Από το φάσμα της μνημονιακής αποτυχίας προς ένα νέο σχέδιο

Συνέντευξη του Πέτρου Λινάρδου-Ρυλμόν

 Η έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία το 2013, συζητήθηκε ήδη ευρύτατα με τη ζοφερή εικόνα που δίνει: μείωση των μισθών την τελευταία τριετία κατά 45%, θα χρειαστούν είκοσι χρόνια για να πέσει η ανεργία στο 10%, αποβιομηχάνιση που θυμίζει το 1950 κ.ά. (αναλυτικά στοιχεία και σχετική συνέντευξη του Σάββα Ρομπόλη, στο κυρίως σώμα της σημερινής «Αυγής»). Με αφετηρία την έκθεση, συζητήσαμε με τον οικονομολόγο Πέτρο Λινάρδο-Ρυλμόν.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ανρί Ματίς, «Η θλίψη του βασιλιά»

Ξεκινώντας, θα ήθελα ένα πρώτο σχόλιό σου για την έκθεση του ΙΝΕ.

Η έκθεση είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική, τόσο για την πραγματική κατάσταση της οικονομίας και της απασχόλησης όσο και για τα ζητήματα τα οποία έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η ανεργία, για να ξεκινήσω από αυτήν, βρίσκεται στο 30%. Και, σύμφωνα με την πάγια μέθοδο του ΙΝΕ, πρέπει να προσθέσουμε ένα 5% — καθώς υπάρχουν κατηγορίες λ.χ. ελάχιστα εργαζομένων (κάποιος που δουλεύει μία ώρα την εβδομάδα), που πρέπει να συνυπολογιστούν.

Η έκθεση, επίσης, αναφέρεται στο φαινόμενο της αποεπένδυσης. Ο Σάββας Ρομπόλης, στη συνέντευξη που έδωσε στη Θεσσαλονίκη, την Πέμπτη το πρωί, είπε ότι το κεφαλαιουχικό απόθεμα της χώρας έχει φτάσει στα επίπεδα της δεκαετίας του 1950. Αυτό έχει σημασία, όχι μόνο για το βάθος της κρίσης, αλλά και γιατί δείχνει ότι το κομμάτι των μνημονιακών πολιτικών που αφορά την ανταγωνιστικότητα των αμοιβών σε σχέση με τις επενδύσεις δεν λειτουργεί: η ιδέα ότι η φτηνή εργασία φέρνει επενδύσεις είναι μια δογματική προσκόλληση του ΔΝΤ και της Τρόικας. Αυτό φαίνεται επίσης και στις εξαγωγές: ενώ καταβαραθρώνονται οι αμοιβές με στόχο, μεταξύ άλλων, την αύξηση των εξαγωγών, αυτό δεν συμβαίνει. Η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης λειτουργεί απλώς σαν μπόνους για τους εργοδότες, ειδικά τους εξαγωγείς…

Με δυο λόγια, η έκθεση είναι αποκαλυπτική του φάσματος των αποτυχιών του μνημονιακού προσανατολισμού. Μας δείχνει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, που δεν είμαστε έτοιμοι ως κοινωνία να αντιμετωπίσουμε. Συνεχίζουμε να βρισκόμαστε στον ευρωπαϊκό κοινωνικό πολιτισμό, όπου η απασχόληση, η σύνταξη, το κοινωνικό κράτος θεωρούνται βασικά δεδομένα, τα δεδομένα αυτά στην Ελλάδα έχουν κλονιστεί εκ βάθρων, και τα εργαλεία τα οποία αναμένεται να χρησιμοποιηθούν παραμένουν τα εργαλεία του παρελθόντος, εντελώς ανεπαρκή σε μια τόσο κρίσιμη κατάσταση.

Ενάντια στην Κρίση, για τα Κοινά, προς μια Νέα Μεσόγειο

 Καλοκαιρινό Σεμινάριο Ματαρόα, Ικαρία 2013

του Νικόλα Κοσματόπουλου

(εκ μέρους της οργανωτικής επιτροπής του Ματαρόα 2013)

Ικαρία, Ματαρόα 2013 (Mataroa2013.wordpress.com)

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τη Μεσόγειο: το φάντασμα μιας ακόμα Λατινικής Αμερικής, στην οποία σήμερα, μετά από δεκαετίες υποταγής στα νεοφιλελεύθερα «παιδιά του Σικάγο», καινούριες απελευθερωτικές γνώσεις και κατακτήσεις προκύπτουν καθημερινά και γίνονται οργανικά κομμάτια ενός νέου φαντασιακού για την οργάνωση της συλλογικής ζωής με βάση την αλληλεγγύη και την αυτοοργάνωση. Στην περιοχή της Μεσογείου το φαντασιακό αυτό αχνοφαίνεται μέσα από τους σπασμωδικούς ξεσηκωμούς ενάντια σε στρατιωτικές ή κοινοβουλευτικές δικτατορίες και τρέφεται με όλο και πιο ριζωμένες δομές αυτοοργάνωσης και έντονες διαδικασίες πολιτικοποίησης, σε όλες σχεδόν τις όχθες της. Αυτά τα φαινόμενα χρειάζονται όχι μόνο εμπειρική καταγραφή κι ανάλυση, αλλά και μια επιστημονική προσέγγιση που να τα αναγνωρίζει ως τα νέα πεδία παραγωγής γνώσης, πράξης κι ελπίδας.

Με αυτό τον προσανατολισμό σάλπαρε το φετινό καλοκαιρινό σεμινάριο Ματαρόα 2013, στην Ικαρία (14-18 Ιουλίου), με συμμετοχή 25 ερευνητών και ερευνητριών των κοινωνικών επιστημών και της πολιτικής οικολογίας από πανεπιστήμια της Μεσογείου, της Βόρειας Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Υποστηρίχτηκε ακαδημαϊκά από τη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ και το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου, και θεσμικά από τοπικούς συλλόγους, το Κέντρο Τεκμηρίωσης, Έρευνας και Δράσης Ικαρίας και τον Δήμο Ικαρίας.

Εξολοθρευτής άγγελος

του Γιώργου Μ. Χατζηστεργίου

Φωτογραφία του κινέζου καλλιτέχνη Mo Yi, από τη συλλογή του «Η ψευδαισθητική μου πόλη», 2008

Σε ολοσέλιδο άρθρο των Financial Times (30.4.2013), γραμμένο ως χρονικό μιας άμεσα επερχόμενης κοινωνικής καταστροφής, προαναγγέλλονται οι μαζικές εξώσεις χιλιάδων επί χιλιάδων Ιρλανδών, από τα σπίτια τους. Το άρθρο εμπεριέχει πολλές τεχνικές λεπτομέρειες (διαγράμματα, ποσοστά μη εξυπηρετούμενων δανείων κλπ.,) οι  οποίες λειτουργούν δίκην μετεωρολογικού δελτίου που αγγέλλει την αναπόφευκτη έλευση ενός τυφώνα τύπου Κατρίνα. Απουσιάζουν όμως στοιχεία που να καταδεικνύουν την οικονομική αποδοτικότητα –υπέρ της κοινωνίας και της «ανάπτυξης»–  αυτών των εξελίξεων. Τέλος, παρά τους δραματικούς τόνους (είναι χαρακτηριστική η μεγάλη συνοδευτική φωτογραφία: ένα νεαρό ζευγάρι με το μωρό στην αγκαλιά στέκεται στην πόρτα του σπιτιού τους, περιμένοντας το «κακό») δεν υπάρχει οποιαδήποτε μνεία σε τυχόν μέτρα, αν όχι προστασίας, έστω ανακούφισης του κόσμου, όπως στις περιπτώσεις φυσικής καταστροφής. Μόνο ένας φόβος, σε μια υποπαράγραφο, μήπως εκδηλωθεί κάποια «κοινωνική αναταραχή» — μήπως δηλαδή αντιδράσουν τα θύματα της ανθρωπογενούς «θεομηνίας»!

Τραβέρσο στην κρίση

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Ήταν ωραία την Τρίτη στην παρουσίαση του βιβλίου του Δ. Χριστόπουλου «Στο ρίσκο της κρίσης. Στρατηγικές της Αριστεράς των δικαιωμάτων» που οργάνωσαν οι εκδόσεις Αλεξάνδρεια και ο ραδιοσταθμός «Στο Κόκκινο» (ομιλητές: Στέλιος Κούλογλου, Αντώνης Λιάκος, Νίκος Μουζέλης, Αγγέλικα Ψαρρά· συντονιστής Κώστας Αρβανίτης). Όχι μόνο επειδή είναι ωραίος ο κήπος του Συλλόγου των Αρχαιολόγων, όπου έγινε η παρουσίαση, αλλά επειδή το βιβλίο, οι ομιλητές και ο κόσμος που συνέρρευσε, μας έδειξαν πώς, στο σκληρό έδαφος της κρίσης, της διάλυσης της κοινωνίας και της δημοκρατίας, μπορεί να ανθεί η σκέψη και η κριτική. Δημοσιεύουμε την αντιφώνηση του συγγραφέα.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ανρί Ματίς, «Κόκκινος χορευτής», 1938

Προσπαθώ να βρω μία λέξη που να εκφράζει τα συναισθήματά μου. Μία λέξη. Και η λέξη αυτή είναι: προσβολή. Προσβολή όταν ακούω τον πρωθυπουργό να λέει ότι «τα μεγαλύτερα λάθη δεν έγιναν εκείνους που κυβέρνησαν, αλλά όσους δεν κυβέρνησαν».Προσβολή όταν ο φανατικότερος πολέμιος της ιδέας τα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στην Ελλάδα να έχουν αξίωση στην ελληνική ιθαγένεια πανηγυρίζει για τον έλληνα NBAer και του χαρίζει την εικόνα της Παναγίας. Προσβολή όταν σε ένα βράδυ κατεβάζουν τον διακόπτη της δημόσιας τηλεόρασης και για τρεις βδομάδες δεν εκτελείται η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, στέλνοντας το μήνυμα σε μια κοινωνία που βράζει ότι οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούνται μόνο όταν μας συμφέρουν. Προσβολή όταν η απόλυση των εργαζομένων της ΕΡΤ τους στέλνεται σε φωτοτυπία, χωρίς καν τη σφραγίδα του κράτους. Προσβολή όταν ένας άνθρωπος κρατείται χωρίς δίκη πάνω από 30 μήνες, ευτελίζοντας Σύνταγμα και νόμους.

Πολλές προσβολές, που προκαλούν τη νοημοσύνη και το θυμικό του πολίτη. Μας θυμώνουν. Κι όταν θυμώνουμε δεν σκεφτόμαστε ψύχραιμα και, κυρίως, αυτοκριτικά. Και αυτό δεν βοηθάει τη δημιουργία. Διότι σήμερα χρειαζόμαστε το ένα χέρι για την ανάσχεση, και το άλλο για τον νέο κόσμο που θέλουμε να ζωγραφίσουμε μετά την καταστροφή. Και αυτό χρειάζεται καθαρό μυαλό, ενώ αυτοί που μας κυβερνάν κάνουν ό,τι μπορούν προκειμένου να μας το θολώσουν.

Πριν δύο χρόνια, όταν ακόμη η καταστροφή ήταν στην αρχή της, ο βασικός μηχανισμός ιδεολογικής πλαισίωσης του εγχειρήματος ήταν «η ελληνική ιδιαιτερότητα». Σήμερα, κανείς δεν τολμά να μιλήσει για ελληνική ιδιαιτερότητα σε μια Νότια Ευρώπη που κλυδωνίζεται και μια Εγγύς Ανατολή που φλέγεται. Υπάρχει όμως ιδιαιτερότητα: μια χώρα που ανήκει ταυτόχρονα στην κληρονομιά αυτού που κάποτε ονομάστηκε «Ανατολικό Ζήτημα» και στη Νότια Ευρώπη, και σήμερα αποτελεί εμπροσθοφυλακή του νεοφιλελεύθερου πειράματος. Αυτή είναι η ελληνική ιδιαιτερότητα. Όχι τόσο καθαυτή η λιτότητα και η ανατροφοδοτούμενη ύφεση. Αυτή είναι η κοινή, copy–paste, συνταγή για όλους.

Η κρίση, το Κυπριακό και η κυπριακή Αριστερά

 του Αδάμου Ζαχαριάδη

 

Έργο του Στηβ Παράσκος

Είναι μια από τις ελάχιστες φορές που η Κύπρος απασχολεί, σχεδόν καθημερινά, τους αναλυτές, αλλά όχι για ζητήματα που σχετίζονται με το Κυπριακό: η κυπριακή κρίση, η διαχείρισή της και οι πιθανές επιπτώσεις σε Ελλάδα και Ευρώπη κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο. Αντίθετα, το Κυπριακό δείχνει να έχει υποβαθμιστεί τόσο, που κινδυνεύει να παγιωθεί η αντίληψη ότι η λύση του αποτελεί πλέον δευτερεύον ζήτημα. Εκτός αυτού, πολλές αναλύσεις αναφέρονται στους κινδύνους που αντιμετωπίζει η Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς η οικονομική της κατάσταση την καθιστά ευάλωτη σε πιθανά σχέδια επίλυσης που να μην εξυπηρετούν τα συμφέροντά της.

Πιστεύω, ωστόσο, ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή να γίνουν γενναία βήματα προς την επίλυση του Κυπριακού. Η οικονομική κρίση δίνει τη δυνατότητα ανάλυσης ορισμένων ζητημάτων από διαφορετικό πρίσμα. Στην ελληνοκυπριακή κοινότητα, λ.χ., κυριαρχούσε ανέκαθεν η άποψη ότι πιθανή επίλυση του Κυπριακού θα έριχνε το οικονομικό βάρος στις δικές της πλάτες, καθώς θα έπρεπε να δαπανηθούν σημαντικά ποσά για να συρρικνωθεί το οικονομικό χάσμα των δύο κοινοτήτων. Αυτό, μάλιστα, αποτέλεσε ένα από τα βασικά επιχειρήματα όσων υποστήριξαν το «Όχι» στο Σχέδιο Ανάν, το 2004. Τα νέα δεδομένα, όπως διαμορφώνονται, είναι πιθανό να αλλάξουν αυτή την πεποίθηση.

Τέσσερα ερωτήματα για τη δημοκρατία

 του Μάκη Κουζέλη

Πάμπλο Πικάσο, «Οι αυλοί του Πανός», 1923

Πολλοί από μας ζήσαμε τη δικτατορία, γι’ αυτό είμαστε συχνά πιο επιφυλακτικοί απέναντι στην εύκολη επίκληση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης ως πλαισίου που περιγράφει τη σημερινή κατάσταση. Και είμαστε επιφυλακτικοί κυρίως απέναντι σε εκείνη την επίκλησή της που επενδύεται με θετικές προσδοκίες. Ίσως αυτός ο βιογραφικός προσδιορισμός μας καθιστά και πιο συγκρατημένους απέναντι στους εύκολους χαρακτηρισμούς των αυταρχικών όψεων του σημερινού καθεστώτος.

Λιγότεροι πια είναι αυτοί που ζήσανε σε ναζιστικό καθεστώς, αλλά, παρά την απόσταση και την καλοστημένη απώθηση, οι παραστάσεις της πολιτικής και κοινωνικής ζωής όπως διαμορφώνεται μετά τη φασιστική ανατροπή της δημοκρατίας, είναι αρκετά ζωντανές για να επιβεβαιώνουν το άτοπο της ταύτισης της σημερινής κατάστασης με εκείνη – μέχρι στιγμής βέβαια, και αυτή η στιγμή εμφανώς έχει γυρίσματα.

Κανείς μας πάντως δεν έχει ούτε ίχνος παραστατικής επαφής με εκείνον τον πολιτισμικό ορίζοντα που προηγείται της αστικής δημοκρατίας. Ίσως να είναι αυτή η θεμελιώδης διαφορά, ανθρωπολογική περισσότερο από χρονική, που μας κάνει πιο ενδοτικούς απέναντι στην απαξίωση της δημοκρατίας ή τουλάχιστον στην ιδέα εγκατάλειψης της αξίας επίκλησής της, στην ιδέα αντικατάστασης της έννοιάς της με κάποια προσφορότερη ως εξεικόνιση ενός μέλλοντος κοινωνικής και προσωπικής χειραφέτησης.

Τα συνδικάτα σε ύφεση: τα πολλά ευρωπαϊκά μέτωπα

ME AΦΟΡΜΗ ΤΟ 35ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΓΣΕΕ-1

του Τζανλούκα ντε Άντζελις και της Λίζα Ντοριγκάτι

 μετάφραση από τα ιταλικά: Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης

Έργο του Ρούντολφ Σλίχτερ, 1923

Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία ξέσπασε το 2007 και εντάθηκε, ιδίως στις χώρες της νότιας Ευρώπης, μετά την κρίση  του εθνικού χρέους, θέτει τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και την εκπροσώπηση του κόσμου της εργασίας ενώπιον μιας πολύπλοκης και μεγάλης πρόκλησης. Από τη μια μεριά, επιταχύνοντας διαδικασίες οι οποίες είχαν γίνει ήδη έκδηλες στο πεδίο της εκπροσώπησης και των εργασιακών σχέσεων και, από την άλλη, θέτοντας νέα ερωτήματα στο πεδίο της δημοκρατίας.

Για παράδειγμα, η παρέμβαση των ευρωπαϊκών θεσμών έδωσε μια νέα ώθηση στις διαδικασίες απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων και αποδιάρθρωσε εκείνα τα συστήματα τα οποία είχαν ακόμα ως ραχοκοκαλιά τους τις συλλογικές συμβάσεις.  Ας σκεφτούμε την περίπτωση της Ιταλίας και την εισαγωγή, μετά από την άμεση απαίτηση εκ μέρους των ευρωπαϊκών θεσμών, υπό τη μορφή μιας επιστολής που στάλθηκε από τον πρώην διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν-Κλωντ Τρισέ, και τον διάδοχό του, τον Μάριο Ντράγκι, στην κυβέρνηση Μπερλουσκόνι, η οποία βρισκόταν τότε στην εξουσία, του άρθρου 8 του Προϋπολογισμού του 2011, με το οποίο δίνεται η δυνατότητα οι επιχειρησιακές συμβάσεις να παρακάμπτουν όχι μόνο τις συλλογικές συμβάσεις, αλλά και την ίδια τη νομοθεσία. Παρόμοια μέτρα πάρθηκαν και στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία, όπου, σήμερα, οι εταιρικές συμβάσεις υπερισχύουν των συλλογικών.

Ανεργία: η δύσκολη εξίσωση

της Μαρίας Καραμεσίνη

Έργο από την έκθεση ζωγραφικής «4 Κύματα και 120 σημειώσεις για το νερό» της Λένιας Οικονόμου στην αίθουσα τέχνης «αγκάθι – κartάλος» (Μηθύμνης 12 και Επτανήσου, Πλ. Αμερικής), που εγκαινιάζεται τη Δευτέρα 11 Μαρτίου 2013, στις 8 το βράδυ. (Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 22 Μαρτίου. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως και Σάββατο 11:30-13:30, Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή, 11.30-13.30 και 19:00 – 20:30)

Από τις εκλογές του Ιουνίου μέχρι σήμερα, το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για την ανεργία δεν έχει τύχει περαιτέρω εμβάθυνσης, αν και η από μήνα σε μήνα κατάρριψη νέων ιστορικών ρεκόρ από το ποσοστό ανεργίας προκαλεί ανατριχίλα σε όσους γνωρίζουν ότι η υπέρμετρη ποσοτική διόγκωση της ανεργίας προκαλεί αύξηση της μέσης διάρκειάς της, δυσκολεύοντας αφάνταστα την αντιμετώπισή της. Η απώλεια δεξιοτήτων, η αποθάρρυνση, η παθητικοποίηση και η αποστασιοποίηση των ανέργων από την εργασία αυξάνονται με τη διάρκεια της ανεργίας, καθιστώντας δύσκολη την επανένταξή τους. Σήμερα στη χώρα μας οι μακροχρόνια άνεργοι αποτελούν το 63% του συνόλου και οι άνεργοι με πάνω από δύο χρόνια ανεργίας 36%, ενώ το γενικό ποσοστό ανεργίας έχει ξεπεράσει το ρεκόρ των ΗΠΑ στη Μεγάλη Ύφεση.

Για την «Ουτοπία», τον μαρξισμό και την ενότητα της Αριστεράς

 ΕΚΑΤΟ ΤΕΥΧΗ «ΟΥΤΟΠΙΑ»

«Αφού λοιπόν όλοι οι αριστεροί θέλουμε τον  σοσιαλισμό, ας αρχίσουμε να λέμε καλημέρα.Οι αριστεροί να βρεθούμε μαζί στους καθημερινούς αγώνες. Να συνομιλήσουμε. Να προχωρήσουμε σε θεωρητικό-πολιτικό διάλογο, προϋπόθεση για ουσιαστικές και βιώσιμες συνεργασίες»

συνέντευξη του Ευτύχη Μπιτσάκη

To εκατοστό τεύχος της «Ουτοπίας»

Από το 1992, η Ουτοπία αποτελεί ένα μάχιμο και πλούσιο βήμα για τη διανόηση της Αριστεράς, καλλιεργώντας συστηματικά και με συνέπεια τη μαρξιστική προσέγγιση σε όλους τους τομείς. Εκατό τεύχη, περίπου είκοσι χιλιάδες σελίδες συνεισφορά στην κίνηση των ιδεών. Σε αυτές τις χιλιάδες σελίδες, αξίζει να σημειωθεί η προσοχή στις φυσικές επιστήμες και τα αφιερώματα (σε θέματα φιλοσοφικά, οικονομίας ψυχολογίας, τέχνης, αλλά και επίκαιρα θέματα, όπως το έθνος και ο εθνικισμός). Ιδιαίτερη παράμετρος, η εικονογράφηση με έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, ουσιαστική και όχι συμβατική, με τη φροντίδα της Μαρίας Κοκκίνου. Καθώς η Ουτοπία συμπλήρωσε εκατό τεύχη (ήδη κυκλοφορεί το εκατοστό πρώτο), συζητήσαμε, για όλα αυτά και πολλά άλλα, με την ψυχή του εγχειρήματος, Ευτύχη Μπιτσάκη. Τον ευχαριστούμε θερμά και ευχόμαστε, με το ίδιο πάθος και πλούτο, η Ουτοπία να συνεχίζει να μας χαρίζει απλόχερα ιδέες και προβληματισμούς.

Στρ. Μπ.

 

Ευτύχης Μπιτσάκης

Ξεκινάω από το όνομα. «Ουτοπία». Ένας τίτλος που μπορεί ίσως να ξενίζει για ένα αριστερό και μαρξιστικό περιοδικό.

 H ιδέα για την Ουτοπία γεννήθηκε το 1991, αμέσως μετά την κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, σε εποχή γενικευμένης απογοήτευσης. Θεωρήσαμε, τότε, ότι ένα περιοδικό Θεωρίας και Πολιτισμού, ήταν ανάγκη της στιγμής. Προφανώς θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα αριστερό, μαρξιστικό περιοδικό. Γιατί όμως Ουτοπία; Για δύο λόγους. Πρώτο, θέλαμε να αποφύγουμε, για ευνόητους λόγους, έναν παραδοσιακό μαρξιστικό τίτλο. Δεύτερο, Ουτοπία, ως γνωστόν, σημαίνει αυτό που δεν υπάρχει. Την ίδια στιγμή σημαίνει αυτό που δεν υπάρχει ακόμα. Για μας, ο σοσιαλισμός, παρά την κατάρρευση, ήταν το μη εισέτι υπάρχον· μια μη πραγματωμένη δυνατότητα που ωριμάζει ως η επαναστατική υπέρβαση των αντινομιών του υπαρκτού καπιταλισμού.

Όπως είναι γνωστό, σ’ ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, η κοινωνία γεννούσε και γεννά ουτοπίες. Ουτοπίες νοσταλγικές ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος όπως οι ουτοπικές αντιλήψεις ή τα ουτοπικά σχεδιάσματα του Ησίοδου (χρυσή εποχή του Κρόνου), του Πλάτωνα (εναντίον του χρήματος και του πλούτο) ή ουτοπία του Ιάμβλιχου με το ηλιόλουστο νησί των ευτυχισμένων θνητών, ακόμα και του Βιργίλιου όπου συναντάμε αναμνήσεις της αρχαϊκής κοινοκτημοσύνης. Τέλος, η επανάσταση των δούλων στη Μικρά Ασία, με αρχηγό τον Αριστόνικο, επεχείρησε να ιδρύσει στην πράξη μια κοινοκτημονική κοινωνία. Την Πολιτεία του Ήλιου. Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ευρώπη, τροφοδότησε νέες ουτοπίες. Την σαρκαστική κριτική του Έρασμου, την κοινοκτημονική ουτοπία του Μόρους, αλλά και την τεχνοκρατική ουτοπία του Φράνσις Μπέηκον. Αλλά την ίδια περίοδο αναπτύχθηκε ο πόλεμος των χωρικών, το κίνημα των Αναβαπτιστών, η χριστιανική-κοινοκτηματική ουτοπία του Καμπανέλλα, το κίνημα των ισοπεδωτών, και οι πρώιμες κομμουνιστικές ουτοπίες του Μπαμπέφ, των Μορλύ και Μαλμπύ, και τέλος οι σοσιαλιστικές ουτοπίες των Σαιν Σιμόν, Φουριέ και Όουεν, πρόδρομοι της μαρξιστικής θεωρίας. Υπάρχουν συνεπώς ουτοπίες αντιδραστικές, ριζοσπαστικές, αλλά και επαναστατικές.

Ελληνική οικονομία: η δύσκολη ή και αδύνατη επανεκκίνηση

του Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου

O Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, πρόεδρος του  Levy Economics Institute of Bard College της Νέας Υόρκης και καθηγητής οικονομικών  στο Bard College μίλησε στο διεθνές συνέδριο που διοργάνωσαν το ΙΝΕΡΠΟΣΤ και το Levy Institute στην Αθήνα, προχθές και χθες,  8-9 Μαρτίου 2013, με θέμα «Προκλήσεις και πολιτικές επιλογές για την Ευρωζώνη και την Ελλάδα». Δημοσιεύουμε σήμερα ένα απόσπασμα, που αναφέρεται στο κρίσιμο ζήτημα της επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας. Το πλήρες κείμενο, στο τέλος του ποστ.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Φερνάν Λεζέ, «Οι χτίστες», 1950

 Yπάρχει το κρίσιμο ζήτημα της επανεκκίνησης της ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας. Η τελευταία έκθεση (χειμώνας 2013) του European Economic Forecast δεν είναι ενθαρρυντική. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για  αρνητική ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ το 2013, και για την Ελλάδα περαιτέρω συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 4,4%. Κατά την άποψή μου, αυτή είναι η πιο αισιόδοξη εκδοχή, καθώς άλλες προβλέψεις αναφέρουν ότι η συρρίκνωση θα κινηθεί στα επίπεδα του 2012 (δηλαδή, 6%). Η συνεχιζόμενη λιτότητα, που συνδυάζει περικοπές δαπανών και αύξηση των φόρων, μαζί με μειώσεις μισθών και συντάξεων, είναι η αιτία της εμβάθυνσης της ύφεσης και της περαιτέρω επιδείνωσης των ποσοστών ανεργίας-υποαπασχόλησης. Το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) προβλέπει αύξηση της ανεργίας στο 30%, αν και ο πρωτογενής προϋπολογισμός της κεντρικής κυβέρνησης μπορεί να εξισορροπηθεί  ή να εμφανίσει ακόμη και ένα μικρό πλεόνασμα το 2014. Το κόστος αυτού του επιτεύγματος, που έχει λάβει πανηγυρικό χαρακτήρα για την κυβέρνηση, είναι αφόρητο και ηθικά απαράδεκτο.

Η επικίνδυνη και παράλογη ιδέα της λιτότητας υποθέτει ότι δεν θα επηρεαστεί η συμπεριφορά του εγχώριου ιδιωτικού τομέα με τη μείωση του  δημόσιου ελλείμματος. Επιπλέον, θεωρεί ότι η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας με στόχο τη μείωση του μοναδιαίου κόστους θα εξασφαλίσει τα επίπεδα ανταγωνιστικότητας που θα αυξήσουν τις καθαρές εξαγωγές και θα μειώσουν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Ωστόσο, πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο βασίζονται σε πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προκειμένου να τροφοδοτήσουν την εγχώρια ανάπτυξη και να διατηρήσουν σε εύρωστη κατάσταση τους ισολογισμούς του κράτους και του ιδιωτικού τομέα. Η αντίδρασή τους στη δημοσιονομική σύσφιξη των εμπορικών εταίρων είναι είτε να προβούν στην υποτίμηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών τους είτε να μειώσουν το κόστος τους. Στο τέλος, αυτή η αντίδραση πυροδοτεί ένα είδος σύγχρονης μερκαντιλιστικής δυναμικής, που οδηγεί σε κούρσα προς τα κάτω από την οποία λίγες δυτικές χώρες μπορούν να βγουν κερδισμένες.

Οι προϋποθέσεις μια νέας ταξικότητας και ο ρόλος του ΣΥΡΙΖΑ

Για τους διανοούμενους, το έθνος, την παγκοσμιοποίηση, το μοντέλο ανάπτυξης, την Αριστερά, τη Βαϊμάρη και τη Χρυσή Αυγή

Συνέντευξη του Σπύρου Ι. Ασδραχά

Θέλουμε να ξεκινήσουμε ρωτώντας σας για τον ρόλο των διανοουμένων, στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, στις σημερινές συνθήκες της κρίσης.

 Για τους διανοούμενους, το πρόβλημα είναι ηθικό. Αυτό σημαίνει την επιλογή ανάμεσα στον ατομοκεντρισμό και τη συλλογικότητα. Το ανθρώπινο είδος, ας μην το ξεχνάμε, ξεκίνησε ως συλλογικότητα, όπως τα οικολογικά συστήματα — και δεν αναφέρομαι μόνο στα δέντρα, τους θάμνους και τα ποτάμια, αλλά και στις ανθρώπινες συσσωματώσεις, όπως θα έλεγε ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος. Οι διανοούμενοι πρέπει να διαλέξουν σε ποια πλευρά του συνόρου θα τοποθετηθούν. Ανήκουν στους προνομιούχους ή σε εκείνους που χάρη στις ικανότητές τους μπόρεσαν να ανέβουν στις ψηλότερες βαθμίδες της οικονομικής και κοινωνικής πυραμίδας, όταν όμως καταφέρνουν να ξεπεράσουν αυτό τον ετεροπροσδιορισμό τότε δεν τους απομένει παρά να γίνουν επαναστάτες.

Έργο του Ανρί Ματίς από την ενότητα «Τζαζ»

Κατ’ εμέ, στο εθνικό μας δράμα, όταν πεινάει ο κόσμος, όταν δεν έχει λεφτά για πετρέλαιο και κρυώνει, όταν δημιουργούνται ξανά μορφές αλληλεγγύης –και είναι εξαιρετικά θετικές– που ίσχυαν μονάχα στην ιταλογερμανική Κατοχή, στις συνθήκες αυτές δεν τους απομένει άλλος δρόμος. Ανοίγοντας μια παρένθεση, θα διακινδυνεύσω να πω ότι το δράμα αυτό ξεκινάει από μια απάτη: όταν με τεχνάσματα μπήκαμε στην ευρωζώνη. Τα πρόσωπα που ευθύνονται είναι γνωστά. Και, βεβαίως, οι εταίροι θα πρέπει να ήταν σε θέση να καταλάβουν ότι όλα αυτά έγιναν με λογιστικά τεχνάσματα. Από εκεί αρχίζει ο κατήφορος, ο υπέρμετρος δανεισμός, αυτά που πληρώνουμε σήμερα…

Οι ρομφαίες της κρίσης

ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

 του Βαγγέλη Καραμανωλάκη

Γιάννης Τσαρούχης, «Καθιστός άντρας»

 Ξυπνάω το πρωί κι ακούω τον Γιάννη Στουρνάρα να δηλώνει σταθερά αισιόδοξος για την ανάκαμψη που έρχεται. Γυρίζοντας σπίτι, ο Κωστής Χατζηδάκης μιλάει στην τηλεόραση για τον δρόμο της ανάκαμψης που δείχνουν οι διαρθρωτικές αλλαγές. Διαβάζω άρθρα, ακόμη κι ανθρώπων που εκτιμώ, για την ανάγκη ανασυγκρότησης της χώρας, τώρα που μοιάζει να γλίτωσε από τη χρεοκοπία. Ακούω προγραμματικές δηλώσεις, εθνικά σχέδια, υποσχέσεις για το αύριο. Διατρέχω αναλύσεις για το πώς επιτέλους θα μπει από την αρχή μια τάξη, θα ξαναφτιαχτεί η χαμένη ισορροπία.

Έρχεται λοιπόν η πολυπόθητη ανάπτυξη, αυτό μας λένε οι αριθμοί; Δεν το ξέρω, μα δεν το πολυπιστεύω. Μπορεί όμως και να ’ναι αλήθεια, ακόμη κι αν αυτή η ανάπτυξη έρθει πατώντας πάνω στην απαξιωμένη ζωή ανθρώπων που θα έχουν χάσει πολλά από όσα είχαν. Μια «ανάπτυξη με εξαθλίωση», όπως ευφυώς τη χαρακτήρισε την Τρίτη η Μαρία Πετμεζίδου, στο κρίση-μο σεμινάριο της Κοινωνίας-Δημοκρατίας, αφιερωμένο στις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, με συνομιλητές τον Διονύση Γράββαρη, τον Γιάννη Δραγασάκη και τον Δημήτρη Χριστόπουλο.

Ούτως ή άλλως, οι αριθμοί δεν φτάνουν πάντα για να αποτυπώσουν μια κατάσταση. Δεν ξέρω, άλλωστε, ποιοι αριθμοί, ποιες στατιστικές καταγράφουν τον θυμό, την ταπείνωση, την αίσθηση της ντροπής. Αυτή τη βαθιά απελπισία που ορίζει τη ζωή εκείνων των συμπολιτών μας που βρίσκονται καθημερινά εκτός παιχνιδιού, την αίσθηση του φόβου που κυριεύει όλους όσους ξέρουν ότι αύριο μπορεί να είναι η δικιά τους σειρά. Όλα αυτά τα συναισθήματα που γεννούν θυμό και βία, εκείνου που υποτάσσεται καθημερινά για να σώσει ό,τι μπορεί,  διαμορφώνοντας συνάμα μια βαθιά στάση απαξίωσης για ό,τι τον περιβάλλει, για ό,τι τον κυβερνά.

Διαβάζω τις συγκρίσεις με την περίοδο μετά τον Εμφύλιο, τα νέα «Σχέδια Μάρσαλ»· και θαυμάζω την ευκολία των ανθρώπων που βρίσκουν τόσο όμορφα και απλά τις αναλογίες, για κάτι που με τόσο βίαιο τρόπο αναδιατάσσει ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Ακούω όλες τις μεγάλες κουβέντες για την κρίση που θα μας κάνει καλύτερους, για τη συνειδητοποίηση των λαθών, των εγκλημάτων που έχουν γίνει. Καμία κρίση δεν έκανε τους ανθρώπους καλύτερους, σκέφτομαι, ιδίως όταν αρκετοί από εκείνους που κρατούν σήμερα τη ρομφαία του αρχάγγελου είναι όσοι για χρόνια στήριξαν τα λογής τρένα που πέρασαν γεμάτα τάχα μου ευκαιρίες. Τα τρένα που έφυγαν, παίρνοντας μαζί τους και κάθε ίχνος αυτοκριτικής.

Οικονομίες της κρίσης

ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΤΕΡΙΝΤΑ, 24-26.1.

του Ζακ Ντερριντά

μετ.: Κωνσταντίνος Ηροδότου, επιμ.: Γεράσιμος Κακολύρης

Το κείμενο του Jacques Derrida, «Economies de la crise» δημοσιεύθηκε στο La Quinzaine littéraire, τχ. 399, Αύγουστος 1983, σ. 4-5. Ευχαριστούμε τον Maurice Nadeau, διευθυντή του περιοδικού «La Quinzaine littéraire», για την άδεια που να μεταφράσουμε και να δημοσιεύσουμε το παρόν κείμενο.

 ***

Ανέκδοτο πορτραίτο του Ζακ Ντερριντά (λεπτομέρεια), 1995, έργο των Μονίκ Στομπιενιά και Τιερύ Μπριώ.

Μπορείτε, με αφετηρία το πεδίο σας, αλλά χωρίς να περιοριστείτε σε αυτό, να μας εκθέσετε (σε δυο σελίδες) τι αναπαριστά για σας η ιδέα ότι ο σύγχρονος κόσμος βρίσκεται σε κρίση;

Σε πρώτο χρόνο –  Όχι, αδύνατον, ιδίως σε δύο σελίδες. Αντιθέτως, είναι πολλές οι προκείμενες  που θα έπρεπε να εξεταστούν στις ίδιες τις λέξεις της ερώτησης, σε καθεμία από αυτές.

Σε δεύτερο χρόνο – Κι αν, πέρα από τους καλούς λόγους που μπορούμε πάντα να έχουμε για να μην απαντούμε σε λίγες γραμμές σε μια τέτοια ερώτηση, αυτό το επιχείρημα οικονομικού τύπου πρόδιδε ακριβώς την ουσία αυτής εδώ της «κρίσης»;  Ενδεχομένως, πράγματι, δεν διαθέτουμε πλέον αξίωμα απαντητικού τύπου, έναν λόγο αρκετά σίγουρο για τη νομιμότητά του (θεμέλιο, αξιωματική, ή αλήθεια), που θα επέτρεπε μια απάντηση αξιωματικού τύπου, το τηλεγράφημα: «Με δυο λόγια, για να αποκρυπτογραφήσετε την κρίση, ερευνήστε σε αυτή την κατεύθυνση, ιδού ο μείζων κώδικας, ακολουθεί κείμενο».

Ωστόσο, όμως, γνωρίζουμε. Οι κώδικες και τα προγράμματα, τα προλεγόμενα σε κάθε πιθανό λόγο περί κρίσης, μας παραείναι οικεία. Σε όλα τα «πεδία», μάλιστα: φιλοσοφία, ιστορία των πολιτισμών και των θρησκειών, πολιτική οικονομία, γεωστρατηγική του πολέμου, ιατρική, τεχνοεπιστήμες εν γένει κ.λπ.

Αναζητώντας το «σπασμένο τηλέφωνο»

ΕΠ’ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ «LE SYMPTÔMA GREC» ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ

H αφίσα του συνεδρίου

Το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Paris 8-Vincennes, St. Dennis, σε συνεργασία με την Ecole Normale Supérieure, διοργανώνει το διεθνές συνέδριο με τίτλο «Le symptôma grec» στο Παρίσι, από τις 18 μέχρι τις 20 Ιανουαρίου. Όπως λένε οι οργανωτές, «αντιστρέφοντας την πρόταση που θέλει την Ελλάδα άρρωστη και τη νεοφιλελεύθερη θεραπεία αναγκαία, το αντικείμενο αυτής της διεθνούς συνάντησης είναι όχι μόνο η “παγκόσμια κρίση”, σύμπτωμα της οποίας αποτελούν η κατάσταση και οι εφαρμοζόμενες πολιτικές στην Ελλάδα», αλλά και η αναζήτηση «δυνατοτήτων δράσης σε  διαφορετικούς χώρους, όπως ο καλλιτεχνικός, ο πολιτικός και ο ακαδημαϊκός». Το συνέδριο περιλαμβάνει τις εξής ενότητες: «Αξία, κοινά αγαθά, νόμισμα», «Μορφές αντίστασης, κινήματα και οργανώσεις», «Φασισμοί και κοινοβουλευτικές καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης», «Ευρώπη: σε ποιο καθεστώς;», «Καλλιτέχνες μέσα και απέναντι στην κρίση» και «Ιδέες της κρίσης και ιδεολογική μάχη». Συμμετέχουν στοχαστές, καλλιτέχνες, ακαδημαϊκοί, αγωνιστές  από χώρες της Ευρώπης, αλλά και από την Τυνησία. Ανάμεσά τους, οι: Alain Badiou, Etienne Balibar, Frédéric Lordon, André Orléan, Jacques Rancière, Sana Tamzini, Rachida Triki, Toni Negri, Γιάννης Αλμπάνης, Γεράσιμος Βώκος, Κώστας Δουζίνας, Μαρία Κακογιάννη, Κατερίνα Κιτίδη, Δημήτρης Κουσουρής, Αλέξανδρος Μαρκέας, Έλσα Παπαγεωργίου, Αναστασία Πολίτη, Μάκης Σολωμός, Γιάννης Σταυρακάκης, Αγγελική Τόμπρου, Άρης Χατζηστεφάνου, Δημήτρης Χριστόπουλος. Με την ευκαιρία αυτή, μιλήσαμε με τη Μαρία Κακογιάννη, που διδάσκει φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια Paris 8 και Paris 9, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ρενέ Μαγκρίτ, «Το κλειδί του τοπίου», 1933

 Ο τίτλος περιέχει κάποια ειρωνεία απέναντι στο ιατρικό/κλινικό λεξιλόγιο που κυριαρχεί γύρω από την κρίση. Εξαρχής, τα διάφορα μέτρα-μνημόνια προβλήθηκαν ως «θεραπεία». Υπόθεση του συνεδρίου είναι η συλογική αναζήτηση όχι ενός αντι-λογου που θα έρθει να απαντήσει, αλλά η αναστροφή της λογικής αυτού του κυρίαρχου λόγου.

Πάντως, δεν είναι καινούριο φαινόμενο το πλέξιμο πολιτικού και ιατρικού λόγου. Από την αρχαία Αθήνα εμφανίζεται η φιγούρα του πολιτικού που θα «θεραπεύσει» την κοινότητα. Υπάρχουν ποικίλες μορφές: η νεοφιλελεύθερη θεραπεία του αρρωστημένου κράτους, η νεοφασιστική διάγνωση «όλοι οι άλλοι και όλα είναι σάπια», ενώ ακόμα και η Αριστερά έχει παραγάγει τις δικές της εκδοχές και τους δικούς της «σωτήρες». Απέναντι στους εκκολαπτόμενους θεραπευτές, χρειάζεται να αντιτάξουμε τη δύναμη της κοινότητας.

Οι δομές ψυχικής υγείας και το «ελαστικό» κοινωνικό κράτος

του Πάνου Παπαδόπουλου

Έργο του Όσκαρ Κοκόσκα, 1921

Στην ψυχική υγεία, πολλοί εργαζόμενοι είναι απλήρωτοι εδώ και έξι μήνες. Τι πιο αναμενόμενο, εν μέσω κρίσης; Ωστόσο, η κρίση στην ψυχική υγεία έχει αρχίσει από το 2005. Πώς συνέβη αυτό;

Στο δημόσιο και δωρεάν σύστημα ψυχικής υγείας περιλαμβάνονται 65 περίπου ΜΚΟ (ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, σωματεία ή αστικές εταιρείες) που αναπτύσσουν περίπου 220 μονάδες ψυχικής υγείας, κυρίως οικοτροφεία και ξενώνες αποασυλοποίησης, αλλά και μια σειρά άλλων υπηρεσιών: κέντρα ημέρας, κινητές μονάδες κλπ. Διαθέτουν δηλαδή περίπου το 50% των «κρεβατιών» σε μονάδες αποασυλοποίησης και συνολικά περίπου το 30% του συνόλου των μονάδων ψυχικής υγείας.

Η επίσημη αιτιολογία για την τόσο μεγάλη ανάπτυξη του λεγόμενου «τρίτου τομέα» στην ψυχική υγεία ήταν η δυνατότητά του να απορροφά γρήγορα και χωρίς πολλές «γραφειοκρατικές διαδικασίες» (π.χ. ΑΣΕΠ) τα κονδύλια της Ε.Ε. Υπάρχουν όμως και άλλοι δύο, ανομολόγητοι, λόγοι. Ο πρώτος είναι ένα ιδιότυπο πελατειακό κράτος: εκτός από κάποιους καθηγητές ψυχιατρικής και λίγες γνωστές ΜΚΟ που ενεπλάκησαν στο εγχείρημα, οι περισσότεροι φορείς δημιουργήθηκαν ad hoc, από σχετικούς και άσχετους, με την αξιοποίηση «πολιτικών επαφών». Ο δεύτερος και σημαντικότερος λόγος είναι η στρατηγική επιλογή του νεοφιλελεύθερου κράτους, ήδη προ της κρίσης, για «ελαστικοποίηση» του κοινωνικού κράτους.

Η κοιλιά των πατρικίων και η αμφισβητήσιμη αρτιμέλεια των πληβείων

 WEB ONLY – MONO ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ THΣ «ΑΥΓΗΣ» ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΠΛΟΓΚ ΤΩΝ ΕΝΘΕΜΑΤΩΝ

                                                                  Στη μνήμη του Victor Gordon Kiernan, τον οποίο θα επιθυμούσα να είχα γνωρίσει περισσότερο

του Βασίλη Δρουκόπουλου

«ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ: Όποιος συμβούλεψε να δώσουν δωρεάν σιτάρι από αποθήκες κρατικές,

καθώς κάποτε το ’χαν κάνει στην Ελλάδα, –

                                                                                 ΜΕΝΕΝΙΟΣ: Καλά, φτάνει, άσ’ το αυτό.

                                                                                 ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ: Αν κι είχε εκεί ο λαός πιο απόλυτη εξουσία, – λέω πως αυτοί ταγίσαν την απειθαρχία, θρέψαν του κράτους την καταστροφή».

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Κοριολανός, Πράξη Γ, Σκηνή 1

(μτφρ. Βασίλης Ρώτας, Επικαιρότητα, Αθήνα, 1997 [ανατύπωση]).

«Kοριολανός¨», Πράξη Ε;, σκηνή 3. Γκραβούρα του J. Caldwell, από έναν πίνακα του G. Hamilton

Όποτε σημαντικά γεγονότα συμβαίνουν, λέξεις και φράσεις, παράγραφοι και αποσπάσματα από σκονισμένα κλασικά κείμενα επαναπροβάλλουν και επανέρχονται για την επίκαιρη αμεσότητα που και τότε στόχευαν και με την ορμή την οποία τότε είχαν γραφτεί (http:// goo.gl/LRymX πρόσβαση: 7.9.2012). Οι σημερινές εξελίξεις στη χώρα μας και αλλού με παραπέμπουν στον Κοριολανό του Σαίξπηρ, το πιo πολιτικό θεατρικό έργο του. Παραφράζοντας έναν μελετητή του Σαίξπηρ: στοιχεία πολιτικής θεωρίας δεν θα πρέπει να επιβάλλονται σ’ ένα απρόθυμο κείμενο. Όμως αυτά, όπως θα δούμε στη συνέχεια, είναι ήδη ενσωματωμένα στο υλικό του έργου και αναμένουν την ανάδειξή τους από την προσεχτική ανάγνωσή μας.

Από την παράσταση του ΚΘΒΕ, 1973

Υπενθυμίζω πολύ συνοπτικά. Έργο εμπνευσμένο από την κοινωνική αναταραχή και τις λαϊκές εξεγέρσεις  που οφείλονταν στις περιφράξεις της γης και στην έλλειψη δημητριακών σε κομητείες των Midlands στο γύρισμα του 16ου προς τον 17ο αιώνα όπως και στο Warwickshire το 1607, τη χρονιά που ο Σαίξπηρ συγγράφει τον Κοριολανό. Μάλιστα, υποστηρίζεται ότι στα χέρια του Σαίξπηρ είχε φτάσει το μανιφέστο των Warwickshire Diggers εκείνης της εποχής. Ας θυμηθούμε επίσης ότι ο Σαίξπηρ είχε γεννηθεί στο Stratford του Warwickshire και ότι ο ίδιος είχε σημαντική κτηματική περιουσία  στην περιοχή.

Το έργο ξετυλίγεται γύρω από τη σύγκρουση πατρικίων και πληβείων στη Ρώμη μετά τα γεγονότα της Πρώτης Απόσχισης (Απόσυρσης), το 494 π.Χ. Την αφορμή της εξέγερσης, όπως αυτή περιγράφεται στην αρχή του έργου, αποτελεί η έλλειψη δημητριακών. Την ίδια εποχή παραχωρούνται πέντε δημαρχίες στους πληβείους με εκπροσώπηση στη Σύγκλητο, ενώ ταυτόχρονα ξεσπάει  πόλεμος με τους γειτονικούς Βόλσκους.  Ο Γάιος Μάρκιος, αρχομανής και αρχολάγνος σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του Μάριου Πλωρίτη (Το Βήμα, 28.8.2005), επικεφαλής του ρωμαϊκού εκστρατευτικού σώματος καταλαμβάνει την Κοριόλη, πόλη των Βόλσκων, νότια του Λατίου και αποκτά το προσωνύμιο Κοριολανός. Παρόλο που προτείνεται για ύπατος, εξασφαλίζοντας και την υποστήριξη των πληβείων, διατηρεί τη χολερική του συμπεριφορά και αυθάδη υπεροψία του απέναντι τους. Αποτέλεσμα: οι πληβείοι αποσύρουν τη ψήφο τους και η εκλογή του ακυρώνεται. Αποφασίζεται η εξορία του. Αυτός, χολωμένος, εγκαταλείπει τη Ρώμη και καταφεύγει στη χώρα των Βόλσκων, προσχωρεί σ’ αυτούς και καταλήγει σε συνεργασία με τον πρότερο εχθρό του Αουφίδιο, με σκοπό να καταλάβουν μαζί τη Ρώμη. Η μητέρα του, Βολούμνια, τον μεταπείθει, ο στρατός των Βόλσκων αποσύρεται και τελικά ο Κοριολανός δολοφονείται από τον Αουφίδιο.

Μετανάστες και μεταναστευτικές πολιτικές στην Ευρώπη της κρίσης

 Με την ευκαιρία της εκδήλωσης του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ

συνέντευξη του Βασίλη Παπαστεργίου

 Το Παράρτημα Ελλάδας και το Γραφείο Βρυξελλών του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ, συνεχίζοντας τη δραστήρια παρέμβασή τους στη χώρα μας, οργανώνουν ένα εξαιρετικά επίκαιρο και χρήσιμο σεμινάριο, με θέμα «Η μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα και την Ευρώπη σε καιρούς κρίσης». Όπως σημειώνουν, «σκοπός είναι να δοθεί σε γερμανούς και έλληνες εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, πολιτικούς και δημοσιογράφους η ευκαιρία να ανταλλάξουν γνώσεις για τη σημερινή κατάσταση των μεταναστών στην Ελλάδα και να τις εντάξουν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αντίδρασης κατά της μετανάστευσης. Επιπλέον, το σεμινάριο θα εξυπηρετήσει τη δικτύωση ελλήνων και γερμανών ακτιβιστών και θα δώσει τη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων για το ερώτημα πώς μπορεί να υπάρξει κινητοποίηση σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο υπέρ μιας διαφορετικής πολιτικής για τη μετανάστευση».

Με την ευκαιρία αυτή, και με αφετηρία τα θέματα και την προβληματική που θα αναπτυχθούν, μιλήσαμε με έναν από τους συντονιστές του σεμιναρίου, τον Βασίλη Παπαστεργίου, μέλος της Ομάδας Δικηγόρων για τα Δικαιώματα των Προσφύγων και των Μεταναστών.

Στρ. Μπ.

Κυριάκος Κατζουράκης, «Φυλακή 1», 2010.

Πώς έχει επηρεάσει η κρίση την πραγματικότητα των μεταναστών στην Ελλάδα, αλλά και την κυβερνητική πολιτική γι’ αυτούς;

Πέραν των κοινών προβλημάτων ελλήνων και μεταναστών εργαζομένων, για τους μετανάστες η οικονομική κρίση έχει μια σημαντική συμπληρωματική συνέπεια: η έκρηξη της ανεργίας συνεπάγεται ότι μεγάλος αριθμός μεταναστών αδυνατεί να συγκεντρώσει τον αριθμό ενσήμων που απαιτούνται από τον νόμο για την ανανέωση της άδειας διαμονής. Ταυτόχρονα, η μείωση του οικογενειακού εισοδήματος έχει ως συνέπεια την αδυναμία ανανέωσης της άδειας διαμονής των προστατευόμενων μελών της οικογένειας (συζύγου και τέκνων), που εξαρτάται από το ύψος του οικογενειακού εισοδήματος. Χιλιάδες μετανάστες εκπίπτουν επομένως της νομιμότητας εξαιτίας των άμεσων συνεπειών της κρίσης (ανεργία, μείωση εισοδήματος). Μπροστά σ’ αυτό το αδιέξοδο, δεν είναι λίγοι όσοι αποφασίζουν να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους, ακόμα και αν μένουν πολλά χρόνια στην Ελλάδα.

Για τις κυβερνήσεις, από το 2010 και μετά, το ξέσπασμα της κρίσης απομάκρυνε τις σκέψεις που υπήρχαν για μια ορθολογική και προοδευτική πολιτική στο μεταναστευτικό, ενώ έκανε εντονότερο τον πειρασμό διολίσθησης σε αυταρχικές πρακτικές, όπως ο Ξένιος Δίας και το τείχος στην Έβρο. Όταν η πραγματικότητα στην οικονομία και την κοινωνία γίνεται δραματική, η προσχώρηση στον αντιμεταναστευτικό λαϊκισμό αποτελεί, φαίνεται, «μια κάποια λύση».

Προς μια προοδευτική οικονομική πολιτική σε μια ταραχώδη εποχή

WEB ONLY

ή πώς να επαναπροσδιορίσουμε την αλλαγή στην εποχή του παρασιτικού καπιταλισμού

του Χ. Ι. Πολυχρονίου

Έργο του Ρόι Λιχυενστάιν

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και μετά, η προοδευτική οικονομική πολιτική χάνει διαρκώς έδαφος στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες έναντι συντηρητικών προσεγγίσεων για την αντιμετώπιση των θεμελιωδών οικονομικών ζητημάτων με αποτέλεσμα να κυριαρχεί σήμερα ο φονταμενταλισμός της αγοράς –δηλαδή  οι πιο σκοτεινές πτυχές της λειτουργίας του καπιταλισμού– και ο νόμος της πλουτοκρατίας. Ως αποτέλεσμα, οι οικονομικοί κύκλοι κυκλοφορούν (ξανά) ελεύθερα, οι έλεγχοι και οι ρυθμίσεις των χρηματοοικονομικών αγορών έχουν εξασθενίσει σε επικίνδυνα επίπεδα (όπως αποκάλυψε η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2007-08, αλλά και τα πολύ πρόσφατα  χρηματοοικονομικά επεισόδια με το σκάνδαλο της χειραγώγησης των επιτοκίων LIBOR, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος στην USBC κ.ο.κ.),  ενώ το χρέος, η κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας και οι πολιτικές λιτότητας διαμορφώνουν το πολιτικοοικονομικό περιβάλλον του μετα-παγκοσμιοποιημένου κόσμου.

Στο πλαίσιο αυτό, το κοινωνικό κράτος δέχεται αλλεπάλληλα χτυπήματα, το «κοινωνικό συμβόλαιο» καταλύει, οι οικονομικές ανισότητες επέστρεψαν στα επίπεδα που επικρατούσαν στην «επίχρυση εποχή» του καπιταλισμού στις ΗΠΑ, και η εργατική εκμετάλλευση  είναι πιο έντονη από ποτέ στη μεταπολεμική περίοδο. Νέες ολιγαρχίες, εγχώριες και διεθνείς, κυριαρχούν στο οικονομικό και πολιτικό προσκήνιο και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αιμορραγεί έχοντας μετατραπεί σε έναν οργουελιανό εφιάλτη: οι αγορές (παγκόσμια ταξικά συμφέροντα) διατάζουν και οι κυβερνήσεις εκτελούν, ανεξαρτήτως των επικείμενων επιθυμιών και αναγκών της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, οι οποίοι, ωστόσο, συνοδοιπόροι στην παλινδρόμηση του κοινωνικού βίου στην ειδωλοποίηση της ατομικότητας και του άκρατου καταναλωτισμού, αδυνατούν να ενεργοποιήσουν τους μηχανισμούς και τους θεσμούς της συμμετοχικής δημοκρατίας για μια εναλλακτική έκφραση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, προσδοκώντας λύσεις «από  πάνω προς τα κάτω».

«Πού ζείτε;»

του Σπύρου Παπαδόπουλου («το βυτίο»)

Ανρί-Καρτιέ Μπρεσσόν, «CirqueFammi, Παρίσι 1953»

Οι παλιοί φόβοι έχουν πια αντικατασταθεί. Δεν υπάρχει χώρος για άγχη σχετικά με σπουδές, μακρινά ταξίδια, δημιουργικές διαδικασίες και καλύτερους μισθούς. Στην κορυφή πια θρονιάστηκε για τα καλά η αγωνία της επιβίωσης. Ξαφνικά –μέχρι να ανοιγοκλείσεις τα μάτια–, σε δύο και κάτι χρόνια, συναντήσαμε την αγωνία των παππούδων μας. Σα να κάναμε ένα τυφλό άλμα προς τα πίσω. Ένα παρελθόν ζόρικο, αλλά στα μυαλά μας κάπως τρυφερό, έρχεται να πάρει μια εκδίκηση που δεν ζήτησε ποτέ. Αναζητώ ένα μαγνητοφωνάκι, στο οποίο ο Ά. έγραφε τις αφηγήσεις του παππού μας. Την ώρα που ακούω για την τότε δυσκολία, για την κούρασή τους, ανοίγω τα μάτια. Είναι σημερινός ο άνθρωπος που έχει χωθεί μέχρι τη μέση στον κάδο των σκουπιδιών. Είναι σημερινή εκείνη που γλίστρησε μέσα απ’ τα χέρια μας στο Παγκράτι, στο ίδιο Παγκράτι που μεγαλώσαμε κάποτε, χαζοχαρούμενοι και αθώοι.

Όλα μπερδεύονται γλυκά.

***

Με κομμένη την ανάσα παρακολουθούμε Δευτέρα βράδυ την εκπομπή στη ΝΕΤ, αναζητώντας κάποιες ελάχιστες εξηγήσεις. Μέσα σε δέκα λεπτά ο Πάσχος Μανδραβέλης μας έχει πει ότι δεν υπάρχει καμιά άλλη βία εκτός απ’ τη φυσική. Ας μην ξεχειλώνουμε τους ορισμούς, για να εξυπηρετήσουμε την έμφυτη αριστερή μας έφεση στον λαϊκισμό. Ύστερα η Αφροδίτη Αλ Σάλεχ μας λέει ότι ο Δεκέμβριος του 2008, ο αγώνας της Κερατέας, τα γιαούρτια συνετέλεσαν στον εκφασισμό της ελληνικής κοινωνίας. Χαμηλώνω τον ήχο, αλλά νομίζω πως ακούω να λέει ότι όλα αυτά σχεδόν βοήθησαν τη Χρυσή Αυγή να θριαμβεύσει. Κοιτάζω γύρω μου μερικούς ανθρώπους που βρέθηκαν σε διαδηλώσεις το 2008, που διάβαζαν και υποστήριζαν τον κόσμο της Κερατέας. Μιλάνε, και περιμένω ν’ ακούσω ρατσιστικές κορώνες, περιμένω ότι θα πουν κάτι ελάχιστο που θα με κάνει να καταλάβω τη συμβολή τους στο ποσοστό του Μιχαλολιάκου. Δεν βρίσκω, αλλά επιμένω να τους κοιτάζω προσεκτικά, σχεδόν εξεταστικά.

Όλα μπερδεύονται γλυκά.

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: Ποια έξοδος; Από ποια κρίση; Με ποιες δυνάμεις

του Γιάννη Δραγασάκη

 Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί το βιβλίο του Γιάννη Δραγασάκη «Ποια έξοδος; Από ποια κρίση; Με ποιες δυνάμεις;» (εκδόσεις Ταξιδευτής). Είναι μια συλλογή άρθρων στην καρδιά της πολιτικής συζήτησης, με κεντρικό άξονα το κομβικό ζήτημα των προτάσεων της Αριστεράς για την κρίση, ένα βιβλίο επίκαιρο και ωφέλιμο περισσότερο από ποτέ. Από την εισαγωγή του τόμου, προδημοσιεύουμε σήμερα ένα απόσπασμα που αναφέρεται στο εξαιρετικά κρίσιμο ερώτημα με ποιες κοινωνικές δυνάμεις, με ποιους πόρους («Πού θα βρει τα λεφτά μια αριστερή κυβέρνηση για να υλοποιήσει το πρόγραμμα», ως γνωστόν τίθεται διαρκώς, όχι μόνο από αντιπάλους, αλλά και από φίλους και οπαδούς, συχνά με αγωνία) και ποιες δυνατότητες μπορούμε να βγούμε από την κρίση. Οι μεσότιτλοι είναι των «Ενθεμάτων».

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Παρίσι, στα χρόνια του Λαϊκού Μετώπου. Πωλήτριες ενός καταστήματος δροσίζονται με ένα αναψυκτικό, 1936. Φωτογραφία του πρακτορείου Keystone

Το πώς θα βγούμε από την κρίση έχει να κάνει όχι μόνο με το «τι» και το «πώς», αλλά και με τις δυνάμεις που θα ωθήσουν και θα οδηγήσουν την κοινωνία προς την έξοδο.Το ρόλο αυτόν δεν μπορεί να τον παίξει μόνο του το κράτος ή μόνος του ο ιδιωτικός τομέας ή οι αγορές ή το ξένο κεφάλαιο. Αφετηρία πρέπει να γίνει η ίδια η κοινωνία και οι ανάγκες της. Μόνο στη βάση ενός σχεδίου που θα εκφράζει αυτές τις ανάγκες θα μπορέσουμε να συζητήσουμε για το ρόλο του κράτους, των δημόσιων πολιτικών, του ιδιωτικού τομέα, των συνεταιρισμών και του ξένου κεφαλαίου. Η αντίστροφη θεώρηση θα οδηγήσει σε δογματισμούς. Διότι η έξοδος από την κρίση θα απαιτήσει συνέργειες και συνεργασίες ευρύτατες, αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων. Το κρίσιμο ερώτημα, στη φάση αυτή τουλάχιστον, είναι από τη σκοπιά ποιων συμφερόντων και ποιας προοπτικής θα συγκροτηθεί αυτό το σχέδιο ανασυγκρότησης; Ποιες κοινωνικές δυνάμεις θα εκφράζει και σε ποιες κοινωνικές δυνάμεις, επομένως, θα στηριχθεί η υλοποίησή του; Ποιες δυνάμεις θα το υπερασπισθούν από προσπάθειες διάβρωσης ή και ανατροπής του; Ποιος θα είναι ο «ιδιοκτήτης του»;Η έξοδος από την κρίση δεν μπορεί να γίνει από την πλουτοκρατία, που έχει τα χαρτοφυλάκιά της στο εξωτερικό, τις δυνάμεις της διαπλοκής, τα στηρίγματα του δικομματισμού, τις δυνάμεις του μαύρου χρήματος, τις οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις που είναι με το ένα πόδι στην παρανομία, τη διαφθορά, τα κάθε λογής λαθρεμπόρια που αποτελούν την κοινωνική βάση ενός πολυσχιδούς μαφιόζικου καπιταλισμού.

Τα συμφέροντα αυτά πρέπει, αντίθετα, να απομονωθούν, ακριβώς για να ξεχωρίσουν οι δυνάμεις της νόμιμης επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας που έχουν λόγους και συμφέρον να νοιάζονται για την τύχη, τη συνοχή και την αναπαραγωγή της κοινωνίας.

Ένας νέος κοινωνικός συνασπισμός για την έξοδο από την κρίση

Η έξοδος από την κρίση απαιτεί ένα νέο κοινωνικό μπλοκ, έναν νέο «συνασπισμό συμφερόντων», στον πυρήνα του οποίου θα είναι οι άνθρωποι του μόχθου, οι δυνάμεις της εργασίας και της γνώσης, τα παραδοσιακά και τα νέα τμήματα της εργατικής τάξης και της μισθωτής εργασίας του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, οι άνεργοι, η νεολαία, οι εργαζόμενοι του αγροτικού χώρου, οι αυτοαπασχολούμενοι, οι μικροί επιχειρηματίες, ο κόσμος που ζει από την εργασία του με την ευρύτερη έννοια.