Η πραγματική αιτία της προσφυγικής κρίσης είναι η έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών

Συνέντευξη του Ράινερ Μπάουμπεκ στον Δημήτρη Χριστόπουλο

Μιλάει για τις πολιτικές ιθαγένειας στην Ε.Ε, την ένταξη των μεταναστών, τις προοπτικές του προσφυγικού και τον ρόλο της Ελλάδας

O Rainer Bauböck είναι ένας από τους διακεκριμένους πολιτικούς επιστήμονες στην Ευρώπη στον τομέα της ιδιότητας του πολίτη και της μετανάστευσης στην Ευρώπη, την περίοδο έπειτα από τον Ψυχρό Πόλεμο. Κατέχει την έδρα Πολιτικής και Κοινωνικής Θεωρίας στο Τμήμα Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημια­κού Ινστιτούτου στη Φλωρεντία. Το 2009 πήρε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Eudo, του παρατηρητηρίου για την ιθαγένεια στην Ευρώπη, το οποίο έκτοτε συντονίζει. Το Eudo Citizenship είναι στις μέρες μας η μεγαλύτερη ακαδημαϊκή δομή τεκμηρίωσης των σπουδών ιδιότητας του πολίτη σε όλη την Ευρώπη. Ο Ράινερ Μπάουμπεκ θα μιλήσει στην Αθήνα στις 9 Μαρτίου, στις 19:00, στο Gazarte (Βουτάδων 32-34, Γκάζι· Μετρό: Κεραμεικός), με θέμα «Δημοκρατική ένταξη: οι προκλήσεις της μετανάστευσης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης». Θα υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση αγγλικά-ελληνικά. Η διάλεξη εντάσσεται στη σειρά RethinkingEurope, που οργανώνει το Παράρτημα Ελλάδας του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ, σε συνεργασία με την Πρωτοβουλία για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας και Δημοκρατίας (περισσότερες πληροφορίες στο rosalux.gr). Με την ευκαιρία αυτή, με τον με τον Ρ. Μπάουμπεκ συζήτησε ο Δημήτρης Χριστόπουλος (Πάντειο Πανεπιστήμιο, αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα δικαιώματα του Ανθρώπου-FIDH). 

Έχετε αφιερώσει το ακαδημαϊκό σας έργο στις στρατηγικές της ιδιότητας του πολίτη και στην ένταξη των μεταναστών. Πώς αξιολογείτε τον τρόπο που η Ε.Ε. αντιμετωπίζει τα εν λόγω θέματα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου;

Η Ε.Ε. έχει πολύ περιορισμένες αρμοδιότητες σε αυτά τα θέματα. Το 1992 η Συνθήκη του Μάαστριχτ εισήγαγε μια κοινή ενωσιακή ιθαγένεια αλλά δεν υπήρξε η φυσιολογική συνέχεια της εναρμόνισης των εθνικών νομοθεσιών που ρυθμίζουν την πρόσβαση στο καθεστώς ιθαγένειας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Τάμπερε το 1999 προώθησε μια κοινή πολιτική ασύλου και μια προσέγγιση των δικαιωμάτων των επί μακρόν διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών σε αυτά των πολιτών, αλλά την επόμενη δεκαετία η ατζέντα μετατοπίστηκε, δίνοντας έμφαση στις προϋποθέσεις και τις δοκιμασίες απόδοσης ιθαγένειας. Ο αργός και ημιτελής εξευρωπαϊσμός των πολιτικών αυτών στο παρελθόν έχει δημιουργήσει σήμερα έναν πραγματικό κίνδυνο ριζοσπαστικής εθνικής αναδίπλωσης. Η αποτυχία των κρατών-μελών να συμφωνήσουν σε έναν διαμοιρασμό ευθυνών στην προσφυγική κρίση μπορεί να πυροδοτήσει την κατάρρευση της Συμφωνίας Σένγκεν για τα ανοιχτά σύνορα, και η απειλή εξόδου της Βρετανίας χρησιμεύει ως δικαιολογία για πολλά κράτη-μέλη ώστε να προτείνουν νέους περιορισμούς της ελεύθερης μετακίνησης των Ευρωπαίων πολιτών. Το δίδαγμα που πρέπει να αντλήσουμε είναι: Δεν μπορούμε πλέον να διαχωρίζουμε τις πολιτικές που ακολουθούμε για τους μη Ευρωπαίους και τους Ευρωπαίους μετανάστες. Γιατί αν αποτύχουν οι πρώτες, θα κλονιστούν αναμφίβολα και οι δεύτερες.

Κείμενα και συνεντεύξεις για την ιθαγένεια στα Ενθέματα

22 ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Σία Αναγνωστοπούλου, Λίνα Βεντούρα, Νάσος Θεοδωρίδης, Αποστόλης Καψάλης, Γεράσιμος Κουζέλης,  Γκάζι Καπλάνι, Χριστίνα Κουλούρη, Αντώνης Λιάκος, Μαρία Μουσμούτη, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Στρατής Μπουρνάζος, Γιάννης Παπαθεοδώρου, Κωστή Παπαϊωάννου, Περικλής Παπανδρέου, Φίλιππος Παππάς, Βασίλης Παπαστεργίου, Μίλτος Παύλου, Απόστολος Στραγαλινός,  Κωσνταντίνος Τσιτσελίκης, Ανδρέας Τάκης, Γιώργος Φουρτούνης, Δημήτρης Χριστόπουλος.

Το νομοσχέδιο «Τροποποίηση Διατάξεων Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας και άλλες διατάξεις ήρθε στη Βουλή. Με το νομοσχέδιο αυτό, ρυθμίζεται, επιτέλους, το ζήτημα της ιθαγένειας της «δεύτερης γενιάς» (που είχε παγώσει μετά τη γνωστή απόφαση του ΣτΕ, στις αρχές του 2013, που έκρινε συνταγματικές βασικές διατάξεις του Νόμου 3838/2010). Επίσης, το νομοσχε΄διο περιλαμβάνει σειρά άλλων σημαντικών διατάξεων για ζητήματα μεταναστευτικής πολιτικής.

Σχετικά με το νομοσχέδιο, μπορείτε να διαβάσετε, στα Ενθέματα το άρθρο του Δημήτρη Χριστόπουλου  «Αριστερά και ιθαγένεια: τίποτε δεν είναι αυτονόητο» (29.05.2015). Επίσης, εκτός «Ενθεμάτων», ενδεικτικά αναφέρουμε  τα άρθρα του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου, «Ιθαγένεια: ένα πολύ δικό μας νομοσχέδιο» (Η Αυγή, 29.5.2015), του Βασίλη Παπαστεργίου, «Η δεύτερη ευκαρία για τα παιδιά της δεύτερης γενιάς» (Εποχή, 25.5.2015). Ακόμα, την κριτική του Θανάση Καμπαγιάννη (σε μια συγκεντρωτική έκδοση της ΚΕΕΡΦΑ) και τις παρατηρήσεις της ΕΕΔΑ

Τα «Ενθέματα» έχουν ασχοληθεί συστηματικά με το μεταναστευτικό και την ιθαγένεια, αλλά και ειδικότερα τον νόμο 3838 (από την εποχή που κατατέθηκε και ψηφίστηκε). Ακολουθεί ένας συγκεντρωτικός κατάλογος άρθρων, ξεκινώντας  από σήμερα  και φτάνοντας προς  τα πίσω μέχρι τον Γενάρη του 2010.

Ιθαγένεια: το ελληνικό δίκαιο πρέπει να παραμείνει εναρμονισμένο με τον ευρωπαϊκό Νότο

του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη

Από την καμπάνια της ΕΕΔΑ

Θα τα έχετε ίσως δει: τέσσερα ωραία τηλεοπτικά σποτάκια, με μεταναστόπουλα που μιλάνε ελληνικά καλύτερα από πολλούς γηγενείς, τραγουδάνε το «Ρούντολφ το Ελαφάκι», παίζουν τις μουσικές καρέκλες ή… λένε ότι δεν τους αρέσει το σπανακόριζο. Τα σποτάκια είναι κομμάτι της καμπάνιας της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), με κεντρικό σύνθημα «Τα παιδιά των μεταναστών που έχουν φέρει τη ζωή τους εδώ έχουν δικαίωμα στην ελληνική ιθαγένεια». Λίγες μέρες μετά, ακολούθησε η δημοσιοποίηση της απόφασης του ΣτΕ, που έκρινε αντισυνταγματικές δύο βασικές διατάξεις του νόμου 3838. Με την ευκαιρία αυτή, μιλήσαμε με τον Κωνσταντίνο Τσιτσελίκη, πρόεδρο της ΕΕΔΑ και αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Στρ. Μπ.

Από την καμπάνια της ΕΕΔΑ

 Η ΕΕΔΑ έχει εκφράσει επανειλημμένα την άποψή της για την ιθαγένεια, την ψήφο των μεταναστών, τον νόμου 3838. Με αυτό το δεδομένο, θα ήθελα ένα συνολικό σχόλιο για την απόφαση του ΣτΕ.

Ήδη από το 2008 είχαμε διατυπώσει την άποψή μας για το θέμα αυτό, προτείνοντας συγκεκριμένες τροποποιήσεις στον τότε Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας. Ο νόμος 3838 του 2010 είχε υιοθετήσει μια από τις βασικές προτάσεις μας: την εισαγωγή στοιχείων του δικαίου του εδάφους στο παραδοσιακά ισχυρό δίκαιο του αίματος, αλλά και την ψήφο των μεταναστών στις δημοτικές εκλογές. Φυσικά, οι προϋποθέσεις απόδοσης των δικαιωμάτων αυτών μπορούν να μεγιστοποιήσουν ή να ελαχιστοποιήσουν το εύρος των δυνάμει αποδεκτών. Και εκεί παίχτηκε εν πολλοίς το πολιτικό «παζάρι» κατά την υιοθέτηση του 3838. Σήμερα, το ΣτΕ με την απόφαση 460/2013 έρχεται να ακυρώσει την ισχύ των δύο αυτών διατάξεων: με απόλυτο τρόπο τη δεύτερη, αλλά αφήνοντας την πόρτα ανοιχτή για την πρώτη και ίσως κρισιμότερη, δηλαδή την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας από τα παιδιά αλλοδαπών. Το θέμα αυτό λοιπόν θα κληθεί να ρυθμίσει ξανά ο έλληνας νομοθέτης, εικάζω στο άμεσο μέλλον, και μάλιστα σε ένα φορτισμένο πολιτικό περιβάλλον, σπάζοντας τις γραμμές μνημονιακών-αντιμνημονιακών που έχουν χαραχτεί τόσο έντονα στο πολιτικό μας σκηνικό.

Για την απόφαση του ΣτΕ: Ανιστόρητες αντιλήψεις και υπέρβαση των ορίων

της Σίας Αναγνωστοπούλου, της  Χριστίνας Κουλούρη και του Αντώνη Λιάκου

Καρτ ποστάλ, 1908

Το σκεπτικό της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία ακυρώνονται βασικές διατάξεις του νόμου Περί ιθαγένειας, ως αντισυνταγματικός, εκθέτει, πρώτα πρώτα το ίδιο. Πρώτον, υπεισέρχεται σε ζητήματα, τα οποία αποτελούν αντικείμενο διεθνούς συζήτησης στις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες, και, δεύτερον, περιβάλλει με κύρος νομοθετικού κειμένου μια μόνο –μονομερή και παρωχημένη– ιστορική ερμηνεία περί έθνους. Αποπειράται δηλαδή να νομοθετήσει επί της Ιστορίας, αγνοώντας ότι το έθνος αποτελεί μια από υπό επιστημονική διαπραγμάτευση έννοιες. Στις δημοκρατίες τα ζητήματα αυτά είναι ανοικτά σε ερμηνείες.

Συγκεκριμένα, το ΣτΕ υιοθετεί την αντίληψη –η οποία μάλιστα διαμορφώθηκε σε συγκεκριμένο ιστορικό, ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο– ότι το έθνος είναι μια κοινότητα αρχέγονη, η οποία καθορίζεται από το «ομόγλωσσον» και το «ομότροπον». Αντικαθιστά τις νομικές, ιστορικές, πολιτικές, κοινωνικές, εδαφικές και συνειδησιακές παραμέτρους της έννοιας «συνανήκειν» με την αναζήτηση «γνησίων δεσμών» με το έθνος. Η έννοια «γνήσιοι» δεσμοί (προφανώς αντιδιαστέλλεται στους μη «γνήσιους» δεσμούς, τους οποίους ονομάζει και «ασπόνδυλους») παραπέμπει σε μια αντίληψη πρωταρχικών δεσμών για το έθνος (primordial bonds), έναντι μιας αντίληψης που θεωρεί ότι το έθνος δημιουργείται με πολιτικούς και πολιτειακούς θεσμούς συμβίωσης και συνανήκειν (civic bonds). Ο ολισθηρός βηματισμός του ΣΤΕ σε επιστημονικά ζητήματα που δεν είναι της αρμοδιότητάς του συνεχίζεται, αφού στο σκεπτικό του περί «γνήσιων δεσμών» υιοθετείται η αντίληψη της κληρονομικώ δικαίω απόκτησής τους. Δυστυχώς, οι αντιλήψεις αυτές δεν είναι μόνο ανιστόρητες (ελάχιστες εθνικές κοινότητες πάνω στον πλανήτη ανταποκρίνονται σε αυτή την ερμηνεία περί έθνους) και παρωχημένες ως προς εκείνες που επικρατούν διεθνώς στις ιστορικές και κοινωνικές επιστήμες. Πρόκειται για υπέρβαση των ορίων της λειτουργίας ενός θεσμού που ιδρύθηκε ως εγγυητής της νομιμότητας.

Νόμος 3838 για την ιθαγένεια και την ψήφο των μεταναστών: Μείζον πολιτειακό ατόπημα η απόφαση του ΣτΕ

Θεσμικός εκτροχιασμός οι διαρροές και η χρήση τους από την κυβέρνηση

 

συνέντευξη του Δημήτρη Χριστόπουλου στον Στρατή Μπουρνάζο

Nίκος Εγγονόπουλος, «Πολεμιστής»

Όπως είναι πλέον γνωστό, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικό τον νόμο 3838/2010, και συγκεκριμένα δύο βασικές του διατάξεις: αυτή με την οποία αλλοδαποί που μένουν νόμιμα στην Ελλάδα μπορούν να συμμετάσχουν στις δημοτικές εκλογές, καθώς και τη διάταξη που εισήγαγε έναν νέο τρόπο κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας για παιδιάμεταναστών (πρώτον, εφόσον γεννήθηκαν και ζουν στην Ελλάδα, εάν οι γονείς διαμένουν μόνιμα και νόμιμα επί πενταετία στη χώρα, είτε, δεύτερον, έχουν φοιτήσει επιτυχώς έξι χρόνια σε ελληνικό σχολείο). Πρόκειται για εξαιρετικά αρνητική εξέλιξη, καθώς ο «νόμος Ραγκούση», παρά τις αδυναμίες τους, αποτελούσε, σε πραγματικό αλλά και ιδεολογικό επίπεδο, μεγάλη πρόοδο. Όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε (στο facebook, από τηνAstarti Lah), «ο μόνος νόμος που δεν θα έπρεπε να καταργηθεί από την κυβερνητική θητεία του ΓΑΠ καταργείται».Ακόμα χειρότερα, η σπουδή του πρωθυπουργού και του κυβερνητικού εκπροσώπου, που δύσκολα κρύβουν τον ενθουσιασμό τους, προοιωνίζεται μια μεγάλη οπισθοχώρηση στα ζητήματα της μεταναστευτικής πολιτικής, μια επιτυχία της ακροδεξιάς δημαγωγίας, σηματοδοτώντας την περαιτέρω διείσδυση της ακροδεξιάς ατζέντας στην κυβερνητική πολιτική.

Μιλήσαμε, για όλα αυτά, με τον Δημήτρη Χριστόπουλο, αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), επίκουρο καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέα της μελέτης Ποιος είναι έλληνας πολίτης (εκδ. Βιβλιόραμα). Θυμίζουμε ότι η ΕΕΔΑ, πέραν της πρότασή της για έναν Νέο Κώδικα Ιθαγένειας (που αποτέλεσε τη βάση της μεταρρύθμισης του 2010) έκανε παρέμβαση ως διάδικος στο Σ.τ.Ε. υπέρ της συνταγματικότητας του Νόμου 3838/2010.

Στρ. Μπ.

 

 Το βράδυ της Τρίτης μάθαμε ότι η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματικό τον νόμο για την ιθαγένεια. Τι πιστεύεις επ’ αυτού;

 Τη στιγμή που μιλάμε, απόφαση ως νομικό δεδομένο δεν υφίσταται. Υπάρχει μια διαρροή στον Τύπο, καθ’ όλα αντιδεοντολογική θα έλεγα για το ανώτατο δικαστήριο της χώρας. Η διαρροή δεν συνιστά νομικό γεγονός. Άρα, μας προκαλεί ανησυχία για το ελληνικό κράτος δικαίου, ανησυχία και αγανάκτηση, το ότι η Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης έσπευσε, την επόμενη της διαρροής στον Τύπο τμημάτων της απόφασης, να ανακοινώσει πως, με εντολή του πρωθυπουργού, καλούνται ο υπουργός και ο υφυπουργός Εσωτερικών, «να δώσουν οδηγίες για άμεση εφαρμογή της χθεσινής απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας ως προς τις προϋποθέσεις απόκτησης της Ελληνικής Ιθαγένειας». Και, επίσης, ότι ο πρωθυπουργός «έδωσε εντολή στον Αναπληρωτή Υπουργό κ. Χαράλαμπο Αθανασίου όπως, εντός 7 ημερών, προετοιμάσει και δώσει στη δημοσιότητα νομοσχέδιο συμβατό με την ως άνω απόφαση του Δικαστηρίου». Αυτό σημαίνει είτε ότι ο κύριος πρωθυπουργός έχει την απόφαση και εμείς δεν την έχουμε, πράγμα εξόχως προβληματικό για τους θεσμούς της χώρας, είτε ότι, ακόμη χειρότερα, στην Ελλάδα οι νομοθετικές πρωτοβουλίες έχουν ως αφετηρία διαρροές. Λυπούμαι που θα το πω, αλλά μιλάμε για θεσμικό εκτροχιασμό.

Να εξηγούμαι: ο κ. Σαμαράς, φανατικός πολέμιος της μεταρρύθμισης του 2010, έχει κάθε δικαίωμα να φέρει προς ψήφιση την αλλαγή της. Αυτό σημαίνει δημοκρατία, εφόσον ο λαός τον έκανε πρωθυπουργό. Ας προσπαθήσουν οι εταίροι του, αν ενδιαφέρονται, να αποτρέψουν την αντιμεταρρύθμιση. Τα υπόλοιπα είναι ρήγματα υψηλού ρίσκου στη λογική της αξιοπιστίας των θεσμών, τα οποία δημιουργούν σαρκασμό στον κόσμο σε σχέση με την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Ούτε καν να τηρήσουν τα προσχήματα και να περιμένουν να δημοσιευθεί η καθαρογραμμένη απόφαση δεν περίμεναν. Αντιθέτως, το μόνο που περίμεναν ήταν να τελειώσει η ψηφοφορία του Μνημονίου και –σχεδόν κυριολεκτικά– την επομένη διαρρέει από το ΣτΕ η απόφαση. Τυχαίο; Δε νομίζω…

 Κρατάω ασφαλώς τη επισήμανσή σου «περί θεσμικού εκτροχιασμού». Επειδή όμως η απόφαση, με βάση τη διαρροή, όχι μόνο σχολιάζεται ευρύτατα, αλλά και αξιοποιείται πολιτικά, θα ήθελα, με όσα δεδομένα έχουμε, ένα σχόλιό σου, από νομικής πλευράς.

Αθήνα, 2012

Θα προτιμούσα, κρατώντας το νομικό πρωτόκολλο, να μη μιλήσω αναλυτικά για το νομικό περιεχόμενο της απόφασης, μιας και, όπως είπα, απόφαση ακόμη δεν έχουμε. Θα περιοριστώ λοιπόν σε ένα σύντομο σχόλιο. Αν επαληθευτούν αυτά που κυκλοφόρησαν την Τρίτη, θέλω να κάνω σαφείς δύο αντιφάσεις. Πρώτον, σε ό,τι αφορά το δικαίωμα των μεταναστών να ψηφίζουν στις δημοτικές εκλογές, αρκούμαι να επισημάνω μόνο, υπαινικτικά, το εξής: Το δικαστήριο θεωρεί ότι οι πολίτες τρίτων κρατών δεν μπορούν να ψηφίζουν, ενώ οι πολίτες της Ε.Ε. μπορούν. Τι είδους συλλογιστική είναι αυτή; Ή μπορούν και οι δύο –αν και δεν είναι Έλληνες– ή δεν μπορεί κανένας, επειδή δεν είναι Έλληνας.

18 κείμενα των «Ενθεμάτων» για τον νόμο 3838, την ιθαγένεια, την ψήφο στους μετανάστες, την προσφυγή για αντισυνταγματικότητα στο ΣΤΕ. Κατάλογος, 2010-2012

18 άρθρα και συνεντεύξεις στα «Ενθέματα», 2010-2012

Γράφουν οι: Λίνα Βεντούρα, Νάσος Θεοδωρίδης, Αποστόλης Καψάλης, Γεράσιμος Κουζέλης,  Γκάζι Καπλάνι, Μαρία Μουσμούτη, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Στρατής Μπουρνάζος, Γιάννης Παπαθεοδώρου, Κωστής Παπαϊωάννου, Περικλής Παπανδρέου, Φίλιππος Παππάς, Βασίλης Παπαστεργίου, Μίλτος Παύλου, Απόστολος Στραγαλινος,  Ανδρέας Τάκης, Γιώργος Φουρτούνης, Δημήτρης Χριστόπουλος.

Όπως είναι γνωστό,  η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικό τον Νόμο 3838/2010, και συγκεκριμένα τις διατάξεις του για την ευκολότερη (και ορθολογικότερη) κτήση ιθαγένειας για τα παιδιά των μεταναστών, καθώς και  το δικαίωμα ψήφου στους νόμιμους μετανάστες. Η εξέλιξη, σε συνδυασμό με τη σπουδή Σαμαρά να υλοποιήσει την απόφαση, πριν αυτή ανακοινωθεί επίσημα, αποτελεί εξαιρετικά αρνητική εξέλιξη, καθώς δείχνει ότι η κυβέρνηση υιοθετεί, για μια ακόμη φορά, την ατζέντα της ακροδεξιά.

Τα «Ενθέματα» έχουν ασχοληθεί συστηματικά με το μεταναστευτικό και την ιθαγένεια, αλλά και ειδικότερα τον νόμο 3838 (από την εποχή που κατατέθηκε και ψηφίστηκε). Ακολουθεί ένας συγκεντρωτικός κατάλογος άρθρων, ξεκινώντας  από σήμερα (Νοέμβρης 2012) και φτάνοντας προς  τα πίσω μέχρι τον Γενάρη του 2010.

1. Μετά τη διαρροή της απόφασης της ολομέλειας του Σ.τ.Ε.

Συνέντευξη του Δημήτρη Χριστόπουλου, «Μείζον πολιτειακό ατόπημα η απόφαση του Σ.τ.Ε.  Θεσμικός εκτροχιασμός η διαρροή («Ε», 18.11.2012) «http://wp.me/pT5Wh-2zu

Γιάννενα. Πρόσφυγες από την Αλβανία. Φωτογραφία του Νϊκου Οικονομόπουλου

2. ΕΝ ΑΝΑΜΟΝΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ Σ.τ.Ε

Κωστής Παπαϊωάννου, «Αλλαγές στον νόμο για την ιθαγένεια: Εύλογος συμβιβασμός ή αδικαιολόγητη υποχώρηση;» («Ε», 22.7.2012) http://wp.me/pT5Wh-2es

Δημήτρης Χριστόπουλος, «Δίκαιο ιθαγένειας: η ευθυγράμμιση με τον ευρωπαϊκό Νότο έχει ήδη συντελεστεί» («Ε», 22.7.2012) Συνέντευξη στον Στρ. Μπουρνάζο http://wp.me/pT5Wh-2eo

Βασίλης Παπαστεργίου, «Ποιος (θέλουμε να) είναι ο ελληνικός λαός; Ο νέος Κώδικας Ιθαγένειας ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας» («Ε», 27.11.2012) http://wp.me/pT5Wh-1pt

Δημήτρης Χριστόπουλος, «Όπισθεν ολοταχώς; ο Κώδικας ιθαγένειας ενώπιον του ΣτΕ, η Ακροδεξιά στην κυβέρνηση» («Ε», 11.12.2011) http://wp.me/pT5Wh-1sc

3. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ Δ΄ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ Σ.τ.Ε. ΠΟΥ ΕΚΡΙΝΕ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΤΟΝ ΝΟΜΟ

Δημήτρης Χριστόπουλος, «Με αφορμή την πρόσφατη απόφαση του Δ΄ Τμήματος του ΣτΕ: Οι μετανάστες μεταξύ “λαού” και “έθνους”» («Ε», 13.2.2011) http://wp.me/pT5Wh-J7

Λάμπρος Μπαλτσιώτης, «Ομογενής, ήτοι Έλλην ή Αλβανός την καταγωγήν» («Ε», 13.2.2011) http://wp.me/pT5Wh-Ja

4. ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΚΑΤΑΤΕΘΗΚΕ ΚΑΙ ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ (χειμώνας 2009-2010)

Απαγγελία ποιήματος σε σχολική γιορτή, 1948. Φωτογραφία των Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ / Συλλογή Ν.Ε. Τόλη

Στρατής Μπουρνάζος, «Νομοσχέδιο για την ιθαγένεια και την ψήφο των μεταναστών: Μια πολιτική μάχη που πρέπει να δώσουμε» («Ε», 14.2.2010) http://wp.me/pT5Wh-2zQ

Λίνα Βεντούρα, Γκάζι Καπλάνι, Δημήτρης Χριστόπουλος, «Ποιος είναι Έλληνας; Μετανάστευση, δημοκρατία και ιθαγένεια  Βεντούρα Καπλάνι Χριστόπουλος». Συζήτηση («Ε», 17.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/17/ellinas/

Γεράσιμος Κουζέλης, «Νομοσχέδιο για την ιθαγένεια: Κριτική στήριξη: και στήριξη και κριτική» («Ε», 14.2.2010), http://wp.me/pT5Wh-2zY

Ανδρέας Τάκης, «Αξίωση για ιθαγένεια. Γιατί και πότε;» («Ε», 24.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/24/ithagenia/

Γιάννης Παπαθεοδώρου και Φίλιππος Παππάς, «Ένας διάλογος που πρέπει να συνεχιστεί» («Ε», 17.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/17/dialogos/

Νάσος Θεοδωρίδης, Μαρία Μουσμούτη, «Η “ανοικτή ιθαγένεια” ως καταλύτης υπέρβασης της “εθνικής ταυτότητας”» («Ε», 24.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/24/anoikti/

Μίλτος Παύλου, «Μετανάστες ισότιμοι πολίτες, με δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι» («Ε», 10.1.2010) http://188.40.41.218/ArticleActionshow.action?articleID=516103

Περικλής Παπανδρέου, «Μετανάστευση, ιθαγένεια και κοινωνική ένταξη: Ελληνική πραγματικότητα και διεθνής εμπειρία» («Ε», 31.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/31/papandreou/

Απόστολος Καψάλης, « Η ιθαγένεια και το πανανθρώπινο δικαίωμα στη μετανάστευση» («Ε», 7.2.2010) http://188.40.41.218/ArticleActionshow.action?articleID=522720

Γιώργος Φουρτούνης, «Γιατί οι Πακιστανοί δεν είναι Έλληνες http://188.40.41.218/ArticleActionshow.action?articleID=528458 («Ε», 7.3.2010)

Απόστολος Στραγαλινός, «Η ιδεολογική αποενοχοποίηση της Δεξιάς στο μεταναστευτικό: Οι θέσεις της ηγεσίας της Ν.Δ.» (Ε», 18.7.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/07/18/stragalinos/

Δίκαιο ιθαγένειας: η ευθυγράμμιση με τον ευρωπαϊκό Νότο έχει ήδη συντελεστεί

συνέντευξη του Δημήτρη Χριστόπουλου στον Στρατή Μπουρνάζο

Η αλλαγή του νόμου για την ιθαγένεια θα αποτελέσει, για την Αριστερά αλλά και για την κοινωνία, μια από τις σοβαρές μάχες της περιόδου, με σημαντικές ιδεολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Έτσι, ζητήσαμε να μας πουν τη γνώμη τους δύο από τους καλούς γνώστες του θέματος: ο Κωστής Παπαϊωάννου, μέχρι πρόσφατα πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και ο Δημήτρης Χριστόπουλος,  επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (θυμίζουμε και το πρόσφατο βιβλίο του [Ποιος είναι Έλληνας πολίτης; Το καθεστώς ιθαγένειας από την ίδρυση του ελληνικού κράτους ως τις αρχές του 21ου αιώνα, εκδ. Βιβλιόραμα], καθώς και τη συτστηματική δουλειά και περέμβαση της ΕΕΔΑ για τα ζητήματα ιθαγένειας, με αποκορύφωμα του προσχέδιο κώδικα ιθαγένειας που είχε ετοιμάσει το 2009)

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Μια από τις φωτογραφίες που είχαν κάνει τον γύρο του διαδικτύου, το 2010-2011, συγκεντρώνοντας την μήνιν των πολεμίων του νόμου για την ιθαγένεια.

* Θα ήθελα, ξεκινώντας, ένα γενικό σχόλιο για τις επικείμενες αλλαγές στη νομοθεσία για την ιθαγένεια.

 Θα ρωτούσα τον πρωθυπουργό, τους υπουργούς και όσους προωθούν τις αλλαγές: Τι ακριβώς θέλετε να αλλάξει; Το ότι, επιτέλους, με τον Νόμο 3838, μπήκε κάποια τάξη στις πολιτογραφήσεις και δεν βασιλεύει η αυθαιρεσία; Το ότι το κράτος καλείται να απαντά σε προθεσμίες και να αιτιολογεί τις αποφάσεις του; Ή μήπως ενοχλεί που αποκτούν ιθαγένεια τα παιδάκια των ανθρώπων που ζούνε μόνιμα και νόμιμα στη χώρα μας;

Αυτό έκανε ο 3838 και για τον λόγο αυτό τον υπερασπιζόμαστε — το έχω ξαναπεί: σχεδόν το μόνο καλό πολιτικό νέο της τελευταίας τριετίας. Και βεβαίως πιστεύω ότι θα έπρεπε να αλλάξει, όχι όμως στην κατεύθυνση περαιτέρω περιορισμών, αλλά της διευκόλυνσης της κτήσης της ιθαγένειας από ανθρώπους που έχουν εδώ το κέντρο της ζωής τους. Μια άλλη βασική αλλαγή είναι να παύσει η ανεξίτηλη ισχύς του νόμου του αίματος για τους Έλληνες της διασποράς. Δεν είναι δυνατόν η ελληνική ιθαγένεια να αναπαράγεται αέναα στο εξωτερικό για ανθρώπους που δεν έχουν τον παραμικρό βιοτικό δεσμό με τη χώρα, και παράλληλα να συζητάμε αν τα παιδάκια που πηγαίνουν στο ελληνικό σχολείο δικαιούνται την ελληνική ιθαγένεια. Αυτά είναι αδιανόητα…

Τέτοιου είδους αλλαγές στον νόμο, θα έπρεπε να είναι η κατεύθυνση της ΔΗΜΑΡ. Όσον αφορά το ΠΑΣΟΚ, δεν ξέρω πλέον αν πρέπει να το συμπεριλάβω στο μπλοκ των υπερασπιστών του νόμου και γι’ αυτό δεν έχω προσδοκίες.

* Ας δούμε λοιπόν τι ισχύει στην Ευρώπη και ειδικότερα στον ευρωπαϊκό Νότο. Ο πρωθυπουργός, στις προγραμματικές δηλώσεις, είπε ότι ο νόμος θα αλλάξει με βάση «τις σύγχρονες εξελίξεις και σε αντιστοίχιση με τα ισχύοντα σε ευρωπαϊκές χώρες με παρόμοια προβλήματα, δηλαδή με χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου» — διατύπωση που περιλαμβάνεται και στην προγραμματική συμφωνία ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ.

Η πραγματικότητα είναι ότι η ευθυγράμμιση αυτή έχει ήδη πραγματοποιηθεί, με τον ίδιο τον νόμο που υποτίθεται πρέπει να αλλάξει. Πρoηγουμένως, το ελληνικό δίκαιο της ιθαγένειας είχε περισσότερα κοινά με τα υπόλοιπα βαλκανικά και κεντροευρωπαϊκά. Με τον Νόμο 3838 εντάχθηκε στην κατηγορία των 15 κρατών-μελών της Ε.Ε. — δηλαδή των μεταναστευτικών προορισμών. Ο νόμος αυτός προβλέπει μηχανισμούς κτήσης της ιθαγένειας που είτε υπάρχουν στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου είτε, αν δεν υπάρχουν, συζητιέται έντονα να υλοποιηθούν. Η Ιταλία, λ.χ., η χώρα με το πιο αυστηρό δίκαιο ιθαγένειας, με πρωτοβουλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, Τζιόρτζιο Ναπολιτάνο, έχει βάλει ως προτεραιότητα την κτήση της ιθαγένειας από τη δεύτερη γενιά μεταναστών. Η Πορτογαλία, στην πρόσφατη μεταρρύθμιση του 2006, επέφερε αλλαγές πιο προωθημένες σε σχέση με τον 3838. Το ίδιο ισχύει και για τη Μάλτα. Στην Ισπανία, τα παιδιά των νόμιμων μεταναστών τα οποία γεννήθηκαν στη χώρα αποκτούν την ιθαγένεια σε ένα χρόνο. Η δε Γαλλία –ας μην τη βγάζουμε από το κάδρο– έχει ένα καθεστώς με ιστορική αφετηρία το δίκαιο του εδάφους (λ.χ., αν ένα παιδί ζήσει πέντε χρόνια στη χώρα και είναι κάτω από 16 αποκτά την ιθαγένεια) ενώ στις περισσότερες χώρες ισχύει, όπως εδώ, το λεγόμενο διπλό δίκαιο του εδάφους για την «τρίτη» γενιά: το εγγόνι του μετανάστη παίρνει αυτόματα την ιθαγένεια του κράτους στο οποίο γεννιέται. Τέλος, ως προϋπόθεση πολιτογράφησης η Γαλλία έχει τα πέντε χρόνια διαμονής, η Ιταλία και η Ισπανία τα δέκα, έξι η Πορτογαλία και επτά η Ελλάδα.

Ας δούμε και το ζήτημα της λεγόμενης «μιάμισης γενιάς», των παιδιών που γεννήθηκαν στη χώρα των γονιών, αλλά ανατρέφονται εδώ. Στη Γαλλία, αρκεί να έχουν πάει σχολείο πέντε χρόνια, στην Πορτογαλία να έχουν φοιτήσει στο δημοτικό, ενώ η Ιταλία και η Ισπανία δεν έχουν σχετικές ρυθμίσεις.

Αλλαγές στον νόμο για την ιθαγένεια: Εύλογος συμβιβασμός ή αδικαιολόγητη υποχώρηση;

 του Κωστή Παπαϊωάννου

Έργο του Γιάννη Τσαρούχη.

 Συχνά, ρεπορτάζ που αναφέρονται στον νόμο για την ιθαγένεια συνοδεύονται από εικόνες εξαθλιωμένων αφρικανών μεταναστών υπό κράτηση. Τι σχέση έχουν αυτοί οι φτωχοδιάβολοι με την ιθαγένεια; Ουσιαστικά καμία. Πρόκειται για την ίδια σύγχυση που συνοδεύει κάθε συζήτηση περί ιθαγένειας. Και αν δεχτούμε ότι κάποια δημοσιογραφική αμέλεια μπορεί να συγχωρείται, δεν ισχύει το ίδιο για την πολιτική δολιότητα. Γιατί δολιότητα υποκρύπτει η συνειδητή συσχέτιση της ιθαγένειας με την παράνομη μετανάστευση και συνεκδοχικά με τα ζητήματα ασφάλειας. Πρόκειται για συντεταγμένη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, η οποία γενικεύτηκε και αποδίδει πλούσιους καρπούς στους γεννήτορές της.

Θύματα αυτής της διαστρέβλωσης μάλλον έπεσαν και οι συντάκτες της προγραμματικής συμφωνίας των τριών κομμάτων, αφού ενέταξαν ατυχώς στο κεφάλαιο «Παράνομη μετανάστευση και ασφάλεια» την πρόβλεψη για «Προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου για απόδοση ιθαγένειας σε συνδυασμό με τις σύγχρονες εξελίξεις και σε αντιστοίχιση με τα ισχύοντα σε ευρωπαϊκές χώρες με παρόμοια προβλήματα». Σε κάθε περίπτωση πάντως, την προηγούμενη εβδομάδα άνοιξε διάπλατα η δημόσια συζήτηση για την αλλαγή του Νόμου 3838. Μετά τις προτάσεις από τους Ανεξάρτητους Έλληνες και τη Χρυσή Αυγή, ο κ. Στυλιανίδης προανήγγειλε αλλαγή του νόμου. Μένει να δούμε τις ακριβείς τελικές προβλέψεις για τις προϋποθέσεις απόκτησης ιθαγένειας.

 Η κυβέρνηση δεν μιλά για κατάργηση του νόμου, αλλά για αυστηροποίηση. Πρόκειται για μετατόπιση της Νέας Δημοκρατίας σε καταφανώς ηπιότερη κατεύθυνση, ενδεχομένως υπό την πίεση των άλλων δύο εταίρων, και κυρίως της ΔΗΜΑΡ. Το σημερινό ΠΑΣΟΚ, καθαρμένο μάλιστα από το «στίγμα Ραγκούση», δύσκολα θα όρθωνε ανάστημα για την ιθαγένεια των μεταναστών, όπως, θλιβερά ψοφοδεές, δεν στήριξε τον νόμο ούτε όταν τον νομοθετούσε. Σήμερα πάντως, μετά την επικράτηση της Ν.Δ. και τον σχηματισμό στα δεξιά της ενός ευδιάκριτου ακροδεξιού μπλοκ, εθνολαϊκιστικής ή νεοναζιστικής κοπής, ο νόμος δύσκολα θα μπορούσε να διατηρηθεί ως έχει. Εξάλλου, η συρρίκνωση της πρόσβασης στην ιθαγένεια, έστω και ως διακύβευμα κυρίως στο χώρο του φαντασιακού, αντανακλά τη βούληση του εκλογικού σώματος. Σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης, η συρρίκνωση αυτή, ως προανάκρουσμα συνολικής υποχώρησης των αρχών μιας ανοιχτής κοινωνίας, δεν προκαλεί έκπληξη. Υπό τις συνθήκες αυτές λοιπόν, εάν τελικά διασωθεί με ανεκτούς όρους το πνεύμα του Νόμου 3838 θα πρόκειται για μια μικρή νίκη εντός της ήττας.

Επιπλέον, ας μην παραγνωρίζουμε πως ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της ολοένα και μεγαλύτερης αυστηροποίησης του νόμου. Όσο οι εξελίξεις σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο θα επιδεινώνονται και οι συνακόλουθες πιέσεις στην κυβέρνηση θα εντείνονται, τόσο το μεταναστευτικό θα αναδεικνύεται σε προνομιακό πεδίο επίδειξης συνεπούς ισχύος. Στο γήπεδο της μετανάστευσης, οι πιέσεις προς την κυβέρνηση εκ δεξιών θα είναι σαφέστατα ισχυρότερες από τις αντίστοιχες εξ αριστερών, και το έδαφος θα γίνεται ολισθηρότερο. Όσοι μιλούν για αρχές του κράτους δικαίου ίσως πρέπει να εύχονται μια σύντομη διευθέτηση του ζητήματος της ιθαγένειας με τους τωρινούς όρους παρά μια μεταγενέστερη διαχείρισή του με πολύ δυσμενέστερους.

Όπισθεν ολοταχώς; ο Κώδικας ιθαγένειας ενώπιον του ΣτΕ, η Ακροδεξιά στην κυβέρνηση

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Παρίσι, 1949. Φωτογραφία του Έλιοτ Έρβιτ

Η δημιουργία της κυβέρνησης Παπαδήμου μας έθεσε ενώπιον ενός ερωτήματος στο οποίο δύσκολα μπορούμε να απαντήσουμε ακόμη από μια μακροϊστορική διάσταση: Με ποιον τρόπο η Ακροδεξιά κατάφερε να γίνει τμήμα της ελληνικής κυβέρνησης; Επί των χειρισμών που έφεραν την Ακροδεξιά στην κυβέρνηση ακούστηκαν οι εξής θέσεις: πρώτον, φταίει η Νέα Δημοκρατία, διότι ο πρόεδρός της επ’ ουδενί δεν επιθυμούσε να υποστεί το πολιτικό κόστος της διαχείρισης του μνημονίου μόνος του. Έβαλε έτσι ως όρο τη συμμετοχή του ΛΑΟΣ, για να περιορίσει την εκλογική αφαίμαξη της ΝΔ προς το υπόγειο της δεξιάς πολυκατοικίας, το οποίο βλέπει πλέον για τα καλά και τους παραπάνω ορόφους. Η ερμηνεία αυτή μπορεί και να στέκει, πλην όμως είναι ασφυκτικά ελλιπής κατά το ότι βλέπει μόνο στο φωτοφίνις, το τέλος της κούρσας του ΛΑΟΣ προς την εξουσία. Για να φτάσει όμως το κόμμα αυτό εκεί χρειάστηκε σπρώξιμο που δόθηκε γενναιόδωρα από την ίδια την προηγούμενη κυβέρνηση, προκειμένου η Ακροδεξιά να μπορεί να εμβολίζει την πολιτική δύναμη της Δεξιάς. Ακόμη, όπως έχει τεκμηριώσει ο Δ. Ψαρράς στο τελευταίο βιβλίο του,[1] ήταν τέτοια η υποδοχή του «χωρατατζή» προέδρου του ΛΑΟΣ στα τηλεοπτικά σαλόνια τα δελτίων των οχτώ και όχι μόνο, ώστε το όλο πολιτικό και τηλεοπτικό περιβάλλον λειτούργησε σαν το τέλειο πλυντήριο της Ακροδεξιάς ταυτότητάς του. Έτσι, η μετέπειτα συμμετοχή του κόμματος αυτού στην κυβέρνηση εμφανίστηκε ως μια φυσική πολιτική διέξοδος για το ξέπλυμα (όχι του βρόμικου χρήματος, αλλά) της πιο βρόμικης ιδεολογίας. Μιας ιδεολογίας την οποία εύκολα μπορεί κανείς να την ανιχνεύσει στις επερωτήσεις των βουλευτών του κόμματος αυτού στη διάρκεια της τελευταίας κοινοβουλευτικής θητείας — και όχι μόνο. Μιας ιδεολογίας την οποία φυσικά το ΛΑΟΣ δεν απαρνείται. Απλώς την καμουφλάρει και το ομολογεί: «ο λόγος μας ήταν πιο εύγευστος και εύπεπτος. Δεν αλλάξαμε αυτά που σερβίραμε! Αλλάξαμε τον τρόπο που τα σερβίρουμε», έλεγε ο αρχηγός του το 2006, όπως μας θυμίζει ο Ψαρράς. Ορθά λοιπόν επισημαίνει το πρώην πλέον στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, ο Ν. Μπίστης: «Σε αυτή τη “λαϊκή νομιμοποίηση” του κ. Καρατζαφέρη συνέβαλε το ΠΑΣΟΚ χαρίζοντάς του γενναιόδωρα τον τίτλο του υπεύθυνου χαριτωμένου συνομιλητή, σε αντίθεση συνήθως με τον αδιάλλακτο και πάντα κατσούφη Σαμαρά. Για να χτυπήσουν τον τελευταίο, χάιδευαν τον πρώτο. Η ΝΔ έκανε κάτι χειρότερο. Στον ανταγωνισμό της με το ΛΑΟΣ για τις ψήφους της λαϊκής Δεξιάς εγκολπώθηκε τα συνθήματα, το αντιμεταναστευτικό και εθνικιστικό του πάθος».[2] Έτσι λοιπόν διαμορφώθηκε αυτό που εύστοχα αναγνωρίστηκε ως η «Ακροδεξιά του μεσαίου χώρου» (κατά τον Δ. Αναγνωστόπουλο-Παπαδάτο), υπό την έννοια ότι και η Ακροδεξιά θεσμοποιείται, αλλά και τα μέινστριμ κόμματα και μίντια ενστερνίζονται τις πολιτικές παραδοχές της.

Φραντς Μαρκ, «Η κίτρινη αγελάδα», 1911

Δεύτερο επιχείρημα, επίσης οικείο στο χώρο της κυβερνητικής παράταξης, ήταν πως η Aριστερά δια της a priori κατακραυγής της όποιας κυβερνητικής επερχόμενης σύνθεσης κατ’ ουσίαν λειτούργησε ως ηθικός αυτουργός για τη συμμετοχή του ΛΑΟΣ, καθώς δια της αποχής της έσπρωξε το ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση δίνοντάς του το ζωτικό χώρο που του έλειπε και που διακαώς αναζητούσε. Εφόσον, κατά το επιχείρημα αυτό, η Αριστερά λέει συνέχεια «όχι», κατ’ ουσίαν αφήνει το πολιτικό βαρόμετρο να γέρνει προς τα Δεξιά με τα γνωστά αποτελέσματα. Το επιχείρημα προσωπικά δεν με αφήνει αδιάφορο και θα επιχειρηματολογήσω στη συνέχεια για ποιο λόγο υπάρχουν διαφορετικές διαβαθμίσεις του «όχι», δηλαδή αυξομειούμενης έντασης αρνήσεις οι οποίες συγκροτούν διαφορετικές πολιτικές στρατηγικές.

Για να προϊδεάσω λίγο για τα συμπεράσματα, πιστεύω ότι είναι διαφορετικής έντασης το «όχι» στην κυβέρνηση Παπαδήμου με το ΛΑΟΣ από το «όχι» στην ίδια κυβέρνηση χωρίς το ΛΑΟΣ. Επιχειρηματολογώ δηλαδή για λόγους αρχής υπέρ της αυτόνομης πολιτικής απαξίας της συμμετοχής της Ακροδεξιάς στο κυβερνητικό μπλοκ εντός ενός φιλελεύθερου δημοκρατικού πολιτεύματος.

Επανέρχομαι όμως στο προηγούμενο επιχείρημα που ρίχνει το ανάθεμα στην Αριστερά. Το αντεπιχείρημα εδώ δεν είναι δύσκολο: κανείς δεν είχε ανάγκη την κοινοβουλευτική ομάδα του ΛΑΟΣ για να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης η νέα κυβέρνηση. Αυτή είναι η ελληνική ιδιομορφία την οποία νομίζω θα πασχίζουν οι πολιτικοί επιστήμονες να τυποποιήσουν και να ταξινομήσουν στο μέλλον. Δεν είναι όμως μόνον ότι το ΛΑΟΣ δεν ήταν κοινοβουλευτικά αναγκαίο. Εκ των πραγμάτων φαίνεται πως η συμμετοχή του αντιμετωπίστηκε ως μια κατεξοχήν επιθυμητή επιλογή, πριν μάλιστα από τη συμμετοχή οποιουδήποτε άλλου κόμματος. Προς επίρρωση του ισχυρισμού αυτού θα αναφερθώ σε ένα ενδιαφέρον απόσπασμα μιας πρόσφατης συνέντευξης του Φώτη Κουβέλη (Τα Νέα, 26-27.11.11). «ΕΡ.: Ο Παπανδρέου δεν σας πρότεινε να συμμετέχετε στην κυβέρνηση; ΑΠ.: Όχι […] ΕΡ.: Αν ο Παπανδρέου πριν συμφωνήσει με το ΛΑΟΣ σάς είχε πει να συζητήσετε το ενδεχόμενο μιας κεντροαριστερής κυβέρνησης με τη συμμετοχή και της Νέας Δημοκρατίας θα το συζητούσατε; ΑΠ.: Με τα χαρακτηριστικά της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, ναι».

Ποιος (θέλουμε να) είναι ο ελληνικός λαός; Ο νέος Κώδικας Ιθαγένειας ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας

του Βασίλη Παπαστεργίου

Νίκος Εγγονόπουλος, "Σύνθεσις από την Επανάσταση", 1936

Την ερχόμενη Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) θα γίνουν δύο σημαντικές δίκες. Εκείνη που εύλογα συγκεντρώνει την προσοχή της κοινής γνώμης είναι η συζήτηση των προσφυγών των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών και Καλαμάτας κατά του Ειδικού Τέλους Ακίνητης Περιουσίας που επιβάλλεται μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ. Την ίδια ωστόσο ημέρα συζητείται στο ακροατήριο του ίδιου δικαστηρίου η αίτηση ενός δικηγόρου Αθηνών, δραστηριοποιημένου στον πέραν της ΝΔ «πατριωτικό» χώρο, κατά των υπουργικών αποφάσεων που ρυθμίζουν την εφαρμογή του νέου κώδικα περί ιθαγένειας και τη συμμετοχή μη κοινοτικών αλλοδαπών στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές.

Ήδη με την υπ’ αριθμ. 350/2011 απόφασή του το Δ΄ Τμήμα του ΣτΕ έχει αποφανθεί υπέρ της ασυμβατότητας των νέων αυτών ρυθμίσεων προς το Σύνταγμα και έχει παραπέμψει το θέμα στην Ολομέλεια. Αν η Ολομέλεια επιβεβαιώσει την απόφαση του τμήματος, τότε οι διατάξεις του Ν. 3838/2010 για την απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας σε ανήλικους αλλοδαπούς που γεννήθηκαν στην Ελλάδα ή φοίτησαν σε ελληνικά σχολεία επί έξι χρόνια και για τη συμμετοχή μη κοινοτικών αλλοδαπών στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές πρακτικά θα καταργηθούν.

Η απόφαση του Δ΄ Τμήματος του ΣτΕ –ιδίως το σκεπτικό της– μας προϊδεάζει για την έκβαση της μάχης αυτής, αποκαλύπτοντας παράλληλα κάτι εξαιρετικά ενοχλητικό: τη διεισδυτικότητα του ακροδεξιού λόγου στο σκεπτικό του ανώτερου διοικητικού δικαστηρίου.

Αλλοδαποί στην Ελλάδα: νόμιμοι ή νομιμοποιημένοι;

Το ΣτΕ με την υπ’ αριθμ.350/2011 απόφασή του κρίνει ότι οι διατάξεις περί απονομής της ελληνικής ιθαγένειας στα τέκνα αλλοδαπών που γεννήθηκαν στην Ελλάδα ή έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς έξι τάξεις ελληνικού σχολείου (με τους όρους που θέτει ο νέος κώδικας ιδίως σε σχέση με τη νομιμότητα διαμονής των γονέων τους) αντίκειται στα άρθρα 1§2 και 3 και 4§3 του Συντάγματος.

Ας δούμε λοιπόν τι λένε τα άρθρα αυτά: Άρθρο 1§2 και 3: «Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. ΄Ολες οι εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του ΄Εθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα». Άρθρο 4§3 «Έλληνες είναι όσοι έχουν τα προσόντα που ορίζει ο νόμος […]».

Εν πρώτοις δηλαδή, η διατύπωση του Συντάγματος φαίνεται να επιτρέπει στον κοινό νομοθέτη να ορίζει εκείνος με νόμο ποιος έχει τα προσόντα να λάβει την ελληνική ιθαγένεια. Πως λοιπόν φθάνει το ΣτΕ στο αντίθετο συμπέρασμα;

Περί «δικαίου του αίματος»

(αναδημοσίευση από τα «Νέα», 12.2.2011)

του Κώστα Γεωργουσόπουλου

Τρέμω στην ιδέα πως θα μπορούσε να έχει αναδρομική ισχύ το σκεπτικό του Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας που εισηγείται στην Ολομέλεια να ληφθεί υπόψη για την παροχή ιθαγένειας σε μετανάστες αλλοδαπούς το κριτήριο του «δικαίου του αίματος». Γιατί αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, εκτός των άλλων, θα έπρεπε να ξαναγραφεί και η Αρχαία και η Βυζαντινή και η Νεοελληνική Ιστορία με αυτό το κριτήριο καθαρότητας.

Ο μεγάλος νικητής των Περσών στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Θεμιστοκλής, όπως αναφέρουν πολλές πηγές ήταν μη τέλειος αθηναίος πολίτης. Η μητέρα του ήταν Θρακιώτισσα, άρα βάρβαρη για τη νομοθεσία των Αθηνών, πιθανόν υπηρέτρια στο σπίτι του πατέρα του Θεμιστοκλή. Οι Θρακιώτισσες εκείνη την εποχή ήταν ένα είδος Φιλιππινέζες!

Ο Θεμιστοκλής όμως, όταν ψηφίστηκε στρατηγός-αυτοκράτωρ, πέρασε νόμο στη Βουλή και έδωσε την ιδιότητα του αθηναίου πολίτη σε όλους τους ομοίους του, με αποτέλεσμα να διπλασιαστεί το εκλογικό σώμα του Αστεως και να έχει εξασφαλίσει πλέον και γερή εκλογική πελατεία ευγνωμόνων.

«Ομογενής, ήτοι Έλλην ή Αλβανός την καταγωγήν»

του Λάμπρου Μπαλτσιώτη

 

Τζαίημς Ένσορ, «Οι σοφοί δικαστές», 1891

Δύο ζητήματα αναδεικνύονται με την συγκεκριμένη απόφαση. Το ένα αφορά τη σχέση των δικαστών με την ιστορία, το παρελθόν και έναν πυρήνα αντιλήψεων που σχετίζονται  με το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας. Το άλλο αφορά την άγνοια των δικαστών σε σχέση με την ιστορία της ελληνικής ιθαγένειας, ιστορία αποκρύψεων, αντιφάσεων και αλλαγών, καθώς η αποκάλυψή της θα έφερνε στο φως την ανάλογη ιστορία διαμόρφωσης του ελληνικού έθνους. Όπως βέβαια και σε όλα τα έθνη, έτσι και στο ελληνικό, η απάντηση στο ποιος μπορεί να ανήκει σε αυτό ήταν διαφορετική ανάλογα με την περίοδο ή και τη συγκυρία.

Το πρώτο ζήτημα επιβεβαιώνει ότι οι δικαστές, πέρα από τη νομική τους παιδεία, δεν είναι παρά οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Και ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, αριστερός, δεξιός, προοδευτικός, συντηρητικός, άθεος, βαθύτατα θρησκευόμενος και ό,τι άλλο, θεωρεί ότι έχει μια ιδιαίτερη μοναδική καταγωγή, σαν μια ευθεία γραμμή να τον συνδέει χιλιάδες χρόνια με ένα αιώνιο, αμετάβλητο και πάντα υπάρχον ελληνικό έθνος. Όσο λοιπόν κυριαρχεί αυτή η αντίληψη, που δημιουργεί την πεποίθηση ότι αν χανόταν η καταγωγική συνέχεια θα χανόταν και το ελληνικό έθνος, δεν μπορεί παρά να παράγονται και τέτοιες αποφάσεις.

Το δεύτερο ζήτημα αξίζει ίσως μεγαλύτερη ανάλυση. Σήμερα γνωρίζουμε ότι καμία ιθαγένεια δεν υπήρξε αμιγώς στηριγμένη στο δίκαιο του αίματος ή στο δίκαιο του εδάφους. Ακόμη όμως και σε παραδειγματικές ιθαγένειες του αίματος, όπως μέχρι πρόσφατα η γερμανική,  η καταγωγή δεν ήταν παρά μια επίφαση: Γερμανός ήταν όποιος ο ίδιος ή οι πρόγονοί του μιλούσαν γερμανικά, αλλά και αυτό εφαρμόστηκε και εφαρμόζεται ακόμη με εξώφθαλμες αντιφάσεις. Αντίστοιχα, η ιστορία της ελληνικής ιθαγένειας, είναι η ιστορία του ορθόδοξου που σχετίζεται με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως. Από τα Επαναστατικά Συντάγματα μέχρι σήμερα, η δυνατότητα ένταξης στην εθνική κοινότητα προσδιοριζόταν κυρίαρχα από την ένταξη στην ορθοδοξία. Αυτό ήταν που ένωνε –και ενώνει– τον κουρδόφωνο του Ντιγιάρμπακιρ (ναι, υπάρχουν και τέτοιοι Έλληνες) με τον αλβανόφωνο της Μεσσηνίας. Η ίδια θεώρηση απαγόρευε την ένταξη στο ελληνικό έθνος του ελληνόφωνου μουσουλμάνου, ακόμη και του γιου κάποιου που εξισλαμίστηκε.