Συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας: Σαν ένα νέο και πιο βαρύ Μνημόνιο

#Is This a Coup?  #StopTheDeal

του Στρατή Μπουρνάζου

Διαμαρτυρία προσφύγων, που κάθονται στις γραμμές του τρένου, κρατώντας λουλούδια στα χέρια.Ειδομένη,,1.3.2016.Φωτογραφία EFE

Σαν ένα καινούργιο Μνημόνιο – κι αυτό ακόμα πιο βαρύ. Έτσι έλεγε μια φίλη την Τρίτη, όταν βρεθήκαμε στην υποστήριξη του διδακτορικού ενός καλού μας φίλου, ότι νιώθει με την υπογραφή της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας. Ασφαλώς, η αναλογία με όρους ακριβείς δεν στέκει· οι διαφορές είναι σοβαρές και οι επιπτώσεις τους αρκετά διαφορετικές. Ωστόσο, όσοι το λένε –και διαπίστωσα, τις επόμενες μέρες, ότι δεν είναι λίγοι, εντός, εκτός και πέριξ του Σύριζα– έχουν λόγο, ενώ οι όποιες διαφορές επιδεινώνουν την κατάσταση. Γιατί τότε, αν μη τι άλλο, δόθηκε μια μακρά μάχη, και η κυβέρνηση δεν δέχθηκε την «ιδιοκτησία του Μνημονίου», αφού ήταν αποτέλεσμα «πραξικοπήματος» (This is a Coup). Το πλήγμα  όμως της τωρινής συμφωνίας  είναι πιο βαρύ, και επειδή έρχεται σωρευτικά, και επειδή το προσφυγικό-μεταναστευτικό-δικαιωματικό ήταν ένα κρίσιμο πεδίο για την κυβέρνηση και τον Σύριζα. Όχι τόσο για λόγους παράδοσης, αξιακούς  και ευαισθησίας, αλλά και για λόγους ατόφια πολιτικούς: ήταν ένα βασικό πεδίο που έδειχνε τη διαφορά από τη «Δεξιά», αποτελούσε βασικό δίαυλο με τον οποίο η  κυβέρνηση αυτή επικοινωνούσε με τους αλληλέγγυους και τα κινήματα, στην Ελλάδα και την Ευρώπη, βρίσκοντας απήχηση στην κοινωνία. Και το πλήγμα μοιάζει ασήκωτο, επειδή, τούτη τη φορά η κυβέρνηση διεκδικεί την ιδιοκτησία της συμφωνίας, θεωρώντας τη «διπλωματική επιτυχία» και θετικό, έστω δειλό, βήμα.

Δεν χρειάζεται, νομίζω, να αναλύσω ξανά τη συμφωνία (τις σκέψεις μου για μια πρώτη αποτίμηση τις έγραψα στα περασμένα Ενθέματα· βλ. «Όχι πια πρόσφυγες, μόνο “παράτυποι», Τα προβλήματά της τα έχουν αναδείξει πολλοί, η Διεθνής Αμνηστία οργανώνει καμπάνια εναντίον της με τίτλο «Don’t Trade Refugees», ο Καρίμ Λαχιτζί, πρόεδρος  της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (FIDH), μιλάει για «ελεεινή επίδειξη κυνισμού».

Θα σταθώ σε δύο σημεία. Πρώτον, βασική επιδίωξη και  κορμός της συμφωνίας, όπως αναφέρεται με σαφήνεια, είναι η μείωση των ροών από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά. Ξέρουμε, όμως, ότι οι ροές αυτές είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα προσφυγικές (κατά 90%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ)· επομένως, μείωσή τους σημαίνει μείωση των προσφυγικών ροών. Με όποιον τρόπο δηλαδή και αν επιτευχθεί η μείωση (περισσότερο ή λιγότερο νομότυπο –διότι νόμιμος δεν υπάρχει–, εξατομικευμένο, συλλογικό, με επαναπροωθήσεις, χάρη στην παρουσία των νατοϊκών πλοίων, με το χτύπημα των διακινητών και το κλείσιμο των παράνομων οδών, επομένως και  κάθε οδού, αφού νόμιμη οδός δεν υπάρχει κ.ο.κ.), αυτή θα αφορά πρόσφυγες.

Υπάρχει ελπίδα;

Η Γερμανία εξανάγκασε την Ελλάδα να αποδεχθεί ένα πρόγραμμα που θα καταστρέψει την οικονομία της και θα εξαφανίσει τη δημόσια περιουσία της για τα επόμενα πενήντα χρόνια.

Πωλ Μέισον, Τhe Guardian, 18.10.2015 (και στα ελληνικά Η Αυγή, 25.10.2015)

Του Χρήστου Λάσκου

Καρλ Χόφερ, «Το κορίτσι που βάζει δίσκους στο πικάπ», 1939

Βασικό θέμα της ναυαρχίδας του αστικού τύπου στην Ελλάδα, του διαβόητου ΔΟΛ, το τελευταίο διάστημα, είναι πως οι Ευρωπαίοι εταίροι νιώθουν καθόλα ευχαριστημένοι από τη συμπεριφορά της ελληνικής κυβέρνησης μετά τον Σεπτέμβριο. Δεν χάνουν, λέγεται, ευκαιρία να δηλώνουν πόσο παραγωγικότερη είναι η σχέση μεταξύ των δύο πλευρών, αν συγκριθεί με αυτή που είχαν διαμορφώσει οι προηγούμενες μνημονιακές κυβερνήσεις. Έκπληκτοι οι «δανειστές» παρακολουθούν την αποφασιστικότητα με την οποία ο Αλέξης Τσίπρας και οι συνεργάτες του έχουν αναλάβει την πλήρη και ακριβή υλοποίηση των συμφωνηθέντων. Σε τέτοιο βαθμό, μάλιστα, συμβαίνουν όλα αυτά που η ελληνική κυβέρνηση έχει εξελιχθεί, όπως σημειώνουν Τα Νέα, από μαύρο πρόβατο στον «καλύτερο εχθρό» του ευρωπαϊκού κατεστημένου.

Θα μπορούσε, βέβαια, να σκεφτεί κανείς πως Τα Νέα κλπ. έχουν τους δικούς τους λόγους να διαχέουν τέτοιες εικόνες. Έχουν τις στοχεύσεις τους, που αντιστοιχούν άμεσα στα συμφέροντα που διακονούν. Άρα, τα πράγματα μπορεί να μην είναι έτσι.

Όμως εγώ παραδέχτηκα την ήττα…

του Στρατή Μπουρνάζου

Άρθουρ Ντόουβ, «Κόκκινος ήλιος», 1935

Ο τίτλος, καρφωμένος στο μυαλό μου εδώ και δυο βδομάδες, προσπαθεί να εκφράσει δύο βασικά, για μένα, πράγματα, προκειμένου να συνεχίσουμε: την ήττα και την παραδοχή της. Θα προσπαθήσω να τα εξηγήσω, μαζεύοντας τη σκέψη και τα κουράγια μου.

α) Λέμε όλοι, και σωστά, ότι η συμφωνία (θα) είναι κακή, απέχει από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, συνιστά ήττα. Ασφαλώς. Όμως πρόκειται για κάτι πολύ παραπάνω. Όχι μόνο δεν ακυρώσαμε τα Μνημόνια, αλλά θα υπογράψουμε ένα καινούργιο· κι αυτό δεν είναι «λεπτομέρεια», αλλά σεισμός, καθώς η κατάργηση των Μνημονίων υπήρξε, τα τελευταία χρόνια, κορμός της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, συνεκτικό του στοιχείο και βασικός λόγος της ανόδου του. Έτσι, η ήττα πλήττει συνολικά τη δυνατότητα άσκησης πολιτικής εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ. Ας υποθέσουμε, λ.χ., ότι (αν και μοιάζει απίθανο σήμερα) χάνει τις επόμενες εκλογές· σε ποια βάση θα αντιπολιτευθεί και θα αντιπαλέψει το Μνημόνιο, αφού το έχει αποδεχθεί;

Υπάρχει, εδώ, μια ποιοτική διαφορά, σε σχέση με άλλες ήττες (ενός συνδικάτου, λ.χ.): η άσκηση της εξουσίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ, καθώς βρίσκεται στην κυβέρνηση, είναι αναγκασμένος –με όποιες «ρωγμές»– να εφαρμόσει τα αντίθετα από όσα έλεγε.

β) Η ήττα αφορά, αν και σε διαφορετικό βαθμό, όλους όσους υποστηρίξαμε το πολιτικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ. Ασφαλώς, ο ρόλος της Μέρκελ και του Σόιμπλε είναι καθοριστικός, και η όλη ιστορία αποκαλυπτική για την «υπαρκτή Ε.Ε.». Ωστόσο, αυτό δεν συνιστά άλλοθι, για να καταλήξουμε ότι, τελικά, εμείς δεν φταίμε. Όχι, δεν τα λέγαμε καλά· και το γράφω, ασφαλώς, και σε ό,τι με αφορά. Και η διάθεση ωραιοποίησης ή υπεκφυγής μου φαίνεται ό,τι χειρότερο· χρειάζεται, νομίζω, συναίσθηση, αναστοχασμός αλλά και, πώς να το πω, ταπεινότητα, συντριβή· όχι για να σκύψουμε το κεφάλι, αλλά για μπορούμε να κοιτάζουμε τους άλλους στα μάτια.

Φυσάμε να πέσουν ή ψάχνουμε ομπρέλα;

Αριστερά με νέα αντίληψη

του Κωστή Καρπόζηλου

Στέφανος Ρόκος, «14 ρόδια», 2006

«Ένα φύσημα θέλει και πέφτει», με διαβεβαίωνε την άνοιξη του μακρινού 1994 ο σοφός και σίγουρα μεγαλύτερος σε ηλικία σύντροφος, αφού πρώτα είχε εκθέσει επακριβώς τις δομικές αντιφάσεις του παγκόσμιου καπιταλισμού. Λίγο να φυσούσαν οι καταπιεσμένοι της Γης και τότε ο φαινομενικός θριαμβευτής της ανθρώπινης Ιστορίας θα κατέρρεε σαν άλλος χάρτινος πύργος. Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο ίδιος αγαπητός σύντροφος μου εξηγούσε ότι ένα απογοητευτικό εκλογικό αποτέλεσμα ήταν η φυσική απόρροια του καταθλιπτικού συσχετισμού δυνάμεων: «Τι τα θες, είναι πανίσχυροι… Θέλει να κάνουμε υπομονή, να περάσει η μπόρα». Από εκεί που το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένα «φου», τώρα χρειαζόμασταν εμείς μια ανθεκτική ομπρέλα — δεν το λες και επιτυχία ακριβώς.

  Η ταλάντευση ανάμεσα στον βολονταρισμό και τον φαταλισμό περιγράφει μια από τις κύριες αντιφάσεις στη σκέψη και στη δράση της Αριστεράς, η οποία ιστορικά μετεωρίζεται ανάμεσα στην αστόχαστη αισιοδοξία και στην παθητική ενσωμάτωση των αποτυχιών της. Οι τελευταίοι έξι μήνες συνιστούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα για τις καταστροφικές συνέπειες της ταλάντευσης αυτής. Πριν τις εκλογές του 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζε ότι οι εσωτερικές αντιφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η εγνωσμένη αποτυχία των Μνημονίων επέτρεπαν μια ιδεατή και άνευ κόστους διευθέτηση: την επικράτηση ενός εναλλακτικού σχεδίου που θα οδηγούσε στη ριζική αναθεώρηση των πολιτικών της λιτότητας, δίχως να διακινδυνεύει η θέση της Ελλάδας στον πυρήνα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σήμερα, η υπόσχεση αυτή έχει ηττηθεί, και η ήττα, με τη σειρά της, οδηγεί στην άλλη όψη του βολονταρισμού: στην εκ των υστέρων παραδοχή ότι ο αντίπαλος ήταν πανίσχυρος, τα περιθώρια για μια εναλλακτική πρόταση εξαρχής ελάχιστα, και οι επιλογές της κυβέρνησης της Αριστεράς, σε αυτό το πλαίσιο, αναγκαστικές.

Το πραξικόπημα διαρκεί πολύ

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Γιώργος Βακαλό, «Άνθρωπος με σχοινί», π. 1938

Μετά τη νίκη του επί των Ρωμαίων στο Άσκλο της Απουλίας, το 279 π.Χ., ένας στρατιώτης πλησίασε τον βασιλιά Πύρρο για να τον συγχαρεί. Όπως όμως μας αφηγείται ο Πλούταρχος, ο ίδιος δεν έδειξε να συμμερίζεται την πανηγυρική διάθεση: «μια ακόμα τέτοια νίκη και θα χαθούμε εντελώς», ήταν η απάντησή του καθώς μετρούσε τις απώλειες στη μάχη, γνωρίζοντας ότι πίσω στην πατρίδα οι εφεδρείες είχαν πια εξαντληθεί.

Θυμήθηκα την ιστορία το βράδυ της Τετάρτης, ακούγοντας, από τη μια τον Αλέξη Τσίπρα να χαρακτηρίζει «πύρρειο» νίκη της τρόικας τη συμφωνία-μνημόνιο, και από την άλλη τον Φρανσουά Ολάντ να μιλά για τα επόμενα βήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αναφερόμενος σε μια «πρωτοπορία» χωρών, από τη Γαλλία και τη Γερμανία ως την Μπενελούξ, που θα αναλάβει το εγχείρημα μιας κυβέρνησης της Ευρωζώνης. Αντί να «χαθεί εντελώς» μετά το πραξικόπημα της 12ης Ιουλίου, φαίνεται πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προχωρήσει πιο συγκεντρωτικά και πιο αυταρχικά — πιθανότατα αφήνοντας πίσω, παρά τη συμμόρφωση προς τις υποδείξεις, τους αδύναμους κρίκους σαν την Ελλάδα. Την ίδια στιγμή, αν κάτι μοιάζει να έχει όντως εξαντληθεί, υπό την απειλή πάντα της χρεοκοπίας και του Grexit, αυτό είναι οι δημοκρατικές εφεδρείες για την διαχείριση του «ελληνικού προβλήματος»: με μονοκομματικές, δικομματικές και τρικομματικές κυβερνήσεις, με κυβερνήσεις εκλεγμένες και υπηρεσιακές, με εκλογές και δημοψηφίσματα — σε όσο επώδυνα μέτρα κι αν προχώρησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις παρακάμπτοντας τη δημοκρατική βούληση, το φάσμα της ασύντακτης χρεοκοπίας δεν απομακρύνθηκε ποτέ από τον ορίζοντα. Ακόμα και σήμερα, λοιπόν, σε πείσμα όσων αναζητούν ρωγμές για αριστερή πολιτική μέσα στο μνημονιακό ζουρλομανδύα, το Grexit παραμένει το απόλυτο εργαλείο για την πειθάρχηση της κυβέρνησης, τη μονιμοποίηση δηλαδή του πραξικοπήματος που κατήγγειλε η διεθνής κοινή γνώμη πριν από δύο Κυριακές.

Αγαθόν το εξομολογείσθαι

Ναι ή Όχι στη νέα συμφωνία; Το διπλό αδιέξοδο

του Στρατή Μπουρνάζου

Γιάννης Τζερμιάς, «Το τρίστρατο»

Στα δεκαπέντε χρόνια της θητείας μου στα «Ενθέματα», αυτό είναι, με διαφορά, το πιο δύσκολο κείμενό μου. Και το ότι γράφω από τις σελίδες αυτές κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Όχι γιατί ως μέλος του ΣΥΡΙΖΑ ή δημοσιογράφος της «Αυγής» πρέπει να στρογγυλέψω όσα σκέφτομαι· αυτό θα ήταν το –συγκριτικά– πιο εύκολο. Αλλά για να στρογγυλέψεις κάτι πρέπει πρώτα να το έχεις διαμορφώσει, αιχμηρό, στο μυαλό σου· ενώ το πρόβλημά μου είναι ακριβώς το αντίθετο: ότι δεν έχω διαμορφώσει άποψη, και ιδίως αιχμηρή. Αντίθετα, πολιτικά και προσωπικά αισθάνομαι ένα αδιέξοδο. Και αν γράφω είναι επειδή νιώθω ότι δεν μπορεί κανείς στα δύσκολα να σωπαίνει, αλλά και επειδή, έπειτα, νομίζω, το αδιέξοδο αυτό δεν είναι δική μου ιστορία, το νιώθουν και άλλοι.

Ως σχολιαστής ή ιστορικός θα μπορούσα να κάνω πολλές παρατηρήσεις: για την πύκνωση του πολιτικού χρόνου, πώς η πολιτική οι μάζες εισέβαλαν στο προσκήνιο με το δημοψήφισμα. Αλλά όλα αυτά, ακόμα κι αν είναι σωστά, μου ακούγονται ψεύτικα. Σαν υπεκφυγή από το ζητούμενο. Που δεν είναι άλλο από αυτό: Τι λες για τη συμφωνία; Και, κυρίως, τι κάναμε.

Και εδώ τα πράγματα είναι δύσκολα. Aν είσαι πασοκοποταμοδεξιός, δεν έχεις πρόβλημα: επιχαίρεις με την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, και συνεχίζεις τις πολιτικές κινήσεις (ή τις μηχανορραφίες) για να τον ρίξεις. Αν είσαι ΚΚΕ φωνάζεις βροντερά «Εμείς, Εμείς οι μόνοι συνεπείς» (ανέκαθεν, από γεννήσεως κόσμου, ή τουλάχιστον από το 1992 με το Μάαστριχτ, οπότε, σαν το σταματημένο ρολόι που δυο φορές το εικοσιτετράωρο λέει τη σωστή ώρα, «επιβεβαιώνεσαι»). Κι αν είσαι από εκείνους τους ντετερμινιστές-χολερικούς που ήδη πριν τον Γενάρη χλεύαζαν τον ΣΥΡΙΖΑ σαν εκ προοιμίου «προδότη», και πάλι ουδέν πρόβλημα: είσαι αυτάρκης και ωραίος. Αν όμως (είτε είσαι συριζαίος είτε όχι) θεωρείς ότι η υπόθεση αυτής της κυβέρνησης σε αφορά, είναι μια μεγάλη ευκαιρία (και για το αριστερό κίνημα, αλλά και για τον τόπο), αν θεωρείς ότι οι αποφάσεις και η τύχη της θα κρίνουν πολλά, όχι για τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά γενικότερα, και γι’ αυτό αγωνιάς (είτε τη στηρίζεις είτε την κριτικάρεις), τα πράγματα είναι σκούρα. Γιατί από αυτές τις προκείμενες μπορούν να βγουν «διά ταύτα» που αιτιολογούν και την καταψήφιση και την ψήφιση της συμφωνίας και την παραίτηση.

Τρεις κρυφές αλήθειες για την ολοφάνερη ελληνική τραγωδία

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ-3

της Σάσκια Σάσσεν

Εναπόκειται σε σένα, αγαπητέ αναγνώστη, να αποφασίσεις αν αυτές οι τρεις αλήθειες σε οδηγούν να ψηφίσεις Ναι ή Όχι στη Λιτότητα — γιατί δεν πρόκειται για Όχι στην Ευρώπη, αλλά Όχι στη Λιτότητα.

Ι. Στις 28 Ιανουαρίου 2015, τρεις μέρες μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές, ο Μαρκ Κάρνεϊ, επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Αγγλίας, δήλωσε: «Η Ευρωζώνη έχει πέσει σε μια παγίδα χρέους και πρέπει να χαλαρώσει τις αυστηρές πολιτικές περικοπών». Ο Κάρνεϊ ξεκαθάρισε επίσης ότι, κατά τη γνώμη του, η αποτυχία ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης σε συνδυασμό με τις υπερβολικές περιοριστικές δημοσιονομικές πολιτικές θα οδηγούσαν τις χώρες του κοινού νομίσματος ακόμα βαθύτερα στην παγίδα χρέους.

Αν αναφέρω εδώ τα λόγια του Κάρνεϊ είναι, πρώτον, για να επισημάνω αυτά που είπε και, δευτερευόντως, για να τονίσω ότι τα λόγια του δεν αναπαρήχθησαν ευρέως στον Τύπο, ούτε τότε ούτε αργότερα.

Επίσης, τη μέρα της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ η Κριστίν Λαγκάρντ, επικεφαλής του ΔΝΤ, είπε «θα εργαστούμε μαζί με την Ελλάδα». Ποτέ δεν επανέλαβε αυτή τη σύντομη, σαφή και καταφατική απόφανση, που εξέφραζε τη διάθεσή της να βοηθήσει, χωρίς προειδοποιήσεις και περιορισμούς. Αυτές τις θέσεις κατέρριψε και συνέθλιψε ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Β. Σόιμπλε, ο οποίος μια από εκείνες τις μέρες προέβη στην ευρέως προβεβλημένη δήλωση ότι «τα συμβόλαια είναι συμβόλαια, και δεν ακυρώνονται».

Μας διδάσκετε πώς να αγωνιζόμαστε

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ-1

της Καταρίνα Πρινσίπε

Καταρίνα Πρίνσιπε

Το να είσαι Νοτιοευρωπαίος σήμερα δεν είναι εύκολο. Όχι μόνο οι κεντροευρωπαϊκές και βορειοευρωπαϊκές ελίτ (με τη σιωπηρή συνενοχή των δικών μας δεξιών κυβερνήσεων!) αντικατέστησαν την κυρίαρχη αφήγηση ότι οι λαοί μας είναι τίμιοι, σκληρά εργαζόμενοι και καλόκαρδοι από μια νέα αφήγηση που τους θέλει διεφθαρμένους, τεμπέληδες και αντιπαραγωγικούς. Οι ευρωπαϊκές ελίτ αποφάσισαν επίσης ότι δεν αξίζουμε πλέον να ζούμε σύμφωνα με τα αποκαλούμενα «ευρωπαϊκά πρότυπα».

Δεν αξίζουμε πια να έχουμε ούτε δουλειά ούτε παιδεία ούτε υγεία ούτε πολιτισμό ούτε δικό μας σπίτι ούτε φαγητό στο τραπέζι μας. Δεν αξίζουμε καν να ζούμε στις χώρες μας πια, ανάμεσα στις οικογένειές μας, τους φίλους μας, σε όσους αγαπάμε. Αντίθετα, οι τράπεζες αξίζουν όλα μας τα χρήματα και όλες μας τις θυσίες προκειμένου να σωθούν — εμάς, αλήθεια, ποιος μας σώζει;.

Έργο του Jose de Almada-Negreiros, 1929

Οι αγορές πλέον αντιμετωπίζονται σαν άνθρωποι (οι αγορές είναι χαρούμενες, λυπημένες, ανήσυχες και πρέπει να τις καθησυχάσουμε) και εμείς, οι άνθρωποι, αντιμετωπιζόμαστε σαν αριθμοί, στατιστικές, εκθέσεις. Αξίζουμε μόνο αν δώσουμε τις ζωές μας και αναβάλουμε το μέλλον μας στο όνομα ενός συστήματος που δεν δίνει δεκάρα για μας, που έχει δείξει επανειλημμένα ότι έχει το κέρδος ως τη μεγαλύτερη αξία, κι εμείς και οι ζωές μας είναι απλές απώλειες στον πόλεμο που μας έχουν κηρύξει στο όνομα του κεφαλαίου.

Από τη δωσίλογη Δεξιά στον κυβερνώντα ακροδεξιό νεοφιλελευθερισμό

του Στέφανου Δημητρίου

 Ο σκληρός πυρήνας της κυβερνώσας Δεξιάς. Ξέρουμε ότι δεν υπάρχει μία εκδοχή της Δεξιάς ούτε και της Αριστεράς. Γνωρίζουμε, επίσης, τη ρήση «η Δεξιά δεν αλλάζει», παρόλο που αλλάζει. Ωστόσο, ένας σκληρός, ιδεολογικός πυρήνας της διατηρείται άθραυστος. Ο πυρήνας αυτός της δωσίλογης Δεξιάς απετέλεσε, κατά τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση της χώρας, τον μηχανισμό για την ανασύσταση του κράτους και της δημόσιας διοίκησης, υπό το πνεύμα του μισαλλόδοξου αφανισμού των αντιφρονούντων, του πνιγμού της δημοκρατίας και των πολιτικών ελευθεριών. Οργάνωσε τη δημόσια διοίκηση ως μηχανισμό δίωξης και επιβολής διακρίσεων, αλλά και αναπαραγωγής των πελατειακών σχέσεων μεταξύ των «συνεργατών» και της ίδιας. Χρειάζονται οι συνεργάσιμοι άνθρωποι· και η δωσίλογη Δεξιά είχε πλεόνασμα από αυτούς. Αυτή η Δεξιά κατέστειλε πολιτικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα και παρέκαμψε το Σύνταγμα του 1952 με τα «παρασυντάγματα». Είναι η ίδια Δεξιά που συγκρότησε και τον σκληρό πυρήνα της δικτατορίας. Από τη Μεταπολίτευση και μετά, η Νέα Δημοκρατία προσπάθησε να περιθωριοποιήσει τα υπολείμματα του ένοχου παρελθόντος. Αυτά όμως είναι παρελθόν. Σύμφωνα με τον αφόρητα κοινότοπο λόγο του πρωθυπουργού, «ανήκουν στο χθες και όχι στην Ελλάδα του αύριο». Ο ίδιος, βεβαίως, ανήκει στη σημερινή Ελλάδα, γι’ αυτό και είναι έτσι όπως την ζούμε η χώρα μας.

«Ποιος, επιτέλους, κυβερνά αυτόν τον τόπο;» και η απάντηση Σαμαρά. Ο πρωθυπουργός κατέστη άβουλο ενεργούμενο του Μπαρόζο, στις Κάννες, το 2011. Με την πολιτική που του ανέθεσαν να εκτελέσει, υπονομεύτηκε η συνταγματική αυτονομία. Με την κατάρρευση της συνταγματικής αυτονομίας, παγιώθηκε η αδυναμία της χώρας ως προς το να καθορίζει αυτοδύναμα και κυριαρχικά τους κανόνες που διέπουν την αυτοτέλειά της, αλλά και το αν θα μπορεί να διατηρεί τον νομίμως εκλεγέντα πρωθυπουργό. Ο πρωθυπουργός περιφρόνησε τον «κυρίαρχο λαό», αναλαμβάνοντας ασμένως να διεκπεραιώσει πολιτική που δεν σχεδίασε ο ίδιος∙ ταξική πολιτική βάναυσης εξαθλίωσης. Στελέχωσε το επιτελείο του με τους ιδεολογικούς επιγόνους των υπολειμμάτων εκείνου του σκληρού ιδεολογικού πυρήνα, που μετέτρεψε τον δωσιλογισμό σε εθνικοφροσύνη και πατριδοκαπηλία. Ο ίδιος προέκυψε από αυτή την πατριδοκαπηλία: θυμόμαστε όλοι την «εθνωφελή» εξωτερική του πολιτική…. Αυτός ο σκληρός ιδεολογικός πυρήνας της Δεξιάς, που εκφράζουν ο Σαμαράς και οι συνεργάτες του, πρεσβεύει την πλήρη απουσία του κράτους από την κοινωνική πολιτική, προωθεί την κατάλυση του θεσμικού πλαισίου προστασίας και συνοχής των εργασιακών σχέσεων, την περιφρόνηση των δικαιωμάτων. Περιφρονεί το Σύνταγμα και το Κοινοβούλιο, από το οποίο προκλητικώς απέχει ο περιδεής πρωθυπουργός, φοβούμενος την αντιπαράθεση με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

H πλατεία ήτανε άδεια…

του Πολυμέρη Βόγλη

Χουάν Μιρό, «Τοπίο», 1924-25

Η διαπίστωση είναι πλέον κοινότοπη. Στις συγκεντρώσεις, οι πλατείες είναι άδειες και τα καφέ γεμάτα. Οι αντιδράσεις του κόσμου στα μέτρα που επιβάλλει η κυβέρνηση είναι υποτονικές, κατώτερες των προσδοκιών και των περιστάσεων. Η οργή και η απόγνωση αναλώνονται σε ιδιωτικές συζητήσεις και κλείνονται σε ιδιωτικούς χώρους, δεν εκβάλλουν στο συλλογικό και το δημόσιο. Το κλείσιμο της ΕΡΤ προκάλεσε ένα μαζικό κύμα διαμαρτυρίας, που γρήγορα αποδυναμώθηκε. Οι κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών που τέθηκαν σε διαθεσιμότητα ή των καθαριστριών, όχι μόνο δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ευρύτερο κίνημα ενάντια στη διάλυση των εργασιακών σχέσεων αλλά ούτε να κινητοποιήσουν μαζικά τους συναδέλφους τους. Οι «πλατείες» του 2011 μοιάζουν να αποτελούν μια πολύτιμη αλλά μακρινή ανάμνηση. Πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε αυτή την στάση της κοινωνίας; Σ’ αυτή τη στρατηγική σύγκρουση των τελευταίων τεσσάρων ετών υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Η κοινωνία έδωσε σημαντικές μάχες ενάντια στα μέτρα του Μνημονίου, συγκρούστηκε πολλές φορές, αλλά τελικά τα μέτρα πέρασαν. Το πολιτικό κόστος για τα κόμματα ήταν σοβαρό, αλλά το κοινωνικό κόστος τεράστιο. Η κοινωνία ηττήθηκε.

   Για να επιτευχθεί αυτή η ήττα, το σύμπλεγμα εξουσίας (πολιτικές ελίτ, επιχειρηματίες και μέσα ενημέρωσης) επιστράτευσε τις πολιτικές του φόβου και της ταπείνωσης. Η διαρκής απειλή της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ και της χρεοκοπίας, η καταστροφολογία, ο λόγος περί «πολέμου», η «αγωνία» για την έγκριση της επόμενης δόσης, καλλιέργησαν ένα κλίμα γενικευμένου φόβου, στο οποίο αναπτύχθηκαν ο ατομισμός, η εργασιακή ανασφάλεια, η καχυποψία, η συμμόρφωση στις ολοένα και πιο δυσβάστακτες εργασιακές συνθήκες. Με αυτό τον τρόπο η πολιτική του φόβου για το μέλλον έγινε εργαλείο πειθάρχησης της κοινωνίας και εξατομίκευσης των αντιδράσεων. Η συλλογική διαμαρτυρία υποχώρησε, η αλληλεγγύη αποδυναμώθηκε: όσοι μέσα στην κρίση διασώθηκαν μάλλον αδιαφόρησαν γι’ αυτούς που βυθίστηκαν. Η πολιτική της ταπείνωσης αποσκοπούσε στην άμβλυνση των κοινωνικών αντιδράσεων μέσω της ενοχοποίησης: η κοινωνία ήταν συλλογικά και αδιακρίτως υπεύθυνη για την οικονομική κρίση, άρα έπρεπε να μεταμεληθεί, να αναμορφωθεί ηθικά. Η Ελλάδα ήταν μια χώρα «διεφθαρμένων», «τεμπέληδων» και «απατεώνων», η οποία έπρεπε να τιμωρηθεί. Όταν ο τιμωρητικός λόγος εξαντλήθηκε, επιστρατεύθηκε ο πατερναλιστικός: η Ελλάδα έγινε ο «καλός μαθητής», η πρόοδος του οποίου διαρκώς ελεγχόταν και ενίοτε επιβραβευόταν. Η ηθική απαξίωση μιας ολόκληρης χώρας, σε συνδυασμό με την ταπείνωση που νιώθει ένας λαός με την εκχώρηση της κυριαρχίας του στους δανειστές, καλλιέργησαν την αίσθηση ότι η όποια αντίδραση ήταν ανώφελη και καταδικασμένη. Και, βέβαια, για όσους επέμεναν να αντιστέκονται επιστρατεύθηκαν ο στιγματισμός και η συκοφαντία, η καταστολή και τα χημικά, η επιστράτευση και οι διώξεις.

Ευρώπη: η επιστροφή των φαντασμάτων

του Αποστόλη Φωτιάδη

Ανρί Ματίς, «Κολυμβητής σε ενυδρείο», 1847

Tα φαντάσματα του εθνικισμού επιστρέφουν στην Ευρώπη. Και αυτό, σε μεγάλο βαθμό, αντανακλά μια διπλή αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ηγετών της: η οικονομική και η μεταναστευτική κρίση, που έπληξαν την Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, απέδειξαν τις αδυναμίες του προγράμματος ενοποίησης. Και στις δυο περιπτώσεις, η υποταγή της ευρωπαϊκής ηγεσίας σε κορπορατιστικά συμφέροντα την οδήγησε σε λανθασμένες στρατηγικές για την αντιμετώπιση τους, μετατρέποντας ουσιαστικά το θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης σε πεδίο σύγκρουσης εθνικών πολιτικών.

Η στρατηγική της λιτότητας και οι διεθνείς θεσμοί που δημιουργήθηκαν για την εφαρμογή της, κυρίως η Τρόικα και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, αποτελούν δομές μέσω των οποίων ορισμένα κράτη-μέλη της Ένωσης, με τη συμμετοχή της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, περιορίζουν την κυριαρχία άλλων κρατών-μελών. Παράλληλα, η μακροχρόνια μεταναστευτική κρίση, που εξελίσσεται στα σύνορα της Ευρώπης από τα τέλη της δεκαετίας του 1990,  έχει κακοφορμίσει σε μια αντιπαράθεση μεταξύ νοτιοανατολικών και βορειοδυτικών κρατών-μελών σχετικά με την κατανομή ευθυνών και του βάρους διαχείρισης των ροών. Έτσι, ουσιαστικά οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν μετατραπεί σε ένα όχημα επιβολής ηγεμονίας, ενώ μηχανισμοί με εξισορροπητικό ρόλο, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ευρωκοινοβούλιο, έχουν περιθωριοποιεί.

Να ξανασκεφτούμε πάνω στις «σταθερές» του εργατικού κινήματος

του Αλέκου Καλύβη

Istvάn Dési Hußer, «Διαδήλωση», 1928

 Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα βρίσκεται σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές του. Μετά από τέσσερα χρόνια Mνημονίου έχει δεχτεί μια στρατηγικού χαρακτήρα ήττα, βρίσκεται χωρίς διαπραγματευτική δύναμη και βιώνει μια μεγάλη κρίση. Η εργατική τάξη έχασε σε ελάχιστο χρόνο θεμελιώδεις κατακτήσεις, ενώ αυξήθηκε θεαματικά ο βαθμός εκμετάλλευσής της. Για να κερδίσει το μέλλον, πρέπει να διαμορφώσει μια νέα στρατηγική ενότητας και αγώνα, πατώντας γερά στις αξίες του εργατικού κινήματος, να αποβάλλει τις παθογένειες που υπονόμευσαν την δράση των συνδικάτων. Η προσπάθεια δημιουργίας της νέας παράταξης του ριζοσπαστικού-ταξικού συνδικαλισμού είναι μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη και αποτελεί την ουσιαστική προϋπόθεση για την ανασύνταξη του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ χρήσιμη την  κατάθεση μερικών σκέψεων για τη φυσιογνωμία και την ταυτότητά της.

Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των συνδικάτων; Τα συνδικάτα είναι όργανα οικονομικής πάλης των εργαζομένων και ευρύτερα της ταξικής πάλης τους. Ο ρόλος τους είναι κοινωνικός, αλλά και πολιτικός. Ωστόσο, ακριβώς επειδή συσπειρώνουν το σύνολο της τάξης, η οποία δεν έχει ενιαία ιδεολογικοπολιτική άποψη, δεν μπορούν να είναι ο ιμάντας μεταβίβασης της βούλησης ούτε των κυβερνήσεων ούτε των εργοδοτών ούτε των κομμάτων, ακόμη και αυτών που εκφράζουν πολιτικά την εργατική τάξη, αλλά να συσπειρώνουν τους εργαζόμενους πάνω στα κοινά προβλήματα και στη βάση της κοινής δράσης. Η έλλειψη αυτονομίας των συνδικάτων ήταν λειτούργησε καταλυτικά  για την εξάρτηση του συνδικαλιστικού κινήματος από το αστικό πολιτικό σύστημα.

Mια βίαιη στρατολόγηση: Μήπως και ήταν ο λόρδος Βύρωνας μνημονιακός;

του Βασίλη Δρουκόπουλου

Ο Βύρωνας ήταν υπέρ της ένταξης μιας ανεξάρτητης Ελλάδας μέσα στο οικονομικό και διπλωματικό σύστημα των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής. Άρα, με τα σημερινά δεδομένα, θα υποστήριζε τα δάνεια από την τρόικα και τα συνεπαγόμενα μέτρα που επιβάλλονται στη Ελλάδα […]. Σε άλλη συνέντευξη που έκανα, με ρώτησαν αν θα ήταν, με τα σημερινά δεδομένα, «μνημονιακός». Μάλλον ναι. Άρα θα τον αντιπαθούσαν οι… αντιμνημονιακοί.

Ρόντρικ Μπίτον, Ελευθεροτυπία, 18.1.2014

Πορτρέτο του Βύρωνα από τον Τόμας Φίλιππς, 1835.

Κάποιος θα μπορούσε αρχικά να ισχυριστεί ότι επώνυμοι υποστηρικτές, άμεσοι ή έμμεσοι, των ελληνικών μνημονίων, έχοντας αναγνωρίσει την περαιτέρω συρρίκνωση των μειοψηφικών προσκείμενων και συνειδητοποιώντας το στέρεμα της δεξαμενής για άντληση νεόκοπων ομοφρόνων, έχουν πλέον πανικόβλητοι αποσκιρτήσει από το επίγειο παρόν και αναζητούν απεγνωσμένα τη σωτηρία τους εναποθέτοντας τις ελπίδες τους στους βωβούς από καιρό ήρωες του παρελθόντος.

Αυτό είναι το ένα σκέλος ενός τέτοιου εγχειρήματος. Το άλλο είναι κατά πόσο μια ανάλογη επίκληση συμβιβάζεται με τη λογική αλλά και στοιχειοθετείται από τη σχετική πραγματολογική εξέταση των ιστορικών γεγονότων και την παρεπόμενη ερμηνεία. Και με αυτό θα ασχοληθώ, με αφορμή τις «προκλητικές» δηλώσεις (Ελευθεροτυπία, 18.1.2014) του Ρόντρικ Μπίτον, καθηγητή της Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας στην έδρα Κοραή του King’s College του Πανεπιστήμιου του Λονδίνου, πανεπιστημικού δασκάλου και ερευνητή με πολυσχιδές και βαθυστόχαστο έργο, και συνεργάτη του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας.

Στη συνέντευξη, η δημοσιογράφος Ιωάννα Κλεφτόγιαννη, που την πήρε, μας ενημερώνει: «Τον φορέα των ιδεών του ΣΥΡΙΖΑ τον ανακαλύπτει [ο Μπίτον] στο πρόσωπο του Γέρου του Μοριά». Και ο καθηγητής συμπληρώνει: «Ο Κολοκοτρώνης, από την άλλη, αφού δυσπιστούσε στα ξένα δάνεια, θα καταψήφιζε το Μνημόνιο και θα επέμενε στην απόλυτη ελευθερία-έξοδο από το ευρώ και την Ε.Ε.».

Θα ήθελα να διαφωνήσω εντονότατα, και η διαφωνία μου τοποθετείται σε τρία επίπεδα.

Υγεία: τα ονόματα και τα πράγματα

του Γιώργου Νικολαΐδη

Έργο του Ερκούτ Τερλικσίζ

Κακά τα ψέματα: είμαστε μια χώρα όπου η διάσταση ονομαστικού-πραγματικού είναι πολύ διαδεδομένη. Ο χώρος της υγείας δεν αποτελεί εξαίρεση. Έτσι, τη δεκαετία του 1980 αποκτήσαμε Εθνικό Σύστημα Υγείας (αναντίρρητα μια σημαντική πρόοδος για την εξυπηρέτηση των υγειονομικών αναγκών των λαϊκών στρωμάτων), όπως στη Βρετανία και τη Σκανδιναβία (τύπου Beveridge, όπως ονομάζονται). Απουσίαζαν όμως η πρωτοβάθμια φροντίδα και ο οικογενειακός γιατρός — οι πυλώνες τέτοιων συστημάτων. Και πλήρωνες την «αποκλειστική» για τον άνθρωπό σου. Πλήρωνες φακελάκι — και μάλιστα, «τεχνοκρατικές» μελέτες υποστήριζαν πως ήταν κοινωνικά χρήσιμο γιατί, μέσω ενός άτυπου ανταγωνισμού, συγκρατούσε τις τιμές του ιδιωτικού τομέα. Δηλαδή, επειδή έκανες το χειρουργείο με μια πεντακοσάρα μαύρα στον γιατρό του ΕΣΥ, ο Αποστολόπουλος δεν ανέβαζε άλλο τα ήδη υπέρογκα νοσήλιά του!

Γιατί και ο ιδιωτικός τομέας υγείας ήταν επίσης «γιαλαντζί» ιδιωτικός. Ανταγωνιστικός δεν υπήρξε: και στη νοσοκομειακή περίθαλψη και στη διάγνωση και στο φάρμακο, η «αγορά», μικρή έτσι κι αλλιώς, ελέγχεται από μια δράκα ανθρώπους που συστηματικά συμφωνούν, καθορίζοντας τιμές υπερπολλαπλάσιες του «εύλογου». Ιδιωτικός δεν υπήρξε επίσης: τα έσοδα των εγχώριων φαρμακοβιομηχάνων, εισαγωγέων, κλινικαρχών και ιδιοκτητών αλυσίδων διαγνωστικών κέντρων προήλθαν κατεξοχήν από τον κρατικό και ασφαλιστικό κορβανά, με προνομιακές συμφωνίες με τις πολιτικές ηγεσίες — και όχι από μια «ελεύθερη αγορά». Ας μη συζητήσουμε για τις ανύπαρκτες «επενδύσεις»…

Αυτοδιοικητικές επιλογές: Τα δέντρα και το δάσος

του Αλέξη Οικονομίδη

Ρενέ Μαγκρίτ, «Ο ευαγγελισμός», 1930

Ορισμένες σκέψεις, με αφορμή τον διάλογο που ξεκίνησε στις σελίδες των «Ενθεμάτων» για τις αυτοδιοικητικές επιλογές και τη σχέση του «τοπικού» με το «εθνικό» με το σχόλιο του Αντώνη Λιάκου και την απάντηση του Χρήστου Σίμου.

1. Οι άνθρωποι δεν βιώνουν μια ενιαία τοπικότητα, την οποία στις επικείμενες εκλογές καλούνται να συνδέσουν πλήρως, μερικώς ή καθόλου με την κεντρική πολιτική αναμέτρηση. Η ίδια η τοπικότητα εμπεριέχει ήδη –και παράγει συνεχώς– διαφορές, και μάλιστα όχι μόνο ποσοτικές: η πόλη δεν είναι ένα μεγάλο χωριό, ούτε η μητρόπολη είναι, απλώς, μια μεγάλη πόλη. Οι διαφορές κλίμακας συγκροτούν –έχουν συγκροτήσει προ πολλού– διαφορετικές ποιότητες.   

2. Γι’ αυτό άλλωστε, ακόμη και στο βαθύτερο σημείο της κρίσης, μια μικρή ή μεσαία πόλη δεν θα ζήσει ποτέ το φαινόμενο που διεθνώς περιγράφεται ως «μητροπολιτική οδύνη»: τη μαζική, δηλαδή, εξαθλίωση των πιο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού της, απόρων, αστέγων, ψυχικά ασθενών, αναπήρων, τοξικοεξαρτημένων, με τις ιδιότητες μάλιστα αυτές να συνυπάρχουν συχνά στα ίδια πρόσωπα. Η Αθήνα όχι απλώς ζει αυτό το φαινόμενο, αλλά, επιπλέον, η διαχείρισή του αποτελεί όρο επιβίωσης γι’ αυτήν.

Αυτοδιοικητικές εκλογές: στο βάθος της εικόνας

του Αντώνη Λιάκου

Robert Beréby, «Nεκρή φύση με γάτα»

Δυο επισημάνσεις, για το βαθύτερο υπόστρωμα του προβλήματος επιλογής υποψηφίων στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Η πρώτη αφορά την αντίληψη πως οι αυτοδιοικητικές εκλογές είναι «δημοψήφισμα για την κυβέρνηση». Αυτό σημαίνει υποταγή του μέρους στο όλο. Οι πόλεις και οι περιφέρειες της Ελλάδας ζουν την κρίση διαφορετικά, γιατί με διαφορετικό τρόπο συνδέονται όχι μόνο με την εθνική αλλά και την παγκόσμια οικονομία. Αυτό είναι ένα διεθνές φαινόμενο. Μέσα στην ίδια χώρα άλλες πόλεις καταρρέουν (λ.χ. Ντιτρόιτ), άλλες ευημερούν και ανέρχονται (λ.χ. Σιατλ). Η διαφοροποίηση αυτή δεν αποπολιτικοποιεί κατ’ ελάχιστον την τοπική πολιτική, αλλά την κάνει πιο σύνθετη, επιτρέπει τολμηρότερες συνθέσεις. Δεν έχει τις ίδιες ανάγκες και προβλήματα η Ρόδος με την ανάπτυξη του τουρισμού, και η κεντρική Μακεδονία με την οικονομική και περιβαλλοντική κρίση. Δεν σημαίνει αποπολιτικοποίηση η διαφοροποίηση της κεντρικής από τις τοπικές ατζέντες. Δείχνει πιο σύνθετο πολιτικό οργανισμό, μεγαλύτερη ετοιμότητα η Αριστερά να διαχειριστεί τις τύχες της χώρας.

Φτωχοί και κυνηγημένοι στην Ελλάδα της κρίσης: H Σάρα και το μαγκάλι

του Χρήστου Ηλιάδη

Καίτε Κόλιβιτς, «Ο θάνατος με ένα κορίτσι αγκαλιά»

Την περασμένη Κυριακή, η δεκατριάχρονη Σάρα έχασε τη ζωή της από  τις αναθυμιάσεις ενός μαγκαλιού. Εδώ και μήνες ζούσε χωρίς ρεύμα με την άνεργη μητέρα της. Η μητέρα της, αφού αφέθηκε ελεύθερη από τον εισαγγελέα, οδηγήθηκε στην Υποδιεύθυνση Αλλοδαπών της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, η οποία κινήθηκε με εντυπωσιακή σπουδή για να διαπιστώσει  ότι η άδεια παραμονής της ήταν εκπρόθεσμη. Χρειάστηκε υπουργική παρέμβαση, προκειμένου να λάβει εξάμηνη άδεια για ανθρωπιστικούς λόγους.

Ο θάνατος της Σάρας (καθόλου μοναδικός άλλωστε, αν θυμηθούμε τον θάνατο δύο φοιτητών στη Λάρισα πέρσι) αναδεικνύει με τον πιο χαρακτηριστικό, αλλά και τραγικό τρόπο δύο κεντρικά προβλήματα της σημερινής ελληνικής κοινωνίας. Μας δείχνει  ότι ο περιορισμός των κοινωνικών δικαιωμάτων κάτω από ένα «κατώφλι» αξιοπρεπούς διαβίωσης επιφέρει ευθείες παραβιάσεις και των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων — όπως το δικαίωμα στη ζωή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Επίσης, την ανύπαρκτη πολιτική ένταξης των μεταναστών που ζουν χρόνια στη χώρα μας, η οποία φτάνει να γίνεται πολιτική εκδίωξης όσων εξαιτίας της κρίσης εκπίπτουν της νομιμότητας, μην καταφέρνοντας να ανανεώσουν την άδεια παραμονής τους.

Γενόσημα φάρμακα και μνημονιακά φαρμάκια

 ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

Αντρέ Ντεραίν, «Λουόμενοι», 1907

Η επικαιρότητα των τελευταίων ημερών ήταν ισόποσα μοιρασμένη, θα μπορούσε να πει κανείς, ανάμεσα σε υγεία και παιδεία, αφού και οι δυο κλάδοι υφίστανται τις επιπτώσεις των μνημονιακών δεσμεύσεων και των συνακόλουθων δρακόντειων περικοπών. Όμως στην παιδεία έχουμε αφιερώσει άλλα δύο σημειώματα (το τελευταίο ήταν τον Σεπτέμβριο του 2010) και, παρόλο που ο πειρασμός της επικαιροποίησης είναι μεγάλος, αφού όσα είχα γράψει τότε ισχύουν και σήμερα, διαλέγω για σημερινό θέμα τα φάρμακα και την υγεία.

Η λέξη «υγεία» στη μορφή αυτή είναι ελληνιστική· ο κλασικός αρχαίος τύπος είναι υγίεια και υγιεία, παράγωγα του επιθέτου υγιής, που είναι ήδη ομηρικό, και σήμαινε αυτόν που βρίσκεται σε άρτια σωματική κατάσταση, που είναι γερός, αλλά είχε από νωρίς και μεταφορικές σημασίες, ας πούμε στον Όμηρο κιόλας βρίσκουμε τη φράση «μύθος … μεν νυν υγιής», δηλαδή ο λόγος ο σωστός, που ταιριάζει στην περίσταση. Από το επίθετο υγιής έχουμε και το αρχαίο υγιηρός, το οποίο εξελίχτηκε σε υγηρός και με την αποβολή του άτονου αρχικού φωνήεντος μάς έδωσε το σημερινό γερός, ήδη από τα βυζαντινά χρόνια. Και από το ρήμα υγιαίνω, με τον ίδιο τρόπο, προέκυψε το γιαίνω, που κυρίως στην υποτακτική το χρησιμοποιούμε (ώσπου να γιάνει = να θεραπευτεί, να γίνει καλά).

Γιατί η Τρόικα ενδιαφέρεται για τη γη και τα ακίνητα;

Η υφαρπαγή γης και ακινήτων στην Ελλάδα των Μνημονίων

 του Κωστή Χατζημιχάλη

Χαντς Μέμιντορφ, «Σπίτι κεφάλι»

Τα Mνημόνια και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που μας έχουν επιβληθεί κρατούν ψηλά στην επικαιρότητα το ξεπούλημα της δημόσιας γης και των ακινήτων, ως λύση στο δημόσιο χρέος. Σύμφωνα με τους αναλυτές της Τρόικας, στην Ελλάδα υπάρχει «καθυστερημένη κινητικότητα» των αξιών γης σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη και απαιτείται «ομαλοποίηση» της «ελληνικής εξαίρεσης». Να ακολουθήσει δηλαδή η γη και τα ακίνητα αυτό που έχει γίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη: συγκεντροποίηση της γης και περιορισμός της μικροϊδιοκτησίας, ένας «αναγκαστικός καπιταλιστικός εκσυγχρονισμός», κατά τους μνημονιακούς.

Είμαστε λοιπόν μάρτυρες μιας πρωτοφανούς επίθεσης σε πολλά επίπεδα, επίδικο της οποίας είναι μια από τις κατεξοχήν εκφάνσεις των κοινών, η γη και, σε ένα άλλο επίπεδο, το κτιριακό απόθεμα, κυρίως δημόσια κτίρια, εμπορικά ακίνητα και κατοικίες. Κατακτήσεις γενεών, υλικές, θεσμικές αλλά και συμβολικές, χάνονται σε λίγο χρόνο, μέσω της υφαρπαγής της γης, της δημόσιας περιουσίας και της μικροϊδιοκτησίας.

ΕΜΠ: ένας «ενοχλητικός» πυλώνας ελεύθερης γνώσης

του Νίκου Μπελαβίλα

 Ένας βορειοευρωπαίος δημοσιογράφος τηλεφώνησε προχθές στο απεργιακό κέντρο της Αρχιτεκτονικής Σχολής της Αθήνας. Ζήτησε στοιχεία για την απεργία των ΑΕΙ, για την κρίση και τις επιπτώσεις της στο ΕΜΠ, για τις απολύσεις του προσωπικού και τις οικονομικές περικοπές. Μιλούσαμε σχεδόν μία ώρα. Ήταν ένας ευγενικός άνθρωπος, απ’ αυτή την πάστα των δημοσιογράφων που σπανίζει στην Ελλάδα. Ενημερωμένος, έθετε δύσκολες ερωτήσεις, ψύχραιμες.  Καταλάβαινα ότι δεν ήθελε να στρέψει τη συζήτηση κατά το δοκούν, ότι ανέμενε πειστικές απαντήσεις και ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Βρέθηκα, έτσι, να αναζητώ επιχειρήματα, για μια όσο το δυνατόν αντικειμενική εξήγηση της πραγματικότητας, και ταυτόχρονα να εκπλήσσομαι από το μέγεθος του προβλήματος που δημιουργεί η άμεση απόλυση του 60% των υπαλλήλων του Πολυτεχνείου, όπως και η προαναγγελία ότι την ίδια τύχη θα έχει σύντομα το 40% των καθηγητών των ΑΕΙ.

Peter de Francia, «Ο Προμηθέας κλέβει τη φωτιά», 1982

Γιατί μια κυβέρνηση απολύει την πλειοψηφία των υπαλλήλων του μεγαλύτερου τεχνολογικού ιδρύματος της χώρας; Το Πολυτεχνείο έχει εννέα ιστορικές σχολές. Εκπαιδεύει περί τους 20.000 προπτυχιακούς, μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες. Λειτουργεί 125 ερευνητικά εργαστήρια, ένα σημαντικό τεχνολογικό-πολιτιστικό πάρκο στο Λαύριο  ένα ερευνητικό κέντρο στο Μέτσοβο, τη μεγαλύτερη τεχνική βιβλιοθήκη της χώρας, ένα από τα καλύτερα κέντρα δικτύων. Διαθέτει μερικές από τις καλύτερες πανεπιστημιακές υποδομές των Βαλκανίων.

Έχει υπεράριθμους υπαλλήλους; Η απάντηση είναι όχι. Αντίθετα χρειάζεται αύξηση θέσεων εργασίας περί το 10%. Έχει υπεράριθμους καθηγητές; Πάλι όχι. Έχει χάσει λόγω συνταξιοδοτήσεων σχεδόν τριακόσιες θέσεις καθηγητών και όλες τις θέσεις συμβασιούχων διδασκόντων. Ο καθηγητής Δημήτρης Δαμίγος έγραψε ένα ωραίο άρθρο με τίτλο «Ο ρόλος του υποστηρικτικού προσωπικού των ΑΕΙ και η “ωρολογιακή βόμβα” των διαθεσιμοτήτων” (http://www.pd.ntua.gr/?p=185). Αναφέρεται στα διεθνή στάνταρ αναλογίας φοιτητών και προσωπικού στα πανεπιστήμια, αποδεικνύοντας ότι τα ΑΕΙ μας υστερούν σε σχέση με αυτό. Από την πλευρά της κυβέρνησης δεν εμφανίζεται ούτε ένα στοιχείο το οποίο να  τεκμηριώνει την πολιτική απόφαση των απολύσεων