Κυριακές στα μαγαζιά

KΥΡΙΑΚΗ ΑΡΓΙΑ ή ΑΓΡΙΑ; ΓΙΑ ΤΟ ΩΡΑΡΙΟ ΤΩΝ ΜΑΓΑΖΙΩΝ-1

 του Άρη Καλαντίδη

Ακούγοντας τον υπουργό Ανάπτυξης, αλλά και τον δήμαρχο Αθηναίων, να μιλάνε για το άνοιγμα των καταστημάτων την Κυριακή θα πίστευε κανείς ότι ζουν σε άλλη χώρα. Γιατί είναι ο ενθουσιασμός και η αισιοδοξία τους βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με την πραγματικότητα που συνθέτουν η εκρηκτική ανεργία, η συρρίκνωση των εισοδημάτων, η απληρωσιά, τα φέσια, ο τρόμος της απόλυσης, ακόμα και τα κλειστά καταστήματα. Ειπώθηκαν όλα αυτά, και αναδείχθηκαν, και στις κινητοποιήσεις των εμποροϋπαλλήλων, σε όλη τη χώρα, οι οποίοι είναι αναγκασμένοι, εκ των πραγμάτων, να διατηρούν πιο στενές σχέσεις με την πραγματικότητα.

Καθώς ήταν δύσκολο να πατήσει στην Ελλάδα, ο κυρίαρχος λόγος βρήκε διέξοδο στο εξωτερικό, επικαλούμενος το επιχείρημα ότι στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα του 21ου αιώνα δεν υπάρχει Κυριακή, γιορτή και σχόλη. Αλλά και στην αντίληψη που θέλει τα κέντρα της πόλης (κατά προτίμηση τα ευρωπαϊκά) ολοζώντανα χάρη αποκλειστικά στα αδιάλειπτα ανοιχτά καταστήματα. Απευθυνθήκαμε λοιπόν σε δυο φίλους «απ’ το εξωτερικό», στον Άρη Καλαντίδη και τον Ρογήρο, που ζουν εδώ και χρόνια στο Βερολίνο και το Λουξεμβούργο αντίστοιχα, και τους ζητήσαμε, με τη γνώση τους αυτή, να σχολιάσουν το ζήτημα.

«Ε» 

Όττο Ντιξ, «Οδός Πράγας, Δρέσδη», 1920

Η δημόσια συζήτηση για τη διεύρυνση του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων και το άνοιγμά τους τις Κυριακές έχει φτάσει να αποτελεί πεδίο ιδεολογικής διαμάχης, τόσο που από τον καπνό είναι σχεδόν αδύνατον να ξεχωρίσουμε το τοπίο. Η μεγάλη δυσκολία είναι πως εμπλέκονται τουλάχιστον τρεις, αρκετά χωριστές μεταξύ τους, συζητήσεις για: α) τα εμπορικά καταστήματα ως οικονομική οντότητα, β) τα ψώνια ως ανάγκη και διασκέδαση και γ) την όποια συμβολή των ανοιχτών καταστημάτων στη ζωντάνια των πόλεων. Είναι ανάγκη να ξεκαθαρίσουμε αυτά τα επιχειρήματα για να μιλήσουμε ψύχραιμα για το τι μπορεί να σημαίνει η λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές.

Μια διεύρυνση των ωραρίων λειτουργίας μπορεί πράγματι να έχει θετικό αντίκτυπο στην αγορά, κυρίως μέσα από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, οι οποίες έρχονται να καλύψουν τις πρόσθετες ώρες. Για να ισχύσει όμως αυτό, πρέπει να συντρέχουν κάποιες προϋποθέσεις. Πρώτον, για να πληρωθούν νέοι υπάλληλοι θα πρέπει τα καταστήματα να κάνουν μεγαλύτερο τζίρο, οι καταναλωτές δηλαδή θα πρέπει να ξοδέψουν περισσότερα, απλώς και μόνο γιατί έχουν περισσότερες ώρες στη διάθεσή τους. Δεύτερον, οι εργασιακές σχέσεις θα πρέπει να είναι εξασφαλισμένες ώστε οι καταστηματάρχες να μην υποχρεώσουν τους ήδη υπάρχοντες υπαλλήλους να δουλέψουν απλώς παραπάνω ώρες χωρίς τη δέουσα αμοιβή.

Σοβιετική δημοκρατία του Λουξεμβούργου;

KΥΡΙΑΚΗ ΑΡΓΙΑ ή ΑΓΡΙΑ; ΓΙΑ ΤΟ ΩΡΑΡΙΟ ΤΩΝ ΜΑΓΑΖΙΩΝ-2

του Ρογήρου

Έντουαρντ Χόπερ, «Αυτόματο», 1927

Tις τελευταίες ημέρες, καθώς το ελληνόφωνο διαδικτυακό «χωριό» είχε χωριστεί σε αντίπαλα στρατόπεδα εξαιτίας της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές, άρχισε να αναπαράγεται σχεδόν μαζικά ένα κείμενο που υποτίθεται ότι μας πληροφορεί για τις ώρες λειτουργίας των καταστημάτων στις χώρες της Ε.Ε.. Πηγή του κειμένου φαίνεται να είναι άρθρο που δημοσιεύθηκε σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας τον Ιανουάριο του 2009. Από περιέργεια, θέλησα να δω τι ανέφερε για τη χώρα στην οποία διαμένω εδώ και χρόνια και διαπίστωσα ότι αναγράφονταν τα εξής: «Λουξεμβούργο: Δευτέρα-Σάββατο: 06.00-20.00 και Κυριακή 06.00-13.00». Ακόμη και χωρίς προσωπική γνώση της κατάστασης, κάποιος θα παραξενευόταν με την ιδέα εμπορικών καταστημάτων που είναι ανοιχτά από τις 6 το πρωί. Λαμβάνοντας υπόψη και τα διδάγματα της πείραςήταν σαφές ότι τα παρατιθέμενα στοιχεία δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα.

Η εφημερίδα επισήμαινε ότι τα στοιχεία προέρχονταν από την EuroCommerce, μια ευρωπαϊκή ένωση επιχειρήσεων χονδρικού και λιανικού εμπορίου. Πράγματι, στον ιστότοπο της επαγγελματικής ένωσης αυτής υπάρχει σχετικό αρχείο με τα επίμαχα στοιχεία. Μόνο που συνοδεύεται από δήλωση αποποίησης ευθύνης και υπόμνηση ότι τα όποια στοιχεία παρατίθενται απλώς για ενημέρωση.

Η αργία της Κυριακής: η καθιέρωσή της το 1909-10 και ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε μικρούς και μεγάλους καταστηματάρχες

αναδημοσίευση από το μπλογκ «Η Λέσχη. Φτιάχνοντας τα τετράδια της ανυπότακτης θεωρίας» : ilesxi.wordpress.com  ( http://goo.gl/wxNoad)

του Νίκου Ποταμιάνου

Οδός Ερμού, 1906. Φωτογραφία του Φρεντ Μπουασσονά

Η καθιέρωση της κυριακάτικης αργίας το 1909, έναν αιώνα πριν, ήταν το πρώτο μέτρο εργατικής νομοθεσίας που ψηφίστηκε στην Ελλάδα. Το ξήλωμα, στα χρόνια των μνημονίων, κάθε νομικού πλαισίου που περιορίζει τον βαθμό εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας δεν θα μπορούσε να την αφήσει αλώβητη. Έχει ενδιαφέρον, πιστεύουμε, μια αναδρομή στο ιστορικό της καθιέρωσής της και η εξέταση των κοινωνικών και ιδεολογικών συμμαχιών που την προώθησαν ^. ίσως εκπλήξει τον αναγνώστη η (διαφορετική από τη σημερινή) στάση των μεγάλων και μικρών εργοδοτών απέναντι στην αργία της Κυριακής, την οποία θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε με βάση τις διαφορετικές δομές.

Η αργία της Κυριακής: η καθιέρωσή της το 1909-10 και ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε μικρούς και μεγάλους καταστηματάρχεςν αιώνα πριν, ήταν το πρώτο μέτρο εργατικής νομοθεσίας που ψηφίστηκε στην Ελλάδα. Το ξήλωμα, στα χρόνια των μνημονίων, κάθε νομικού πλαισίου που περιορίζει τον βαθμό εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας δεν θα μπορούσε να την αφήσει αλώβητη. Έχει ενδιαφέρον, πιστεύουμε, μια αναδρομή στο ιστορικό της καθιέρωσής της και η εξέταση των κοινωνικών και ιδεολογικών συμμαχιών που την προώθησαν ^. ίσως εκπλήξει τον αναγνώστη η (διαφορετική από τη σημερινή) στάση των μεγάλων και μικρών εργοδοτών απέναντι στην αργία της Κυριακής, την οποία θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε με βάση τις διαφορετικές δομές .

Η τήρηση της αργίας με βάση τις χριστιανικές επιταγές παρέμενε ζωντανή ως πρακτική σε πολλούς βιοτεχνικούς κλάδους και σε εργοστάσια, σε γενικές γραμμές όμως είχε ατονήσει κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα στην Ελλάδα.[1] Σε επιμέρους πόλεις και κλάδους επιτυγχάνονταν συχνά λιγότερο ή περισσότερο βραχύβιες συναινέσεις για το κλείσιμο των καταστημάτων τις Κυριακές, αρκούσε όμως η πεισματική άρνηση ελάχιστων επαγγελματιών να συμμετάσχουν στο κλείσιμο για να ναυαγήσουν οι σχετικές προσπάθειες.[2] Στις αρχές του 20ού αιώνα  είχε γίνει πια συνείδηση ότι δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί μια μόνιμη «συνεννόηση κυρίων» και απαιτούνταν νομοθετική ρύθμιση.[3]

Η Κυριακή αργία στην Οθωμανική Λέσβο (1909-11)

Οι «εξηνταβελόνηδες αντιδραστικοί», οι «γαβριάδες», ο μητρτοπολίτης και η θραύση της «υέλου της προσθήκης»

 του Αριστείδη Καλάργαλη

Εφημερίδα «Σάλπιγξ», 14.5.1909

Με το Σύνταγμα των Νεοτούρκων το 1909, εκτός όλων των άλλων, καθιερώθηκε και η Κυριακή αργία στα μέρη που κατοικούσαν χριστιανοί Οθωμανοί. Ωστόσο, από τους πρώτους μήνες του 1909 υπήρξαν «κρούσματα αντιδράσεως» στη Μυτιλήνη, στις κωμοπόλεις Πλωμάρι, Πολυχνίτος και σε άλλα χωριά της Λέσβου καθώς «μπακάληδες, ψωμάδες, χασάπηδες, λαχανοπώλαι, ζαχαροπλάσται και τα ρέστα» ζητούσαν επαναφορά του προηγούμενου καθεστώτος λειτουργίας των καταστημάτων.

Καταστηματάρχες με επώνυμες καταχωρήσεις τους στη μοναδική ημερήσια εφημερίδα της Λέσβου, Σάλπιγξ, δηλώνουν τον Απρίλιο του 1909, ότι λόγω «παραβιάσεως της υποχρεώσεως, την οποίαν άπαντες ανελάβομεν περί τηρήσεως της Κυριακής αργίας, αναγκαζόμεθα και ημείς οι κάτωθι υπογεγραμμένοι, ιδιοκτήται Ζαχαροπλαστείων, να δηλώσωμεν εις την πελατείαν μας και το σεβ[αστόν] δημόσιον ότι εις το εξής θα μένωσιν ανοικτά καθ’ εκάστην Κυριακήν και τα ιδικά μας καταστήματα». Σε επόμενο φύλλο, κάποιος καταγγελλόμενος διευκρινίζει ότι «το κατάστημά μου ανοίγει την Κυριακήν εις τας 5 μ.μ. προς πώλησιν μόνον ζύθου τη εγκρίσει αυτών των Προέδρων των συντεχνιών και σωματείων». Εκφράζει το παράπονό του γιατί του «έθραυσαν διά λίθων μακρόθεν ριφθέντων την ύελον της προθήκης μου αξίας 20 μετζιτίων».

Αυτά συμβαίνουν στο χωριό Πολυχνίτος, μεταξύ των καταστηματαρχών. Από το ίδιο χωριό στέλνεται και προειδοποιητικό κείμενο: «Αφ’ ου αι επ’ εκκλησίαις διδασκαλίαι, και αι διαλέξεις και αι ιδιαίτεραι συστάσεις δεν ίσχυσαν να τους διδάξωσιν τα προς την θρησκείαν και την πατρίδα των καθήκοντα, πιστεύομεν η τελευταία ημών αύτη σύστασις να τους συνετίσει αναλογιζομένους ότι δυνατόν ο λαός διά συλλαλητηρίου να τους αποδοκιμάσει».

Ο χρονογράφος της εφημερίδας Μανώλης Βάλλης, ο οποίος κατάγεται από το ίδιο χωριό, απευθυνόμενος σε όσους επιθυμούν και προσπαθούν για την κατάργηση της Κυριακής αργίας γράφει: «Δεν έχω όρεξιν να επικαλεσθώ τα θρησκευτικά και κοινωνικά των ανθρώπων αυτών καθήκοντα», γιατί αμφιβάλλει αν υπάρχουν σε ανθρώπους που μοναδικό σκοπό έχουν το κέρδος και τον πλουτισμό. Όμως πρέπει να καταλάβουν αυτοί «οι ολίγοι Ρωμιοί» ότι «η Κυριακή αργία κατέστη πλέον δι’ ημάς τους ορθοδόξους επιθυμητή και σεβαστή ως δεύτερον σύνταγμα».