Μας διδάσκετε πώς να αγωνιζόμαστε

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ-1

της Καταρίνα Πρινσίπε

Καταρίνα Πρίνσιπε

Το να είσαι Νοτιοευρωπαίος σήμερα δεν είναι εύκολο. Όχι μόνο οι κεντροευρωπαϊκές και βορειοευρωπαϊκές ελίτ (με τη σιωπηρή συνενοχή των δικών μας δεξιών κυβερνήσεων!) αντικατέστησαν την κυρίαρχη αφήγηση ότι οι λαοί μας είναι τίμιοι, σκληρά εργαζόμενοι και καλόκαρδοι από μια νέα αφήγηση που τους θέλει διεφθαρμένους, τεμπέληδες και αντιπαραγωγικούς. Οι ευρωπαϊκές ελίτ αποφάσισαν επίσης ότι δεν αξίζουμε πλέον να ζούμε σύμφωνα με τα αποκαλούμενα «ευρωπαϊκά πρότυπα».

Δεν αξίζουμε πια να έχουμε ούτε δουλειά ούτε παιδεία ούτε υγεία ούτε πολιτισμό ούτε δικό μας σπίτι ούτε φαγητό στο τραπέζι μας. Δεν αξίζουμε καν να ζούμε στις χώρες μας πια, ανάμεσα στις οικογένειές μας, τους φίλους μας, σε όσους αγαπάμε. Αντίθετα, οι τράπεζες αξίζουν όλα μας τα χρήματα και όλες μας τις θυσίες προκειμένου να σωθούν — εμάς, αλήθεια, ποιος μας σώζει;.

Έργο του Jose de Almada-Negreiros, 1929

Οι αγορές πλέον αντιμετωπίζονται σαν άνθρωποι (οι αγορές είναι χαρούμενες, λυπημένες, ανήσυχες και πρέπει να τις καθησυχάσουμε) και εμείς, οι άνθρωποι, αντιμετωπιζόμαστε σαν αριθμοί, στατιστικές, εκθέσεις. Αξίζουμε μόνο αν δώσουμε τις ζωές μας και αναβάλουμε το μέλλον μας στο όνομα ενός συστήματος που δεν δίνει δεκάρα για μας, που έχει δείξει επανειλημμένα ότι έχει το κέρδος ως τη μεγαλύτερη αξία, κι εμείς και οι ζωές μας είναι απλές απώλειες στον πόλεμο που μας έχουν κηρύξει στο όνομα του κεφαλαίου.

Η Ευρώπη στον λαβύρινθο και η υλική δύναμη των ιδεών

 τoυ Μίχαελ Χόυζερ

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Στο ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδειξε υπέρμετρη αισιοδοξία και επιδόθηκε σε μια σχεδόν αριστερή ρητορική. Στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Οικονομικής Ανάκαμψης (τέλη του 2008), διαβάζουμε: «Η τρέχουσα οικονομική κρίση μάς δίνει την ευκαιρία να δείξουμε ότι η Ευρώπη υπηρετεί καλύτερα τους πολίτες της όταν ως ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της χρησιμοποίει τις στοχευμένες δράσεις. Η Ευρώπη μπορεί να κάνει τη διαφορά. Οι φορείς άσκησης πολιτικής, τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο ευφυής συντονισμός, εμποδίζουν τη διολίσθηση προς μια βαθύτερη ύφεση. Μια Ευρώπη έτοιμη να αναλάβει ταχεία, τολμηρή, φιλόδοξη και καλά στοχευμένη δράση θα είναι μια Ευρώπη ικανή να βάλει φρένο στην ύφεση και να επαναφέρει την ανάπτυξη. Ή θα κολυμπήσουμε μαζί ή θα βουλιάξουμε όλοι. […] Οι θεμελιώδεις αρχές αυτού του σχεδίου είναι η αλληλεγγύη και η κοινωνική δικαιοσύνη. Σε δύσκολους καιρούς, η δράση μας πρέπει να αποσκοπεί στη βοήθεια εκείνων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Να εργαστούμε για την προστασία των θέσεων εργασίας μέσω δράσεων με κοινωνικά κριτήρια». Ποια είναι τα αποτελέσματα, λίγα χρόνια μετά;

Ένα μπερδεμένο κουβάρι

Ανιόλο Μπροντζίνο, «Αλληγορία του χρόνου» (λεπτ.), 1545

Η οικονομική ανάκαμψη δεν έχει επιτευχθεί: το χρέος έχει συσσωρευθεί και η οικονομία της Ευρωζώνης παραμένει στάσιμη. Ακόμα και στις χώρες που έχουν μειώσει τις κρατικές δαπάνες, δύσκολα μπορούμε να μιλάμε για ανάκαμψη. Η υπέρμαχος της λιτότητας Φινλανδία έχει πέσει σε «τριπλή ύφεση», η Μεγάλη Βρετανία αντιμετωπίζει στενότητα, η Ιταλία παρά τις περικοπές δεν μπορεί να σταματήσει την άνοδο του χρέους της. Η Γερμανία είναι η μόνη χώρα που δείχνει κάποια σημάδια ανάκαμψης, αλλά εδώ οι περικοπές δαπανών αντισταθμίζονται από κίνητρα που δεν έχουν θεσπιστεί σε καμία άλλη χώρα, π.χ. επενδύσεις σε υποδομές ή η θέσπιση επιδοτήσεων για την φροντίδα των παιδιών.

Η λιτότητα σκοτώνει – κυριολεκτικά, 1: Πλούτος της κοινωνίας είναι οι άνθρωποι

του Ντέιβιντ Στάκλερ και του Σάντζεϊ Μπασού

μετάφραση: Μάνος Αυγερίδης

Διαδήλωση στο Δουβλίνο, Δεκέμβριος 20112

«Austerity kills. The Body Economic» είναι ο τίτλος της μελέτης του David Stuckler και του Sanjay Basu που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες (εκδ. Allen Lane). Ο Στάκλερ (κορυφαίος ειδικός σε ζητήματα οικονομικών της υγείας, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) και ο Μπασού (επιδημιολόγος, αναπληρωτής καθηγητής υγείας στο Στάνφορντ) μελέτησαν συστηματικά τις επιπτώσεις της λιτότητας στην Ευρώπη (σημαντικό μέρος της έρευνας καταλαμβάνει η Ελλάδα) και τη Βόρεια Αμερική, καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα, το οποίο το τεκμηριώνουν πολλαπλώς και αποτυπώνεται και στον τίτλο του βιβλίου: «Η λιτότητα σκοτώνει»· και κυριολεκτούν. Οι πολιτικές της λιτότητας (αυτές, και όχι η κρίση από μόνη της) οδηγούν σε σοβαρή αύξηση της θνησιμότητας, χωρίς μάλιστα να εξασφαλίζουν ένα καλύτερο οικονομικό και κοινωνικό μέλλον, βυθίζοντας τα κράτη και τις κοινωνίες τους σ’ έναν φαύλο κύκλο ύφεσης και ανασφάλειας. Αντίθετα, πολιτικές κοινωνικής προστασίας και πρόνοιας διαφυλάττουν τον πιο σημαντικό πλούτο κάθε χώρας, τους ανθρώπους της, οδηγώντας την οικονομία και την κοινωνία σε ανάκαμψη. Δημοσιεύουμε αποσπάσματα από το εισαγωγικό και το ακροτελεύτιο κεφάλαιο του βιβλίου, καθώς και από μια συνέντευξη του Στάκλερ στον Νάιτζελ Γουωρμπάρτον (στο www.socialsciencespace.com). Oι τίτλοι είναι των «Ενθεμάτων».

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Τζαίημς Ένσορ, «Δυο σκελετοί παλεύουν για μια ρέγγα τουρσί», 1891

Ασφαλώς, οι οικονομικές πολιτικές δεν συνιστούν αυτές καθαυτές παθογόνα ή ιούς που προκαλούν άμεσα ασθένειες. Αποτελούν μάλλον «αίτια των αιτιών» μιας πάσχουσας υγείας — τους αποφασιστικούς παράγοντες που καθορίζουν ποιος εκτίθεται σε μεγαλύτερους κινδύνους. Οι οικονομικές ελίτ καθορίζουν ποιος είναι πιθανότερο να πέσει στον αλκοολισμό, να πάθει φυματίωση σε ένα κατάλυμα αστέγων ή να βυθιστεί στην κατάθλιψη. Μπορούν να επηρεάσουν όχι μόνο τους κινδύνους στους οποίους εκτίθεται κάποιος, αλλά και την προστασία του από αυτούς, καθορίζοντας ποιος είναι πιθανότερο να λάβει κοινωνική υποστήριξη, να διατηρήσει ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι του ή να επανακάμψει μετά από μια κακοτυχία στη ζωή.

Η μεγαλύτερη τραγωδία της λιτότητας δεν είναι ότι έχει πλήξει την οικονομία. Η μεγαλύτερη τραγωδία είναι ο ανώφελος ανθρώπινος πόνος που έχει προκαλέσει. Η Ολίβια, ο Δημήτρης, ο Μπράιαν, ο Βλάντιμιρ, η Ντιάνα και η Κάνια είναι μερικοί μόνο από τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που έχουν πληγεί από τη λιτότητα. Δεν υπάρχει οικονομική ανάκαμψη ικανή να αντιστρέψει τη ζημιά που έχει γίνει στο σώμα και το μυαλό αυτών των ανθρώπων. Οι υποστηρικτές της λιτότητας υπόσχονται ότι ο βραχυπρόθεσμος πόνος οδηγεί σε μακροπρόθεσμο όφελος. Η υπόσχεση αυτή έχει επανειλημμένα αποδειχθεί λανθασμένη σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα.

Η λιτότητα είναι μια επιλογή· μια επιλογή που δεν είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε.

Η λιτότητα σκοτώνει – κυριολεκτικά, 2: Αν η λιτότητα ήταν φάρμακο, θα είχε αποσυρθεί από καιρό

Συνέντευξη του Ντέιβιντ Στάκλερ

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

 Το θέμα μας σήμερα είναι «Λιτότητα και θάνατος». Ποια είναι λοιπόν η σχέση ανάμεσά τους;

Μελετήσαμε τον τρόπο με τον οποίο η ύφεση και η οικονομική καταστροφή μπορούν κυριολεκτικά να εισχωρήσουν στο πετσί των ανθρώπων, επηρεάζοντας την υγεία και την ευημερία τους· μελετήσαμε στοιχεία από την Μεγάλη Ύφεση του 1929 μέχρι την ασιατική χρηματοπιστωτική κρίση της δεκαετίας του 1990 και τις παρούσες κρίσεις. Κι αυτό που μάθαμε είναι πως η ύφεση μπορεί να βλάψει, αλλά η λιτότητα σκοτώνει.

  Τι θα απαντούσατε σ’ έναν σκεπτικιστή που θα σας έλεγε: «Αυτό που ανακαλύπτετε είναι στατιστικές συσχετίσεις και είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο να εξάγεις αιτιώδεις σχέσεις απ’ αυτές. Εξάλλου, τα κίνητρά σας είναι πολιτικά, και σε λίγο θα μας μιλήσετε για μέτρα εναντίον της λιτότητας»;

Η μια διάσταση είναι η εμπειρική. Μπορούμε να βρούμε συσχετίσεις στο παρελθόν που έχουν προβλεπτική αξία γι’ αυτό που συμβαίνει στο παρόν — στην περίπτωση λ.χ. των αυτοκτονιών και των θανάτων σε οδικά ατυχήματα. Η άλλη διάσταση είναι η πολιτική. Προκειμένου να λειτουργούν οι δημοκρατίες μας, χρειάζεται να καταλαβαίνουμε, να τεκμηριώνουμε και να εντοπίζουμε τις επιπτώσεις των οικονομικών πολιτικών στην υγεία. Πολύ συχνά, οι οικονομικές αποφάσεις λαμβάνονται εντελώς ξεκομμένα από το πλήρες σύνολο των κοινωνικών τους επιπτώσεων.

Ποιος δεν άκουσε τον Νιλς Μούιζνιεκς;

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Φράνσις Μπέικον, «Σπουδή για ένα πορτρέτο του Βαν Γκογκ», 1957

Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες της Αυγής που διέτρεξαν τις εξήντα δύο σελίδες της Έκθεσης Μούιζνιεκς,[1] πιθανότατα βρήκαν εκεί πράγματα που ήδη ήξεραν. Οι πιο αυστηροί ίσως είδαν στα διάφορα «πρέπει» του επιτρόπου ένα ευχολόγιο, ακυρωμένο την ίδια κιόλας μέρα από τον θάνατο της Σάρας, σ’ ένα από τα χιλιάδες σπίτια δίχως ρεύμα. Κι όμως, παρά την (προφανή, αλλά δεδομένη) απουσία ριζοσπαστικής διάθεσης, παρά την «αποστασιοποίηση» του συντάκτη της, και παρά την απεύθυνση συστάσεων σε ώτα επιλεκτικά ακουόντων, η Έκθεση Μούιζνιεκς αποτελεί μια σημαντική παρέμβαση. Σκέφτομαι πέντε λόγους:

Πρώτον, γιατί όσο πειστικά κι αν εξηγεί η Αριστερά εντός (και κυρίως εκτός) ότι τα Μνημόνια έφεραν την Ελλάδα μπροστά σε μια σοβαρή ανθρωπιστική κρίση (βλ. και το πρόσφατο υπόμνημα του ΣΥΡΙΖΑ) [2] έχει πολλαπλάσια σημασία ο  ισχυρισμός της να τεκμηριώνεται από έναν οργανισμό με το κύρος του Συμβουλίου της Ευρώπης. Έχει δε πολλαπλάσια σημασία, όταν ο Επίτροπος είναι ένας κεντροδεξιός λετονός τεχνοκράτης, που ωστόσο, σε αντίθεση με άλλους ευρωπαίους συναδέλφους του, δεν θεωρεί πρώτιστο μέλημά του να αβαντάρει τους κρατούντες (δείτε, αντιστικτικά, τα συγχαρητήρια της κ. Μάλμστρομ για την μεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησης…), αλλά, αντίθετα, να συμβάλει στην προστασία αυτών που πλήττονται από την πολιτική τους.

Οικονομική πολιτική της κυβέρνησης: το λάθος είναι… το σωστό

 Η γερμανική οικονομία, οι ευρωπαϊκές εξελίξεις και η Ελλάδα

Γιατί οι λόγοι της αντίθεσής μας στις ιδιωτικοποιήσεις δεν (πρέπει να) είναι μόνο ιδεολογικοί 

  του Χρήστου Χατζηιωσήφ

Μαξ Ερνστ, «Η Παναγία μπατσίζει τον Χριστό», 1926

Η γερμανική οικονομία εμφανίζεται σήμερα σαν το επιτυχημένο παράδειγμα προς μίμηση. Το 40% του ΑΕΠ κατευθύνεται στις εξαγωγές, η Γερμανία είναι η τρίτη εμπορική δύναμη στον κόσμο μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ, το εμπορικό πλεόνασμα ξεπερνά τα 188 δισ. το 2012, ίσο σχεδόν με εκείνο της Κίνας. Με τα πλεονάσματα αυτά η γερμανική κυβέρνηση χρηματοδοτεί, ή υπόσχεται να χρηματοδοτήσει, τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, επιβάλλοντας τους όρους της. Η βάση όμως της πολιτικής ισχύος της Γερμανίας, οι εξαγωγές, ενέχει τα σπέρματα της αναίρεσής της και η σημερινή ριψοκίνδυνη και επιθετική πολιτική έχει στόχο να μη γίνουν οι κίνδυνοι πραγματικότητα. Ο πρώτος κίνδυνος προέρχεται από την ανατροπή της διεθνούς οικονομικής συγκυρίας. Για να προστατευθούν από αυτόν, οι ιθύνοντες δεν ακολουθούν μια απλή εξαγωγική πολιτική, αλλά εδώ και δεκαετίες προωθούν την παραγωγική ενσωμάτωση των γερμανικών βιομηχανιών μέσω άμεσων επενδύσεων στις κυριότερες ξένες αγορές τους ανά την υφήλιο (ΗΠΑ, Μεξικό, Κίνα, Βραζιλία). Το πεδίο αναφοράς της γερμανικής οικονομικής πολιτικής έχει παύσει να είναι ευρωπαϊκό· είναι παγκόσμιο. Το 2012 η Ε.Ε. απορρόφησε 37% των γερμανικών εξαγωγών, έναντι 46% το 1999.

Δύναμη και αδυναμίες της γερμανικής οικονομίας

Ένας άλλος εξωτερικός κίνδυνος είναι ότι η Γερμανία αδυνατεί να ελέγξει τη διεθνή κίνηση κεφαλαίων. Οι μεγάλες ζημιές που υπέστησαν οι γερμανικές τράπεζες στις επενδύσεις τους στην αμερικανική αγορά παραγώγων το 2008 δείχνει ότι τα αμερικανικά hedge funds έχουν τη δυνατότητα να εκμηδενίσουν τη γερμανική αποταμίευση. Τον κίνδυνο αυτόν προσπαθεί να τον αποτρέψει η γερμανική πολιτική διαμορφώνοντας έναν ελεγχόμενο ευρωπαϊκό τραπεζικό χώρο. Από αυτόν η Γερμανία θα αντλεί αποταμιεύσεις, αντισταθμίζοντας τις πρόσφατες απώλειες των τραπεζών της και θα χρηματοδοτεί χαμηλότοκα τις βιομηχανικές της επενδύσεις, μειώνοντας προοπτικά την έκθεσή της στα αγγλοσαξονικά κερδοσκοπικά κεφάλαια. Ο κύριος εσωτερικός παράγοντας που θα υπονόμευε τις εξαγωγικές επιδόσεις είναι η άνοδος του κόστους της εργασίας. Χάρη σε ένα μοναδικό στην Ευρώπη κορπορατιστικό σύστημα και την απορρόφηση της Ανατολικής Γερμανίας, το κόστος της εργασίας συγκρατήθηκε επί μακρόν σε χαμηλά επίπεδα. Σήμερα, πάνω από 7 εκατομμύρια γερμανοί εργαζόμενοι αμείβονται με λιγότερο από χίλια ευρώ τον μήνα, ενώ το επίπεδο των συντάξεων προβλέπεται να πέσει το 2020 στο 40% του τελευταίου μισθού. Για πρώτη φορά μεταπολεμικά υπάρχουν στη Γερμανία μισθωτοί που δεν μπορούν να ζήσουν με την αμοιβή της εργασίας τους. Η γερμανική κυβέρνηση προσπαθεί να συγκαλύψει αυτή την κατάσταση, που έχει αρχίσει να δημιουργεί αντιδράσεις στο εσωτερικό. Καθυστέρησε τη δημοσίευση της έκθεσης για τη φτώχεια του Υπουργείου Εργασίας, την οποία και λογόκρινε. Πιέζει επίσης τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες να μειώσουν τους μισθούς, όχι για να γίνουν ανταγωνιστικές, αλλά για να αποτρέψει τη μετάδοση των μισθολογικών αυξήσεων στη Γερμανία. Ταυτόχρονα, η δημοσίευση σειράς στατιστικών μελετών που εμφανίζουν τους Νοτιοευρωπαίους πλουσιότερους από τους Γερμανούς έχει στόχο να αποπροσανατολίσει την εσωτερική συζήτηση, καθώς το SPD υιοθέτησε ως κεντρικό προεκλογικό του σύνθημα το «περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη», ενώ έχει ανέβει η απεργιακή διάθεση των συνδικάτων.

Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, «Μαρτσέλα», 1909-1910

Η επιτυχία στην αποτροπή του κινδύνου της αύξησης του κόστους της εργασίας, σε συνδυασμό με πολιτισμικούς παράγοντες, έχει οδηγήσει σε δραματική μείωση των γεννήσεων, τη μεγαλύτερη μακροπρόθεσμα απειλή για την επιβίωση του γερμανικού οικονομικού μοντέλου. Έκθεση του ΟΟΣΑ υπολογίζει ότι χωρίς την είσοδο μεταναστών το 2050 ο ενεργός πληθυσμός θα πέσει από 44 εκατομμύρια σήμερα σε 28. Μόνο αν η καθαρή μετανάστευση προς τη Γερμανία ξεπερνά τις 400.000 τον χρόνο θα μπορέσει η γερμανική οικονομία να διατηρήσει την παραγωγική της ικανότητα. Κατά τους εννέα πρώτους μήνες, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία έστειλαν στη Γερμανία 95.000 μετανάστες, στην πλειονότητα υψηλού μορφωτικού επιπέδου. «Οι νέοι Γκασταρμπάιτερ. Η ελίτ των νέων της Ευρώπης για τη γερμανική οικονομία», έγραφε το εξώφυλλο του Der Spiegel στις 25 Φεβρουαρίου. Θριαμβευτικός τόνος, που θύμιζε προπαγανδιστικά δημοσιεύματα της πολεμικής περιόδου για το Reichseinsatz, την αναγκαστική στράτευση των ευρωπαίων εργατών στη γερμανική πολεμική παραγωγή. Δεν εκπλήσσει λοιπόν ότι από την πρώτη στιγμή η γερμανική κυβέρνηση έσπευσε να επωφεληθεί από την κρίση στις χώρες του Νότου για να αποσπάσει εργατικό δυναμικό. Δεν είναι τυχαίο ότι ο προσωπικός απεσταλμένος της καγκελαρίου Μέρκελ στην Ελλάδα είναι ο υφυπουργός Εργασίας.

Με μία φράση, η γερμανική οικονομία είναι αρκετά ισχυρή, ώστε οι κυβερνώντες να πειθαναγκάζουν τις ηγεσίες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών να εφαρμόζουν μια πολιτική που απομυζά προς όφελός της τις δυνάμεις των δικών τους οικονομιών, αλλά δεν διαθέτει την κρίσιμη μάζα που θα της επέτρεπε να παρασύρει στην ανάπτυξη το σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας, ασκώντας μια πραγματική ηγεμονία. Οι γερμανοί πολιτικοί όλων των εκπροσωπούμενων στην Μπούντεσταγκ κομμάτων, οι επιχειρηματίες και τα συνδικάτα έχουν συνείδηση το πόσο εύθραυστη είναι η σημερινή εξαγωγική τους αιθρία, αλλά ακριβώς η συναίσθηση της αδυναμίας του συστήματος τους καθιστά ανασφαλείς και τους αποτρέπει να ριψοκινδυνέψουν μια ριζική αναθεώρηση της ακολουθούμενης πολιτικής. Μόνο μια βαθιά και μεγάλης διάρκειας ύφεση στην Κίνα θα μπορούσε να οδηγήσει τους γερμανούς ιθύνοντες, για το δικό τους συμφέρον, να υιοθετήσουν μια πιο αλληλέγγυα ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική. Το αίτημα για«περισσότερη Ευρώπη», που προβάλλεται σαν η λύση από ορισμένες πολιτικές δυνάμεις στις χώρες που πλήττει η κρίση, δεν μπορεί να αποτελέσει λύση: με τον σημερινό συσχετισμό ισχύος, θα οδηγούσε στη θεσμική επικύρωση της πολιτικής που έχει επιβάλει η Γερμανία. Η θεσμική κατοχύρωση αυτής της πολιτικής έχει ήδη συντελεσθεί σε μεγάλο βαθμό με την υιοθέτηση από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις του –γερμανικής έμπνευσης– δημοσιονομικού συμφώνου και των παραρτημάτων του. Είναι αυτό ακριβώς το σύμφωνο που χαράσσει τα στενά όρια μέσα στα οποία μπορεί να κινηθεί η χαλάρωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, την οποία διεκδικούν σήμερα η Ιταλία, η Ισπανία, η Γαλλία, αλλά πλέον και η «βόρεια» Ολλανδία.

«Αποτελεί φαντασίωση ότι η Ελλάδα θα επιστρέψει σύντομα στις αγορές»

συνέντευξη του Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου, στον Χ. Ι. Πολυχρονίου

Ο Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, πρόεδρος του Levy Economics Institute της Νέας Υόρκης, μιλάει για την πολιτική του ΔΝΤ, το δημοσιονομικό έλλειμμα, την ανεργία, την κρίση της ευρωζώνης και της Ευρώπης, την έξοδο από το ευρώ, τα προγράμματα του «εργοδότη της εσχάτης προσφυγής» την οικονομική πολιτική μιας αριστερής κυβέρνησης

 Στην εποχή της λιτότητας και του απάνθρωπου νεοφιλελευθερισμού, η ανάγκη για τη διάδοση μιας εναλλακτικής, προοδευτικής και ρεαλιστικής οικονομικής σκέψης και πολιτικής είναι περισσότερο από προφανής. Ο νεοφιλελευθερισμός κυριαρχεί, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι παίζει χωρίς αντίπαλο. Υπάρχουν τιτάνες της οικονομικής σκέψης εν ζωή (Στίγκλιτζ, Κρούγκμαν, για να αναφέρουμε μόνο μερικούς) που αντιμάχονται το πρόγραμμα της νεοφιλελεύθερης μεταμόρφωσης της οικονομίας και της κοινωνίας στο όνομα της ελεύθερης αγοράς και της εξύμνησης της αχαλίνωτης συσσώρευσης του πλούτου, αφιερωμένοι σε μια κοινή προσπάθεια για τη διαμόρφωση μιας μακροοικονομικής πολιτικής που θα έχει ως κύριους στόχους την πλήρη απασχόληση, την αύξηση των μισθών, τη μείωση της ανισότητας, τον έλεγχο των χρηματοπιστωτικών αγορών, την πραγματοποίηση μιας δίκαιης και καλής κοινωνίας.

Στο έργο της αμφισβήτησης των κυρίαρχων οικονομικών και στην προσπάθεια της καθιέρωσης της οικονομικής επιστήμης στην υπηρεσία του κοινού καλού είναι επίσης αφιερωμένα σημαντικά Ινστιτούτα Οικονομικών Ερευνών και «δεξαμενές σκέψης» σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ένα από αυτά είναι και το διεθνούς φήμης LevyEconomicsInstituteτου ιστορικού BardCollege. Εμπνευστής και πρόεδρος από την ημέρα της ίδρυσής του έως σήμερα είναι ο διακεκριμένος οικονομολόγος Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, επίσης καθηγητής Οικονομικών στην έδρα «JeromeLevy» και εκτελεστικός αντιπρόεδρος του BardCollege. Στο διοικητικό συμβούλιο του Ινστιτούτου συμμετέχουν επιφανείς προσωπικότητες από τον χώρο των οικονομικών, συμπεριλαμβανομένου του Τζόζεφ Στίγκλιτς. Το LevyEconomicsInstitute ήταν συνδιοργανωτής στην εκδήλωση-συζήτηση του ΣΥΡΙΖΑ, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, στα τέλη Ιανουαρίου του 2013 με θέμα την κρίση στην Ελλάδα.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου συνομιλεί με τον Χ. Ι. Πολυχρονίου, ερευνητή και PolicyFellow στο LevyEconomicsInstitute, για τη κρίση στη Ελλάδα και την ευρωζώνη.

Χ. Ι. Π.

 Θα ήθελα να ξεκινήσουμε με τις απόψεις και τις αναλύσεις σας για τα αίτια της ελληνικής κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, ποιος συνδυασμός παραγόντων οδήγησε την Ελλάδα σε αποκλεισμό από τις διεθνείς πιστωτικές αγορές, αναγκάζοντας τη χώρα να αναζητήσει βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ);

Η ελληνική κρίση ξεκίνησε με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η ελληνική κυβέρνηση στις αρχές του 2010 με τη μετακύλιση του ληξιπρόθεσμου χρέους, μετά την ανακοίνωσή της ότι το έλλειμμα είχε υπερβεί το 12%, το οποίο στη συνέχεια ισχυρίστηκε ότι είχε σκαρφαλώσει πάνω από το 15%. Οι εξαγγελίες της τότε κυβέρνησης ότι η Ελλάδα είναι ένα διεφθαρμένο κράτος, σε συνδυασμό με την παρομοίωση του προβλήματος με τις διαστάσεις ενός Τιτανικού, φόβισε τις χρηματοπιστωτικές αγορές σε βαθμό που απέκλεισαν την Ελλάδα από περαιτέρω πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές συνειδητοποίησαν ότι η Ελλάδα ήταν μια από τις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα χρέους όσον αφορά την τυποποιημένη αναλογία χρέους προς ΑΕΠ, ενώ δεν έβλεπαν κάποιο χέρι βοήθειας προς την Ελλάδα από τις Βρυξέλλες ή τη Φρανκφούρτη. Οι αγορές αναγκάστηκαν να παραδεχθούν ότι δεν ήταν σωστά εκτιμημένη η αξία του ελληνικού κυρίαρχου χρέους, καθώς η συμπεριφορά της πραγματικής της οικονομίας ήταν πολύ διαφορετική από αυτή των οικονομιών του ευρωπαϊκού Bορρά.

Ελληνική οικονομία: η δύσκολη ή και αδύνατη επανεκκίνηση

του Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου

O Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, πρόεδρος του  Levy Economics Institute of Bard College της Νέας Υόρκης και καθηγητής οικονομικών  στο Bard College μίλησε στο διεθνές συνέδριο που διοργάνωσαν το ΙΝΕΡΠΟΣΤ και το Levy Institute στην Αθήνα, προχθές και χθες,  8-9 Μαρτίου 2013, με θέμα «Προκλήσεις και πολιτικές επιλογές για την Ευρωζώνη και την Ελλάδα». Δημοσιεύουμε σήμερα ένα απόσπασμα, που αναφέρεται στο κρίσιμο ζήτημα της επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας. Το πλήρες κείμενο, στο τέλος του ποστ.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Φερνάν Λεζέ, «Οι χτίστες», 1950

 Yπάρχει το κρίσιμο ζήτημα της επανεκκίνησης της ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας. Η τελευταία έκθεση (χειμώνας 2013) του European Economic Forecast δεν είναι ενθαρρυντική. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για  αρνητική ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ το 2013, και για την Ελλάδα περαιτέρω συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 4,4%. Κατά την άποψή μου, αυτή είναι η πιο αισιόδοξη εκδοχή, καθώς άλλες προβλέψεις αναφέρουν ότι η συρρίκνωση θα κινηθεί στα επίπεδα του 2012 (δηλαδή, 6%). Η συνεχιζόμενη λιτότητα, που συνδυάζει περικοπές δαπανών και αύξηση των φόρων, μαζί με μειώσεις μισθών και συντάξεων, είναι η αιτία της εμβάθυνσης της ύφεσης και της περαιτέρω επιδείνωσης των ποσοστών ανεργίας-υποαπασχόλησης. Το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) προβλέπει αύξηση της ανεργίας στο 30%, αν και ο πρωτογενής προϋπολογισμός της κεντρικής κυβέρνησης μπορεί να εξισορροπηθεί  ή να εμφανίσει ακόμη και ένα μικρό πλεόνασμα το 2014. Το κόστος αυτού του επιτεύγματος, που έχει λάβει πανηγυρικό χαρακτήρα για την κυβέρνηση, είναι αφόρητο και ηθικά απαράδεκτο.

Η επικίνδυνη και παράλογη ιδέα της λιτότητας υποθέτει ότι δεν θα επηρεαστεί η συμπεριφορά του εγχώριου ιδιωτικού τομέα με τη μείωση του  δημόσιου ελλείμματος. Επιπλέον, θεωρεί ότι η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας με στόχο τη μείωση του μοναδιαίου κόστους θα εξασφαλίσει τα επίπεδα ανταγωνιστικότητας που θα αυξήσουν τις καθαρές εξαγωγές και θα μειώσουν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Ωστόσο, πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο βασίζονται σε πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προκειμένου να τροφοδοτήσουν την εγχώρια ανάπτυξη και να διατηρήσουν σε εύρωστη κατάσταση τους ισολογισμούς του κράτους και του ιδιωτικού τομέα. Η αντίδρασή τους στη δημοσιονομική σύσφιξη των εμπορικών εταίρων είναι είτε να προβούν στην υποτίμηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών τους είτε να μειώσουν το κόστος τους. Στο τέλος, αυτή η αντίδραση πυροδοτεί ένα είδος σύγχρονης μερκαντιλιστικής δυναμικής, που οδηγεί σε κούρσα προς τα κάτω από την οποία λίγες δυτικές χώρες μπορούν να βγουν κερδισμένες.

Στο βασίλειο της κατανάλωσης και της λιτότητας – και πώς να ξεφύγουμε από αυτό

Tο buen vivir των Λατινοαμερικάνων

του Ιμάνουελ Βαλερστάιν

μετάφραση: Πεδάνιος Αναζαρβέας

Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, «Δύο λουόμενο黨, 1906

Παντού, σε όλο τον κόσμο,  η πολιτική της λιτότητας είναι πρώτη πρώτη  στην ατζέντα. Για την ακρίβεια, φαίνεται ότι, προς το παρόν, υπάρχουν μερικές εξαιρέσεις: η Κίνα, η Βραζιλία, οι χώρες του Κόλπου, ίσως και κάποιες ακόμα. Αλλά αποτελούν εξαιρέσεις στην πολιτική της λιτότητας που διαπερνά σήμερα πέρα ως πέρα το παγκόσμιο σύστημα. Εν μέρει, η πολιτική αυτή είναι εντελώς κατασκευασμένη. Και εν μέρει αντανακλά ένα πραγματικό οικονομικό πρόβλημα. Πώς έχει το πράγμα;

Από τη μια, η απίστευτη σπατάλη του καπιταλιστικού συστήματος έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου το παγκόσμιο σύστημα απειλείται από την αδυναμία του να διατηρήσει συνολικά την κατανάλωση  στο σημερινό επίπεδο — ιδίως  αν σκεφτούμε ότι το απόλυτο επίπεδο κατανάλωσης αυξάνεται συνεχώς. Εξαντλούμε βασικούς πόρους για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, δεδομένου ότι ο καταναλωτισμός αποτέλεσε τη βάση των παραγωγικών και κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων μας.

Υπάρχει και άλλος δρόμος για την αντιμετώπιση της κρίσης, για μια διαφορετική Ευρώπη!

Δημοκρατία αντί για Δημοσιονομικό Σύμφωνο

μετάφραση από τα γερμανικά: Ιωάννα Μεϊτάνη

Στην Αυγή της προηγούμενης Κυριακής (18.3.2012) δημοσιεύτηκε η είδηση για την έκκληση που έκανε η Ένωση για την Κριτική Κοινωνική Έρευνα (μια ομάδα εργασίας κοινωνικών επιστημόνων του γερμανόφωνου χώρου που λειτουργεί από το 2004) με θέμα τη διαφορετική αντιμετώπιση της κρίσης στην Ευρώπη. Δημοσιεύουμε εδώ μεταφρασμένο ολόκληρο το κείμενο της ιδιαίτερα ενδιαφέρουσας και μαχητικής αυτής έκκλησης, το οποίο είχε συγκεντρώσει, ως την Πέμπτη το μεσημέρι, 1.724 υπογραφές (http://www.demokratie-statt-fiskalpakt.org), και καλεί σε συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ημέρα Δράσης «Ο καπιταλισμός είναι η κρίση» στις 31 Μαρτίου και στις επόμενες κινητοποιήσεις που ανακοινώνονται.

«Ε»

Έργο του Τζορτζ Μπέλοους, 1917

Άνοιξη 2012. Η Μέρκελ και ο Σαρκοζύ τρέχουν από τη μια σύσκεψη κορυφής στην άλλη, προκειμένου να σώσουν το ευρώ. Ο κίτρινος Τύπος στρέφεται εναντίον των Ελλήνων. Ο αγώνας για την επίλυση της κρίσης παίρνει δραματικές διαστάσεις: μια αυταρχική νεοφιλελεύθερη συμμαχία, αποτελούμενη από συνδέσμους μεγαλοεπιχειρηματιών, τη χρηματοπιστωτική βιομηχανία, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη γερμανική κυβέρνηση και άλλες μεγάλες εξαγωγικές χώρες, θέλει να περάσει από τα κοινοβούλια με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, έως τις αρχές του 2013, το «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» που υπογράφηκε πρόσφατα στις Βρυξέλλες. Το Σύμφωνο αυτό υπαγορεύει μια πολιτική λιτότητας εχθρική προς την κοινωνία και προβλέπει ποινές για τις χώρες που αντιτίθενται στην πολιτική αυτή. Το Σύμφωνο περιορίζει, συνεπώς, ακόμη περισσότερο τη δημοκρατική αυτοδιάθεση. Είναι μια πρώτη κορύφωση σε μια αυταρχική εξελικτική πορεία στην Ευρώπη.

Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία: οιωνοί μιας ελληνικής τραγωδίας

Κυριάκος Κατζουράκης, "Φυλακη 2"

Τα «Ενθέματα» δεν δημοσιεύουν, συνήθως, ειδικές επιστημονικές μελέτες, και δη ιατρικές — θα το ξέρετε. Ωστόσο, το άρθρο που ακολουθεί έχει ευρύτερη, και βαρύνουσα, σημασία: δημοσιεύτηκε στο έγκυρο ιατρικό βρετανικό περιοδικό Τhe Lancet (τόμ. 378, 22.10.2011) και το υπογράφουν έξι διαπρεπείς ερευνητές, ο Αλέξανδρος Κεντικελένης (Τμήμα Κοινωνιολογίας, Cambridge), η Μαρίνα Καρανικολού (London School of Hygiene and Tropical Medicine), η Ειρήνη Παπανικόλα (Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής-LSE Health), ο Sanjay Basu (Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής-LSE Health και Τμήμα Ιατρικής, University of California), ο Martin Mc Kee (London School of Hygiene and Tropical Medicine και Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής-LSE Health) και ο David Stuckler (Τμήμα Κοινωνιολογίας, Cambridge και London School of Hygiene and Tropical Medicine). Η μελέτη, υπό τον εύγλωττο τίτλο «Οιωνοί μιας ελληνικής τραγωδίας», καταδεικνύει τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία των Ελλήνων (στη διπλανή σελίδα δημοσιεύουμε ένα ευρύτερο σχόλιο του Αλέξη Μπένου για το ζήτημα). Είναι προσιτή στο http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2811%2961556-0/fulltext, όπου και τα πλήρη στοιχεία (πίνακες, παραρτήματα και στατιστικά). Οι έξι ερευνητές γράφουν στην αυστηρή, ίσως και ψυχρή, γλώσσα της επιστήμης — και αυτό είναι ένα από τα προσόντα του άρθρου. Ωστόσο, τόσο ο τίτλος όσο και η ακροτελεύτια παράγραφος, (όπου, μεταξύ άλλων, διαβάζουμε: «η κρίση δεν πρέπει να υπονομεύσει την πιο σημαντική πηγή του πλούτου της χώρας: τους ανθρώπους της»), μας υπενθυμίζει τη βαθιά ανθρωπιστική αποστολή της ιατρικής, και ότι τίποτε ψυχρό, εν τέλει, δεν μπορεί να υπάρχει όταν μιλάμε για τους ανθρώπους, τις κοινωνίες τους και την υγεία.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

των Αλέξανδρου Κεντικελένη, Μαρίνα Καρανικολού, Ειρήνη Παπανικόλα, Sanjay Basu,Martin McKee, David Stuckler

μετάφραση: Παύλος Καζακόπουλος

Έργο του Γιάννη Ψυχοπαίδη, από το λεύκωμα "Άνθη της πέτρας"

[…] Ο Ρίτσαρντ Χόρτον[1] αναρωτιέται αν παρακολουθεί κανείς τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία και την υγειονομική περίθαλψη στην Ελλάδα, δεδομένων των δυσμενών επιπτώσεων που έχουν καταγραφεί σε περιόδους ύφεσης στο παρελθόν.[2] Στο άρθρο αυτό, περιγράφουμε μεταβολές στην υγεία και την υγειονομική περίθαλψη στην Ελλάδα, επί τη βάσει ανάλυσης δεδομένων, τα οποία προέρχονται από τις στατιστικές της Ε.Ε. για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης·[3] τα δεδομένα αυτά παρέχουν συγκρίσιμες συγχρονικές και διαχρονικές πληροφορίες για τα οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά, καθώς και τις συνθήκες διαβίωσης σε όλη την Ε.Ε. Στην Ελλάδα, επιλέχθηκαν, με την κατάλληλη μεθοδολογία, αντιπροσωπευτικά δείγματα 12.346 και 15.045 ανθρώπων, το 2007 και το 2009 αντίστοιχα· για 26.489 εξ αυτών, συνολικά, διαθέτουμε πλήρη κοινωνικοδημογραφικά στοιχεία. Αντλήσαμε επίσης στοιχεία από εκθέσεις ιατρικών ερευνητικών ινστιτούτων, υγειονομικών περιφερειών και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ). Οι εκθέσεις αυτές περιλαμβάνουν επιδημιολογικούς δείκτες, στοιχεία για τις εισαγωγές σε νοσοκομεία, καθώς και αναφορές για τα προβλήματα ψυχικής υγείας και την κατάσταση των ευπαθών ομάδων.

Σε σύγκριση με το 2007 –πριν από την κρίση, δηλαδή–, 2009 παρατηρούμε σημαντική αύξηση των ανθρώπων που αναφέρουν ότι δεν πήγαν στον γιατρό ή τον οδοντίατρο, παρόλο που πίστευαν ότι ήταν απαραίτητο (λόγος συμπληρωματικών πιθανοτήτων 1,15, με 95% διάστημα εμπιστοσύνης 1,02–1,30 για τις επισκέψεις στον γιατρό· 1,14, 1,01–1,28 για τις επισκέψεις στον οδοντίατρο), με σταθμισμένες τις διαφορές μεταξύ των συμμετεχόντων στην έρευνα, συμπεριλαμβανομένης της ηλικίας, του φύλου, της οικογενειακής κατάστασης, του μορφωτικού επιπέδου και της διαμονής σε πόλη ή στην ύπαιθρο.

Καπιταλιστική κρίση, υγεία και υπηρεσίες υγείας: από τη διεθνή εμπειρία στην ελληνική πραγματικότητα

του Αλέξη Μπένου

Ujuan Daisuke, "Σκλάβος", 2007

Οι επιπτώσεις της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης στην υγεία του πληθυσμού μελετώνται εδώ και πολλά χρόνια ως αντικείμενο της κοινωνικής ιατρικής και της δημόσιας υγείας. Η υγεία, με βάση τον ορισμό που καθιερώθηκε στην ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού το 1946, είναι το κοινωνικό δικαίωμα στη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία. Οιαδήποτε συνιστώσα από αυτές διαταραχθεί, έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της υγείας.

Έτσι, σήμερα, η απώλεια της κοινωνικοοικονομικής ισορροπίας που προκαλεί η οικονομική καπιταλιστική κρίση οδηγεί στη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία, στην αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας συνεπεία της ανεργίας, της υποαπασχόλησης, της εργασιακής επισφάλειας και της φτώχιας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι βάσει ευρωπαϊκών δεδομένων μια αύξηση της ανεργίας κατά 3% συνοδεύεται από αύξηση της θνησιμότητας από αυτοκτονίες και κατάχρηση αλκοόλ κατά 4,5% και 28% αντίστοιχα.

Οι Περιττοί και οι Άξιοι

του Νικόλα Σεβαστάκη

Χαρακτικό του Τζιάκομο Πέρι

Αν ζούσε σήμερα ο Τουργκένιεφ, αυτός ο «δυτικός» Ρώσος και φίλος του Φλωμπέρ, δεν θα χρειαζόταν να γράψει το περίφημο Ημερολόγιο ενός περιττού ανθρώπου. Πώς να γράψεις για τον περιττό άνθρωπο σε μια στιγμή όπου όλο και περισσότερο άνθρωποι φαίνεται να περισσεύουν; Πώς να μιλήσεις για τους περιττούς όταν αυτοί, ως λογιών ανεπιθύμητοι πλεονάζοντες, τείνουν να θεωρηθούν νεκροθάφτες της σωτηρίας των εθνικών οικονομιών και αποδιοπομπαίοι τράγοι στην πορεία «εξυγίανσης» των λιπόθυμων συστημάτων;

Η ελλειμματική ζωή οφείλεται, λοιπόν, στους πλεονάζοντες. Όπως η καταβύθιση του κόσμου της εργασίας χρεώνεται στους απαράσκευους και στους ανεπρόκοπους. Κοντολογίς, ο μηδενισμός οφείλεται στα μηδενικά και η ακρίβεια στους «τσαμπατζήδες»: αυτή η βαθιά πρωτόγονη «σκέψη» επιστρέφει από τους καιρούς του Χέρμπερτ Σπένσερ και τα εγχειρίδια των βικτωριανών αστών για τις επικίνδυνες τάξεις, αυτή η σκέψη-κάτεργο φαίνεται να εμπνέει για τα καλά τους συστημικούς λόγους του έτους 2011.

Πέρα όμως από τη γλαφυρή φιλολογία για τις θετικές πλευρές της κρίσης, αυτό που διαφαίνεται είναι πλέον μια ακραία πολιτισμική οπισθοχώρηση. Τα υποκείμενα πολίτες μετατρέπονται σε μονάδες μετακινούμενων φόβων και πληθυσμούς εφέδρων. Οι πραγματικά πλούσιοι έχουν κάνει απόσχιση από κάθε συμβόλαιο και η μεσαία τάξη, αυτό το αρχαίο φιλελεύθερο όνειρο, δεν μπορεί πια να στηρίξει τους μύθους που έπλασαν για αυτήν οι μεταπολεμικές κοινωνιολογίες της αφθονίας.

Προτάσεις των Ευρωπαίων Οικονομολόγων για την Εναλλακτική Οικονομική Πολιτική στην Ευρώπη

της Μαρίκας Φραγκάκη

Εδουάρδος Σακαγιάν, «Βάρκα», 1990-1992

Περισσότερο από τρία χρόνια μετά την εμφάνιση της μεγαλύτερης κρίσης της μεταπολεμικής περιόδου, οι ελίτ της Ευρώπης επέλεξαν τη λιτότητα ως μέσο αντιμετώπισής της. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια βαθιά αντιδραστική πολιτική ανακατανομής του εισοδήματος και του πλούτου σε βάρος των εργαζομένων και των πλέον αδύναμων κοινωνικών ομάδων, που καλούνται να φέρουν το κύριο βάρος της προσπάθειας εξόδου από την κρίση.

Στο Υπόμνημα 2010/2011* η Ομάδα των Ευρωπαίων Οικονομολόγων για την Εναλλακτική Οικονομική Πολιτική στην Ευρώπη (γνωστή και ως EuroMemo Group) αναλύουν την ασκούμενη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης στα πεδία της οικονομίας, της κοινωνίας, του περιβάλλοντος. Επισημαίνουν τα ελλείμματα, τις αντιφάσεις και τις ανεπάρκειες της πολιτικής αυτής, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι όχι μόνο δεν οδηγεί σε έξοδο από την κρίση, αλλά την επιτείνει. Στη βαρβαρότητα της πολιτικής λιτότητας, η Ομάδα των Ευρωπαίων Οικονομολόγων αντιπαραθέτει την πολιτική της αλληλεγγύης σε όλες τις εκφάνσεις της — οικονομική, κοινωνική, οικολογική, διεθνή. Παραθέτουμε ενδεικτικά ορισμένες από τις προτάσεις αυτές:

Χρηματοπιστωτικός τομέας. Οι τράπεζες να υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες σχετικά με την ανάληψη κινδύνων. Ο δημόσιος τομέας και οι συνεταιριστικές τράπεζες πρέπει να ενισχυθούν, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση κοινωνικά και οικολογικά ωφέλιμων προγραμμάτων. Οι οίκοι αξιολόγησης πρέπει να τεθούν υπό δημόσιο έλεγχο. Οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές να φορολογηθούν, για την μείωση της κερδοσκοπίας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να υπόκειται σε δημοκρατικό έλεγχο.

Μακροοικονομική πολιτική. Το απαξιωμένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης να αντικατασταθεί από δέσμευση για την αύξηση της ζήτησης και την προώθηση της απασχόλησης. Η έκδοση ευρωομολόγου με την εγγύηση όλων των κυβερνήσεων των χωρών της Ε.Ε. θα σηματοδοτούσε την κοινή δέσμευση για μια συλλογική αντιμετώπιση στη βάση της αλληλεγγύης. Η μεταφορά πόρων είναι οικονομικά απαραίτητη για τη διάσωση της νομισματικής ένωσης και κοινωνικά αναγκαία για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Η ΕΕ πρέπει να εγγυηθεί ένα ποσοστό τουλάχιστον του χρέους των κρατών-μελών. Το δημόσιο χρέος που δημιουργήθηκε για τη διάσωση του χρηματοπιστωτικού τομέα πρέπει να ανακτηθεί από τον ιδιωτικό τομέα μέσω της φορολόγησης της περιουσίας.

Πλήρης απασχόληση. Η πολιτική απασχόλησης πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία θέσεων εργασίας, που να προωθούν την οικολογική βιωσιμότητα και την ισότητα των φύλων. Βασικό συστατικό της πολιτικής απασχόλησης είναι η μείωση του χρόνου εργασίας. Οι πρόσφατες πρωτοβουλίες για την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης πρέπει να ανατραπούν.

Ο τουρκοκυπριακός χειμώνας της διαμαρτυρίας

Αντίδραση στα μέτρα λιτότητας ή κάτι περισσότερο;

της Ουμούτ Μποζκούρτ

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

Οι διαδηλώσεις των Τουρκοκυπρίων ενάντια στα μέτρα λιτότητας της  κυβέρνησης Έρογλου αποτελούν πολιτικό γεγονός με αντίκτυπο όχι μόνο για την τουρκοκυπριακή κοινότητα αλλά και όλη την Κύπρο. Το βασικό πολιτικό ερώτημα που τίθεται είναι: η διαμαρτυρία περιορίζεται στην οικονομική πολιτική ή μπορεί να προσλάβει ευρύτερες διαστάσεις; Σε συνέχεια του άρθρου του άρθρου του Νίκου Τριμικλινιώτη «Λευκωσία: η σημασία της παλλαϊκής απεργίας των Τουρκοκυπρίων» («Ενθέματα», 6.2.2011) δημοσιεύουμε σήμερα το άρθρο της τουρκοκύπριας καθηγήτριας στο πανεπιστήμιο του Γιορκ, Umut Bozkurt.  Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα «Επανένωση 2011, Διαδικτυακή πρωτοβουλία για την επανένωση της Κύπρου (www.epanenosi.com/index.php/archives/author/umut), στις 12.2.2011.

 

 

Διαδήλωση Τουρκοκυπρίων στην πλατεία Ινονού της Βόρειας Λευκωσίας

Το έναυσμα για το άρθρο αυτό έδωσε μια ερώτηση που μου έκανε ένας ελληνοκύπριος φίλος πριν έναν περίπου μήνα: «Τι συμβαίνει στον Βορρά; Θα ζήσουμε μια επανάληψη του 2002-2004;». Μια τέτοια ερώτηση υπονοεί ότι η τωρινή δυσαρέσκεια των Τουρκοκύπριων σημαίνει κάτι περισσότερο από αντίδραση στα μέτρα λιτότητας που επιβάλλει από η Τουρκία και, επιπλέον, ότι μπορεί να εξελιχθεί σε μια κινητοποίηση με στόχο την επίλυση του Κυπριακού. Θα προσπαθήσω να δώσω μια απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, αναλύοντας  και συγκρίνοντας τη σημερινή κατάσταση με τις κινητοποιήσεις του 2002-2004, που κατέληξαν σε ένα ηχηρό «Ναι» υπέρ του Σχεδίου Ανάν.

Από διάφορες απόψεις, η σημερινή δυσαρέσκεια θα μπορούσε να παραλληλιστεί με τις κινητοποιήσεις του 2002-2003: και οι δύο πυροδοτήθηκαν από οικονομικούς λόγους. Σήμερα, ο κόσμος κατεβαίνει στο δρόμο για να διαμαρτυρηθεί ενάντια στο πακέτο λιτότητας που επιβάλλει η τουρκική κυβέρνηση στους Τουρκοκύπριους. Η Τουρκία δεν θέλει πια να πληρώνει τον λογαριασμό για μια μη βιώσιμη οικονομική δομή, την οποία βέβαια δημιούργησε η ίδια, προκειμένου να διατηρήσει στην εξουσία μια πιστή σ’ αυτήν πολιτική ελίτ. Το πακέτο μέτρων λιτότητας που προωθεί η τουρκική κυβέρνηση συνεπάγεται την ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων –ανάμεσά τους και κάποιες σε στρατηγικούς τομείς, όπως η ηλεκτρική ενέργεια και οι τηλεπικοινωνίες–,  τη συμπίεση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και τη φορολόγηση των συντάξεων.