Ε. Το παρακράτος

ΠΕΡΑΣΑΝ  ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

του Βασίλη Κρεμμυδά

Η δεκαετία του 1950, λοιπόν, ήταν η δεκαετία όπου ο νικητής του Εμφυλίου επιχείρησε –και πέτυχε, ας το πω και τώρα– να αλλάξει την κοινωνία· τις κοινωνικές σχέσεις. Αλλάζουν άραγε προγραμματισμένα και εκ των άνω οι κοινωνικές σχέσεις; αλλάζουν· με την αλλαγή των προϋποθέσεων και με τη χρήση βίας. Εδώ βρίσκονται οι βάσεις μιας νέας κοινωνίας που, προσαρμοζόμενη κάθε φορά στις ανάγκες των εξουσιών, επιβιώνει έως σήμερα.

Σκίτσο του Μποστ

Το παρακράτος, στην εφαρμογή του σχεδίου για αλλαγή της κοινωνίας, έπαιξε ρόλο πρωταρχικό. Τι ήταν το παρακράτος; Ήταν ένοπλες ομάδες ακροδεξιών, που είχαν συγκροτηθεί από πρώην χίτες, ταγματασφαλίτες, μαυραγορίτες, ποικίλους λωποδύτες και νεότερους όμοιους που δρούσαν παράλληλα με τα επίσημα δεξιά κόμματα και, εν γνώσει τους, εκπαιδεύονταν σε στρατόπεδα από αξιωματικούς και συνεργάζονταν στενά με την Αστυνομία, κυρίως με τη Χωροφυλακή· δρούσαν παράλληλα και ανεξέλεγκτα.

Ας δούμε όμως το σχέδιο αλλαγής των κοινωνικών σχέσεων, το οποίο είχε δύο σκέλη. Το ένα ήταν η αντιπαροχή και η οριζόντια ιδιοκτησία, και το άλλο τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Τελικός στόχος: η μετατροπή ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων σε μικροαστικές μάζες, αποκομμένες από ό,τι αριστερό.

Αναλυτικότερα, ο φτωχός με το νεοκλασικούλι των τριών χώρων, τον μικρό κήπο και την κόρη της παντρειάς, στην οδό Ιπποκράτους ας πούμε, το έδινε στον εργολάβο με αντιπαροχή· σε ένα-δυο χρόνια το πολύ θα έπαιρνε στην πολυκατοικία που θα χτιζόταν στη θέση του νεοκλασικού του τρία ή και τέσσερα μικρά διαμερίσματα: στο ένα θα καθόταν εκείνος με την οικογένεια, ένα άλλο θα έδινε προίκα στην κόρη για να παντρευτεί, το τρίτο θα το νοίκιαζε και το τέταρτο θα το πουλούσε για να ανοίξει ψιλικατζίδικο ή γαλατάδικο στη γειτονιά! Η οικονομική και κοινωνική του υπόσταση άλλαζε, σιγά-σιγά και η σκέψη του. Αυτός σε λίγα, ίσως πολύ λίγα, χρόνια θα σκεφτόταν συντηρητικότερα, γιατί είχε κάτι να συντηρήσει· ήταν μικροϊδιοκτήτης και μικροεπιχειρηματίας!

Η Ελληνική Αστυνομία, βραχίονας του κρατικού εγκεφάλου

 ΤΟ ΒΑΘΥ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ-1

του Δημήτρη Χριστόπουλου

«Η παλαιά φρουρά». Χαρακτικό του Καρλ Ρέσινγκ, από το λεύκωμα «Η προκατάληψή μου ενάντια στην εποχή μας», Βερολίνο 1932

Λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του Φύσσα, σε μια συνέντευξή του στο BBC, o Άδωνις Γεωργιάδης, ερωτηθείς για το αν υπάρχουν σχέσεις Αστυνομίας-Χρυσής Αυγής, απάντησε: «Very unhappy to say that to some point it is true». Κατόπιν αυτού, το ερώτημα δεν είναι να αποδείξει κανείς το κοινώς παραδεκτό, αλλά να κάνει ένα βήμα παραπέρα. Αυτό προσπάθησα στο σχετικό κεφάλαιο της έρευνας: Να δούμε πώς φτάσαμε εδώ, διότι πράγματι η αστυνομία είναι η πιο εκτεθειμένη στην ακροδεξιά διείσδυση σε σχέση με όλους τους άλλους θεσμούς. Για μένα, η απάντηση βρίσκεται σε έναν συνδυασμό που αφορά το πολύ λερωμένο παρελθόν της, τον εκδημοκρατισμό (που όντως έγινε, με έμφαση στην πίστη στο πολίτευμα, αλλά είχε περιορισμένη απήχηση στην εργασιακή νοοτροπία και κουλτούρα των αστυνομικών) και τον ρόλο που έχει αναλάβει η αστυνομία σε συνθήκες κοινωνικής αστάθειας και έντασης, πολύ οικείες στην Ελλάδα. Με μια φράση, λέω πως τη στιγμή που η αστυνομία πάλευε με τα φαντάσματά της για να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά σώματος ασφαλείας σε κράτος δικαίου, το κράτος της ανέθεσε να διαχειριστεί το μεταναστευτικό της δεκαετίας του 1990, επαναφέροντας στους αλλοδαπούς πρακτικές βαρβαρότητας και βίας που έτειναν να ξεχαστούν. Οι αντιτρομοκρατικές επιτυχίες, με την εξάρθρωση της 17Ν και του ΕΛΑ, προσέδωσαν τη χαμένη επαγγελματική «υπερηφάνεια» σε ένα σώμα απαξιωμένο στην κοινή γνώμη, ενώ η ενίσχυση και δημιουργία ειδικών μονάδων καταστολής, σε συνδυασμό με την ελλιπή εκπαίδευση τους, δημιούργησε εύφορο έδαφος για την εδραίωση ακροδεξιών θυλάκων. Από τον Δεκέμβρη του 2008 μέχρι την Ελλάδα της κρίσης και της πολιτικής εκτίναξης της Χρυσής Αυγής ουσιαστικά είναι μια ανάσα δρόμος στην ιστορία της Αστυνομίας, ώστε να φτάσουμε σε σχεδόν πλειοψηφικά ποσοστά για τη Χρυσή Αυγή στα εκλογικά τμήματα πού ψήφισαν αστυνομικοί.

Λίγες μέρες μετά τον Δεκέμβρη του 2008 με είχαν ρωτήσει σε μια συνέντευξη: «Μπορεί να υπάρχει καλή αστυνομία;». Απάντησα όπως απαντώ και μετά από αυτήν έρευνα: «Μπορεί να υπάρχει καλύτερη αστυνομία». Εξάλλου, η αστυνομία είναι βραχίονας του κράτους, δεν είναι ακριβώς «κράτος», όπως την είχε αποκαλέσει το 1991 ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης. Αν ο εγκέφαλος θέλει λοιπόν, μπορεί να τη συνεφέρει. Αν δεν θέλει, τότε ασφαλώς δεν μπορεί.