Πύρρειο Έτος

25.1.2016: Ένας χρόνος κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-3

του Λουδοβίκου Κωτσονόπουλου

Φωτογραφία: European Press Photo Agency

Δυο εκλογικές αναμετρήσεις, ένα δημοψήφισμα, ένα λεόντειο σύμφωνο με τους δανειστές και μία διάσπαση. Πρόκειται για ένα έτος που μάλλον θα το μνημονεύουμε στις κουβέντες μας τις επόμενες δεκαετίες – και ελπίζω όχι όπως το «κεντρώο διάλειμμα» του Πλαστήρα της περιόδου 1950-1951. Υπάρχουν, ασφαλώς, πολλοί τρόποι για να αξιολογηθεί ο βίος και η πολιτεία αυτής της κυβέρνησης. Ο πιο δημοφιλής εξ αυτών, ιδιαίτερα ανάμεσα στους απογοητευμένους και αποχωρήσαντες του καλοκαιριού, είναι η σύγκριση των πεπραγμένων της με τις θέσεις που είχε διακηρύξει κατά καιρούς το κόμμα. Το αποτέλεσμα εδώ είναι προφανώς εκ προοιμίου αρνητικό. Ένας δεύτερος τρόπος είναι να αξιολογήσει κανείς το αν ο ΣΥΡΙΖΑ ανταποκρίθηκε σε όλες αυτές τις προσδοκίες για αλλαγή του τρόπου με τον οποίο γίνεται η πολιτική. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να κριθεί εύκολα μέσα σε ένα χρόνο, πολύ περισσότερο τώρα που τα δείγματα γραφής είναι ανάμεικτα και μοιάζει αμφίβολο τι θα επικρατήσει στο τέλος.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ανήλθε στην εξουσία επειδή προσέφερε δύο προεκλογικές απαντήσεις στο αδιέξοδο της πολιτικής κρίσης με το οποίο βρίσκονταν, και εξακολουθεί να βρίσκεται, αντιμέτωπη η χώρα. Η πρώτη απάντηση συνδεόταν με το τέλος της λιτότητας. Η δεύτερη είχε να κάνει με την εκρίζωση της διαφθοράς που συνδεόταν άμεσα με τη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος. Στη βάση αυτών των δύο στοιχείων θα προσπαθήσω να ιχνηλατήσω την πορεία του κυβερνητικού σχήματος τον τελευταίο χρόνο.

Η μάχη των δικαιωμάτων

25.1.2016: Ένας χρόνος κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-2

της Κλειώς Παπαπαντολέων

Δεν πρωτοτυπώ, ασφαλώς, λέγοντας πόσο πυκνός είναι ο πολιτικός χρόνος των τελευταίων ετών· ωστόσο, έχει σημασία, νομίζω, να δούμε πώς οι διαρκείς παρεκκλίσεις και εξαιρέσεις, που παράγονται εντός αυτού του πολύ πυκνού χρόνου, έχουν δημιουργήσει μια νέα κανονικότητα: την κανονικότητα της διαρκούς κρίσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να δει κανείς και τον ένα χρόνο συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, και τη μετεξέλιξη αυτής της εν πρώτοις αφύσικης συνεργασίας σε μια νέα πολιτική κανονικότητα. Θα διατυπώσω λίγες σκέψεις, εστιαζόμενη στον τομέα του μεταναστευτικού και των δικαιωμάτων, για τον οποίο έχω καλύτερη γνώση και άμεση εμπλοκή.

Σκίτσο του Τάσου Αναστασίου

Σε μια αντίστοιχη συζήτηση που είχαν οργανώσει τα «Ενθέματα» τον Οκτώβριο του 2015, είχα επισημάνει ως εξαιρετικά σημαντική την αλλαγή παραδείγματος που έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ στο μεταναστευτικό. Εξαιρετικά σημαντική πολιτικά, ιδεολογικά, ουσιαστικά. Το παράδειγμα του μεταναστευτικού δείχνει ότι ο αριστερός λόγος μπορεί να γίνει ηγεμονικός ακόμα και σε ζητήματα που συνιστούν δύσβατες ή μη προνομιακές περιοχές για την Αριστερά. Αυτό όμως το καλό παράδειγμα σήμερα βρίσκεται σε διακινδύνευση, αφενός με την αιφνίδια αναγωγή πράξεων αλληλεγγύης σε ενέργειες ποινικού ενδιαφέροντος, αναγωγή που μετατρέπει σε κακουργήματα εμβληματικές κοινωνικές πρακτικές και αφετέρου με την επανεκκίνηση των διαδικασιών μαζικής διοικητικής κράτησης αλλοδαπών.

Ζαλισμένοι από τη σταθερο-στασιμότητα

25.1.2016: Ένας χρόνος κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-1

 του Κωστή Καρπόζηλου 

Η «Συριζοσκουφίτσα» πάει στις Βρυξέλλες. Σκίτσο του Thibaut Soulcié, 26.1.2015

Το να διαβάζει κανείς όσα έχει γράψει στο παρελθόν είναι πολύ συχνά αμήχανο. Είναι όμως ένας καλός τρόπος για να αναλογιστεί τη μετασχηματιστική δύναμη του χρόνου. Παρατήρησα ότι πολλοί στις πυκνές μας συζητήσεις για τα όσα συνέβησαν το 2015 ξεκινούμε από αυτή τη διαπίστωση: το πόσο μακρινά φαντάζουν όσα σκεφτόμασταν τέτοιες μέρες πριν μόλις δώδεκα μήνες. Στο πνεύμα αυτό, έψαξα ένα κείμενο που είχα γράψει, στον «Χρόνο», τις παραμονές των εκλογών του Ιανουαρίου για να μετρήσω την απόσταση. Ο τίτλος του ήταν «το 1%» και ξεκινούσε με την περίφημη παραβολή του μεσοπολεμικού κομμουνιστή συνδικαλιστή για την οικονομική κρίση που «είναι ένα μεγάλο παλούκι» και το ερώτημα σε τίνος –των καπνεμπόρων ή των καπνεργατών– τον πισινό θα κατέληγε. Κάπως έτσι προσπαθούσα τότε να περιγράψω το ζήτημα που θα καθόριζε «την επιτυχία ή την αποτυχία του πειράματος της κυβέρνησης της Αριστεράς»: ποιος θα επωμιστεί τα βάρη της ύφεσης;

Is this a Coup?

Σκέψεις με αφορμή το ντοκιμαντέρ του Πωλ Μέισον και της Θεόπης Σκαρλάτου

 του Γιώργου Γιαννακόπουλου

Λονδίνο, Ιανουάριος 2016. Τις ημέρες του δημοψηφίσματος βρισκόμουν στην Ελλάδα. Βίωσα κι εγώ τις στιγμές της έντασης, των συναισθηματικών εκρήξεων, των υπαρξιακών διλημμάτων. Όσοι ζούμε τα τελευταία χρόνια στο Λονδίνο ή σε άλλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις έχουμε συνηθίσει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το πρωτοφανές ενδιαφέρον των διεθνών media για την Ελλάδα της κρίσης. Την εβδομάδα του δημοψηφίσματος φίλοι από το Λονδίνο με βομβάρδιζαν με μηνύματα, ζητώντας επαφές για λογαριασμό δημοσιογράφων στην Ελλάδα, καθώς το σύνολο του ευρωπαϊκού Τύπου περιφερόταν στις κλειστές τράπεζες, ανά την επικράτεια. Θυμάμαι ακόμη να διαβάζω με κατάπληξη ανταπόκριση της Monde για μια τράπεζα στην Καλαμάτα, από την οποία λίγες ώρες νωρίτερα είχα βγάλει χρήματα.

Aπό το ντοκιμαντέρ

Την ίδια περίοδο, ο Πωλ Μέισον (Paul Mason) και η συνεργάτιδά του Θεόπη Σκαρλάτου (Theopi Skarlatos), βρίσκονταν στην Αθήνα για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ, το οποίο ξεκίνησε ως αυτοχρηματοδοτούμενο project μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας indiegogo. Είχα την ευκαιρία να δω ένα μικρό πρώτο απόσπασμα, κάποιους μήνες πριν το δημοψήφισμα, τον Μάρτη του 2015, στο Λονδίνο, όταν η διαδικτυακή καμπάνια ήταν εν εξελίξει. Στη συζήτηση που ακολούθησε, μου είχε κάνει εντύπωση η μεγάλη απαισιοδοξία του Μέισον για τη δυνατότητα επίτευξης οποιουδήποτε συμβιβασμού και η αγωνία του για την ανυπαρξία ελληνικού σχεδίου εξόδου από την Ευρωζώνη.

Πολιτικός και κοινωνικός χρόνος

του Νίκου Χατζηνικολάου

Η εικόνα δεν έχει αλλάξει. Στη Φορμίωνος, από το ξεκίνημά της στο Βρυσάκι μέχρι την Υμηττού, και πιο πάνω, μέχρι τη Φιλολάου, σχεδόν τα μισά μαγαζιά έχουν βάλει λουκέτο. Ελάχιστα άλλαξαν χέρια από την αρχή της κρίσης. Τους τελευταίους μήνες ένας παπουτσής μεταφέρθηκε λίγο πιο πάνω, ενώ ένα ζαχαροπλαστείο έκλεισε και στη θέση του ανοίγει ένας που πουλάει απορρυπαντικά. Ίδια εικόνα στα κλειστά μαγαζιά: μερικοί λογαριασμοί πεταμένοι κάτω απ’ την πόρτα, στα βρώμικα τζάμια κολλημένες αφίσες και οι γνωστές αγγελίες με το ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ σε κίτρινο φόντο. Για το ίδιο κύκλωμα, που δουλεύει κυρίως με Πακιστανούς, ψάχνoυν προσεχτικά στους κάδους απορριμμάτων για μεταλλικά αντικείμενα, ενώ άλλοι, μερικοί με σκούρο δέρμα αλλά οι περισσότεροι λευκοί, κυρίως ηλικιωμένοι, ψάχνουν για κάτι φαγώσιμο.

«Δεύτερη διακυβέρνηση της Αριστεράς», θα πει ο άλλος. «Ένα χρόνο είσαστε στην εξουσία. Τί κάνατε;»

Η κυβέρνηση που ορκίστηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2015 είναι αντικείμενο οξύτατης κριτικής. Τι φυσικότερο; Έχω την εντύπωση παρόλα αυτά ότι με την κυβέρνηση Τσίπρα συμβαίνει κάτι διαφορετικό. Μετά το 1974, μόνο στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου θυμάμαι να συνέβη κάτι ανάλογο. Τόση παραπληροφόρηση. Τόση μισαλλοδοξία. Παράλληλα, ούτε η κυβέρνηση ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ εξηγούν επαρκώς στον κόσμο πού βρισκόμαστε και ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να μπορέσει να αλλάξει η εικόνα στο επίπεδο της καθημερινότητας. Με αποτέλεσμα οι άλλοι να αλωνίζουν. Υπάρχει ένα κενό πληροφόρησης. Δεν χρειάζεται προπαγάνδα αλλά ενημέρωση.

«Διαφωνείς με το Μνημόνιο, αλλά έχεις κάτι άλλο να προτείνεις;»

Η απουσία εναλλακτικής πρότασης

της Γεωργίας Βαλωμένου

Ρόμπερτ Μπερένυ, «Γυναίκα που παίζει τσέλο», 1928

Στις 12 Ιουλίου 2015 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ υπέγραψε το τρίτο Μνημόνιο, «ελλείψει καλύτερης εναλλακτικής πρότασης», σύμφωνα με τους υποστηρικτές της αλλά και πολλούς από τους επικριτές της.

Η διαπραγματευτική ήττα της κυβέρνησης, μια ήττα που μοιραζόμαστε όλοι όσοι τη στηρίξαμε, είναι η ήττα μιας συγκεκριμένης διαπραγματευτικής στρατηγικής, η οποία συνίσταται ακριβώς στην έλλειψη εναλλακτικής. Ο Γ. Βαρουφάκης, στην αρχή των διαπραγματεύσεων, είχε δηλώσει: «Αν δεν διανοείσαι την ρήξη, δεν μπορείς να διαπραγματευτείς». Ωστόσο, η διαπραγματευτική ομάδα δεν διανοήθηκε τη ρήξη, κάνοντας την πολιτική εκτίμηση πως η ρήξη θα είναι Αρμαγεδδώνας για τη χώρα – μια εκτίμηση για την οποία δεν δόθηκε ποτέ καμία αιτιολόγηση.

Η έλλειψη εναλλακτικής πρότασης από την πλευρά της κυβέρνησης, ακριβώς επειδή αποτελούσε στρατηγική επιλογή, δεν αντιμετωπίστηκε ως λάθος, ως κάτι για το οποίο θα έπρεπε να αποδοθούν ευθύνες. Αντίθετα, η κυβέρνηση, απαντώντας στην «κατηγορία» των αντιπάλων της ότι οδηγεί τη χώρα στη δραχμή, και επιλέγοντας να αγνοήσει εκείνους από τους υποστηρικτές της που είχε προσελκύσει με τη φράση «καμία θυσία για το ευρώ», ισχυρίστηκε –και έπεισε– πως ουδέποτε διανοήθηκε την έξοδο από την ευρωζώνη.

Η κρίση του υποκειμένου

Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ  ΜΝΗΜΟΝΙΟ-5

του Αλέξανδρου Κιουπκιολή

Έργο του Σάββα Γεωργιάδη

Το υποκείμενο ως φορέας δράσης που καλείται να λάβει αποφάσεις αναδύεται συχνότερα σε στιγμές κοινωνικής εξάρθρωσης, όταν οι κατεστημένες θέσεις δεν μπορούν πλέον να αναπαραχθούν ομαλά και απαιτούνται ουσιαστικές παρεμβάσεις για τη διάσωση ή την αλλαγή της κοινωνικής οργάνωσης. Σε ένα πεδίο αβεβαιότητας και αναταραχής, τα υποκείμενα ενδέχεται να αποτύχουν να δράσουν και, μένοντας προσκολλημένα στις παλιές έξεις, καταδικάζονται να παρακολουθούν λίγο πολύ παθητικά την κατάρρευση ή την «αυτόματη» μετάλλαξη της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων. Ή μπορεί να κάνουν το άλμα και να πράξουν, δημιουργώντας ενεργά το νέο στη θέση του παλιού.

Η κύρια κρίση στην Ελλάδα σήμερα δεν είναι η οικονομική-αντικειμενική αλλά η κρίση του υποκειμένου: εκείνη που δυσχεραίνει την εποικοδομητική αντίδραση, επιτρέποντας να συνεχίζεται το έργο της δομικής καταστροφής. Η κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορήθηκαν, από τα αριστερά και τα δεξιά, ότι καλλιεργούσαν συνειδητά αυταπάτες: πως  θα ήταν εφικτό να ανακοπούν ή και να ανατραπούν οι καταστροφικές πολιτικές των διεθνών μηχανισμών νεοφιλελεύθερης εξουσίας μέσα από τον διάλογο, τη διαπραγμάτευση, τη συναίνεση. Οι μομφές αυτές έχουν μάλλον δικαιωθεί, αλλά παραγνωρίζουν κάτι θεμελιώδες: δεν επρόκειτο απλώς για αυταπάτες ή δημαγωγίες της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά για συλλογική φαντασίωση ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Η παταγώδης αποτυχία, λοιπόν, του κυβερνητικού σχεδίου σήμανε, ταυτόχρονα, και την παταγώδη διάψευση αυτής της συλλογικής φαντασίωσης.

Για την ανατροπή της ήττας

Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ-4

του Μάκη Κουζέλη

Βίκυ Γεωργιοπούλου, «Το μικρό κορίτσι με τα σπίρτα», 2007

Η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ, η πολιτική με τη οποία κέρδισε τη στήριξη των λαϊκών δυνάμεων και επομένως και τις εκλογές του Ιανουαρίου, αποσκοπούσε  στη δημιουργία συνθηκών που θα προστάτευαν και θα ενίσχυαν αυτές τις δυνάμεις: θα άμβλυναν ουσιαστικά τις κοινωνικές ανισότητες, θα προέτασσαν το συμφέρον της εργασίας –και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων μορφών της– απέναντι στο κεφάλαιο, θα εξασφάλιζαν κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, θα υπερασπίζονταν και θα εμβάθυναν τη δημοκρατία. Προϋπόθεση για μια τέτοια πολιτική θεωρήθηκε, ορθά, από τον ίδιο το ΣΥΡΙΖΑ πως είναι η αναίρεση του πλαισίου που επιβάλλουν τα μνημόνια. Κι αυτό γιατί, όπως δυστυχώς φαίνεται και μετά την υπογραφή της νέας συμφωνίας, οι μνημονιακές δεσμεύσεις υπαγορεύουν έναν ασφυκτικό τρόπο μη υπέρβασης της κρίσης και μη άρσης του οικονομικού αδιεξόδου. Ασφυκτικό επειδή δυνάμει αποκλείει ακριβώς εκείνες τις πρωτοβουλίες που θέλει να λάβει ο ΣΥΡΙΖΑ, προδιαγράφοντας μέτρα και επιτηρώντας κάθε κυβερνητική πράξη, σε βαθμό μάλιστα ευθείας προσβολής της ανεξαρτησίας και τυπικής κυριαρχίας της.

Το σήμερα ως αφετηρία, για το αύριο ως αναγκαιότητα

Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ  ΜΝΗΜΟΝΙΟ-3

του Γιώργου Καλαμπόκα

Η επιλογή της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ να προσφύγει σε πρόωρες κάλπες κάθε άλλο παρά κεραυνό εν αιθρία αποτέλεσε· αντιθέτως, λειτούργησε ως συνέχεια με τη μνημονιακή στροφή της και υπαγορεύτηκε από τη στόχευση να παραμείνει ο (νέος) ΣΥΡΙΖΑ κυρίαρχος στο (νέο) πολιτικό σκηνικό, τουτέστιν, από συγκεκριμένους όσο και κυνικούς υπολογισμούς: τον αιφνιδιασμό οποιασδήποτε συγκρότησης ενός αντίπαλου δέους στα αριστερά· το γεγονός ότι εφεξής η οικονομική και κοινωνική κατάσταση μόνο χειρότερη θα γίνεται για τα λαϊκά στρώματα, με την εφαρμογή του μνημονίου· τον εκλογικό χρόνο που, βάσει του επαίσχυντου εκλογικού νόμου, επιτρέπει στην ηγεσία να ελέγξει απολύτως τους υποψηφίους, επικυρώνοντας σε επίπεδο εκπροσώπησης την πολιτική στροφή της ως πραγματικότητα για το κόμμα· φυσικά, αυτή η τακτική ενισχύθηκε και από τη στρατηγική κρίση της Ν.Δ.

Γιάννης Τζερμιάς, «Όνειρο»

Όλα αυτά υπογραμμίζουν τις δύο στρατηγικότερες παραμέτρους της τακτικής Τσίπρα: την «απαλλαγή» του ΣΥΡΙΖΑ από το «βάρος» του προηγούμενου πολιτικού συσχετισμού στο εσωτερικό του, στην κοινωνική και την κοινοβουλευτική εκπροσώπησή του, και την απρόσκοπτη περαιτέρω κίνηση του νέου ΣΥΡΙΖΑ προς τα «δεξιά», την οριστική πολιτικοϊδεολογική «κατάληψη» του «κέντρου», την εκπροσώπηση πρωτίστως των αστικών και ανώτερων νέων μικροαστικών στρωμάτων.

O τροχίσκος του ΣΥΡΙΖΑ

του Σπύρου Ι. Ασδραχά 

 

Ζητήσαμε από τον Σπύρο Ι. Ασδραχά (εφτά μήνες μετά τη συνέντευξή του στην Αυγή, στην Πόλυ Κρημνιώτη, 1.2.2015) ένα σχόλιο σχετικά με την εμπειρία της επτάμηνης διακυβέρνησης από την Αριστερά, τη μνημονιακή συμφωνία, τις προτεραιότητες και τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση μετά τις 20 Σεπτεμβρίου, τις αλλαγές στο ευρωπαϊκό πεδίο. Τον ευχαριστούμε θερμά.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Πίνακας του Γιώργου Μπουρναζάκη

Στη σημερινή συγκυρία, όχι μόνο στο επίπεδο της Ευρώπης αλλά στο σύνολο του πολυπολικού διεθνούς συστήματος, η περίπτωση του ελληνικού προβλήματος, νομίζω ότι αποκτά  ιδιαίτερη βαρύτητα ως προάγγελος μεταβολών που θα γίνουν για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός θα πρέπει να αμβλύνει τις αντιφάσεις του και, δεύτερον, γιατί το προσφυγικό ζήτημα συντελεί στην αναπροσαρμογή των γεωπολιτικών διλημμάτων που συνεπάγεται η αποδιάρθρωση των κρατικών σχηματισμών στην Αφρική αλλά και στην Ασία, αποδιάρθρωση στην οποία έχουν συντελέσει καθοριστικά οι  επεμβάσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης.