατες πολιτικές παρεμβάσεις του και την πεποίθηση περί «ανικανότητας» της Αριστεράς προβληματικές.

Βουλγαρία: Ένας φαύλος κύκλος;

Σκέψεις για τις διαδηλώσεις του καλοκαιριού του 2013

της Μαρία Ιβάντσεβα

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Μόλις λίγους μήνες αφότου ο βουλγαρικός λαός ανέτρεψε την κυβέρνηση του Μπόικο Μπορίσοφ, τον Φεβρουάριο του 2013, τα πλήθη επέστρεψαν στους δρόμους κατά δεκάδες χιλιάδες, ζητώντας την παραίτηση της νέας κυβέρνησης. Ενώ η κινητοποίηση αυτή φαίνεται παρόμοια με την προηγούμενη, υπάρχει μάλλον μικρή συνέχεια μεταξύ τους. Οι διαδηλώσεις του Φεβρουαρίου συνιστούσαν μια κοινωνική έκρηξη ανθρώπων που υποφέρουν από φτώχεια και στερήσεις εν μέσω της οικονομικής κρίσης. Οι διαδηλώσεις των τελευταίων εβδομάδων έχουν μάλλον προκληθεί από έναν ηθικό πανικό και μια βαθιά κρίση πολιτικής εκπροσώπησης. Κι ενώ και οι δύο «θρηνούν» για την ανάληψη της εξουσίας από ολιγαρχικά δίκτυα, οι διαδηλώσεις του Φεβρουαρίου διατύπωσαν ορισμένα αντικαπιταλιστικά αιτήματα για ασφάλεια και ισότητα, ενώ αυτές του Ιουνίου έχουν είτε υποφωτίσει είτε «νερώσει» τα αιτήματα, ώστε να αφορούν κυρίως τις δημοκρατικές ελευθερίες.

Μετά την παραίτηση του Μπορίσοφ και του κεντροδεξιού κόμματος Πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ανάπτυξη της Βουλγαρίας (Citizens for European Development of Bulgaria-GERB), στις 20 Φεβρουαρίου, πραγματοποιήθηκαν πρόωρες εκλογές τον Μάιο. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ απογοητευτικά, τόσο για τους αριστερούς όσο και για τους δεξιούς σχολιαστές. Στη Βουλή εισήλθαν τα τέσσερα μεγαλύτερα καθεστωτικά κόμματα: το GERB ήρθε και πάλι πρώτο, ακολουθούμενο με μικρή διαφορά από το Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (Bulgarian Socialist Party-BSP). Το Κίνημα για τα Δικαιώματα και τις Ελευθερίες (Movement for Rights and Liberties-DPS), κόμμα της τουρκικής μειονότητας, που κατάφερε να εισχωρήσει σχεδόν σε κάθε κυβέρνηση συνασπισμού από το 1989 μέχρι σήμερα, αλλά και το αντίπαλό του αντιτουρκικό και αντι-Ρομά ακροδεξιό κόμμα Επίθεση (ΑΤΑΚΑ) μπήκαν επίσης στη Βουλή. Κέρδισαν αρκετές έδρες, ώστε να θεωρούνται κρίσιμα για κάθε πιθανή κυβέρνηση συνασπισμού, όχι όμως τόσες ώστε να μπορούν να συμβάλουν το καθένα μόνο του. Ορισμένα εξέχοντα κόμματα της περιόδου της μετάβασης προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία, όπως τα απομεινάρια της πρώην Ένωσης Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDS) και το Κόμμα του τσάρου Συμεών (NDSV) έμειναν εκτός Βουλής. Δύο νέα κόμματα, το ακροδεξιό Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης και το κεντροδεξιό κόμμα Βουλγαρία των Πολιτών, της πρώην Επιτρόπου στην Ε.Ε. Μεγκλένα Κούνεβα, δεν ξεπέρασαν το όριο του 4%. Αφότου το GERB επέστρεψε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, σχηματίστηκε μια κυβέρνηση μειοψηφίας του BSP με επικεφαλής τον πρώην υπουργό Οικονομικών (2005-2009) Πλάμεν Ορεσάρσκι. Σχηματίστηκε με την υποστήριξη του DPS και μία ψήφο του ATAKA. Ο νέος πρωθυπουργός ηγείται μιας μειοψηφικής συγκυβέρνησης του BSP και του DPS. Τα μέλη του GERB και ο ίδιος ο Μπoρίσοφ έχουν μέχρι τώρα μποϋκοτάρει πολλές συνεδριάσεις της εθνικής αντιπροσωπείας. Κι ενώ η νέα κυβέρνηση του Πλάμεν Ορεσάρσκι σχηματίστηκε από τον στενό κύκλο ολιγαρχών περί τον πρόεδρο του BSP Σεργκέι Στανίσεφ, το DPS εξασφάλισε ως αντάλλαγμα ορισμένες από τις Επιτροπές-κλειδιά του Κοινοβουλίου.

Η ουτοπία στους δρόμους της Βραζιλίας

του Κρίτωνα Ηλιόπουλου

«Ζούμε μακριά ο ένας απ’ τον άλλον /Στην κόλασή του ο καθένας /Πρέπει να πληρώνουμε εισιτήρια /Για να συναντηθούμε / Ειδάλλως ας κατέβουμε στους δρόμους /ν’ αγωνιστούμε / Δωρεάν να έχουμε λεωφορεία /Είναι δικαίωμά μας στην πόλη /Δωρεάν να κινούμαστε όλοι». Η κατράκα, το περιστρεφόμενο κιγκλίδωμα στις πόρτες των λεωφορείων, εμπόδιο στον έρωτα. Σκίτσο από το tarifazero.org, το ποίημα σε μετάφραση Κ.Η.

Την αποκάλεσαν και «εξέγερση των βουτυρόπαιδων», έγιναν συγκρίσεις με άλλες εξεγέρσεις, βγήκαν συμπεράσματα για την οικονομία και την πολιτική. Μάλιστα ορισμένα συμπεράσματα βγαίνουν τόσο εύκολα, που μάλλον είναι έτοιμα από πριν και απλώς επιβεβαιώνονται ανεξαρτήτως εάν η πραγματικότητα συμφωνεί. Καθώς η Βραζιλία επί μία δεκαετία έχει ανάπτυξη αντί για οικονομική κρίση, «κλασικές» κοινωνιολογικές προγνώσεις που συνδέουν αυτόματα τις κρίσεις του καπιταλισμού με τις εξεγέρσεις των καταπιεσμένων θα προέβλεπαν το ξέσπασμα μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο, κατά τα ειωθότα.

Με αφορμή τις μετακινήσεις. Το κίνημα των εκατομμυρίων που ξεχείλισε στους τεράστιους δρόμους της Βραζιλίας έλειπε εδώ και χρόνια και φαινόταν αδιανόητο ακόμα και δέκα μέρες προτού ξεσπάσει. Οι Βραζιλιάνοι θεωρούνταν «απολίτικοι», παρά τις συχνές δυναμικές κινητοποιήσεις και τις εξεγέρσεις μικρής κλίμακας, διότι πράγματι η μεσαία τάξη ήταν «απολίτικη». Επίσης, με την ίδια αφορμή, δηλαδή το εισιτήριο των λεωφορείων, γίνονταν συνέχεια κινητοποιήσεις, η μεγαλύτερη το 2005. Από τότε το εισιτήριο έχει διπλασιαστεί. Στις αχανείς πόλεις η συγκοινωνία είναι ιδιωτική, οι εταιρείες άκρως κερδοφόρες και ληστρικά κερδοσκοπικές. Οι ιδιώτες εισπράττουν ακέραιο το αντίτιμο του εισιτηρίου που διαμορφώνεται με κριτήριο το μέγιστο κέρδος και επιπλέον επιδοτούνται από το δημόσιο. Επειδή το κόστος μετακίνησης των εργαζομένων φτάνει περίπου στο 20% του μηνιαίου μισθού, το καταβάλει ο εργοδότης και αποτελεί αντικείμενο συνδικαλιστικής (ή ατομικής) διαπραγμάτευσης. Οι αποστάσεις είναι τεράστιες και καθημερινά χάνεις 3-4 ώρες σε μετακινήσεις που δεν είναι διόλου άνετες. Οι φτωχογειτονιές είναι αποκλεισμένες. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Σάο Πάουλο, εκτός από πολλούς άστεγους, βλέπεις εκατοντάδες να κοιμούνται στο δρόμο επειδή απλώς δεν μπορούν να γυρίσουν σπίτι από τη δουλειά και να ξανάρθουν την επόμενη μέρα.

Τουρκία: η δημιουργία ενός δημόσιου χώρου από τα κάτω

της Ιλεάνας Μορώνη

 Το βράδυ του Σαββάτου 15 Ιουνίου, λίγο αφού ο Ερντογάν είχε μιλήσει σε πλήθος οπαδών του σε συγκέντρωση στην Άγκυρα, η αστυνομία διέλυσε βίαια την κατάληψη του πάρκου Γκεζί. Και δεν αρκέστηκε μόνο στο να διαλύσει την κατάληψη. Mε απίστευτη αγριότητα καταδίωξε τους ανθρώπους –που το απόγευμα του Σαββάτου κάθονταν απλώς ειρηνικά στο πάρκο, ενώ καμία διαδήλωση δεν ήταν προγραμματισμένη– στις γύρω περιοχές και κατέστειλε (βοηθούμενη κι από τη στρατοχωροφυλακή, η οποία, αν και κομμάτι του στρατού, υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών) τις αυθόρμητες πορείες που αμέσως έγιναν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης κι άλλων πόλεων, σε ένδειξη διαμαρτυρίας γι’ αυτή τη βία.

Από την επομένη και μετά, ο κόσμος έχει στραφεί σε σιωπηρές μορφές παθητικής διαμαρτυρίας (μάλιστα οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν συχνά τον όρο sivil itaatsızlık / civil disobedience), ενώ ταυτόχρονα οργανώνονται βραδινά φόρουμ σε πάρκα σ’όλη τη χώρα — κίνηση που δημιουργεί έναν νέο δημόσιο χώρο, από τα κάτω. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση δείχνει όντως να σκοπεύει να ξεκινήσει ένα κυνήγι μαγισσών, όπως σημειώνει κaι ο Αχμέτ Ινσέλ στο άρθρο του: συνέβαινε και το προηγούμενο διάστημα να συλλαμβάνονται μέλη νόμιμων οργανώσεων και να κατηγορούνται για σχέσεις με παράνομες οργανώσεις.

Πώς χωράνε τόσα όνειρα μαζί;

WEB ONLY- ΜΟΝΟ ΣΤΟ ΜΠΛΟΓΚ ΤΩΝ ΕΝΘΕΜΑΤΩΝ

Γράφει από την Κωνσταντινούπολη ο Βαγγέλης Κεχριώτης

 9 Ioυνίου 2013. Δεν ξενίζει το θέαμα των νέων ανθρώπων που κάθονται σταυροπόδι και παρακουλουθούν συζητήσεις. Ούτε εκείνων που σχηματίζουν κύκλους και χορεύουν το κουρδικό χαλάι ή τον ποντιακό χορόν, εκείνων που μονίμως απασχολημένοι και με απόλυτη αφοσίωση μαζεύουν τα σκουπίδια, διανέμουν τρόφιμα και φάρμακα, ανοίγουν περισσότερο χώρο για να χωρέσουν τα βιβλία που φέρνουν επισκέπτες κάθε ηλικίας, εκείνων που γράφουν με σπρέι στους δρόμους ή τους τοίχους τα λόγια που στοιβάζονταν χρόνια μέσα τους, ούτε εκείνων, νέων και λιγότερο νέων, που κάθε τρεις και λίγο συναθροίζονται σε μικρές ομάδες και διασχίσουν την πλατεία σπρώχνοντας και χαιρετώντας άλλους περαστικούς, και φωνάζοντας συνθήματα, ούτε εκείνων που κοιμούνται δίπλα σου, γιατί μείναν ξάγρυπνοι όλη τη νύχτα, και προσέχεις να μην τους πατήσεις όπως περνάς.

Αυτό που ξενίζει είναι το θέαμα ανθρώπων κάθε ηλικίας, καλοντυμένων και καθ’ όλα νομιμοφρόνων που βγάζουν ξανά και ξανά φωτογραφίες μπροστά στα καμένα λεωφορεία, στα αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα. Το πιθανότερο είναι πως υπό άλλες συνθήκες πολλοί από αυτούς θα καταδίκαζαν τις εικόνες αυτές της βίας, θα διαχώριζαν την θέση τους, θα διαβεβαίωναν πως «είναι βεβαίως δίκαια τα αιτήματα των διαδηλωτών, αλλά τέτοιες συμπεριφορές είναι απαράδεκτες», και θα παρακολουθούσαν τα επεισόδια από την τηλεόραση. Για πολλούς από αυτούς, για πολλούς από εμάς, ο φόβος αποτρέπει τη συμμετοχή. Φαίνεται όμως ότι ο φόβος δεν αφορά την πιθανότητα  να μας συμβεί κάτι, «να φάμε το κεφάλι μας», θύματα της βίας που δεν ελέγχουμε και που θα βρεθούμε αναπότρεπτα στη δίνη της. Ο πραγματικός φόβος, ο ανομολόγητος, είναι πως η βία αυτή μας γοητεύει, μας συνεπαίρνει, μας οδηγεί να ανακαλύψουμε πτυχές του εαυτού μας που προτιμούμε να μην αντικρίζουμε, μας ταξιδεύει τον καθένα στο παρελθόν του και αναδεικνύει τα προσωπικά μας αιτήματα, απογοητεύσεις, ακυρώσεις και, γιατί όχι, τα όνειρα που είχαμε ξεχάσει. Τότε είναι που συνειδητοποιούμε με τρόμο πως μπορεί να καταδικάζουμε τη βία, αλλά απολαμβάνουμε τα αποτελέσματά της, που νιώθουμε αυτή την αταβιστική ικανοποίηση μπροστά σε ένα όχημα που έχει χάσει απολύτως τον ρόλο για τον οποίο ήταν προορισμένο, και μέσα από την καταστροφή μετατράπηκε σε μνημείο, που δεν ανήκει σε κανέναν, και ανήκει σε όλους μαζί. Γι’ αυτό και όλοι σπεύδουν να βγάλουν φωτογραφία μπροστά του· είναι η πράξη αυτή της φωτογράφησης που το καθιστά μνημειακό.

Σε ποιον ανήκει το δικαίωμα στην πόλη;

O ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΙΟΥΝΗΣ ΤΟΥ 2013: ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΞΙΜ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ-1

Η εξέγερση στην Τουρκία που συνεχίζεται μας αφορά, μας συνεπαίρνει, μας φλογίζει: για τα αιτήματα, τους τρόπους αυτοοργάνωσης, για το πώς ξεπήδησε και εν μια νυκτί κλόνισε το βάθρο του ηγεμόνα Ερντογάν. Προσπαθώντας να καταλάβουμε το πώς και το γιατί ζητήσαμε τρία κείμενα από τον Βαγγέλη Κεχριώτη, την Ιλεάνα Μορώνη και την Ντενίζ Οζντενίζ.

Επίσης, δημοσιεύουμε το άρθρο του Αχμέτ Ινσέλ που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ραντικάλ, 4.6.2013.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

της Ντενίζ Οζντενίζ

μετάφραση: Μάνος Αυγερίδης

Κωνσταντινούπολη, 6.6.2013. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Πριν από αρκετούς μήνες ήρθε στο φως το σχέδιο της κυβέρνησης για την αναμόρφωση της πλατείας Ταξίμ, κι ένας μικρός αριθμός ανθρώπων αρχίσαμε να αντιδρούμε. Αρχικά, προσπαθήσαμε να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο, ενημερώνοντας και μαζεύοντας υπογραφές. Στη συνέχεια πραγματοποιήσαμε μικρές ή μεγαλύτερες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στην πλατεία και το πάρκο. Και μετά; Τι συνέβη και ξαφνικά αφυπνίστηκε η «αστική» συνείδηση (urban consciousness) των κατοίκων της Κωσταντινούπολης;

Ξέρουμε ότι τα μαζικά κινήματα των πόλεων μπορεί να ξεσπάσουν τη στιγμή που κανείς δεν το περιμένει, κάτι που έγινε ιδιαίτερα εμφανές τα τελευταία χρόνια, τόσο με τα κινήματα Occupy όσο και με την Αραβική Άνοιξη. Ωστόσο, αν και χάρη στα social media μπορούμε πλέον να μάθουμε τι συμβαίνει σε κάθε γωνιά του πλανήτη, όταν ένα μαζικό κίνημα γεννιέται μπροστά στα μάτια σου, και μάλιστα μετέχεις σ’ αυτό, τα πάντα αποκτούν καινούργιο νόημα.

Τι συμβαίνει λοιπόν σήμερα στην Τουρκία; Το κίνημα ξεκίνησε ως αντίδραση στο πρότζεκτ ανάπλασης της πλατείας· ένα πρότζεκτ στην καρδιά της πόλης, που δεν έλαβε καθόλου υπόψη την γνώμη των κατοίκων της. Τη μέρα που θα ξεκινούσαν οι εργασίες, με το κόψιμο των δέντρων, μια ομάδα ανθρώπων καταλαμβάνει το πάρκο· στήνει σκηνές και, σε ένα κλίμα αξιοθαύμαστης συντροφικότητας και αλληλεγγύης, διαμαρτύρεται ειρηνικά. Η απάντηση ήταν μια πρωτοφανής σε αγριότητα επίθεση των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας. Ωστόσο, πραγματικά, κανείς μας δεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό θα εξελισσόταν σε ένα μαζικό λαϊκό κίνημα, ότι η διαμαρτυρία και η καταστολή της θα κινητοποιούσαν τόσες χιλιάδες ανθρώπους, σε ολόκληρη τη χώρα, παρά το πλήρες μπλακ-άουτ των μίντια και την αστυνομική βαρβαρότητα. Δεδομένου, μάλιστα, ότι η νέα γενιά στην Τουρκία συχνά λοιδωρείται ως απολίτικη και αδιάφορη, το γεγονός ότι αυτή ακριβώς η υποτιμημένη γενιά έβαλε τη σπίθα γι’ αυτό το μεγάλο κίνημα, αποκτά και μια ειρωνική διάσταση.

Το γεγονός ότι οι κάτοικοι μιας μητρόπολης όπως η Κωνσταντινούπολη και οι υπόλοιποι πολίτες της Τουρκίας, μιας χώρας με βαθιές πολιτικές και πολιτισμικές διαφορές, βρήκαν κοινό τόπο απέναντι στον αυταρχισμό της εξουσίας ήταν για μένα μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Μάλιστα, πολλοί άνθρωποι της προηγούμενης γενιάς, και άλλοι που έχουν πάρει μέρος στα αντικαπιταλιστικά κινήματα των δεκαετιών του 1960 και του 1980 συμφώνησαν σε αυτό. Όχι μόνο όσον αφορά το εύρος του κινήματος, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κατάφεραν να συνυπάρξουν. Ήταν εντυπωσιακό να βλέπεις όλες αυτές τις διαφορετικές και πολλές φορές αντιμαχόμενες ιδεολογίες (κομμουνιστές και αναρχικοί, οικολόγοι, ομοφυλόφυλοι ακτιβιστές, αριστεροί μουσουλμάνοι, εθνικιστές, οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων, φεμινίστριες κλπ.) με τους τόσο διαφορετικούς τρόπους έκφρασης, να αγωνίζονται πλάι πλάι. Για το δικαίωμα στην πόλη, ενάντια στον αυξανόμενο αυταρχισμό της εξουσίας.

Η ανάδειξη του πολίτη στην Τουρκία

O ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΙΟΥΝΗΣ ΤΟΥ 2013: ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΞΙΜ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ-2

της Ιλεάνας Μορώνη

Τοίχος στην Τουρκία: «Αντισταθήκαμε. Κάναμε έκτρωση στον νεκρό πολίτη μέσα μας»

 Το βασικό μήνυμα των κινητοποιήσεων στην Τουρκία είναι η εναντίωση στον αυταρχισμό και τον πατερναλισμό της εξουσίας, και η διεκδίκηση της διαφορετικότητας, του πλουραλισμού. Μετά από μια δύσκολη κι αντιφατική πορεία εκσυγχρονισμού, που ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και δημιούργησε ένα τουρκικό έθνος του οποίου ο χαρακτήρας επιβαλλόταν από τα πάνω, από την εκάστοτε εθνική ελίτ, σήμερα οι πολίτες της Τουρκίας, παρά το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ) του πρωθυπουργού Ερντογάν –και, ταυτόχρονα, μ’ έναν φαινομενικά αντιφατικό τρόπο, χάρη στο ΚΔΑ– διεκδικούν να συνομολογήσουν οι ίδιοι τους όρους συγκρότησης της πολιτικής τους κοινότητας, του πολιτικού έθνους της Τουρκίας.

***

Οι κινητοποιήσεις δεν έχουν ηγεσία. Συμμετέχουν σ’ αυτές ετερόκλητες ομάδες και άτομα, με απόψεις όχι πάντα διαμορφωμένες και ενίοτε αντιφατικές. Ούτε και τα αιτήματα είναι απολύτως διαμορφωμένα. Ξεκίνησαν από την εναντίωση στην καταστροφή του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος της Κωνσταντινούπολης (όπου αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται πολλά «μεγάλα έργα») και την αντίδραση στην αστυνομική βία. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι πολίτες διεκδικούσαν την παρουσία τους στον δημόσιο χώρο: είναι χαρακτηριστικό ότι στο Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης, κεντρικό σημείο των συγκεντρώσεων, εδώ και λίγο καιρό απαγορεύονταν οι συναθροίσεις. Παράλληλα, εναντιώνονται στον αυταρχισμό και τον πατερναλισμό μιας εξουσίας –του ίδιου του Ερντογάν αλλά και άλλων υψηλόβαθμων αξιωματούχων– που ισχυρίζεται ότι αυτή ξέρει ποιο είναι το καλό του λαού (σ’ όλα τα θέματα, απ’ τα μεγάλα έργα της Κωνσταντινούπολης ως τους περιορισμούς στην πώληση και κατανάλωση αλκόλ και την αντισύλληψη), και υιοθετεί ένα διδακτικό και αλαζονικό ύφος. Και, τελικά, ζητώντας ν’ ακούγεται η φωνή τους, θέτουν το θέμα της δημοκρατίας και της ουσιαστικής πολιτικής συμμετοχής.

Περδινούμενος – όχι δερβίσης, αλλά διαδηλωτής με αντιασφυξιογόνα μάσκα

Η συνάντηση όλων αυτών των διαφορετικών ομάδων και ατόμων στους δρόμους και η δυναμική διεκδίκηση του δημόσιου χώρου και λόγου απέναντι σε μια εξουσία για την οποία η δημοκρατία περιορίζεται στη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών δείχνει μια τάση και δημιουργεί μια δυναμική. Μια δυναμική οριοθέτησης του δημόσιου χώρου απ’τους ίδιους τους πολίτες: «Είμαστε ο λαός», «Αυτή η πόλη μας ανήκει», δηλώνουν. Τα συλλογικά κείμενα που αρχίζει να παράγει το αυθόρμητο κίνημα δείχνουν ακριβώς αυτή την τάση. Η πληρωμένη από πολίτες –μέσω crowd funding— καταχώρηση που δημοσιεύτηκε στις 7 Ιουνίου στους New York Times δηλώνει: «Εκπροσωπούμε διαφορετικές εθνότητες, δόγματα, θρησκείες και ιδεολογίες. […] Απαιτούμε […] ανοιχτό διάλογο». Το κείμενο της «Αλληλεγγύης Ταξίμ», δομής που συνενώνει συνδικάτα (συμπεριλαμβανομένων των δύο μεγάλων DİSK και KESK), επαγγελματικές ενώσεις, κόμματα (από το κεμαλιστικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα και το φιλοκουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας ως τα αριστερά Κόμμα Ελευθερίας και Αλληλεγγύης και Κόμμα Εργασίας) και κάθε είδους συλλογικότητες (φεμινιστικές, ΛΟΑΤ, περιβαλλοντικές, καλλιτεχνικές κ.α.), χωρίς να θέτει πολύ συγκεκριμένα αιτήματα, δείχνει ξεκάθαρα τη διάθεση όλων των συνιστωσών της Αλληλεγγύης Ταξίμ να σεβαστούν τις διαφορές τους και ταυτόχρονα να διεκδικήσουν την ύπαρξή τους ως λαού με την πολιτική έννοια του όρου: ως συνόλου που διεκδικεί την παρουσία του στον δημόσιο χώρο και δικαιούται να ελέγχει την εξουσία.

Γιατί ξημεροβραδιάζεται ο κόσμος στην πλατεία Ταξίμ;

O ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΙΟΥΝΗΣ ΤΟΥ 2013: ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΞΙΜ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ-3

Γράφει ο Βαγγέλης Κεχριώτης από την Κωνσταντινούπολη

 6.6.2013. Οι αναλύσεις που γίνονται, τις μέρες αυτές, σχετικά με τα αίτια που οδήγησαν στην κοινωνική έκρηξη στην Τουρκία μπορούν να καταταχθούν σε δύο κατηγορίες. Από τη μια είναι εκείνοι που διαπιστώνουν την προσπάθεια εξισλαμισμού και συντηρητικοποίησης της κοινωνίας, επιχείρημα που βασίζεται κυρίως στην πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση περί περιορισμού της δημόσιας χρήσης του αλκοόλ, την προσπάθεια απαγόρευσης των εκτρώσεων πέρυσι το καλοκαίρι, την ηθικόλογη ρητορεία του Ερντογάν και των συνεργατών του. Από την άλλη, είναι εκείνοι που διαπιστώνουν το έλλειμμα δημοκρατίας που διαπερνά τους θεσμούς, από τη Βουλή ως τα δημαρχιακά συμβούλια: μια αλαζονική αντίληψη στηριγμένη σε έναν ξεπερασμένο ορισμό της δημοκρατίας, με βάση τον οποίο όποιος εξασφαλίσει την πλειοψηφία στις εκλογές αδιαφορεί για οποιαδήποτε άλλη άποψη, ενώ η κάθε μορφή ακτιβισμού, από τη συνδικαλιστική δράση έως τη διεκδίκηση δημόσιου χώρου, κηρύσσεται περίπου παράνομη. Και στα δύο επιχειρήματα, η διαφορετικότητα προβάλεται ως αξία αυτή καθεαυτή.

Στην πρώτη περίπτωση, η έμφαση δίνεται στην πολιτισμική διαφορετικότητα, στο δικαίωμα να διάγει κανείς στην καθημερινότητά του όπως επιθυμεί, στα δικαιώματα των γυναικών κλπ., ενώ στη δεύτερη τονίζεται η διαφορά στις πολιτικές πεποιθήσεις, όχι όσον αφορά την κομματική ένταξη, αλλά τις αρχές και τις εφαρμογές της δημοκρατίας.

Πλατεία Ταξίμ

Και οι δύο αναγνώσεις είναι βάσιμες, ωστόσο υπάρχει κάτι που χρειάζεται να τονιστεί ξανά. Αν οποιαδήποτε ερμηνεία περιοριστεί στον ισλαμικό κίνδυνο, κινδυνεύει να υιοθετήσει ξεπερασμένες διατυπώσεις που εδώ και μια δεκαετία επαναφέρει, με διάφορους τρόπους, η κεμαλική αντιπολίτευση και το τμήμα αυτό των ηγετικών ομάδων που έχασαν την κυριαρχία τους εξαιτίας των πολιτικών της κυβέρνησης Ερντογάν. Επιπλέον, κινδυνεύει να αποκλείσει τη δυνατότητα σύγκρισης της εξέγερσης αυτής με άλλες αντίστοιχες στον δυτικό κόσμο, από την Νέα Υόρκη ως την Αθήνα. Ακόμη και η αντιστοίχιση Τάξιμ-Ταχρίρ, που δεν επιθυμούν καθόλου οι κεμαλιστές, μπορεί να λειτουργήσει εδώ ως επιχείρημα για την –φυσιολογική, για μεγάλο τμήμα του δυτικού κόσμου– αντιμετώπιση της Τουρκίας ως τμήμα της Μέσης Ανατολής. Με την έννοια αυτή, το παραπάνω ερμηνευτικό σχήμα εξυπηρετεί συντηρητικές αναγνώσεις της εξέγερσης.

Είναι σημαντικό, αντιθέτως, να τονιστεί πως ο αγώνας στο Ταξίμ έχει ως πρόταγμά του την καταγγελία του ελλείμματος δημοκρατίας, πόσο μάλλον που στα πρώτα της χρόνια της, κατά γενική ομολογία, η κυβέρνηση Ερντογάν είχε στο ενεργητικό της μια σειρά ανοίγματα που ξηλώθηκαν, ένα ένα, στο κλίμα αυταρχισμού των τελευταίων ετών. Είναι κοινός τόπος πως οι εκρήξεις συνήθως συμβαίνουν όταν μια περίοδο σχετικής βελτίωσης την ακολουθεί απότομη ανάσχεση. Περί αυτού ακριβώς πρόκειται.

H εξέγερση της αξιοπρέπειας

O ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΙΟΥΝΗΣ ΤΟΥ 2013: ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΞΙΜ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ-4 

 του Αχμέτ Ινσέλ

 μετάφραση από τα τουρκικά: Ιλεάνα Μορώνη

Λουυδοβίκος Ερντογάν

Κωνσταντινούπολη, 4.6.2013. H εξέγερση στο πάρκο Γκεζί δεν μοιάζει με τις αραβικές εξεγέρσεις. Δεν είναι μια εξέγερση εναντίον μιας οικογένειας που έχει εγκατασταθεί στην κορυφή του κράτους εδώ και δεκαετίες, δεν είναι μια εξέγερση εναντίον ενός δικτάτορα που κατέχει την εξουσία με στημένες εκλογές και χωρίς αντιπολίτευση· ούτε μια εξέγερση που διεκδικεί δίκαιες και ελεύθερες εκλογές. Η αντίσταση που ξεκίνησε στο πάρκο Γκεζί είναι η έκφραση της οργής ενός μέρους του λαού, μιας οργής που γιγαντώθηκε λόγω της απερίσκεπτης και δυσανάλογης χρήση της βίας από την εξουσία. Με αυτή την έννοια, είναι πιο σωστό να παρομοιάσουμε το κίνημα των ανθρώπων που αντιστέκονται με αποφασιστικότητα στις επεμβάσεις της αστυνομίας, και ξεχύνονται στους δρόμους, όχι μόνο στην Κωνσταντινούπολη αλλά και σε εκατοντάδες μέρη σε όλη την Τουρκία, με το «κίνημα των Αγανακτισμένων», στην Ισπανία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Είναι μια «εξέγερση για την αξιοπρέπεια», που υπερβαίνει τις παραπάνω εξεγέρσεις, από την άποψη της συμμετοχής.

Το μισό του εκλογικού σώματος. Πρώτα απ’ όλα, αυτή η αντίδραση –που δεν μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς αν την αντιμετωπίσουμε σαν αντίδραση σε μια σειρά πολιτικές του κυβερνώντος κόμματος σε τοπικό και εθνικό επίπεδο– είναι μια αντίδραση εναντίον μιας προσωπικότητας που κομπάζει διαρκώς για το απόλυτο της εξουσίας της, που αντιλαμβάνεται την αντιπολίτευση και την κριτική με τους κώδικες της νοοτροπίας ενός μάγκα που του χαλάνε το κομμάτι του, που έχει διαμορφωθεί μέσα στην κουλτούρα της υποταγής. Είναι η εξέγερση εκείνων που δεν μπορούν να ανεχτούν αυτό το επιθετικό και δεσποτικό ύφος της πολιτικής, αυτό τον περιφρονητικό τόνο, η εξέγερση εκείνων που πιστεύουν ότι θίγεται η αξιοπρέπειά τους ως πολιτών. Γι’ αυτό τον λόγο, δεν είναι μια επανάσταση κατά του καθεστώτος· είναι μια εξέγερση για την αξιοπρέπεια. Αν το σύνθημα «Ταγίπ, παραιτήσου!» είναι το σύνθημα που φωνάζει πιο συχνά και πιο δυνατά ο λαός που έχει ξεχυθεί στους δρόμους, στην πλατεία Ταξίμ, στο πάρκο Γκεζί και άλλα μέρη, σε όλη την Τουρκία, αυτό δεν συνεπάγεται μια αμφισβήτηση της νομιμοποίησης του Ερντογάν, που πήρε την εξουσία με εκλογές. Με αυτό το σύνθημα, εκατοντάδες χιλιάδες, ίσως και εκατομμύρια άνθρωποι που έχουν βγει στους δρόμους δηλώνουν ότι οι πράξεις του Ταγίπ Ερντογάν είναι στα όρια, τα ξεπερνάνε μάλιστα, της δημοκρατικής νομιμοποίησης (όχι της νομιμότητας, της νομιμοποίησης!). Ο Ερντογάν ξεπερνάει αυτό το όριο της νομιμοποίησης όχι μόνο μ’ αυτά που κάνει αλλά, πολύ περισσότερο, με τον τρόπο που τα κάνει, με τον λόγο του, με την στάση του, με το ύφος του. Επαιρόμενος διαρκώς ότι έχει πίσω του τους μισούς ψηφοφόρους, με τα ίδια του τα χέρια, με τα ίδια του τα λόγια, τοποθετεί το άλλο μισό εναντίον του. Τους αποκλείει. Δηλώνει ξεκάθαρα πως δεν τους λαμβάνει υπόψη. Θίγει την αξιοπρέπεια των μισών ψηφοφόρων ως πολιτών. Η εξέγερση του πάρκου Γκεζί είναι η έκφραση αυτής της πληγωμένης αξιοπρέπειας των πολιτών.

Πλατεία Τάξιμ: Απελευθερωμένη ζώνη

WEB ONLY – ΜΟΝΟ ΣΤΟ ΜΠΛΟΓΚ ΤΩΝ «ΕΝΘΕΜΑΤΩΝ»

Γράφει ο Βαγγέλης Κεχριώτης από την Κωνσταντινούπολη

 Τετάρτη, 5 Ιουνίου.  Η πλατεία του Τάξιμ δείχνει σαν να έχει αποκοπεί από τον χρόνο και τον χώρο. Τα αναποδογυρισμένα, καμένα και στολισμένα με γκράφιτι οχήματα δημιουργούν ένα σκηνικό «τέχνης μετά την καταστροφή». Η ζωή δημιουργεί την πιο αυθεντική τέχνη.  Σημεία αναφοράς, ένα βαν του τηλεοπτικού σταθμού NTV, που είχε επιδεικτικά αγνοήσει τις ταραχές το Σαββατοκύριακο, ένα του δήμου της πόλης, και ένα περιπολικό που μπροστά του σπεύδουν όλοι να φωτογραφηθούν. Τεράστια πανό αριστερών συνδικάτων και κομμάτων κρέμονται  από το AKM, μέγαρο μουσικής της Πόλης που φέρει το όνομα του Ατατούρκ, αλλά και από το μνημείο του Ατατούρκ στο κέντρο της πλατείας.Οι πλανόδιοι πωλητές πουλούν από κεφτέδες και καρπούζι, ως σημαίες με τη μορφή του Ατατούρκ αλλά και μάσκες, τόσο αντιασφυξιογόνες όσο και τις γνωστές λευκές διαμαρτυρίας με τη μορφή των Anonymous.

Η πλατεία είναι γεμάτη από κόσμο κάθε ηλικίας. Οι περισσότεροι κάθονται ή είναι ξαπλωμένοι, λες και απολαμβάνουν ατελείωτα το δικαίωμά τους αυτό, που κέρδισαν με τόσο αγώνα. Υπάρχουν κομματικά πανώ, τουρκικές σημαίες, αλλά σε μικρότερη έκταση από ό,τι θα περίμενε κανείς. Ο κόσμος είναι εκεί με τα ρούχα που φορά, δεν κουβαλάει συνήθως άλλη ιδιότητα πέρα από εκείνη του πολίτη. Βέβαια, είναι ετερόκλητος κόσμος, και ιδεολογικά και κοινωνικά. Φαίνονται όμως να μην ενοχλούνται από την τόση ποικιλία. Κυκλοφορούν διάφορες ιστορίες για την προσωρινή ένταση ανάμεσα σε κούρδους υποστηρικτές του ΡΚΚ που βρέθηκαν ξαφνικά δίπλα σε ακροδεξιούς του MHP, αλλά τελικά αποφάσισαν να αγνοήσουν οι μέν τους δέ. Αντί για αντιπαράθεση, οι άνθρωποι δουλεύουν για να δημιουργήσουν. Έχουν φτιάξει ιατρείο, όπου διατίθενται δωρεάν διαφόρων ειδών φάρμακα, καντίνα με έτοιμα φαγητά, από χθές στήθηκε και βιβλιοθήκη. Επιπλέον, στήθηκαν μεγάλες σκηνές, όπου από χθες ξεκίνησαν εργαστήρια και διαλέξεις. Νωρίς το βραδάκι, μέλη της συμφωνικής ορχήστρας που θα συμμετείχε στην εναρκτήρια συναυλία του φεστιβάλ της Πόλης, όταν αυτή ακυρώθηκε, αποφάσισαν να παίξουν εδώ.  Βεβαίως, για να αντιμετωπιστεί η επιβάρυνση που προκαλούν όλα αυτά στο πάρκο, έχουν οργανωθεί ειδικές ομάδες για την πειρισυλλογή των σκουπιδιών. Είδα φοιτητές  μου με γάντια και σακούλες να οργώνουν τον χώρο. Ποτέ η πλατεία και το πάρκο δεν ήταν πιο καθαρά. Όλα αυτά  θυμίζουν έντονα τα κινήματα Occupy.  Είναι όμως και κάτι παραπάνω.

Μεταξύ επιβίωσης και ανατροπής: το μάθημα του Τοκβίλ

του Νικόλα Σεβαστάκη

Καρθαγένη 1936. Φωτογραφία του Ντέιβιντ Σέιμουρ

Σε ένα γράμμα του από τον πρώτο καιρό της εξουσίας του «Ναπολέοντος του Μικρού» –κατά τον σαρκαστικό χαρακτηρισμό του Ουγκώ για τον Λουδοβίκο Ναπολέοντα τον Τρίτο–, ο Τοκβίλ σημειώνει: «Σχεδόν ποτέ δεν σπάμε ένα καθεστώς πραγμάτων όταν αυτό βρίσκεται στην πιο μισητή του φάση, αλλά όταν, αρχίζοντας κάπως να βελτιώνεται, επιτρέπει στους ανθρώπους να αναπνέουν, να σκέφτονται, να επικοινωνούν τις σκέψεις τους και να μετρούν την έκταση των δικαιωμάτων και των δυστυχιών τους. Τότε λοιπόν το βάρος της κατάστασης, αν και μικρότερο, φαίνεται ανυπόφορο».[1]

Σε αυτές τις γραμμές, ο πολιτικός στοχαστής Τοκβίλ επαναλαμβάνει την υπόθεση την οποία έχει εξετάσει και στο βιβλίο του για τη Γαλλική Επανάσταση και το Παλαιό Καθεστώς. Κι εκεί υποστήριζε ότι η Επανάσταση δεν ξέσπασε στις περιοχές όπου οι «μεσαιωνικοί θεσμοί» ήταν περισσότερο ζωντανοί και ισχυροί, αλλά εκεί όπου αυτοί οι θεσμοί είχαν ήδη ξεθυμάνει: «Τα δεσμά τους έγιναν περισσότερο αβάσταχτα εκεί όπου ήταν στην πραγματικότητα λιγότερο βαριά».

Για να έλθουμε στο σήμερα, ακόμα και μετριοπαθείς φωνές όπως αυτή του Χάμπερμας αισθάνονται την ανάγκη να μιλήσουν για τον νέο πολιτικό δεσποτισμό που διαγράφεται στην Ευρώπη. Αλλά η γενική κατεύθυνση προς την αυταρχική «δημοσιονομική διακυβέρνηση» (αυτό είναι το δικό μας είδος δεσποτισμού) συμπίπτει με την όξυνση της κοινωνικοοικονομικής κρίσης, με σημαντικά προβλήματα υλικής επιβίωσης και αξιοπρέπειας για μεγάλα τμήματα της κοινωνίας.

Ο λονδρέζικος Αύγουστος

 Μήνυμα αντίστασης, θρίαμβος του νεοφιλελευθερισμού, κοινωνική εξέγερση ή έκφραση μιας κατακερματισμένης κοινωνίας;

Τα γεγονότα του Λονδίνου συνεχίζουν να απασχολούν όχι μόνο τη δημοσιογραφία, αλλά και τις πολιτικές και επιστημονικές αναλύσεις. Βασικό ζήτημα που κυριαρχεί στη σχετική αντιπαράθεση, ιδίως στους κόλπους της Αριστεράς, είναι τα αίτια και η φύση των «ταραχών», καθώς και ο χαρακτήρας τους: αποτελούν εξέγερση ή όχι; Ορισμένα σημαντικά σχετικά κείμενα (όπως του Σλ. Ζίζεκ, του Α. Αλιζάντεχ, της Ν. Κλάιν, του Ντ. Χάρβεϋ, της Ν. Πάουερ, του Τ. Αλί) μεταφράστηκαν στα ελληνικά και κυκλοφόρησαν ευρέως στο διαδίκτυο (μια πολύ καλή συλλογή είναι προσιτή στο μπλογκ «Η Λέσχη: φτιάχνοντας τα τετράδια της ανυπότακτης θεωρίας»: http://ilesxi.wordpress.com). Παρουσιάζουμε σήμερα, κατ’ ανάγκην αποσπασματικά, ορισμένα μάλλον άγνωστα αλλά αξιόλογα πιστεύουμε, για τον προβληματισμό τους, κείμενα από τον έντονο αυτό δημόσιο διάλογο, θέλοντας να δώσουμε μια εικόνα του εύρους των αντιπαρατιθέμενων απόψεων, σχετικά με το κεντρικό και ανοιχτό ζήτημα των αιτίων και του χαρακτήρα του λονδρέζικου Αυγούστου.

Εξέγερση στα τεμένη του Μαμμωνά

του Gilad Atzmon

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

Αυτά που συμβαίνουν στη Βρετανία δεν συνιστούν πολιτική διαμαρτυρία. Ούτε έναν αγώνα που τον διέπει οιαδήποτε συνεκτική έκκληση για τη δικαιοσύνη. Ούτε, απλώς, ένα ξέσπασμα φυλετικού μίσους. Δεν είναι τίποτα από όλα αυτά — ωστόσο, αν τα εξετάσουμε ως σύνολο, περιλαμβάνουν και εκφράζουν όλους τους παραπάνω παράγοντες ταυτόχρονα. Πρόκειται, πραγματικά, για μια συνολική απόρριψη του συστήματος. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη και ισχυρή έκφραση των γενιών που έχουν χάσει κάθε ελπίδα, σε μια κοινωνία στην οποία δεν υπάρχει κανένα μέλλον, καμία προοπτική γι’ αυτούς. Αυτό που βλέπουμε τώρα στις βρετανικές πόλεις είναι οι νέοι και οι νέες που καθίζουν στο εδώλιο το κρατούν σύστημα. […]

Όταν ήμουν νέος, αναρωτιόμουν τι θα έκανα όταν θα έπρεπε να εξασφαλίσω μόνος μου τα προς το ζην. Υπήρχαν πολλές δυνατότητες επιλογής: η πρόσβαση στην εκπαίδευση ήταν μια για τους περισσότερους από εμάς· αλλά, πάνω απ’ όλα, υπήρχαν θέσεις εργασίας, σε πολλά εργοστάσια διαφόρων κλάδων. Ήξερα, για παράδειγμα, ότι θα μπορούσα, σε κάθε περίπτωση, να βρω μια δουλειά σε κάποιο εργοστάσιο, για να συντηρήσω τον εαυτό μου και την οικογένειά μου. Η Βρετανία όμως δεν προσφέρει πλέον τίποτα από όλα αυτά. Δεν υπάρχουν δουλειές. Δεν υπάρχουν εργοστάσια και, από αυτό το έτος, η ανώτατη εκπαίδευση θα πάψει να αποτελεί υπαρκτή εναλλακτική λύση για τους περισσότερους νέους. […]

Ταραχές, πολιτική, επανάσταση

του Micah White

Το θεμελιώδες ερώτημα για μένα είναι: Από ποιο σημείο και πέρα οι ταραχές μετατρέπονται σε επανάσταση; Πρέπει πρώτα η λονδρέζικη νεολαία να βάλει τις φορεσιές του μπλακ μπλοκ και να βροντοφωνάζει ουτοπικά αναρχικά συνθήματα καίγοντας ταυτόχρονα τα αυτοκίνητα των μπάτσων, προκειμένου οι πράξεις τους να αναγνωριστούν ως ένα είδος πολιτικής εξέγερσης; Πρέπει να φτιάξουν τον εαυτό τους με τρόπο που να είναι κατανοητός στους αναγνώστες του Αλαίν Μπαντιού, του Τζόρτζιο Αγκάμπεν και του Αντόνιο Νέγκρι, ώστε οι πράξεις τους να αναγνωριστούν ως η υψηλότερη μορφή δικτυωμένης εξέγερσης που έχει επιτευχθεί;

Υποψιάζομαι ότι όταν καταφθάσει η επανάσταση, αυτοί που τόσο καιρό την περίμεναν θα είναι εκείνοι ακριβώς που θα τη χάσουν. Γιατί, ακριβώς, έχουν μάθει τόσο πολύ να κοιτάζουν στη λάθος κατεύθυνση, περιμένοντας τα λάθος λόγια, τους λάθος πρωταγωνιστές, το λάθος είδος πολιτικών πράξεων.

Βρισκόμαστε σε μια επαναστατική στιγμή. Ετοιμαστείτε: αυτή η παγκόσμια εξέγερση θα ξεδιπλωθεί με τρόπους που, σε εμάς τους αριστερούς, μπορεί να μην αρέσουν. Μπορεί να εκδηλωθεί βίαια, παρόλο που είμαστε οπαδοί της τη μη βίας, μπορεί να έχουμε λεηλασίες, παρόλο που επιθυμούμε την ειρηνική μεταβίβαση του πλούτου. Αλλά ας κάνουμε μια στάση για να σκεφτούμε, πριν τις απορρίψουμε μετά βδελυγμίας, τις δυνάμεις που απελευθερώνονται, ακόμα κι αν δεν λειτουργούν με τον τρόπο που θα προτιμούσαμε. […]

Κοινωνία χωρίς αλληλεγγύη

του Kenan Malik

μετάφραση: Τ. Α. Ραχοποιός

Όσοι πήραν μέρος στις ταραχές δεν είχαν καμία αίσθηση ότι αποτελούσαν τμήμα μιας συλλογικότητας, καμία επιθυμία μετασχηματισμού της κοινωνίας, μονάχα μια αδιαμόρφωτη μηδενιστική επιθυμία να προκαλέσουν το χάος και να ωφεληθούν από το πλιάτσικο. Οι ταραχές δεν ήταν «διαμαρτυρίες» με καμία έννοια, αλλά ένα μείγμα από διάχυτη οργή, νταηλίκι των συμμοριών και εφηβικό χάος. […]

H αναίσχυντη προώθηση της ιδεολογίας της αγοράς, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, έχει συντελέσει στον κατακερματισμό της κοινωνίας, διαλύοντας τους κοινωνικούς δεσμούς και δημιουργώντας ένα έθνος απομονωμένων ατόμων. Στις κοινότητες της εργατικής τάξης, η εξουσία των θεσμών, από τις οικογένειες μέχρι τα συνδικάτα, που κάποτε αποτελούσαν τους φορείς κοινωνικοποίησης των νέων, εγχαράσσοντας τις ηθικές αξίες, έχει καταρρεύσει. Ταυτόχρονα, η εισαγωγή του ήθους της αγοράς σε κάθε πεδίο του βίου, από την εκπαίδευση και την υγεία μέχρι τις τέχνες συνετέλεσε στην εγκαθίδρυση μιας εργαλειακής ηθικής, στην οποία το κριτήριο των πάντων είναι το χρήμα και στο πλαίσιο της οποίας οι ευρύτερες κοινωνικές ανάγκες και τα ηθικά ζητήματα αγνοούνται. […]

Το λυκαυγές της αντίστασης

του Jeff Sparrow 

μετ. Στρ. Μπουλαλάκης

«Ο καπιταλισμός είναι», εξηγούσε ο Μαρκ Φίσερ πριν από λίγα χρόνια, «αυτό που απομένει όταν τα πιστεύω έχουν καταρρεύσει, στο επίπεδο της τελετουργικής ή συμβολικής επεξεργασίας, και το μόνο που απομένει είναι ο καταναλωτής-θεατής, που σέρνεται ανάμεσα στα ερείπια και τα χαλάσματα». Δεν θα μπορούσα να σκεφτώ καλύτερη περιγραφή των πρόσφατων γεγονότων στη Βρετανία.

Οι ταραχές του Λονδίνου δεν ήταν απόδειξη μιας «κατεστραμμένης κοινωνίας». Αντίθετα, στο βαθμό που οι φτωχοί και όσοι στερούνται πολιτικών δικαιωμάτων εφορμούν ενάντια στις ίδιες τους τις κοινότητες, η συμπεριφορά τους δεν απεικονίζει μια αποτυχία, αλλά μια επιτυχία: αποτελεί μια εντυπωσιακή απόδειξη της εσωτερίκευσης του νεοφιλελευθερισμού. […]

Όταν αντικρίζουμε έναν τέτοιο ηθικό αυτισμό του συστήματος [όταν η κατάρρευση των αγορών καταστρέφει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων], υπάρχει κανένας που να περιμένει να επιδείξουν υπευθυνότητα οι κάτοικοι των γκέτο; Όπως έχει πει κάποτε ο Πωλ Φουτ, τίποτα δεν διαφθείρει όσο η έλλειψη εξουσίας, και διαφθείρει απόλυτα. Δεν μπορούμε λοιπόν να κατηγορούμε τους απλούς ανθρώπους της πόλης του Λονδίνου επειδή είναι διεφθαρμένοι, όπως και οι χρηματιστές του.

Αλλά εδώ έγκειται το όλον ζήτημα: δεν είναι.

Πράγματι, συνέβησαν φοβερά πράγματα κατά τη διάρκεια των ταραχών. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι η εξέγερση ξεκίνησε ως απάντηση στο θάνατο του Μαρκ Ντάγκαν. Με άλλα λόγια, εκείνο που ξεχωρίζει όσους μετείχαν στις ταραχές δεν ήταν ο αμοραλισμός που έδειξαν κάποιοι απ’ αυτούς. Δεν υπάρχει τίποτα αξιοσημείωτο σ’ αυτό: πρόκειται για την προεπιλεγμένη ρύθμιση (defaut setting) του καπιταλισμού. Εκείνο που τους ξεχωρίζει είναι ότι, σε πείσμα όλων αυτών, απαιτούσαν δικαιοσύνη.

Αυτή η εξέγερση πιθανόν μοιάζει συγκεχυμένη και αντιφατική, από κάθε άποψη. Αλλά γιατί να μην είναι; «Η κρίση», έγραφε ο Γκράμσι, «συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ότι, ενώ το παλιό πεθαίνει, το νέο δεν μπορεί να γεννηθεί. Σε αυτό το μεσοδιάστημα κάνει την εμφάνισή της μια μεγάλη ποικιλία νοσηρών συμπτωμάτων».

Καθώς οδεύουμε προς νέα ύφεση, ζούμε, προφανώς, μια εποχή της νοσηρότητας. Οι ταραχές αποτελούν αντανάκλαση αυτού του γεγονότος. Αλλά επίσης αφήνουν να φανεί, τρεμάμενη και αχνή, η αναλαμπή κάτι πιο υγιούς: της διάθεσης για αντίσταση.

Ο Jeff Sparrow είναι εκδότης του περιοδικού Overland και συγγραφέας του βιβλίου Killing: Misadventures in Violence. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο «Counterpunch», στις 12.8.2011 http://www.counterpunch.org/2011/08/12/fighting-back-in-london

Η βλακώδης αντίληψη του νεοφιλελεύθερου μπαμπούλα

του Brendan O’Neill

μετ. Στρ. Μπουλαλάκης

Υπάρχει άραγε οποιοδήποτε κακό στον κόσμο για τον οποίο δεν ευθύνεται ο «νεοφιλελευθερισμός»; Το βιβλίο συμβάντων μεγαλώνει μέρα με τη μέρα. Αυτή η νεφελώδης αλλά προφανώς απεχθής ιδεολογία κατηγορείται ότι έχει προξενήσει δύο πολέμους στη Μέση Ανατολή, μια οικονομική Ύφεση, και τη γενική αποσύνθεση της ανθρώπινης ηθικότητας. Και τώρα βρίσκεται στο εδώλιο για την καταστροφή τμημάτων του Τότεναμ, του Χάκνεϋ και άλλων προαστίων του Λονδίνου, καθώς οι αναλυτές σπεύδουν να υποστηρίξουν ότι οι πρόσφατες ταραχές είναι νόθα τέκνα της ένθερμης προώθησης των αξιών της αγοράς. Όσοι μετείχαν στις ταραχές είναι «εγγόνια της Θάτσερ» έγραψε ένας σχολιαστής: η ζωή τους έγινε σμπαράλια και οι εγκέφαλοί τους έχουν υποστεί πλύση από την «ανηθικότητα του νεοφιλελεύθερου πιστεύω», το οποίο «αδιαμφισβήτητα ηγεμόνευσε από την εποχή της Θάτσερ».

Αυτός ο ισχυρισμός, το πλήρες οργής αλλά κενό περιεχομένου επιχείρημα ότι η εξέγερση είναι προϊόν της απελευθέρωσης των δυνάμεων της αγοράς σε όλα τα πεδία του βίου, απεικονίζει πολύ εύγλωττα το τι σημαίνει ο όρος «νεοφιλελευθερισμός» στη δημόσια συζήτηση της εποχής: όχι μια σοβαρή προσπάθεια να αναλύσουμε ή να περιγράψουμε τα γεγονότα, αλλά μια έκφραση της πολιτικής αγανάκτησης, μια εντελώς παιδαριώδη πεποίθηση ότι ένας μπαμπούλας, φορώντας μια θατσερική μάσκα ευθύνεται για οτιδήποτε τρομακτικό που συμβαίνει. Η κραυγή «Νεοφιλελευθερισμός!» θέλει να ακούγεται διεκδικητική, ακόμα και ριζοσπαστική, αλλά στην πραγματικότητα απευθύνεται σε ένα εντελώς παθητικό πνεύμα, απρόθυμο να αντιμετωπίσει τις αληθινές δυνάμεις που οδηγούν στην καταστροφή τις κοινότητες της Βρετανίας. […]

Μια νέα μορφή πολιτικής διαμαρτυρίας

του Musab Younis

«Mόνος». Έργο του Darkfeign. Από το darkfeign.deviantart.com.

Στην Αγγλία πολύ συχνά λένε, σαν να είναι κάτι εντελώς αυτονόητο, ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις ταραχές ως πολιτική ενέργεια ή να θεωρούμε ότι έχουν πολιτικά αίτια. Έχω μπερδευτεί, γιατί αν δεν ανήκουν στη σφαίρα του πολιτικού, φαίνεται ότι αντιπροσωπεύουν απλώς ένα ηθικό έλλειμμα, μια παθολογική τάση μιας ομάδας ατόμων. Έτσι, οι ταραχές μετατρέπονται σε μια συλλογική πράξη τύπου Όσλο: ανεξήγητη καταστροφή. […].

Ο James Scott, ένα πολύ γνωστός ανθρωπολόγος, έχει ασκήσει κριτική στη διάκριση που γίνεται συχνά μεταξύ «πραγματικής» και «συμβολικής» αντίστασης. Συχνά, φαίνεται ότι η πραγματική πολιτική αντίσταση είναι οργανωμένη, συλλογική και ανιδιοτελής, ενώ οι πολιτικές πράξεις που παραμένουν ανοργάνωτες, ατομικές και σκοπεύουν στο ίδιον συμφέρον θεωρούνται ήσσονος σημασίας· ίσως δεν αξίζουν καν τον χαρακτηρισμό «αντίσταση». Ας σκεφτούμε όμως τις μαζικές λιποταξίες σε έναν στρατό ή τη μαζική μη συμμόρφωση σε μια κυβερνητική πολιτική. Οι μεμονωμένες ενέργειες μπορεί να συνιστούν πολιτική αντίσταση, υποστηρίζει ο Σκοτ, ακόμα και αν διεξάγονται σε ατομική βάση και προς το ίδιον συμφέρον, ακόμα και αν όσοι συμμετέχουν δεν έχουν πολύ ξεκάθαρες πολιτικές ιδέες. Και, ακόμα παραπέρα: τέτοιες δράσεις συχνά είναι πιο αποτελεσματικές ως παράγοντες της ιστορικής αλλαγής σε σχέση με τις μεγάλες εξεγέρσεις ή τις στρατιές των αγροτών που προσελκύουν την προσοχή των ιστορικών. Οι κοινωνικοί επιστήμονες μπορεί να προτιμούν οι άνθρωποι να εκφράζουν τις πολιτικές τους προτιμήσεις με μετρήσιμα μέσα –να ψηφίζουν, να γράφονται σε κόμματα, να διαβάζουν εφημερίδες–, αλλά θα ήταν αφελές να αποκλείσουν την πιθανότητα ότι φαινομενικά τυχαία, άνευ νοήματος πράξεις μπορεί να αποτελούν τη συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα.

Ωστόσο, έχοντας δει τα μέσα, πρέπει να ρωτήσουμε: ποιας πολιτικής; Οι οξυδερκέστεροι αναλυτές αποδέχονται ότι οι ταραχές δεν αποτελούν ένα πολιτικό κίνημα, αλλά αναγνωρίζουν ότι δεν μπορεί να μη συσχετιστούν με την εφαρμογή των προγραμμάτων λιτότητας — αυτών ακριβώς που είναι γενικά αποδεκτό ότι οδήγησαν σε ταραχές από τη δεκαετία του 1980 και μετά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο όρος «ταραχές του ΔΝΤ» αποτελεί κλισέ για τις κοινωνικές επιστήμες ή ότι οι περικοπές του Κάμερον στον δημόσιο τομέα αποτελούν καθρέφτη των προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής του ΔΝΤ — ενώ ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Νικ Κλεγκ είχε προβλέψει «ελληνικού τύπου αναταραχές».

Κέρδη και ζημίαι

του Στρατή Μπουρνάζου

Τρικάκι της ΕΠΟΝ (ΑΣΚΙ)

Ωφέλησε ή έβλαψε τη χώρα μας η Αντίσταση; Ας σταθμίσουμε προσεκτικά τα υπέρ και κατά, μας λέει ο Στάθης Καλύβας (Η Καθημερινή, 8.5.2011), για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι ζημίες ήταν πολλές και ανεπανόρθωτες. Το επόμενο βήμα, το διά ταύτα, δεν διατυπώνεται, αλλά εξάγεται αβίαστα, άλλωστε τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται: αν η βλάβη υπήρξε ανήκεστος, τότε προφανώς η Αντίσταση ήταν –και είναι–, τουλάχιστον, αποφευκτέα: μόνο κάποιος παράφρων θα υποστήριζε εγχειρήματα τόσο βλαβερά και ζημιογόνα.

Ας θέσουμε και ας απαντήσουμε λοιπόν, με τον ίδιο τρόπο, κάποια ανάλογα ερωτήματα: Όταν η Ελλάδα δέχτηκε τη γερμανική επίθεση, η αντίσταση του ελληνικού στρατού ωφέλησε ή έβλαψε; Έβλαψε, μάλλον, αφού ήταν μάταιη και είχαμε και νεκρούς. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου; Απ’ ό,τι φαίνεται, έβλαψε κι αυτή, αφού, εκτός τους νεκρούς, έθεσε τέλος στη «φιλελευθεροποίηση» Μαρκεζίνη, οδηγώντας στη σκλήρυνση του καθεστώτος και  την άνοδο Ιωαννίδη. Οι Πολωνοί εργάτες το 1956, οι Κινέζοι φοιτητές το 1989 και τόσοι άλλοι  τι άλλο κέρδισαν  εκτός από διώξεις, φυλακίσεις και νεκρούς; Προχωρώντας, αν αποδείξουμε με κάποιο σκεπτικό ότι η συνεργασία και ο δωσιλογισμός απέδωσαν οφέλη (λ.χ. άμβλυνση των συνεπειών της κατάκτησης), πρέπει άραγε να συνάγουμε ότι όφειλαν να γενικευθούν αποτελώντας πρότυπο, ότι ο Πεταίν θα όπως  και η γενικευμένη αποδοχή του καθεστώτος Πεταίν στη Γαλλία;

Όταν θέτουμε τέτοια ερωτήματα, η κουβέντα δεν μπορεί να περιοριστεί στο πεδίο της επιστήμης αλλά περνάει  στην επικράτεια των αξιών, των αρχών, του τρόπου που επιλέγουμε να νοηματοδοτήσουμε τη ζωή μας.  Γιατί τέτοιες σταθμίσεις «οφέλους» και «ζημίας» έχουν δύο –σφαλερές και συνάμα θλιβερές– απολήξεις: είτε εκβάλλουν σε έναν λόγο υπέρ του δυνατού και ένα κήρυγμα εθελοδουλίας, αφού τα αντιστασιακά και εξεγερσιακά εγχειρήματα έχουν κόστος και πολύ συχνά δεν κερδίζουν· είτε σε μια εκ των υστέρων σοφία, υπέρ της αντίστασης όποτε αυτή τελικά υπερίσχυσε και έγινε ο ισχυρός: λ.χ. το «Όχι» της 28ης Οκτωβρίου ήταν επωφελές, φαντάζομαι, αφού ξέρουμε σήμερα ότι πέτυχε (αντίθετα, αν είχαν νικήσει οι Ιταλοί, θα αποφαινόμασταν ότι υπήρξε ζημιογόνο). Είναι προφανές ότι κάτι δεν πάει καλά.