Νήσος τεχνών και φιλοσοφίας

της Έλενας Πατρικίου

Γράφοντας στον «Κόστα» [τον Καραμανλή τον Πραγματικό], για το κλείσιμο του Μον Παρνές, ο Μποστ κατέληγε: «Είναι σπάγκοι οι Ελβετοί […]. Διστιχός, παρ’ όλον που τόσον τους υποστηρίξαμε, απεδείχθησαν αχάριστοι διότη, ως φαίνετε, και μεταξύ των Ελβετών δεν υπάρχουν χαρακτήρες» (Αληλογραφεία με τον Κόστα· δημοσιεύθηκε στην «Αυγή», το 1963).

Jose Clemente Orozco – Oι πλούσιοι (λεπτομέρεια) (1924)

Επειδή ο χαρακτήρας είτε των Ελβετών είτε των άλλων κρατών-μελών του ΟΗΕ μάλλον δεν έχει αξιόλογα αλλάξει από το 1963, η μεγαλόσχημη επενδυτική ιδέα του Δ. Μάρδα με την επωνυμία «Νησί τεχνών και φιλοσοφίας» διατρέχει τον ορατό κίνδυνο να αποβεί φρούδα (με τον νου πλουταίνει η κόρη, με τον ύπνο η ακαμάτρα). Κυρίως, όμως, κινδυνεύει να αποκαλυφθεί κοινωνικά και αισθητικά απεχθής.

Ο Δ. Μάρδας προανήγγειλε, στη διάρκεια των προγραμματικών δηλώσεων, τη σύσταση του νησιού, μέσω του οποίου θα ιδρυθεί ένα «παγκοσμίου κύρους θερινό Νταβός» και η οποία θα αποτελέσει την αιχμή του δόρατος των πολυαναμενόμενων επενδύσεων. Επόμενα δημοσιεύματα κατέστησαν την εξαγγελία ανάγλυφη έως ανατριχίλας. Ο εν λόγω τόπος, πρόκειται, στα νεφελοκοκκυγικά όνειρα του κ. υφυπουργού, να είναι έρημός τις νήσος, επί της οποίας θα χτιστούν χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα αναπτυξιακής φούσκας: πολυτελή συνεδριακά κέντρα, έτι πολυτελέστερες κατοικίες (μία ανά χώρα-μέλος του ΟΗΕ), υποδειγματικοί αμπελώνες και «πορσελάνινα» ελαιοτριβεία (κατά το αξεπέραστο παράδειγμα του τυροκομείου της Μαρίας Αντουανέτας στο Μικρό Τριανόν), παραδοσιακές ταβέρνες, ψευδοαγορές (σαν τα καταστήματα των all inclusive ξενοδοχείων) και, το απόλυτον sine qua non της νεοελληνικής κακογουστιάς, ένα «ανοικτό “αρχαιοελληνικό” θέατρο». Όλα κατασκευασμένα με την τελευταία λέξη της μόδας: «βιοκλιματικά, οικολογικά και αειφορικά».

Cherchez να φαμ!

Ο Μποστ του Τύπου στο Μουσείο Μπενάκη 

του Νίκου Σαραντάκου

Η έκθεση «Cherchez να φαμ!» θα διαρκέσει έως τις 19 Μαΐου (ανοιχτή από Πέμπτη έως Κυριακή), ενώ την Κυριακή 14 Απριλίου θα πραγματοποιηθεί η ημερίδα «Ξαναθυμόμαστε τον Μποστ», όπου συμμετέχουν οι Κώστας Γεωργουσόπουλος (φιλόλογος, μεταφραστής και κριτικός θεάτρου), Στάθης Σταυρόπουλος (γελοιογράφος), Θανάσης Παπαγεωργίου (σκηνοθέτης), Γιάννης Κοντός (ποιητής), Μανόλης Σαββίδης (φιλόλογος), Τάσος Σακελλαρόπουλος (ιστορικός), Κώστας Μποσταντζόγλου (γραφίστας, γιος του Μποστ) και Νίκος Σαραντάκος. Την έκθεση επιμελείται η θεατρολόγος Μαρίνα Κοτζαμάνη του πανεπιστημίου Πελοποννήσου ως προσφορά στη μνήμη της μητέρας της, της ιστορικού τέχνης Μαρίας Κοτζαμάνη, που είχε σχεδιάσει και προτείνει τη διοργάνωσή της και που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή.

Μια σημαντική έκθεση που οργανώνει το Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΑ άνοιξε προχτές τις πύλες της στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς 138. Με τίτλο «Cherchez να φαμ!» και υπότιτλο «Ο Μποστ του Τύπου», η έκθεση είναι αφιερωμένη στο γελοιογραφικό έργο του Μέντη Μποσταντζόγλου, του αξέχαστου Μποστ.

Στην έκθεση παρουσιάζονται, ανάμεσα στα άλλα, 42 γελοιογραφίες, με ιδιαίτερη έμφαση στην περίοδο 1959-1966, που ήταν η χρυσή εποχή του Μποστ. Πολλοί θα διακρίνουν ομοιότητες ανάμεσα στη χώρα της μαμα-Ελλάς, του Πειναλέοντα και της Ανεργίτσας και στη σημερινή Ελλάδα, καθώς η λαίλαπα των μέτρων λιτότητας έχει σαρώσει εργασιακές κατακτήσεις δεκαετιών. Επειδή όμως  στον μισόν αιώνα που έχει περάσει αναπόφευκτα έχουν ξεχαστεί πρόσωπα και πράγματα, είναι απαραίτητος κάποιος υπομνηματισμός που να κατατοπίζει τους νεότερους και να φρεσκάρει τη μνήμη των παλαιότερων.

Για να πάρουν οι αναγνώστες της Αυγής μια γεύση από την έκθεση, παρουσιάζω μία από τις γελοιογραφίες που εκτίθενται· θα τη σχολιάσω κάπως αναλυτικά, για να φανεί το εύρος και ο πλούτος των μποστικών λογοπαιγνίων.

Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στις 17 Ιανουαρίου 1960 στην Ελευθερία, εγκαινιάζοντας τη γόνιμη συνεργασία του Μποστ με την εφημερίδα αυτή.  Τις μέρες εκείνες, ο Έλληνας υπουργός οικονομικών Παναγιώτης Κανελλόπουλος επισκέπτεται τη Βόννη για να συζητήσει οικονομικά θέματα. Η Ελλάδα θέλει να πουλήσει περισσότερα καπνά, να συνάψει δάνεια, να συνδεθεί με την Κοινή Αγορά, να πάρει κάποιες αποζημιώσεις για τα θύματα του ναζισμού. Οι Γερμανοί κρατούν σφιχτά κλειστό το χέρι τους, όπως ομολογεί το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας: «Πενιχρά τα αποτελέσματα των συνομιλιών εις την Μπον. Δημιουργούνται νέοι, ουχί ευμενείς όροι. Ουδέν θετικόν δια τα θύματα του ναζισμού».

Ο Μποστ σχολιάζει την επίσκεψη, φτιάχνοντας μιαν έξοχη σύνθεση με αμέτρητα υπονοούμενα. Τα πολυπόθητα μάρκα δίνουν αφορμή για αλυσιδωτά λογοπαίγνια με τον Μάρκο Μπότσαρη, κι έτσι οι Γερμανοί παρομοιάζονται με τους Τούρκους πριν από το 1821, ο Λούντβιχ Έρχαρτ (ισόβιος υπουργός οικονομικών επί Αντενάουερ και στη συνέχεια, από το 1963 έως το 1967, καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας) φοράει φέσι και γούνες σαν τον Αλήπασα και αποκαλείται μπέης και πασιάς της Βόννης, η οποία είναι βέβαια Βιλαέτι.