Η αποστυχία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου και η Συμφωνία Ε.Ε. Τουρκίας.

των Μάαρτεν ντεν Χέιερ, Γιόρριτ Ρέιπμα και  Τόμας Σπέικερμπουρ

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Ειδομένη, 22.3.2016. AP Photo/Darko Vojinovic (Source: http://www.refugeesdeeply.org)

Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί επιχειρούν, με πολλαπλούς τρόπους, να θέσουν υπό έλεγχο τον αριθμό των προσφύγων – τις τελευταίες βδομάδες ειδικότερα, κυρίως μηχανορραφώντας μαζί με την Τουρκία. Η ίδια η Ε.Ε. αποσυντίθεται, η Σένγκεν μπορεί να μην επιβιώσει και ένα πλήθος κρατών-μελών δεν είναι πια διατεθειμένο να συμμορφωθεί με τις διεθνείς νομικές του υποχρεώσεις. Παρ’ όλα αυτά, ο αριθμός των προσφύγων καθαυτός δεν μπορεί να είναι το πρόβλημα. Συνιστούν σήμερα περί το 0,3% του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Η Ευρώπη θέλει να κρατηθούν οι πρόσφυγες στην Τουρκία, στην Ιορδανία και στον Λίβανο, όμως αυτές οι χώρες φιλοξενούν 10 έως 100 φορές περισσότερους πρόσφυγες απ’ ότι η Ευρώπη. Πώς λοιπόν μπορεί να θεωρείται αυτό κρίση; 

Συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας: Σαν ένα νέο και πιο βαρύ Μνημόνιο

#Is This a Coup?  #StopTheDeal

του Στρατή Μπουρνάζου

Διαμαρτυρία προσφύγων, που κάθονται στις γραμμές του τρένου, κρατώντας λουλούδια στα χέρια.Ειδομένη,,1.3.2016.Φωτογραφία EFE

Σαν ένα καινούργιο Μνημόνιο – κι αυτό ακόμα πιο βαρύ. Έτσι έλεγε μια φίλη την Τρίτη, όταν βρεθήκαμε στην υποστήριξη του διδακτορικού ενός καλού μας φίλου, ότι νιώθει με την υπογραφή της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας. Ασφαλώς, η αναλογία με όρους ακριβείς δεν στέκει· οι διαφορές είναι σοβαρές και οι επιπτώσεις τους αρκετά διαφορετικές. Ωστόσο, όσοι το λένε –και διαπίστωσα, τις επόμενες μέρες, ότι δεν είναι λίγοι, εντός, εκτός και πέριξ του Σύριζα– έχουν λόγο, ενώ οι όποιες διαφορές επιδεινώνουν την κατάσταση. Γιατί τότε, αν μη τι άλλο, δόθηκε μια μακρά μάχη, και η κυβέρνηση δεν δέχθηκε την «ιδιοκτησία του Μνημονίου», αφού ήταν αποτέλεσμα «πραξικοπήματος» (This is a Coup). Το πλήγμα  όμως της τωρινής συμφωνίας  είναι πιο βαρύ, και επειδή έρχεται σωρευτικά, και επειδή το προσφυγικό-μεταναστευτικό-δικαιωματικό ήταν ένα κρίσιμο πεδίο για την κυβέρνηση και τον Σύριζα. Όχι τόσο για λόγους παράδοσης, αξιακούς  και ευαισθησίας, αλλά και για λόγους ατόφια πολιτικούς: ήταν ένα βασικό πεδίο που έδειχνε τη διαφορά από τη «Δεξιά», αποτελούσε βασικό δίαυλο με τον οποίο η  κυβέρνηση αυτή επικοινωνούσε με τους αλληλέγγυους και τα κινήματα, στην Ελλάδα και την Ευρώπη, βρίσκοντας απήχηση στην κοινωνία. Και το πλήγμα μοιάζει ασήκωτο, επειδή, τούτη τη φορά η κυβέρνηση διεκδικεί την ιδιοκτησία της συμφωνίας, θεωρώντας τη «διπλωματική επιτυχία» και θετικό, έστω δειλό, βήμα.

Δεν χρειάζεται, νομίζω, να αναλύσω ξανά τη συμφωνία (τις σκέψεις μου για μια πρώτη αποτίμηση τις έγραψα στα περασμένα Ενθέματα· βλ. «Όχι πια πρόσφυγες, μόνο “παράτυποι», Τα προβλήματά της τα έχουν αναδείξει πολλοί, η Διεθνής Αμνηστία οργανώνει καμπάνια εναντίον της με τίτλο «Don’t Trade Refugees», ο Καρίμ Λαχιτζί, πρόεδρος  της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (FIDH), μιλάει για «ελεεινή επίδειξη κυνισμού».

Θα σταθώ σε δύο σημεία. Πρώτον, βασική επιδίωξη και  κορμός της συμφωνίας, όπως αναφέρεται με σαφήνεια, είναι η μείωση των ροών από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά. Ξέρουμε, όμως, ότι οι ροές αυτές είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα προσφυγικές (κατά 90%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ)· επομένως, μείωσή τους σημαίνει μείωση των προσφυγικών ροών. Με όποιον τρόπο δηλαδή και αν επιτευχθεί η μείωση (περισσότερο ή λιγότερο νομότυπο –διότι νόμιμος δεν υπάρχει–, εξατομικευμένο, συλλογικό, με επαναπροωθήσεις, χάρη στην παρουσία των νατοϊκών πλοίων, με το χτύπημα των διακινητών και το κλείσιμο των παράνομων οδών, επομένως και  κάθε οδού, αφού νόμιμη οδός δεν υπάρχει κ.ο.κ.), αυτή θα αφορά πρόσφυγες.

Στα Ενθέματα αύριο 6 Μαρτίου

Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 6 Μαρτίου

Στα περίπτερα εντός της «Αυγής», στο μπλογκ τους (enthemata.wordpress.com), στο facebook (Enthemata Avgis)και στο twitter: @enthemata

Κείμενα των: Ζύγκμουντ Μπάουμαν, Χάρη Αθανασιάδη, Ράινερ Μπάουμπεκ, Μαρίας Χαϊδοπούλου-Βρυχέα, Βόλφγκανγκ Στρέεκ, Νίκου Σαραντάκου, Γιάννη Στουραΐτη, Ντάνιελ Τρίλινγκ

Α. Μοντιλιάνι, «Καρυάτιδα»

Ο μεταναστευτικός «ηθικός πανικός» και οι (κατα)χρήσεις του. Ο Ζύγκμουντ Μπάουμαν γράφει για τον φόβο που προκαλούν στις δυτικές κοινωνίες οι μεταναστευτικές ροές. «Η πρώτη παρόρμηση ακολουθεί, έστω και σε σύγχρονη μορφή, το σχήμα που περιέγραφε ο Αίσωπος στον μύθο με τους λαγούς και τα βατράχια. Οι λαγοί του μύθου δεν ήξεραν πλέον πού να καταφύγουν για να γλιτώσουν από το κυνηγητό των άλλων ζώων. Με το που έβλεπαν έστω κι ένα ζώο να τους πλησιάζει, το έβαζαν στα πόδια. Μια μέρα συνάντησαν μια αγέλη αφηνιασμένων αλόγων, και πανικόβλητοι έτρεξαν για μια κοντινή λίμνη, αποφασισμένοι να πνιγούν παρά να συνεχίσουν να ζουν μέσα στο φόβο. Αλλά καθώς πλησίαζαν στην όχθη, κάποιοι βάτραχοι, τρομαγμένοι με τη σειρά τους απ’ τους επερχόμενους λαγούς, πήδηξαν βιαστικά μες στο νερό. “Τελικά”, είπε ένας λαγός, “τα πράγματα δεν είναι και τόσο άσχημα”. Το ηθικό δίδαγμα του μύθου είναι ξεκάθαρο: η ικανοποίηση που ένιωσε ο λαγός –ένα ευπρόσδεκτο διάλειμμα από την καθημερινή απόγνωση του θηράματος– προήλθε από τη συνειδητοποίηση ότι υπάρχει πάντα κάποιος που κουβαλάει βαρύτερο σταυρό από τον ίδιο. […]

Η πολιτική του αμοιβαίου διαχωρισμού και της τήρησης αποστάσεων, η οικοδόμηση τειχών αντί για γέφυρες και η καταφυγή σε ηχομονωμένους «ηχοθαλάμους» αντί για ανοιχτές γραμμές απαραμόρφωτης επικοινωνίας (ακόμα και η νίψη των χειρών ή η διακήρυξη της αδιαφορίας, μεταμφιεσμένης έστω σε ανεκτικότητα) δεν οδηγούν πουθενά, παρά μόνο στην έρημο της αμοιβαίας δυσπιστίας, αποξένωσης και επιδείνωσης. Παρότι μοιάζει βραχυπρόθεσμα καθησυχαστική (γιατί διώχνει την πρόκληση εκτός πεδίου), αυτή η απατηλή, αυτοκτονική πολιτική συσσωρεύει εκρηκτικές ύλες που είναι έτοιμες να εκραγούν στην πρώτη φυτιλιά. Κι έτσι, ένα συμπέρασμα πρέπει να είναι εξίσου ξεκάθαρο: ο μόνος δρόμος που μας απομακρύνει από την τωρινή δυσφορία και τη μελλοντική συμφορά περνά μέσα από την απόρριψη του ύπουλου πειρασμού του διαχωρισμού. Ακόμα καλύτερα, μέσα από την ακύρωσή του, την αποσυναρμολόγηση των φραχτών των «κέντρων υποδοχής και φιλοξενίας» και το πλησίασμα των ενοχλητικών διαφορών, ανομοιοτήτων και των αυτοεπιβαλλόμενων χασμάτων σε στενή, καθημερινή και όλο και πιο άμεση επαφή –η οποία ελπίζω ότι θα έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας γόνιμης σχέσης των δύο μερών αντί για την τωρινή, αυτοτροφοδοτούμενη σχάση ανάμεσά τους». (μετάφραση Δημήτρης Ιωάννου).

Η πραγματική αιτία της προσφυγικής κρίσης είναι η έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών. Συνέντευξη του Ράινερ Μπάουμπεκ στον Δημήτρη Χριστόπουλο. Μιλάει για τις πολιτικές ιθαγένειας στην Ε.Ε, την ένταξη των μεταναστών, τις προοπτικές του προσφυγικού και τον ρόλο της Ελλάδας. «Το φθινόπωρο του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσαν να έχουν αυξήσει την πίεση προς τα απρόθυμα κράτη-μέλη, αν είχαν ξεκινήσει επίσημα την επαναδιαπραγμάτευση της Συμφωνίας του Δουβλίνου. Είναι προφανές ότι η Ελλάδα, η Ιταλία και όλα τα κράτη του “διαδρόμου” προς τη Γερμανία και τη Σουηδία δεν έχουν, εκ των πραγμάτων. κανένα κίνητρο να καταγράφουν τους πρόσφυγες, μια και αυτοί μπορούν ανά πάσα στιγμή να τους σταλούν πίσω από οποιοδήποτε κράτος προορισμού. Οι μηχανισμοί μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης μπορούν να ξεκολλήσουν μόνο αν τα κράτη-μέλη γνωρίζουν ότι δεν μπορούν πια να παίξουν το χαρτί του Δουβλίνου για να ενισχύσουν μια κατάφωρα άδικη κατανομή των προσφύγων και των βαρών που συνεπάγεται η υποδοχή τους. Φοβάμαι ότι το «παράθυρο ευκαιρίας» για μια τέτοια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση έχει ήδη κλείσει. Αυτό που μοιάζει πλέον πιο πιθανό είναι τα κράτη-μέλη να συντονιστούν στο θέμα του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων, επιμένοντας παράλληλα στη διακριτική ευχέρεια του καθενός να αποφασίζει από μόνο του πόσους και ποιους πρόσφυγες θα υποδέχεται» (μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου).

Από τον «Γεροστάθη» μέχρι το βιβλίο ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού. Τα αποσυρθέντα σχολικά βιβλία, 1858-2008. Συνέντευξη του Χάρη Αθανασιάδη. Μιλάει για τη δημόσια, τη σχολική και την εθνική ιστορία, με την ευκαιρία της κυκλοφορίας της μελέτης του «Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική Ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008. «Στην Ιστορία υπάρχουν τομές και συνέχειες. Ή, καλύτερα, εμείς, ανάλογα με το αντικείμενό μας, διακρίνουμε εκ των υστέρων τομές και συνέχειες. Με κριτήριο τις διαμάχες για τη σχολική Ιστορία, που είναι το θέμα του βιβλίου, ο τελευταίος αιώνας μπορεί να ιδωθεί ως καταρχήν ενιαία περίοδος: Από το 1919, όταν εκτυλίχθηκε η πρώτη διαμάχη με αφορμή το πασίγνωστο αναγνωστικό του Ζαχαρία Παπαντωνίου Τα Ψηλά Βουνά ως το 2008, όταν καταλάγιασε ο θόρυβος που προξένησε το εγχειρίδιο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού – μα και μέχρι σήμερα, εκτιμώ, εφόσον ευρύτερες διαμάχες όπως αυτή για τον ιστορικό Χάιντς Ρίχτερ μοιάζουν και εν πολλοίς είναι ομόλογες με αυτές που το βιβλίο ανατέμνει. Βέβαια, κάθε διαμάχη είχε τις δικές της ιδιαίτερες αιτίες και τα δικά της διακυβεύματα που συνδέονταν πολλαπλά με την εκάστοτε συγκυρία. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε την οξύτατη αντιπαράθεση για τα Ψηλά Βουνά δίχως να λάβουμε υπόψη την πανσπερμία των εθνοτήτων που κλήθηκε να ενσωματώσει η Ελλάδα ύστερα από τους Βαλκανικούς Πολέμους, ούτε να καταλάβουμε την πολεμική σε ένα βιβλίο βυζαντινής Ιστορίας του 1965 δίχως να τη συσχετίσουμε με την ήττα της Αριστεράς στον Εμφύλιο και την επιστροφή της το 1958».

Το τέλος του «δημοκρατικού καπιταλισμού» στην Ευρώπη. Συνέντευξη του Βόλφγκανγκ Στρέεκ στον Τζόνας Μπιρτς και τον Γιώργο Σουβλή (από το περ. Jacobin). Μιλάει για τη μεταδημοκρατία, την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση, τον ΣΥΡΙΖΑ, το μέλλον της πλήρους απασχόλησης. «Η δημοκρατία στον καπιταλισμό είναι δημοκρατία στον βαθμό που διορθώνει τα αποτελέσματα των δράσεων των αγορών προς την κατεύθυνση της ισότητας. Η οικονομική απελευθέρωση αποσυνδέει τη δημοκρατία από την οικονομία – την καθιστά στεγνή. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που ονομάζουμε μεταδημοκρατία: η πολιτική ως μαζικό θέαμα, ως κομμάτι της βιομηχανίας του θεάματος. Ένας τρόπος αποσύνδεσης της δημοκρατίας από την οικονομία είναι η μεταβίβαση της οικονομικής πολιτικής από τα χέρια των εθνικών κοινοβουλίων και των κυβερνήσεων στα χέρια «ανεξάρτητων» θεσμών όπως οι κεντρικές τράπεζες και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και Διεθνών Οργανισμών όπως το ΔΝΤ. Το ευρώ, όπως θεσπίστηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, έχει με αυτό τον τρόπο αποδημοκρατικοποιήσει –αλλά σε καμία περίπτωση αποπολιτικοποιήσει– τη νομισματική και οικονομική πολιτική στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. […] Η ιστορική ψευδαίσθηση του μεταπολεμικού κεϋνσιανισμού ήταν η πίστη ότι αυτό που στην πραγματικότητα παρέμεινε μια καπιταλιστική οικονομία είχε μετατραπεί σε μια πολιτικά ουδέτερη μηχανή δημιουργίας πλούτου και απασχόλησης, έτοιμης να λειτουργεί από επαγγελματίες μηχανικούς που ονομάζονταν “οικονομολόγοι”». (μετάφραση Γιάννης Χατζηδημητράκης)

Εγκλωβισμένοι στα χοτ σποτ. Ο Νίκος Σαραντάκος στη στήλη του «Oι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» γράφει για τα χοτ σποτ: «Όσο για το αγγλικό hot spot, κι αυτός ο όρος έχει ήδη χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές και σε διάφορους τομείς. Ας πούμε, πριν από καναδυό χρόνια, σε πιο ξένοιαστους καιρούς, αρκετοί αναζητούσαν πώς και πώς να βρουν ένα χοτ σποτ, διότι έτσι ονομάζονται (και) τα σημεία όπου μπορεί κανείς να συνδέσει το κινητό του με ένα ασύρματο δίκτυο (wi-fi), ενώ στη γεωλογία ο όρος δηλώνει τα σημεία έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας, θερμά σημεία δηλαδή, ενώ ακόμα πιο παλιά ο όρος σήμαινε ένα «καυτό» κέντρο διασκέδασης ή ακόμα και μια δερματική φλεγμονή. Ωστόσο, τώρα κυριαρχεί η νιόφερτη σημασία, των κέντρων υποδοχής προσφύγων στις χώρες πρώτης γραμμής, και κυρίως στην Ελλάδα. Στα κέντρα αυτά θα γίνεται λοιπόν η καταγραφή των προσερχομένων, η διαλογή των προσφύγων από τους μετανάστες – αλλά δεν είναι σαφές τι θα γίνεται στη συνέχεια, αφού η προώθηση των προσφύγων στις χώρες όπου επιθυμούν να εγκατασταθούν γίνεται με το σταγονόμετρο, ενώ ακόμα πιο δύσκολη έχει αποδειχτεί, τουλάχιστον ως τώρα, η επιστροφή εκείνων που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν πρόσφυγες στην Τουρκία ή στις χώρες καταγωγής τους».

Ο Τσε, ο «άνθρωπος-μάρτυρας» και άλλες σκέψεις για την Αριστερά του σήμερα. Γράφει η Μαρία Χαϊδοπούλου-Βρυχέα: «Αν το πρότυπο του καπιταλισμού είναι ο οικονομικός άνθρωπος, τότε η δικιά μας πρόταση δεν μπορεί να είναι ο «άνθρωπος-μάρτυρας». Όσο αφηρημένος είναι ο οικονομικός άνθρωπος άλλο τόσο αφηρημένος είναι και ο “άνθρωπος-μάρτυρας”: ένας άνθρωπος, δηλαδή, εκτός πρακτικών μιας συλλογικής καθημερινότητας, χωρίς σώμα, χωρίς σχέσεις, χωρίς «προσωπική» ζωή, χωρίς ανάγκες, φίλους και συγγενείς, εκτός πολιτισμικών πλαισίων. Οι συνήθεις ήρωες μόνο την υπέρτατη στιγμή τα καταφέρνουν και εξυψώνονται πέρα από τα ιδιαίτερά τους χαρακτηριστικά. Τον υπόλοιπο καιρό αποτυγχάνουν να αντεπεξέλθουν ως πατέρες, ως φίλοι, ως σύντροφοι. Δεν μπορεί να είναι αυτή η δικιά μας πρόταση. Ο δικός μας άνθρωπος ή «ανθρώπισσα» ή άτομο ή ό,τι άλλο αποφασίσουμε να το ονομάσουμε, έχει καθημερινότητα και σχέσεις και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ανάγκες και επιθυμίες.. Και μέσα από αυτή την επαφή με το συλλογικό ονειρεύεται έναν καλύτερο κόσμο. (Γι’ αυτό κι ο τόπος, όπου μεγαλώνουμε, όπου ζούμε, έχει σημασία – αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση)».

Η «μεταεθνικιστική» Ευρωπαϊκή Ένωση ως ζωτικός χώρος του εθνικισμού. Ο Γιάννης Στουραΐτης σχολιάζει ο επιχείρημα ότι η Ε.Ε λειτουργεί ως παράγοντας ανάσχεσης των εθνικισμών. «Ο πολιτικός λόγος που επικαλείται τον μεταεθνικιστικό χαρακτήρα της Ε.Ε. βασίζεται, έτσι, σε μια επιφανειακή προσέγγιση. Η διάβρωση της οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας των εθνικών κρατών από έναν ιεραρχικό υπερκρατικό μηχανισμό σαφώς και συνέβαλε στην περιθωριοποίηση του πολέμου ως εν δυνάμει μέσου επίλυσης των διαφορών ισχύος μεταξύ τους και, ως εκ τούτου, υποβάθμισε τον ρόλο του εθνικισμού ως ιδεολογικού εργαλείου προώθησης και δικαιολόγησης πολεμικών συγκρούσεων. Παρά τη διακηρυγμένη ανησυχία των απανταχού επαγγελματιών πατριωτών, όμως, ελάχιστα αποδόμησε τις εθνικές ιδεολογίες και τις πραγμοποιημένεςθνοπολιτισμικές ταυτότητες που συνδέονται με αυτές. Αντιθέτως, αποδεδειγμένα τις ενίσχυσε, με αποτέλεσμα, έπειτα από πλείστες συνθήκες «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» ο εθνικισμός να παραμένει η κατεξοχήν κυρίαρχη λειτουργική ιδεολογία των σύγχρονων ευρωπαϊκών κοινωνιών, γεγονός με το οποίο συνδέεται η ολική επαναφορά του ρατσισμού, που αντικατοπτρίζεται στην άνοδο της ακροδεξιάς στα περισσότερα κράτη-μέλη».

WEBONLY. Στο εβραϊκό νεκροταφείο της Βάνζεε του Ντάνιελ Τρίλινγκ. Ο δημοσιογράφος και ερευνητής Daniel Trilling επισκέφτηκε το εβραϊκό νεκροταφείο της Βάνζεε, όπου είναι θαμμένος ο προ-προπάππους του Ilya B, γενημμένος γύρω στο 1880 σε μια μεσοαστική οικογένεια του Κιέβου. Με αφορμή την επίσκεψη αυτή, μας αφηγείται την ιστορία των προγόνων του, από το Κίεβο στο Βερολίνο και μετά στην Αγγλία και μας θυμίζει μια «όχι και τόσο καινούργια ιστορία»: πώς η κραυγή «Οι πρόσφυγες φταίνε!» ήταν πάντα η εύκολη λύση (μετάφραση: Δανάη Καρυδάκη· η μετάφραση πρωτοδημοσιεύτηκε στο ohnebinde.wordpress.com, από όπου και την αναδημοσιεύουμε).

Γιατί τα θωρηκτά δεν είναι λύση για την προσφυγική κρίση

του Ρούμπεν Άντερσον

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Από «Το Μαύρο είδωλο της Αφροδίτης» του Γιάννη Καλαϊτζή (εκδ. Ars Longa, 1990)

Ακόμα μια εβδομάδα πέρασε, και μας έφερε ακόμα ένα σχέδιο που γράφτηκε στο πόδι για να επιλύσει, υποτίθεται, την προσφυγική κρίση. Το καινούριο αυτό σχέδιο είναι το «στείλτε τα θωρηκτά».[1]

Η πανικόβλητη απόφαση να εμπλακεί το ΝΑΤΟ στην προσφυγική κρίση δεν είναι μόνο ένα πρωτοφανές στάδιο στη συνεχιζόμενη στρατικοποίηση των ευρωπαϊκών συνόρων, αλλά ταιριάζει επίσης και στη μακραίωνη πλέον τάση να θεωρούνται οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που φτάνουν στις ακτές μας με βαρκούλες ως μια επείγουσα κατάσταση που μπορεί να αντιμετωπιστεί μονάχα με αύξηση της συνοριακής ασφάλειας.

Από τη στιγμή που λανσαρίστηκε η συμφωνία Σένγκεν για την ελεύθερη διακίνηση τη δεκαετία του 1990, οι κυβερνήσεις εστίασαν στο καθήκον να αυξήσουν την ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ ως υποκατάστατο μιας πραγματικά κοινής προσέγγισης των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου. Υπάρχει μόνο ένα πρόβλημα με αυτή τους τη σπουδή: δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα. Όπως ακούραστα επαναλαμβάνουν πολλοί ερευνητές[2] (μεταξύ τους κι εγώ), οι προσπάθειες να περιοριστεί η μετανάστευση δια της αστυνόμευσης των συνόρων και της ανακοίνωσης πολιτικών αποτροπής δεν μπορούν να φέρουν αποτελέσματα από τη στιγμή που δεν αντιμετωπίζονται οι ριζικές αιτίες του φαινομένου – από τις εντεινόμενες παγκόσμιες ανισότητες ως τη ζήτηση φτηνού εργατικού δυναμικού στις χώρες προορισμού, κι από τα διασυνοριακά δίκτυα συγγένειας ως τη βία και την καταπίεση. Αντίθετα, κάνουν την κατάσταση χειρότερη – πιο χαοτική, πιο θανατηφόρα, πιο αρπακτική.

Γιατί η Τουρκία δεν είναι «ασφαλής» ή «ασφαλής τρίτη» χώρα

WEB ONLY

H PRO ASYL είναι μια από τις σημαντικότερες οργανώσεις με δράση υπέρ των μεταναστών στη Γερμανία. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της στις 29.1 (στα γερμανικά) και στις 30.1 (στα αγγλικά). Παρότι οι εξελίξεις τρέχουν, το κείμενο διατηρεί την αξία του, καθώς εξηγεί γιατί η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί «ασφαλής» ή «ασφαλής τρίτη» χώρα.

της οργάνωσης PRO ASYL

μετάσφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Σύρος πρόσφυγας σε προσφυγικό καταυλισμό στην Τουρκία. Φωτό: Mustafa Ozer/AFP/Getty Images

29.1.2016. Η PRO ASYL αντιτίθεται κατηγορηματικά στα σχέδια της ολλανδικής και πιθανά και της γερμανικής κυβέρνησης να επιστρέφονται αιτούντες άσυλο από την Ελλάδα στην Τουρκία με επιβατικά πλοία. «Η Τουρκία δεν είναι ασφαλής τρίτη χώρα. Αν ληφθούν τέτοιες ενέργειες, τα δικαιώματα των προσφύγων θα έχουν ουσιαστικά ανασταλεί», λέει ο Γκίντερ Μπούρκχαρτ, γενικός διευθυντής της PRO ASYL. Η Τουρκία θα μετατρεπόταν σε «προσφυγικό στρατόπεδο της Ευρώπης, και τα ανθρώπινα δικαιώματα των προσφύγων δεν θα ήταν πλέον εν ισχύι. Η Ε.Ε. διαστρεβλώνει την πραγματικότητα για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς της. Μια τέτοια κίνηση θα σήμαινε τη συλλογική απόσυρση της Ευρώπης από την προστασία προσφύγων».

Οι σχεδιαζόμενες επαναπροωθήσεις προσφύγων από την Ελλάδα στην Τουρκία θα παραβίαζαν την ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Η σοβαρότητα της κατάστασης στην Τουρκία υποβαθμίζεται, μαζί με τις κτηνώδεις συνέπειες για όσους αναζητούν προστασία. Το ανθρώπινο δικαίωμα του ασύλου θα είχε ουσιαστικά ανασταλεί.

Η ευρωπαϊκή Αριστερά χρειάζεται έναν νέο ορίζοντα

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ Ο ΣΥΡΙΖΑ ΚΑΙ Η Ε.Ε.-2

Ένα λάθος δίλημμα: παραμονή εντός Ε.Ε. με λιτότητα ή φυγή και επιστροφή στο έθνος κράτος;

Του Ρόναν Μπάρτενσο

Το 2015 ήταν μια χρονιά που στην ευρωπαϊκή Αριστερά συνέβησαν γεγονότα τα οποία, υπό κανονικές συνθήκες, θα χρειάζονταν μια δεκαετία για να συμβούν.

Σε μόλις λίγους μήνες έχουμε δει την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ, την άνευ προηγουμένου κρίση της Ευρώπη-φρούριο και την εκλογή του Τζέρεμυ Κόρμπυν — για να μην αναφέρω τις νίκες στις δημοτικές εκλογές της Ισπανίας και την ανάπτυξη του Right2Water, του μεγαλύτερου κοινωνικού κινήματος στην ιστορία της Ιρλανδίας. Περαιτέρω εξελίξεις αναμένονται μετά από το μπαράζ εκλογών στην ευρωπαϊκή περιφέρεια.

Γιώργος Μπουρναζάκης, «Ανείπωτο», 1985

Αλλά, όπως χαιρετίζουμε τις ευκαιρίες που έχουν παρουσιαστεί, έτσι πρέπει να αναγνωρίσουμε και τα μονοπάτια που έχουν κλείσει. Με πιο σημαντικό την ήττα της αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα, η οποία εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη μελλοντική πορεία που θα ακολουθήσει το αναπτυσσόμενο κίνημά μας.

Ένα από τα σημεία τριβής, σ’ αυτή τη συζήτηση είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προοπτική του ΣΥΡΙΖΑ. Η ευρωπαϊκή Αριστερά είναι διχασμένη, εδώ και καιρό, σε αυτό το θέμα: η πλειοψηφία αντιμετωπίζει την Ε.Ε. ως πεδίο πάλης που θα μπορούσε να κερδηθεί και να ακολουθήσει προοδευτική κατεύθυνση. Η μειοψηφία θεωρεί την ιδιότητα του κράτους-μέλους ως ανυπέρβλητο εμπόδιο για την πορεία προς μια αντι-νεοφιλελεύθερη στρατηγική.

Τα ασυνεχή σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

του Φελίτσε Μομέτι και της Σίντζια Αρούζα

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Το ξεκίνημα. Αλληλέγγυοι Aυστριακοί φορτώνουν τα αυτοκίνητά τους στη Βιέννη, για να ξεκινήσουν το ταξίδι προς την Ουγγαρία, 6.9.2015 (πηγή: http://www.vice.com/)

Η δυνατή εικόνα των χιλιάδων μεταναστών να βαδίζουν μαζί στον αυτοκινητόδρομο μεταξύ Βουδαπέστης και Βιέννης, την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, είναι μια από εκείνες τις εικόνες που σηματοδοτούν ένα σημείο καμπής. Κάνει ορατή την παντελή αποτυχία των ευρωπαϊκών πολιτικών για τη μετανάστευση και το πολιτικό άσυλο, ενώ συμβολίζει τη συνεχιζόμενη ανοιχτή αμφισβήτηση των συνόρων της Ευρώπης-φρούριο. Ως μέρος αυτής της αμφισβήτησης, χιλιάδες εθελοντές οργάνωσαν ένα κομβόι αυτοκινήτων για να οδηγήσουν τους πρόσφυγες εκτός της Ουγγαρίας, όπου κινδυνεύουν με κράτηση σε ανασφαλή και υπερπλήρη στρατόπεδα: μια πράξη αλληλεγγύης, και, ταυτόχρονα, μια πράξη περιφρόνησης, αφού στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικαίου η πρωτοβουλία αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί ως διακίνηση ανθρώπων.

Όμως εγώ παραδέχτηκα την ήττα…

του Στρατή Μπουρνάζου

Άρθουρ Ντόουβ, «Κόκκινος ήλιος», 1935

Ο τίτλος, καρφωμένος στο μυαλό μου εδώ και δυο βδομάδες, προσπαθεί να εκφράσει δύο βασικά, για μένα, πράγματα, προκειμένου να συνεχίσουμε: την ήττα και την παραδοχή της. Θα προσπαθήσω να τα εξηγήσω, μαζεύοντας τη σκέψη και τα κουράγια μου.

α) Λέμε όλοι, και σωστά, ότι η συμφωνία (θα) είναι κακή, απέχει από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, συνιστά ήττα. Ασφαλώς. Όμως πρόκειται για κάτι πολύ παραπάνω. Όχι μόνο δεν ακυρώσαμε τα Μνημόνια, αλλά θα υπογράψουμε ένα καινούργιο· κι αυτό δεν είναι «λεπτομέρεια», αλλά σεισμός, καθώς η κατάργηση των Μνημονίων υπήρξε, τα τελευταία χρόνια, κορμός της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, συνεκτικό του στοιχείο και βασικός λόγος της ανόδου του. Έτσι, η ήττα πλήττει συνολικά τη δυνατότητα άσκησης πολιτικής εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ. Ας υποθέσουμε, λ.χ., ότι (αν και μοιάζει απίθανο σήμερα) χάνει τις επόμενες εκλογές· σε ποια βάση θα αντιπολιτευθεί και θα αντιπαλέψει το Μνημόνιο, αφού το έχει αποδεχθεί;

Υπάρχει, εδώ, μια ποιοτική διαφορά, σε σχέση με άλλες ήττες (ενός συνδικάτου, λ.χ.): η άσκηση της εξουσίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ, καθώς βρίσκεται στην κυβέρνηση, είναι αναγκασμένος –με όποιες «ρωγμές»– να εφαρμόσει τα αντίθετα από όσα έλεγε.

β) Η ήττα αφορά, αν και σε διαφορετικό βαθμό, όλους όσους υποστηρίξαμε το πολιτικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ. Ασφαλώς, ο ρόλος της Μέρκελ και του Σόιμπλε είναι καθοριστικός, και η όλη ιστορία αποκαλυπτική για την «υπαρκτή Ε.Ε.». Ωστόσο, αυτό δεν συνιστά άλλοθι, για να καταλήξουμε ότι, τελικά, εμείς δεν φταίμε. Όχι, δεν τα λέγαμε καλά· και το γράφω, ασφαλώς, και σε ό,τι με αφορά. Και η διάθεση ωραιοποίησης ή υπεκφυγής μου φαίνεται ό,τι χειρότερο· χρειάζεται, νομίζω, συναίσθηση, αναστοχασμός αλλά και, πώς να το πω, ταπεινότητα, συντριβή· όχι για να σκύψουμε το κεφάλι, αλλά για μπορούμε να κοιτάζουμε τους άλλους στα μάτια.

Φυσάμε να πέσουν ή ψάχνουμε ομπρέλα;

Αριστερά με νέα αντίληψη

του Κωστή Καρπόζηλου

Στέφανος Ρόκος, «14 ρόδια», 2006

«Ένα φύσημα θέλει και πέφτει», με διαβεβαίωνε την άνοιξη του μακρινού 1994 ο σοφός και σίγουρα μεγαλύτερος σε ηλικία σύντροφος, αφού πρώτα είχε εκθέσει επακριβώς τις δομικές αντιφάσεις του παγκόσμιου καπιταλισμού. Λίγο να φυσούσαν οι καταπιεσμένοι της Γης και τότε ο φαινομενικός θριαμβευτής της ανθρώπινης Ιστορίας θα κατέρρεε σαν άλλος χάρτινος πύργος. Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο ίδιος αγαπητός σύντροφος μου εξηγούσε ότι ένα απογοητευτικό εκλογικό αποτέλεσμα ήταν η φυσική απόρροια του καταθλιπτικού συσχετισμού δυνάμεων: «Τι τα θες, είναι πανίσχυροι… Θέλει να κάνουμε υπομονή, να περάσει η μπόρα». Από εκεί που το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένα «φου», τώρα χρειαζόμασταν εμείς μια ανθεκτική ομπρέλα — δεν το λες και επιτυχία ακριβώς.

  Η ταλάντευση ανάμεσα στον βολονταρισμό και τον φαταλισμό περιγράφει μια από τις κύριες αντιφάσεις στη σκέψη και στη δράση της Αριστεράς, η οποία ιστορικά μετεωρίζεται ανάμεσα στην αστόχαστη αισιοδοξία και στην παθητική ενσωμάτωση των αποτυχιών της. Οι τελευταίοι έξι μήνες συνιστούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα για τις καταστροφικές συνέπειες της ταλάντευσης αυτής. Πριν τις εκλογές του 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζε ότι οι εσωτερικές αντιφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η εγνωσμένη αποτυχία των Μνημονίων επέτρεπαν μια ιδεατή και άνευ κόστους διευθέτηση: την επικράτηση ενός εναλλακτικού σχεδίου που θα οδηγούσε στη ριζική αναθεώρηση των πολιτικών της λιτότητας, δίχως να διακινδυνεύει η θέση της Ελλάδας στον πυρήνα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σήμερα, η υπόσχεση αυτή έχει ηττηθεί, και η ήττα, με τη σειρά της, οδηγεί στην άλλη όψη του βολονταρισμού: στην εκ των υστέρων παραδοχή ότι ο αντίπαλος ήταν πανίσχυρος, τα περιθώρια για μια εναλλακτική πρόταση εξαρχής ελάχιστα, και οι επιλογές της κυβέρνησης της Αριστεράς, σε αυτό το πλαίσιο, αναγκαστικές.

Το πραξικόπημα διαρκεί πολύ

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Γιώργος Βακαλό, «Άνθρωπος με σχοινί», π. 1938

Μετά τη νίκη του επί των Ρωμαίων στο Άσκλο της Απουλίας, το 279 π.Χ., ένας στρατιώτης πλησίασε τον βασιλιά Πύρρο για να τον συγχαρεί. Όπως όμως μας αφηγείται ο Πλούταρχος, ο ίδιος δεν έδειξε να συμμερίζεται την πανηγυρική διάθεση: «μια ακόμα τέτοια νίκη και θα χαθούμε εντελώς», ήταν η απάντησή του καθώς μετρούσε τις απώλειες στη μάχη, γνωρίζοντας ότι πίσω στην πατρίδα οι εφεδρείες είχαν πια εξαντληθεί.

Θυμήθηκα την ιστορία το βράδυ της Τετάρτης, ακούγοντας, από τη μια τον Αλέξη Τσίπρα να χαρακτηρίζει «πύρρειο» νίκη της τρόικας τη συμφωνία-μνημόνιο, και από την άλλη τον Φρανσουά Ολάντ να μιλά για τα επόμενα βήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αναφερόμενος σε μια «πρωτοπορία» χωρών, από τη Γαλλία και τη Γερμανία ως την Μπενελούξ, που θα αναλάβει το εγχείρημα μιας κυβέρνησης της Ευρωζώνης. Αντί να «χαθεί εντελώς» μετά το πραξικόπημα της 12ης Ιουλίου, φαίνεται πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προχωρήσει πιο συγκεντρωτικά και πιο αυταρχικά — πιθανότατα αφήνοντας πίσω, παρά τη συμμόρφωση προς τις υποδείξεις, τους αδύναμους κρίκους σαν την Ελλάδα. Την ίδια στιγμή, αν κάτι μοιάζει να έχει όντως εξαντληθεί, υπό την απειλή πάντα της χρεοκοπίας και του Grexit, αυτό είναι οι δημοκρατικές εφεδρείες για την διαχείριση του «ελληνικού προβλήματος»: με μονοκομματικές, δικομματικές και τρικομματικές κυβερνήσεις, με κυβερνήσεις εκλεγμένες και υπηρεσιακές, με εκλογές και δημοψηφίσματα — σε όσο επώδυνα μέτρα κι αν προχώρησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις παρακάμπτοντας τη δημοκρατική βούληση, το φάσμα της ασύντακτης χρεοκοπίας δεν απομακρύνθηκε ποτέ από τον ορίζοντα. Ακόμα και σήμερα, λοιπόν, σε πείσμα όσων αναζητούν ρωγμές για αριστερή πολιτική μέσα στο μνημονιακό ζουρλομανδύα, το Grexit παραμένει το απόλυτο εργαλείο για την πειθάρχηση της κυβέρνησης, τη μονιμοποίηση δηλαδή του πραξικοπήματος που κατήγγειλε η διεθνής κοινή γνώμη πριν από δύο Κυριακές.

Αγαθόν το εξομολογείσθαι

Ναι ή Όχι στη νέα συμφωνία; Το διπλό αδιέξοδο

του Στρατή Μπουρνάζου

Γιάννης Τζερμιάς, «Το τρίστρατο»

Στα δεκαπέντε χρόνια της θητείας μου στα «Ενθέματα», αυτό είναι, με διαφορά, το πιο δύσκολο κείμενό μου. Και το ότι γράφω από τις σελίδες αυτές κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Όχι γιατί ως μέλος του ΣΥΡΙΖΑ ή δημοσιογράφος της «Αυγής» πρέπει να στρογγυλέψω όσα σκέφτομαι· αυτό θα ήταν το –συγκριτικά– πιο εύκολο. Αλλά για να στρογγυλέψεις κάτι πρέπει πρώτα να το έχεις διαμορφώσει, αιχμηρό, στο μυαλό σου· ενώ το πρόβλημά μου είναι ακριβώς το αντίθετο: ότι δεν έχω διαμορφώσει άποψη, και ιδίως αιχμηρή. Αντίθετα, πολιτικά και προσωπικά αισθάνομαι ένα αδιέξοδο. Και αν γράφω είναι επειδή νιώθω ότι δεν μπορεί κανείς στα δύσκολα να σωπαίνει, αλλά και επειδή, έπειτα, νομίζω, το αδιέξοδο αυτό δεν είναι δική μου ιστορία, το νιώθουν και άλλοι.

Ως σχολιαστής ή ιστορικός θα μπορούσα να κάνω πολλές παρατηρήσεις: για την πύκνωση του πολιτικού χρόνου, πώς η πολιτική οι μάζες εισέβαλαν στο προσκήνιο με το δημοψήφισμα. Αλλά όλα αυτά, ακόμα κι αν είναι σωστά, μου ακούγονται ψεύτικα. Σαν υπεκφυγή από το ζητούμενο. Που δεν είναι άλλο από αυτό: Τι λες για τη συμφωνία; Και, κυρίως, τι κάναμε.

Και εδώ τα πράγματα είναι δύσκολα. Aν είσαι πασοκοποταμοδεξιός, δεν έχεις πρόβλημα: επιχαίρεις με την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, και συνεχίζεις τις πολιτικές κινήσεις (ή τις μηχανορραφίες) για να τον ρίξεις. Αν είσαι ΚΚΕ φωνάζεις βροντερά «Εμείς, Εμείς οι μόνοι συνεπείς» (ανέκαθεν, από γεννήσεως κόσμου, ή τουλάχιστον από το 1992 με το Μάαστριχτ, οπότε, σαν το σταματημένο ρολόι που δυο φορές το εικοσιτετράωρο λέει τη σωστή ώρα, «επιβεβαιώνεσαι»). Κι αν είσαι από εκείνους τους ντετερμινιστές-χολερικούς που ήδη πριν τον Γενάρη χλεύαζαν τον ΣΥΡΙΖΑ σαν εκ προοιμίου «προδότη», και πάλι ουδέν πρόβλημα: είσαι αυτάρκης και ωραίος. Αν όμως (είτε είσαι συριζαίος είτε όχι) θεωρείς ότι η υπόθεση αυτής της κυβέρνησης σε αφορά, είναι μια μεγάλη ευκαιρία (και για το αριστερό κίνημα, αλλά και για τον τόπο), αν θεωρείς ότι οι αποφάσεις και η τύχη της θα κρίνουν πολλά, όχι για τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά γενικότερα, και γι’ αυτό αγωνιάς (είτε τη στηρίζεις είτε την κριτικάρεις), τα πράγματα είναι σκούρα. Γιατί από αυτές τις προκείμενες μπορούν να βγουν «διά ταύτα» που αιτιολογούν και την καταψήφιση και την ψήφιση της συμφωνίας και την παραίτηση.

Όχι: De bono et malo

του Στρατή Μπουρνάζου

Ανρί Ματίς, «Ο παράξενος χορός της φαραντόλα»

Από την περασμένη Παρασκευή όταν, στον Κήπο των Αρχαιολόγων, στο μεγάλο πάρτυ των «Ενθεμάτων»,  γύρω στα μεσάνυχτα, κλείσαμε τη μουσική και ακούγαμε «Κόκκινο», περιμένοντας το διάγγελμα Τσίπρα, ο χρόνος –ο πολιτικός, ο προσωπικός, ο καθημερινός–, ήδη πυκνός εδώ και καιρό, έγινε ακόμα πυκνότερος και βαρύτερος. Σκέψεις, πολλές σκέψεις όλες τις επόμενες μέρες: Πώς φτάσαμε εδώ, τι μπορούσε να γίνει αλλιώς, ανακούφιση, αγωνία, γιατί αυτός ο φίλος θα ψηφίσει έτσι ή αλλιώς, ποιες κλωστές που έρχονται από το παρελθόν ή οδηγούν το μέλλον καθορίζουν τη στάση μας, αν το «είναι» καθορίζει την ψήφο.

Ωστόσο, σήμερα, Σάββατο 4 Ιουλίου, μία μέρα πριν το δημοψήφισμα, αισθάνομαι ότι δεν είναι η ώρα των αναλύσεων και των χρονογραφημάτων. Αυτό που νιώθω, αναγνώστες μου της Κυριακής, είναι η ανάγκη να εξηγήσω τους λόγους που με οδηγούν να ψηφίσω Όχι, τις προοπτικές που ανοίγει ή κλείνει, κατά τη γνώμη μου, κάθε επιλογή. Και νιώθω αυτή την ανάγκη, καθώς από αυτές τις σελίδες «μιλάμε» μαζί εδώ και δεκαπέντε χρόνια – και τα τελευταία οχτώ χρόνια πολύ τακτικά. Θα σταθώ, λοιπόν, σε τρία σημεία. Και πριν ξεκινήσω θα πω ότι, ανεξάρτητα από τους λόγους που οδήγησαν στο δημοψήφισμα, τα προβλήματά του, τους τακτικισμούς της κυβέρνησης, από τη στιγμή που εξαγγέλθηκε «αυτονομείται» ως γεγονός. Για να το πω απλοποιώντας, η κυβέρνηση μπορεί να το εξήγγειλε για να ξεφύγει από τα αδιέξοδα, ήδη όμως δύο μέρες μετά –ανεξάρτητα από την αφετηρία του, ξαναλέω– είχε πάρει διαστάσεις πανευρωπαϊκής μάχης ενάντια στη λιτότητα και υπέρ της δημοκρατίας.

1. Το Όχι, λοιπόν, για μένα, είναι ένα δεσμός, ένα νεύμα, ένα χέρι που απλώνεται προς τα κινήματα της Ευρώπης, ίσως και του πλανήτη. Το δημοψήφισμα γίνεται εδώ, αλλά δεν είναι θέμα εσωτερικό. Ας φύγουμε μια στιγμή –«νοερά», που έλεγαν παλιότερα– από την Αθήνα, ας πετάξουμε στη Μαδρίτη, τη Βαρκελώνη, το Παρίσι, το Λονδίνο, ας δούμε από εκεί το Ναι και το Όχι. Διαβάστε τι γράφουν οι ξένοι φίλοι και συναγωνιστές μας, στις επόμενες σελίδες των «Ενθεμάτων», ο Ολλανδός Ζερόμ Ρους που ζει στη Φλωρεντία (που τον τελευταίο καιρό έχει εγκατασταθεί στην Αθήνα), η Πορτογαλίδα Καταρίνα Πρίνσιπε που ζει στο Βερολίνο, η Βουλγάρα Μαρία Ιβάντσεβα που ζει στο Δουβλίνο, η Πεϊνέτα από τη Μαδρίτη, η Σάσκια Σάσσεν. Παραθέτω δυο αράδες από το κείμενο της Καταρίνα: «Το να είσαι Νοτιοευρωπαίος σήμερα δεν είναι εύκολο Μας έκαναν φτωχούς, πρεκάριους, νομάδες· ανθρώπους που περιφέρουμε αυτό το βαθύ νοσταλγικό συναίσθημα που εμείς οι Πορτογάλοι αποκαλούμε “saudade”. Αλλά εσείς, οι Έλληνες μας δείξατε κάτι ανεκτίμητο: μας δείξατε ότι αν αντιπαλέψουμε μπορούμε πραγματικά να κερδίσουμε. Μας δείξατε ότι τίποτα σε αυτόν τον κόσμο που κυβερνιέται από τραπεζίτες και οικονομικές ελίτ, τίποτα δεν είναι αναπόφευκτο. Μας διδάσκετε πώς να αγωνιζόμαστε». To Όχι μου, λοιπόν, αισθάνομαι ότι είναι μια ψήφος στην οποία με ωθούν όλοι αυτοί οι ξένοι σύντροφοι, που μας κοιτάζουν στα μάτια, με προσδοκία και αγωνία, από όλο τον πλανήτη. Όλοι οι ξένοι φίλοι και γνωστοί μου θα ψήφιζαν Όχι. Γιατί άραγε; Είναι μόνο η ασφάλεια της απόστασης ή ένας ευρύτερος ορίζοντας που ανοίγει το βλέμμα τους;
2. Με το Όχι η κυβέρνηση μπορεί να συνεχίσει. Και αυτό με καίει (όπως, άλλους τους καίει, ευλόγως, το αντίθετο: να πέσει). Για να συνεχίσει το έργο της (την ιθαγένεια, την ΕΡΤ, το σύμφωνο συμβίωσης τις τομές στο σωφρονιστικό, το μεταναστευτικό, την περίθαλψη στους ανασφάλιστους), αλλά και γιατί η επιστροφή Σαμαρά με ολίγη από ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι μου μοιάζει εφιάλτης. Κι ακόμα, επειδή δεν αντέχουμε τις νουθεσίες των Πιουριφόηδων του 21ιου αιώνα προς στον ελληνικό λαό, να δείξει «σύνεση» και «υπευθυνότητα», να «βάλει πια μυαλό».
3. Ένα ισχυρό Όχι (όπως και ένα ισχυρό Ναι) θα στείλει πολιτικό μήνυμα σε όλους – και τους εταίρους. Βέβαια, με όλη την εμπειρία του προηγούμενου διαστήματος (και την πλήρη διάψευση της λογικής του «έντιμου συμβιβασμού», στην οποία τόσο πίστευε και για την οποία τόσο πάλεψε ο ΣΥΡΙΖΑ, με μηδαμινά αποτελέσματα), όχι απλώς δικαιούμαστε, αλλά επιβάλλεται να αμφιβάλλουμε αν θα οδηγήσει σε λύση· το αυτί των εταίρων μπορεί κάλλιστα (να συνεχίσει) να μην ιδρώνει.

Ε.Ε./Δ.Ν.Τ: εγκλωβισμένοι σε ένα αυτοκαταστροφικό παιχνίδι

του Αλέξανδρου Ανδρέου

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Ο Alex Andreou είναι ηθοποιός, συγγραφέας και δημοσιογράφος που μένει στο Λονδίνο. Γράφει για την Guardian, το Νew Statesman, συνεργάζεται τακτικά με το BBC Radio 4 και διατηρεί το μπλογκ sturdyblog.wordpress.com. Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στο sturdyblog.wordpress.com, στις 4.6.2015, και δημοσιεύεται στα «Ενθέματα» με μικρές αλλαγές του συγγραφέα. Ο Alex Andreou θα εμφανιστεί στο Ηρώδειο στις 3 και 4 Ιουλίου, στο Jesus Christ Superstar.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Φωτογραφία: Λουίζα Γκουλιαμάκη

Πολλά έχουν γραφτεί για τις διαπραγματεύσεις που συνεχίζονται μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και ΕΕ/ΔΝΤ, και ο όγκος των αντικρουόμενων πληροφοριών συχνά συσκοτίζει την κατάσταση. Πρόθεσή μου, στο σημείωμα αυτό, είναι να φιλτράρω τα γεγονότα και να επικεντρωθώ σε ορισμένα πολύ βασικά σημεία. Δεν πρόκειται, ασφαλώς, για μια τελειωτική καταγραφή· πιστεύω, ωστόσο, ότι περιέχει μια σειρά κεφαλαιώδη ζητήματα, τα οποία δεν έχω δει να τίθενται ξεκάθαρα και με σαφήνεια.

1. Η κρίση δεν είναι οικονομική, αλλά πολιτική. Κοιτώντας τη μεγάλη εικόνα, τα ποσά που χωρίζουν την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης και τις αντιπροτάσεις ΕΕ/ΔΝΤ είναι ασήμαντα και γελοία. Απογυμνωμένα από την πολιτική τους σημασία, δεν αποτελούν ούτε σταγόνα στον ευρωπαϊκό, πόσο μάλλον στον παγκόσμιο, οικονομικό ωκεανό. Το ότι δεν έχει επιτευχθεί λύση οφείλεται στο γεγονός ότι Ε.Ε./ΔΝΤ υπερασπίζονται συνολικά την πολιτική της λιτότητας. Το να υποχωρήσουν, θα σήμαινε ότι παραδέχονται πως έκαναν λάθος.

2. Τα μέτρα που αντιπροτείνει η Ε.Ε. είναι ατελέσφορα και τιμωρητικά. Αρκεί μόνο να κοιτάξει κανείς τις προτάσεις της σχετικά με τον ΦΠΑ, για να συνειδητοποιήσει ότι στην Ε.Ε. είτε είναι ανίδεοι είτε δεν ενδιαφέρονται για μια συμφωνία. Οι προτεινόμενοι συντελεστές του ΦΠΑ (από το 11% σε βασικά τρόφιμα έως και 23% στο ηλεκτρικό και το νερό), δεν είναι μόνο δυσβάσταχτοι και δυσανάλογοι (καθώς επιβαρύνουν περισσότερο τους φτωχούς), αλλά θα παγιδέψουν την Ελλάδα σε έναν επιταχυνόμενο θανατηφόρο φαύλο κύκλο, αποθαρρύνοντας τον τουρισμό και ενθαρρύνοντας το παράνομο εμπόριο, με κόστος σε απολεσθέντα έσοδα πολύ μεγαλύτερο από ό,τι τα κέρδη από τις αυξήσεις. Η πρόταση να καταργηθεί ο μειωμένος συντελεστής στα νησιά δείχνει έλλειψη κατανόησης βασικών δεδομένων της οικονομικής πραγματικότητας, όπως το κόστος της θαλάσσιας μεταφοράς εμπορευμάτων για χιλιάδες μικρά, απομακρυσμένα νησιά. Είναι μια τυφλή απόπειρα εφαρμογής της γερμανικής πολιτικής. Οι προτάσεις δεν είναι οικονομικά ρεαλιστικές· είναι τιμωρητικές, για το γεγονός ότι εκλέχθηκε μια «λάθος» κυβέρνηση.

Μετά την τραγωδία Μπορεί να αλλάξει η ευρωπαϊκή πολιτική στα σύνορα;

του Βασίλη Παπαστεργίου

«Γιατί τώρα έρχονται 10.000 καινούργιοι πρόσφυγες ή μετανάστες; Έχει αλλάξει κάτι στη Συρία τις τελευταίες εβδομάδες; Όχι. Μάλλον καλύτερα πάνε τα πράγματα […] Αυτό που άλλαξε είναι η ρητορική της κυβέρνησης. Οι συγκρούσεις των αρμοδίων υπουργών, η Αμυγδαλέζα, το λάθος μήνυμα, ότι εάν έρθεις στην Ελλάδα θα βρεις εύκολα τρόπο να φύγεις και να πας στη Γερμανία, στη Σουηδία. Άρα έλα στην Ελλάδα, άρα να η πρόσκληση προς τους διακινητές μεταναστών-προσφύγων».

(Ευάγγελος Βενιζέλος, συνέντευξη στονAlpha, 19.4.2015)

Ρενέ Μαγκρίτ, «Διάλειμμα», 1927-28

Η όξυνση του προσφυγικού ζητήματος και οι θάνατοι στη Μεσόγειο ήρθαν να μας υπενθυμίσουν με εμφατικό τρόπο ότι μπορεί η ατελείωτη διαπραγμάτευση με τους «θεσμούς» να δείχνει ότι υπερκαθορίζει τα πάντα, ταυτόχρονα όμως υπάρχουν μείζονα πολιτικά ζητήματα πανευρωπαϊκής σημασίας που δεν υπάγονται στη στενά νοούμενη σφαίρα της οικονομίας. Η τραγωδία με τους 700 νεκρούς στα ανοιχτά της Λιβύης σηματοδότησε, επιπλέον, τη χρεοκοπία δύο δοξασιών που είχε επιχειρηθεί να επιβληθούν στον δημόσιο λόγο, τις αμέσως προηγούμενες ημέρες.

α) Κατέρρευσε η θεωρία ότι η αλλαγή της μεταναστευτικής πολιτικής στη χώρα μας λειτουργεί σαν μαγνήτης για την προσέλευση προσφύγων και μεταναστών. Οι αυξημένες ανθρώπινες ροές προς την Ιταλία είναι φανερό ότι διέψευσαν πλήρως τις φωνές εκείνες που, είτε από εμφανή υστεροβουλία είτε από άγνοια, αποφάνθηκαν ότι οι ροές των προσφύγων και των μεταναστών από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική μπορεί να εξαρτώνται π.χ. από… την κατάσταση στην Αμυγδαλέζα (συνέντευξη Ευ. Βενιζέλου στην τηλεόραση του Alpha, 19.4.2015), και όχι από τις δραματικές γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή, δηλαδή την πλήρη αποσταθεροποίηση της κατάστασης στη Συρία και τη Λιβύη.

Το σύστημα έχει φτάσει στα ιστορικά του όρια

«Μια αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα θα είναι πολύ σημαντική για όλο το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι»

συνέντευξη του Κωνσταντίνου Τσουκαλά, με την ευκαιρία της κυκλοφορίας της «Γυμνής βασίλισσας» (εκδ. Καστανιώτη)

Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς σπίτι του. Φωτογραφία του Γιώργου Οικονομόπουλου.

Η Γυμνή βασίλισσα. Έργα και ημέρες του οικονομικού λόγου, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, παρότι μιλάει για την οικονομία και την κυριαρχία της, δεν είναι ένα βιβλίο οικονομικό. Είναι ένα έργο συνολικό, με το οποίο ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς επιβεβαιώνει, για άλλη μια φορά, ότι είναι ένας πολιτικός στοχαστής, με όλη τη σημασία του όρου, και επίσης κατεξοχήν Ευρωπαίος: τόσο επειδή η οπτική του είναι ευρωπαϊκή και διεθνής όσο και γιατί συνομιλεί, όπως και με τα προηγούμενα έργα του, με τους μεγάλους ευρωπαίους ομοτέχνους του. Η Γυμνή Βασίλισσα (που είναι, βέβαια, η οικονομία, και ιδίως η νεοφιλελεύθερη οικονομία) υπερβαίνει τις επιστημονικές εξειδικεύσεις και κλάδους, μέσα από ένα συνολικό πρίσμα. Και το κάνει με γραφή σαφή και απλή (σε σχέση και με προηγούμενα βιβλία του), και συγχρόνως πλούσια, που αντλεί από πολλές επικράτειες, πέραν της θεωρίας και της φιλοσοφίας, όπως η τέχνη, η λογοτεχνία, η ιστορία. Ένα έργο που, με βαθιά πολιτική αγωνία, ανοίγει ζητήματα και θέτει καίρια ερωτήματα, χωρίς να δίνει εύκολες ή τελεσίδικες απαντήσεις. Γιατί, όπως λέει, «είτε το θέλουμε, είτε όχι, η πανούργα Ιστορία μάς περιμένει στη γωνία».

Στρ. Μπ.

Ανιόλο Μπροντζίνο, «Αλληγορία του Χρόνου (λεπτομέρεια), 1545

Θα ξεκινήσω από μια διαπίστωση η οποία, όπως γράφεις, αποτελεί κεντρικό άξονα της Γυμνής βασίλισσας ότι το σύστημα έχει φτάσει στα έσχατα ιστορικά του όρια.

Το κεντρικό ερώτημα που θέτω στο βιβλίο δεν είναι επιστημονικό, αλλά πολιτικό: Αν και υπό ποίους όρους το παγκοσμίως εξελισσόμενο νεοφιλελεύθερο σύστημα είναι δυνατόν να αναπαραχθεί. Και όταν λέω αναπαραχθεί, εννοώ αν οι ολοένα οξυνόμενες υφέρπουσες αντιφάσεις είναι δυνατόν να θεραπευθούν ή να αρθούν με τα μέσα τα οποία δίνει το σύστημα στις πολιτικές εξουσίες.

Μέχρι τώρα, στο πλαίσιο των εθνικών κρατών, είτε αυτά ήταν δημοκρατικά είτε αυταρχικά είτε φιλελεύθερα είτε ακόμα φασιστικά, το καπιταλιστικό κράτος είχε μια θεμελιώδη ευθύνη: την ευθύνη να αναπαραγάγει το σύστημα. Kαι το έκανε μέσα από θεσμούς και μηχανισμούς, εν ανάγκη μετατρεπόμενο σε κράτος έκτακτης ανάγκης. Εδώ, ακριβώς, πιστεύω, έγκειται η κρισιμότητα των σημερινών καιρών. Η παγκοσμιοποίηση, αν δεν έχει καταλύσει, έχει αμβλύνει εξαιρετικά, σε σημείο πρωτοφανές, την παρεμβατική ικανότητα των κατεστημένων πολιτικών εξουσιών, των κρατών και, κατ’ επέκταση, των οργανωμένων κοινωνών. Το αποτέλεσμα είναι οι μεγάλες αποφάσεις για το παρόν και το μέλλον των λαών να μην παίρνονται από τα κράτη – εξαιρώ τα πολύ μεγάλα κράτη (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα)· μιλάω για όλα τα άλλα, τα περισσότερα, και προφανώς για την Ελλάδα.

Οι μεγάλες αποφάσεις, λοιπόν, λαμβάνονται από αυτό που ονομάζουμε αγορές. Οι αγορές δεν είναι η αγορά. Η αγορά ήταν μια ιδέα, μια fictio, ένα πλάσμα, ένα αφηρημένο σύστημα ισορροπιών ανάμεσα σε ελεύθερα αναπτυσσόμενες δυνάμεις. Ενώ οι αγορές είναι ένα κέντρο λήψης αποφάσεων, το οποίο προσπαθεί να επιβάλει –και το καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό– τα συγκροτημένα και εξειδικευμένα συμφέροντα, τα οποία εκπροσωπεί.

Ευρώπη: η επιστροφή των φαντασμάτων

του Αποστόλη Φωτιάδη

Ανρί Ματίς, «Κολυμβητής σε ενυδρείο», 1847

Tα φαντάσματα του εθνικισμού επιστρέφουν στην Ευρώπη. Και αυτό, σε μεγάλο βαθμό, αντανακλά μια διπλή αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ηγετών της: η οικονομική και η μεταναστευτική κρίση, που έπληξαν την Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, απέδειξαν τις αδυναμίες του προγράμματος ενοποίησης. Και στις δυο περιπτώσεις, η υποταγή της ευρωπαϊκής ηγεσίας σε κορπορατιστικά συμφέροντα την οδήγησε σε λανθασμένες στρατηγικές για την αντιμετώπιση τους, μετατρέποντας ουσιαστικά το θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης σε πεδίο σύγκρουσης εθνικών πολιτικών.

Η στρατηγική της λιτότητας και οι διεθνείς θεσμοί που δημιουργήθηκαν για την εφαρμογή της, κυρίως η Τρόικα και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, αποτελούν δομές μέσω των οποίων ορισμένα κράτη-μέλη της Ένωσης, με τη συμμετοχή της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, περιορίζουν την κυριαρχία άλλων κρατών-μελών. Παράλληλα, η μακροχρόνια μεταναστευτική κρίση, που εξελίσσεται στα σύνορα της Ευρώπης από τα τέλη της δεκαετίας του 1990,  έχει κακοφορμίσει σε μια αντιπαράθεση μεταξύ νοτιοανατολικών και βορειοδυτικών κρατών-μελών σχετικά με την κατανομή ευθυνών και του βάρους διαχείρισης των ροών. Έτσι, ουσιαστικά οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν μετατραπεί σε ένα όχημα επιβολής ηγεμονίας, ενώ μηχανισμοί με εξισορροπητικό ρόλο, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ευρωκοινοβούλιο, έχουν περιθωριοποιεί.

Ουκρανία, δεύτερος γύρος. Η ώρα των υπερδυνάμεων κι ο ρόλος της Ευρώπης

Ο ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ-4

του Ρογήρου

Κάζιμιρ Μάλεβιτς, «Άντρας με τσάντα»

Οι μέχρι σήμερα εξελίξεις στην Ουκρανία επιβεβαιώνουν, πιστεύω, την εκτίμηση περί αντιπαράθεσης ιδιόμορφα εθνοτικού χαρακτήρα, το κύριο διακύβευμα της οποίας δεν ήταν κάποια υποθετική προσχώρηση στην ενωμένη Ευρώπη, αλλά η απομάκρυνση ή όχι από τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Επιβεβαιώθηκε επίσης η σύγχυση όσον αφορά τον τρόπο παρουσίασης της ουκρανικής κρίσης από τα ΜΜΕ, σύγχυση η οποία επιτείνεται από την επίμονη αναζήτηση «καλών» και «κακών» σε μια σκληρή σύγκρουση συμφερόντων και την αδυναμία ή την έλλειψη βούλησης ελέγχου των ειδήσεων (εντός κι εκτός εισαγωγικών), την ώρα που οι αντιμαχόμενες πλευρές (και, ιδίως, οι εξωτερικοί προστάτες τους) επιδίδονται, χωρίς ενδοιασμούς, σε πραγματικό πόλεμο προπαγάνδας.

Ι. Στο εσωτερικό της Ουκρανίας είναι σαφής η επικράτηση του συνασπισμού δυνάμεων που αντιπολιτεύονταν τον τελευταίο εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Θεωρώντας τους εαυτούς τους νικητές της «πολεμικής» αναμέτρησης, νέμονται αποκλειστικά πλέον την εξουσία στο Κίεβο, αθετώντας τη συμφωνία που είχε συναφθεί υπό την αιγίδα της ΕΕ και προέβλεπε τη συγκρότηση μεταβατικής κυβέρνησης κοινής αποδοχής με σκοπό τη διενέργεια εκλογών το συντομότερο δυνατό. Το συνεκτικό στοιχείο αυτού του καταρχήν ανομοιογενούς συνασπισμού που περιλαμβάνει από κεντροδεξιούς φιλελεύθερους μέχρι καθαρόαιμους ακροδεξιούς είναι ο ουκρανικός εθνικισμός νοούμενος πρωτίστως ως εναντίωση στη Ρωσία. Η ισχυρότερη πολιτική δύναμη της κυβέρνησης είναι η κεντροδεξιά Πανουκρανική Ένωση «Πατρίδα», στην ηγεσία της οποίας βρίσκεται εκ των πραγμάτων, χάρη σε μια σειρά από επιδέξιους πολιτικούς ελιγμούς, ο νέος πρωθυπουργός Αρσένιι Γιατσενιούκ. Οι πολιτικές θέσεις τόσο του, αυτοπροσδιοριζόμενου ως κεντροδεξιού, πολιτικού κόμματος όσο και του Γιατσενιούκ προσωπικά αποτελούν μείγμα φιλελευθερισμού, λαϊκισμού και, βεβαίως, εθνικισμού.

Σχετικά με το ουκρανικό ζήτημα: Σύγχυση γενικώς

του Ρογήρου

Προκαλεί πράγματι εντύπωση ο απλοϊκός τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται στην Ελλάδα οι δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία. Από τη μία πλευρά, δημοσιεύονται πολιτικές αναλύσεις, υποτίθεται «φιλοευρωπαϊκές», τις οποίες υποψιάζομαι ότι, τηρουμένων των αναλογιών, δεν θα καταδεχόταν να υπογράψει ούτε κομματικός ινστρούχτορας μικρομεσαίας πόλης του Κάτω Βόλγα. Από την άλλη, είναι αδύνατο να συμφωνήσει κάποιος με απόψεις του τύπου «στην Ουκρανία την Ε.Ε. την υποστηρίζουν μόνον οι νεοναζί». Στην πραγματικότητα, μιλάμε για μια κρίση που μπορεί να εξηγηθεί με όρους γεωπολιτικής και η οποία έχει τα αίτιά της σε πολύ παλαιότερες εποχές. Για να είμαστε ακριβείς, η «καλή» ή «κακή» Ε.Ε. δεν είναι παρά μια πρόφαση, μια αφορμή· το διακύβευμα είναι εντελώς διαφορετικό.

Καταρχάς, πρέπει να επισημανθούν ορισμένα στοιχεία σχετικά με τα γεγονότα που αποτέλεσαν την αφορμή για να ξεσπάσει η κρίση στην Ουκρανία.

* Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι πολιτικές δυνάμεις που σήμερα χαρακτηρίζονται ως «αντιευρωπαϊκές» ήταν αυτές που «έτρεχαν» την υπόθεση της συμφωνίας σύνδεσης Ε.Ε.-Ουκρανίας. Επομένως, οι διακρίσεις με γνώμονα το ευρωπαϊκό κριτήριο δεν είναι τόσο ευχερείς.

Στη χώρα του Χρήματος και του Φόβου

Το ελβετικό Όχι στη μετανάστευση-1

 του Ντάβιντ Νάουερ

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Παλιότερα αφίσα του SVP κατά της μετανάστευσης

 Όταν μια χώρα πηγαίνει καλά, αυτό συνήθως μπορείς να το δεις. Πάρτε για παράδειγμα τη Ζυρίχη. Η πόλη έχει αλλάξει τόσο τα τελευταία (λίγα) χρόνια που ολόκληρα τμήματά της είναι σχεδόν αγνώριστα. Καινούριες γειτονιές με κομψά διαμερίσματα έχουν ξεπηδήσει από το πουθενά. Πανύψηλα κτίρια γραφείων έχουν ξεπεταχτεί. Τα καταστήματα, τα εστιατόρια και τα μπαρ είναι γεμάτα, παρότι μια μπύρα μπορεί να κοστίζει μέχρι και έξι ελβετικά φράγκα (πέντε ευρώ). Ο κόσμος έχει λεφτά. Οι ειδικοί ομονοούν στην άποψη ότι αυτή η ευμάρεια είναι προϊόν της δικτυωμένης ελβετικής οικονομίας. Η χώρα έχει κερδίσει αφάνταστα από τα ανοιχτά της σύνορα και από την εισροή ειδικευμένων ξένων εργαζομένων. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο κυριότερος εμπορικός εταίρος της.

Μια αντιφατική αυτοεικόνα. Πώς εξηγείται λοιπόν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για τον περιορισμό της εισροής μεταναστών από χώρες της Ε.Ε.; Ένας σημαντικός λόγος είναι η αντιφατική αυτοεικόνα των Ελβετών. Η Ελβετία βλέπει τον εαυτό της ως ένα έθνος σμιλευμένο από τη θέληση των ανθρώπων του — μιας κοινότητας που αποφάσισε να ενωθεί και να δημιουργήσει ένα κράτος. Η αλήθεια όμως είναι ακριβώς η αντίθετη: το ελβετικό κράτος δεν ήταν αποτέλεσμα καμίας θέλησης. Οι περιοχές της Ελβετίας δεν ενώθηκαν επειδή εισάκουσαν την εσωτερική τους επιθυμία να το κάνουν. Η συλλογιστική τους ήταν μάλλον πιο βάναυση: οι γερμανόφωνες περιοχές δεν θέλουν να ανήκουν στη Γερμανία, οι Ρομανδοί δεν θέλουν να είναι μέρος της Γαλλίας και οι Τισινέζοι δεν θέλουν να ενωθούν με την Ιταλία. Αντί όλων αυτών, είναι Ελβετοί.

Οι «φτωχοί χωρικοί» και οι «ξένοι αφέντες»

Το ελβετικό Όχι στη μετανάστευση-2

της Κλαούντια Γκνεμ-Λάουμπσερ

(μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου)

Παλιότερη αφίσα του SVP κατά της μετανάστευσης

 Οι νικητές του ελβετικού δημοψηφίσματος αφηγούνται τώρα μια ιστορία βγαλμένη από τη λαϊκή παράδοση της χώρας: οι φτωχοί, αδύναμοι χωρικοί αποτίναξαν τον ζυγό που τους επέβαλλαν οι κακοί ξένοι αφέντες τους. Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν ότι, αφού ενορχήστρωσε το νικηφόρο δημοψήφισμα, ο δισεκατομμυριούχος βουλευτής Κρίστοφ Μπλόχερ του λαϊκιστικού δεξιού Ελβετικού Κόμματος του Λαού (SVP) δήλωσε: «Τώρα που ξαναπήραμε την εξουσία στα χέρια μας, η κυβέρνηση πρέπει να μεταφέρει την επιθυμία του ελβετικού λαού στις Βρυξέλλες — και όσο πιο γρήγορα το κάνει, τόσο το καλύτερο».

Εάν η Βρετανία, η Ολλανδία και άλλες χώρες νομίζουν ότι μπορούν να αποκοπούν από την Ε.Ε. και την ίδια στιγμή να κρατήσουν επιλεκτικά τα προνόμια που τους αρέσουν, όπως έκαναν οι Ελβετοί, τότε πλανώνται πλάνην οικτράν. Ακόμα και η Ελβετία δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει παρά μια συμφωνία «όλα ή τίποτα» — με ρήτρες-γκιλοτίνα. Αυτό σημαίνει πως εάν μια διμερής συμφωνία ακυρωθεί, σε ό,τι αφορά την Ε.Ε. ακυρώνονται και όλες οι υπόλοιπες, κι αυτό έχει δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Η επιχειρηματική κοινότητα της Ελβετίας, τα νοσοκομεία, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, ο τουρισμός και η κατασκευαστική βιομηχανία, όλοι σχεδόν οι κλάδοι της οικονομίας που βασίζονται σε εργατικό δυναμικό από την Ε.Ε., είναι εξαιρετικά ανήσυχοι. Από τους φοιτητές, οι οποίοι επωφελούνται από τα προγράμματα ανταλλαγής της Ε.Ε., έως τον κλάδο της ενέργειας, ο οποίος θέλει να πουλήσει στην Ένωση τις αποθηκευτικές του δυνατότητες, όλοι πλέον φοβούνται πως το μέλλον τους είναι αβέβαιο.