Παράξενα Φρούτα

Mια (δυτική) ιστορία του λιντσαρίσματος

 της Πηνελόπης Πετσίνη

«Τα δέντρα του Νότου έχουν παράξενα φρούτα» τραγουδούσε το 1939 η Billie Holiday: «Αίμα στα φύλλα κι αίμα στη ρίζα, μαύρα κορμιά αιωρούνται στην αύρα του νοτιά… Άρωμα μανόλιας, γλυκό και φρέσκο, και μετά, η ξαφνική μυρωδιά καμένης σάρκας. Τούτη εδώ είναι μια παράξενη και πικρή σοδειά». Γραμμένο το 1937 από την Abel Meeropol, το «Strange Fruit» αναφερόταν σε μια από τις πιο σκοτεινές πτυχές της αμερικανικής συλλογικής μνήμης. Στα τέλη του δέκατου ένατου και στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο όχλος υπέβαλε συχνά ανθρώπους σε δημόσια παρατεταμένα τρομακτικά βασανιστηρια και ακρωτηριασμούς με μια τελετουργική διαδικασία στην οποία η κτηνωδία μετατρέπονταν σε θέαμα που έγινε γνωστή ως λιντσάρισμα. Αν και άνθρωποι από όλες τις φυλές έπεσαν κατά καιρούς θύματα λιντσαρίσματος, η πρακτική αυτή υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή για τους μαύρους του Αμερικάνικου Νότου: σχεδόν 5.000 βρήκαν το θάνατο στα χέρια του όχλου μεταξύ του 1890 και του 1960.

1. Εμπορική καρτποστάλ από λιντσάρισμα στο Duluth της Minnesota, 1920

Το λιντσάρισμα του Sam Hose στο Νιούμαν της Τζόρτζια, το 1899, ήταν ένα από τα πρώτα και πιο μακάβρια γεγονότα αυτού του είδους. O Hose δούλευε ως εργάτης στο κτήμα ενός λευκού αγρότη, του Alfred Cranford, και κατηγορήθηκε για τη δολοφονία του και το βιασμό της συζύγου του. Τα εθνικά μέσα ενημέρωσης παρακολούθησαν στενά το ανθρωποκυνηγητό και τη σύλληψή του. Ένας ένοπλος όχλος τον συνέλαβε και τον μετέφερε στο Newnan. Εκεί, μπροστά σε ένα μεγάλο πλήθος, ο Hose ακρωτηριάστηκε βάναυσα και πυρπολήθηκε: οι επικεφαλής του λιντσαρίσματος τον ξεγύμνωσαν και τον αλυσόδεσαν σε ένα δέντρο στοιβάζοντας ξύλα γύρω του και λούζοντας τα πάντα με κηροζίνη. Στη συνέχεια ο όχλος του έκοψε τα αυτιά, τα δάχτυλα και τα γεννητικά όργανα και έγδαρε το δέρμα από το πρόσωπό του πριν του βάλουν φωτιά. Παρακολουθούσαν, όπως ανέφερε μια εφημερίδα, «με απροκάλυπτη ικανοποίηση» καθώς ο άνθρωπος καιγόταν ζωντανός. Όταν τελικά πέθανε, ο όχλος αφαίρεσε την καρδιά και το συκώτι του, μοιράζοντας τα κομμάτια μεταξύ τους, πουλώντας θραύσματα οστών και ιστών σε όσους δεν μπορούν να παρευρεθούν. Λέγεται ότι οι αρθρώσεις του είχαν τοποθετηθεί σε δημόσια θέα στη βιτρίνα ενός μπακάλικου στην Ατλάντα. Κανείς δεν είχε καλυμμένο το πρόσωπό του και κανείς δεν τιμωρήθηκε. Μεταγενέστερη έρευνα απέδειξε ότι ο Hose δεν είχε μπει ποτέ στο σπίτι του λευκού, πόσο μάλλον διέπραξε βιασμό εκεί.

Δανία: Η «κατάσχεση των υπαρχόντων» των προσφύγων

Ο νόμος, οι πραγματικότητες, οι αντιδράσεις

του Δημήτρη Τσέκερη

Την περασμένη Τρίτη, με μεγάλη πλειοψηφία, το κοινοβούλιο της Δανίας ψήφισε τον νόμο L87, ο οποίος εισάγει μια σειρά περιοριστικά μέτρα για τους αιτούντες άσυλο στη χώρα. Πιο γνωστό, η κατάσχεση των τιμαλφών των προσφύγων που αιτούνται άσυλο, εφόσον η αξία τους υπερβαίνει τις 10.000 κορώνες (1.200 ευρώ). Το μέτρο δέχτηκε σοβαρή κριτική, εντός και εκτός Δανίας, και συγκρίνεται ευθέως με τις πρακτικές των ναζί, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συγκεκριμένα την κατάσχεση των υπαρχόντων των Εβραίων.

«Πρόσφυγες στη Δανία». Σκίτσο του Vasco Gargalo (πηγή: http://www.cartoonmovement.com)

Πριν προχωρήσουμε, ας θυμίσω ότι η κυβέρνηση της Δανίας που προέκυψε από τις εκλογές του Ιουνίου του 2015 σχηματίστηκε από το τρίτο σε δύναμη –δεξιό– κόμμα (Venstre) του τωρινού πρωθυπουργού Λαρς Λούκε Ράσμουσεν, με τη στήριξη του Κόμματος των Δανών (DPP), ενός ξενοφοβικού και ακροδεξιού κόμματος, το οποίο και έχει επιβάλει πλήρως την ατζέντα του, καθώς τα ποσοστά του ανεβαίνουν συνεχώς, στις διαδοχικές εκλογικές μάχες. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο όμως ψηφίστηκε ακόμα και από τους Σοσιαλδημοκράτες (με τρεις απώλειες), οι οποίοι όλο και περισσότερο παρασύρονται (;) σε ένα ακροδεξιό και ξενοφοβικό κρεσέντο, όπως φάνηκε και στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Οι μόνοι που εναντιώθηκαν σε κοινοβουλευτικό επίπεδο ήταν η Κοκκινοπράσινη Συμμαχία (Enhedslisten) και τα μικρότερα πρώην σοσιαλιστικά –και νυν νεοφιλελεύθερα κόμματα– όπως το SF, Radikale Venstre και Alternativet, που όμως έχουν περιορισμένη κοινοβουλευτική δύναμη. Η Κοκκινοπράσινη Συμμαχία θεωρεί, όπως δήλωσε, τους περιορισμούς στην οικογενειακή επανένωση ως απαράδεκτο μέτρο κατά των προσφύγων, οι οποίοι βάσει νόμου δικαιούνται πλήρη δικαιώματα στην ασφάλεια των συγγενών τους. Όπως υποστηρίζει και το Δανέζικο Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, «υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις» και νομικό προηγούμενο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι αυτό το μέρος του νομοσχεδίου δεν είναι σύμφωνο με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Παρίσι: Η μέρα μετά

συνέντευξη του Φαμπιάν Περιέ

Αποσπάσματα από τη συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στη γαλλόφωνη διαδικτυακή έκδοση της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης GrèceHebdo (www.grecehebdo.gr), στις 20.11.2015. (www.grecehebdo.gr, FΒ: www.facebook.com/Grecehebdo Twitter: @Grecehebdo. Τη συνέντευξη πήραν η Μαγδαληνή Βαρούχα και ο Κώστας Μαυροειδής.

μετάφραση από τα γαλλικά: Μαγδαληνή Βαρούχα

Μετά τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου, ποιες είναι οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι για τις πολιτικές της Γαλλίας;

Το απόγευμα του Σαββάτου, μια μέρα μετά τις επιθέσεις, είδα στη λεωφόρο Richard Lenoir ένα εντυπωσιακό σκηνικό. Νέοι βορειοαφρικανικής καταγωγής –οι ίδιοι χαρακτήρισαν τον εαυτό τους έτσι– ήρθαν να εκφράσουν τη θλίψη τους για τα θύματα, και παράλληλα να πουν ότι δεν θέλουν να τους συγκρίνουν με τους τρομοκράτες ούτε να τους αντιμετωπίζουν σαν τζιχαντιστές από τη Δευτέρα το πρωί. Ήταν εκεί και διατύπωναν τα επιχειρήματά τους, όταν κάποιοι άλλοι περαστικοί τους ζητούσαν να είναι ήσυχοι καθώς βρίσκονταν σε έναν τόπο πένθους και περισυλλογής. Αλλά τι σημαίνει πένθος χωρίς σκέψη; Είναι το συναίσθημα ο μόνος καλός οδηγός; Αυτοί οι νέοι ήταν εκεί για να συζητήσουν — ήθελαν διάλογο με επιχειρήματα. Αναφέρθηκαν στις πωλήσεις όπλων, τις πολιτικές ενσωμάτωσης, τον σεβασμό των θρησκειών στη δημόσια και ιδιωτική σφαίρα, τον χαρακτήρα του κοσμικού κράτους. Ήθελαν να καταγγείλουν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα ρατσισμού, που μπορεί να γίνει ένα εύκολο αντανακλαστικό σε μια χώρα όπου η άκρα Δεξιά επενδύει στην κοινωνική δυστυχία, τη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ πλουσιότερων και φτωχότερων (το «κοινωνικό χάσμα» διαρκώς διευρύνεται στη Γαλλία), τα πολιτικά ψέματα (πόσες υποσχέσεις του υποψήφιου Ολάντ πράγματι υλοποιήθηκαν από τον Πρόεδρο Ολάντ;), την ξενοφοβία.

Η δαιμονοποίηση της διαφορετικότητας

                                                Η Χρυσή Αυγή έναντι του νόμου                                                 Η σημασία και οι συνέπειες της δίκης-8

του Αντώνη Σιγάλα

Τον Οκτώβριο του 2012 μπροστά από το θέατρο Χυτήριο, σοκαρισμένοι παρακολουθήσαμε το βουλευτή H. Παναγιώταρο να αποκαλεί τους ηθοποιούς της παράστασης Corpus Cristi «γαμημένες αλβανικές κωλοτρυπίδες». Είχαν προηγηθεί το χαστούκι στην Κανέλλη και το ρίξιμο του νερού στη Δούρου σε απευθείας σύνδεση, οι νυχτερινές επιθέσεις σε σπίτια μεταναστών στον Άγιο Παντελεήμονα, η επίθεση στους ψαράδες του Περάματος. Ακολούθησαν πολλά άλλα, όπως η δολοφονία του Σαχζάτ Λουκμάν, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, όλα εκτελεσμένα από τάγματα εφόδου που δρούσαν με στρατιωτική οργάνωση και δομή.

Μέχρι την επίθεση στο Χυτήριο είχαμε μια σειρά επιθέσεων εναντίον ΛΟΑΤ ατόμων. Ξεκίνησαν μια νύχτα του Αυγούστου στο Ζάππειο, και συνεχίστηκαν με επιθέσεις εναντίον μεμονωμένων ΛΟΑΤ ατόμων, σε χώρους όπου η ΛΟΑΤ κοινότητα συχνάζει για διασκέδαση ή ψυχαγωγία. Η επίθεση στο Χυτήριο σηματοδότησε τη σύνδεση όλων αυτών με την ιδεολογική ταυτότητα της Χρυσής Αυγής. Ένα προβεβλημένο στέλεχός της, βουλευτής, αποκαλούσε τους ηθοποιούς με μια ακραία ομοφοβική έκφραση, ταυτίζοντας τους ομοφυλόφιλους με έναν κοινωνικό εξοβελισμό.

Ο φαύλος κύκλος της «αγανάκτησης»

                                                Η Χρυσή Αυγή έναντι του νόμου                                                 Η σημασία και οι συνέπειες της δίκης-6

της Ιωάννας Δρόσου 

Ήταν το 2010, λίγο πριν τις δημοτικές εκλογές, όταν όλα τα κυρίαρχα ΜΜΕ εμφάνιζαν «αγανακτισμένους κατοίκους» στα τηλεοπτικά παράθυρα να εκφράζουν τον φόβο τους για τη ζωή και την περιουσία τους. Παράλληλα, βλέπαμε εικόνες από μετανάστες στην Ομόνοια, την Αττική, τον Άγιο Παντελεήμονα. Τότε γινόντουσαν αμέτρητες τηλεσυζητήσεις για το αίσθημα ασφάλειας του πολίτη και πώς η αστυνόμευση θα το ενισχύσει. Λίγους μήνες αργότερα, αυτοί οι «αγανακτισμένοι πολίτες», απόλυτα εξαγνισμένοι από τα ΜΜΕ, πρωταγωνίστησαν στα πογκρόμ στο κέντρο της Αθήνας. Λίγα χρόνια αργότερα βρέθηκαν υποψήφιοι με τη Χρυσή Αυγή, με ορισμένους, μάλιστα, να εκλέγονται βουλευτές ή δημοτικοί/διαμερισματικοί σύμβουλοι. Οι ίδιοι, από αύριο, θα κάθονται στο εδώλιο με την κατηγορία της ίδρυσης και συμμετοχής στην εγκληματική οργάνωση «Χρυσή Αυγή».

Ήταν τον Σεπτέμβρη του 2013, ύστερα από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, όταν τα κυρίαρχα ΜΜΕ δημοσιοποιούσαν τις υπόλοιπες δολοφονικές/ρατσιστικές επιθέσεις μελών της Χρυσής Αυγής, έκαναν λόγο για τον φασισμό που κλιμακώνεται στη χώρα μας και έκλεισαν τα μικρόφωνα στους πρώην «αγανακτισμένους» και νυν «φασίστες». Για πρώτη φορά, με ελάχιστες εξαιρέσεις στο παρελθόν, δόθηκε μαζικά ο λόγος στις μεταναστευτικές κοινότητες και τις αντιρατσιστικές οργανώσεις, αυτή τη φορά με φόντο τις συλλήψεις και προφυλακίσεις.

O δεύτερος βασανισμός του Ουαλίντ Ταλέμπ

«Να σιχαίνεσαι το ψωμί που τρως»

του Γιάννη Χατζηδημητράκη

Φωτογραφία του Γιάννη Νικολόπουλου (από το άρθρο του
«Βυτίου» «Ουαλίντ Τάλεμπ» στο thecricket.gr, 4.3.2015)

«Δεν είναι δικό σου το παιδί;» «Τι προβλέπει η θρησκεία σου για τους άπιστους;» «Μια χαρά σε βλέπω να κόβεις βόλτες».  Με την υποβολή τέτοιων ερωτήσεων ολοκληρώθηκε την περασμένη Τρίτη η  «επανάληψη» των βασανιστηρίων του Ουαλίντ Ταλέμπ. Σε δύο πράξεις: μετά την κατάθεση και περιγραφή των βασανιστηρίων τα οποία υπέστη, αυτή τη φορά σειρά είχε η εξέτασή του από την υπεράσπιση. Εξέταση εξαντλητική, προκλητική, που προσέβαλε πολλές φορές την κατάσταση της υγείας, την υπόληψη, την οικογένεια και την θρησκεία του Ουαλίντ. Μια ρατσιστική εξέταση από την υπεράσπιση ενός ρατσιστικού εγκλήματος. Δεν είναι τυχαίο που ακόμα και το αυτονόητο savoir vivre των δικαστικών αιθουσών –το να απευθύνεται κάποιος στον μάρτυρα στον πληθυντικό– κατακτήθηκε μόνο χάρη στην πίεση και τις πολλαπλές παρεμβάσεις των δεκάδων αλληλέγγυων που είχαν κατακλύσει την αίθουσα.  Ούτε είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο συνήγορος αποκάλεσε τον μάρτυρα κατηγορούμενο — για κάποιους, φαίνεται, ότι οι απόκληροι αυτού του κόσμου έχουν θέση στα δικαστήρια μόνο ως κατηγορούμενοι, ποτέ ως κατήγοροι.

Προσοχή στο κενό: Η πολιτική μας αποτυχία και μια αυτοκτονία

Για τον Βαγγέλη Γιακουμάκη και όλους τους Βαγγέληδες της ελληνικής κοινωνίας-3

της Ντίνας Τζουβάλα

Εδώ και λίγες μέρες, τα ΜΜΕ δεν σταματάνε να αναπαράγουν ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για τα βασανιστήρια και την εξευτελιστική μεταχείριση στην οποία υποβλήθηκε ο Βαγγέλης Γιακουμάκης, δημιουργώντας ένα κύμα ηθικού πανικού, ειδικά στα Ιωάννινα. Ωστόσο, ένα τέτοιο κλίμα συλλογικής υστερίας αποκρύπτει τις αιτίες αυτής της μεταχείρισης. Ο Βαγγέλης Γιακουμάκης έπεσε θύμα εκφοβισμού από τους συμφοιτητές του, όχι μόνο γιατί ήταν ντροπαλός, αλλά, κυρίως, γιατί θεωρήθηκε ότι δεν ήταν αρκετά «άντρας», ότι ήταν «αμφίβολου» σεξουαλικού προσανατολισμού. Ο Γιακουμάκης δεν έπεσε θύμα τυφλού μίσους, αλλά στοχοποιήθηκε γιατί δεν εναρμονιζόταν με τα παραδοσιακά πρότυπα αρρενωπότητας, που κυριαρχούν στην Ελλάδα.

Leonora Carrington – Bird bath

Ξέρω ότι το ζήτημα είναι ευαίσθητο, καθώς εμπλέκει πτυχές της προσωπικής ζωής του –νεκρού πια– παιδιού. Ωστόσο, αν δεν μιλήσουμε γι’ αυτή τη διάσταση, χάνουμε την ουσία του ζητήματος. Γιατί, εκτός από την προφανή επίδειξη «ανδρισμού», όπως σε όλες τις περιπτώσεις εκφοβισμού, πρέπει να έχουμε κατά νου αυτό που η ελληνική κοινωνία προσπαθεί απεγνωσμένα να ξεχάσει: ο Γιακουμάκης υπήρξε θύμα ομοφοβικής βίας και διακρίσεων, όχι μόνο «νεανικής βίας». Ως εκ τούτου, η ξαφνική κοινωνική ανησυχία για το bullying είναι μεν καλοδεχούμενη σε μια χώρα που η διαμαρτυρία για τέτοιες συμπεριφορές συνήθως θεωρείται περαιτέρω επιβεβαίωση αδυναμίας, αλλά δεν είναι αρκετή. Η Ελλάδα είναι ένα από τα τελευταία κράτη της Ευρώπης που δεν παρέχει, μέχρι σήμερα κανενός είδους νομική αναγνώριση σε ομόφυλα ζευγάρια – και αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου σε μια βαθιά ομοφοβική κοινωνία.

Να βρούμε τις λέξεις, να πούμε τις ιστορίες μας

Για τον Βαγγέλη Γιακουμάκη και όλους τους Βαγγέληδες της ελληνικής κοινωνίας-2

του Πέτρου Σαπουντζάκη 

Τα τελευταία έξι χρόνια, που ασχολούμαι με το θέμα του ομοφοβικού και τρανσφοβικού εκφοβισμού στην εκπαίδευση, η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντώ όταν φέρνω το θέμα σε κοινό, κυρίως όταν κάνω μια θεωρητική ανάλυση, είναι μια αντίσταση έμμεση, η οποία δεν εκδηλώνεται φανερά αλλά με σιωπή.

Σαλβαντόρ Νταλί, «Αταβιστικό δειλινό», 1935

Ναι, πλέον έχουμε μάθει να ακούμε για ομοφοβία και τρανσφοβία. Έχουμε ακούσει για τις διακρίσεις με βάση τη σεξουαλικότητα και την ταυτότητα ή την έκφραση φύλου. Είναι μέρος του γνωστού-άγνωστου σεξισμού. Υπάρχουν όμως κάποιοι αόρατοι μηχανισμοί που μας κρατούν ακόμα σε αμήχανη στάση. Κανείς δεν μιλάει, κανείς δεν συμπληρώνει, κανείς δεν διευκρινίζει.

Αν μάλιστα φέρω στο κοινό παραδείγματα από ζωές ΛΟΑΤ ατόμων, μαθητριών, φοιτητών, ενηλίκων, η αμηχανία αιωρείται και κυριαρχεί. Συναισθήματα που δεν ξέρεις αν είναι απολογητικά, ενοχικά, συναισθήματα έντασης, σαν να κατηγορείς κάποιον για κάτι που δεν έχει κάνει. Ένα σιωπηλό «Και τι να κάνω; Τι να κάνουμε; Πρέπει να κάνουμε κάτι;»

Η ντροπή και η σιωπή

Για τον Βαγγέλη Γιακουμάκη και όλους τους Βαγγέληδες της ελληνικής κοινωνίας-1

του Παναγιώτη Πάντου

Όπως είναι φυσικό, τα ΜΜΕ και η κοινή γνώμη όλο και περισσότερο στρέφουν το ενδιαφέρον τους για την υπόθεση του Β. Γιακουμάκη στην αστυνομική της διάσταση: τον ακολούθησε κάποιος; μπορεί η νεκροψία να δώσει ασφαλή συμπεράσματα; τι είπε στο τελευταίο του τηλεφώνημα; Προφανώς όλα αυτά θα πρέπει να διερευνηθούν και να δοθούν οι ασφαλέστερες δυνατές απαντήσεις (που βέβαια δεν θα ικανοποιήσουν τους πάντες). Παράλληλα, όμως, δεν θα πρέπει να χαθεί, υπό το βάρος της επικαιρότητας και της διαρκούς ανάγκης των ΜΜΕ για «φρέσκο πράγμα», η συζήτηση για τη βία και την καταπίεση, που άνοιξε μέσα από αυτή την υπόθεση, αλλά προφανώς ξεπερνάει τα όριά της.

Λεοπόλντ Συρβάζ, «Τοπίο», 1926

Τις προηγούμενες μέρες γράφτηκαν πολλά αξιόλογα άρθρα για το πώς δημιουργούνται και στη συνέχεια γίνονται ανεκτά περιστατικά τραμπουκισμού, κακοποίησης και εξευτελισμού στην ελληνική κοινωνία. Κοινός τους τόπος είναι ότι υπάρχει μια κουλτούρα σιωπής και ανοχής η οποία ξεκινάει από ένα βαθύ, ανομολόγητο αίσθημα ντροπής. Ντροπή όχι για τον θύτη και τη συμπεριφορά του (που ενδεχομένως να νιώθουμε «υποχρεωμένοι» να ανεχτούμε γιατί είναι σύζυγος, φίλος ή συνάδελφος), αλλά για το θύμα και τη δική του συμπεριφορά (που θα θέλαμε να μην ανεχόμαστε, παρότι είναι παιδί, συμμαθητής, γείτονας).

Ο φασισμός επιστρέφει στην Ευρώπη

και σκέψεις για τον χαρακτήρα ενός διεθνούς αντιφασιστικού κινήματος

του Δημήτρη Κουσουρή

.Στο τέλος μιας μακράς περιόδου μετάβασης, που ξεκίνησε πριν από ένα τέταρτο του αιώνα με την πτώση του τείχους του Βερολίνου, μπορούμε σήμερα να διακρίνουμε τα γνωρίσματα της ιστορικής περιόδου, να αποκαταστήσουμε τη διαλεκτική της διάρκειας και να αναγνωρίσουμε τις σχέσεις ανάμεσα στην εποχή, την περίοδο και τη συγκυρία. Η περίοδος που άρχισε το 1989-1990 και παρουσιάστηκε ως το τέλος της Ιστορίας και  μη αναστρέψιμος θρίαμβος του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού έχει πια φτάσει στο τέρμα της. Από το 2001, ή σύμφωνα με άλλους το 2008,  έχουμε βρεθεί μέσα σε ένα από εκείνα τα «ενδιάμεσα διαστήματα», ανάμεσα σε ό,τι δεν υπάρχει πια και ό,τι δεν έχει γίνει ακόμα.[1]

Αφίσα του Γαλλικού Κομμουνιστικού
Κόμματος, 1936

Παρά τη βαθιά κρίση που γνωρίζει ο καπιταλισμός, την αστάθεια του παγκόσμιου συστήματος και των τοπικών ή περιφερειακών δομών κυριαρχίας, το οργανωμένο εργατικό κίνημα και οι άμεσοι ή έμμεσοι πολιτικοί εκφραστές του βρίσκονται διασκορπισμένοι, δίχως κατεύθυνση, ανίκανοι να επιδράσουν αποφασιστικά στον συσχετισμό δυνάμεων. Από την άλλη πλευρά, οι δυνάμεις της αντεπανάστασης,[2] κάτω από διαφορετικά ονόματα και κοστούμια, κερδίζουν ολοένα και πιο γρήγορα έδαφος. Αργά αλλά σταθερά στην αρχή, παρακολουθήσαμε τις πρώτες συμμετοχές νεοφασιστών σε ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, πρώτα το 1994 στην Ιταλία, γενέθλια γη του ιστορικού φασισμού, και έπειτα στην Αυστρία το 2000. Στη συνέχεια, είδαμε αυτή την εξέλιξη να επιταχύνεται, ιδίως από την κρίση του 2008 και μετά, με την εκλογική νίκη του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, τη ραγδαία άνοδο νεοφασιστικών και νεοναζιστικών οργανώσεων στην καινούργια περιφέρεια της ηπείρου, όπως και στην Ουγγαρία, την Ελλάδα, και πιο πρόσφατα στην Ουκρανία με τη συμμετοχή τους στην προσωρινή κυβέρνηση.

Θα μπορούσε κανείς να αντιτείνει, εδώ, πως η υπόθεση μιας σχέσης συνάφειας και συνέχειας ανάμεσα στη δημοκρατικά εκλεγμένη, πρώτη κυβέρνηση Μπερλουσκόνι (με τη συμμετοχή Φίνι και Μπόσι), και στους νεοφασίστες και νεοναζί του Svoboda και του Pravy Sektor περιέχει προφανείς αφαιρέσεις και απλουστεύσεις, συνιστώντας ένα αμάλγαμα που παραγνωρίζει ή αποσιωπά τις ιδιαιτερότητες κάθε περίπτωσης. Η αρχική  μου υπόθεσή, ωστόσο, είναι πως συσχετίζοντας ακριβώς την ανάπτυξη όλων αυτών των –εκ πρώτης όψεως– ανόμοιων μεταξύ τους κινημάτων και δυνάμεων, αποκτούμε μια συνολική εικόνα για τον χαρακτήρα της σύγχρονης ευρωπαϊκής πολιτικής. Μέχρι πρόσφατα, η εμμονή πολλών διανοουμένων και αγωνιστών της Αριστεράς στον ιστορικό φασισμό του Μεσοπολέμου και στις εκλεπτυσμένες κατηγοριοποιήσεις των διαφορετικών μορφών και παραλλαγών του υπήρξε χρήσιμη για να θυμόμαστε και να καταλαβαίνουμε τις τραγωδίες και τους ηρωισμούς του περασμένου αιώνα. Ωστόσο, αυτή η εμμονή λειτουργεί πλέον και ως παραμορφωτικός καθρέφτης, προκαλώντας ένα είδος συλλογικής μυωπίας –ή και τύφλωσης– απέναντι στην παράλληλη άνοδο των φασιστικών δυνάμεων σε διαφορετικά μέρη της γηραιάς ηπείρου.

Ασφαλώς, το Εθνικό Μέτωπο δεν γεννήθηκε από τις ίδιες συνθήκες, ούτε στηρίχθηκε στις παραδόσεις που διεκδικούν οι νεοναζί της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα, το Jobbik στην Ουγγαρία, το κόμμα της Προόδου στη Νορβηγία ή ακόμη το αυστριακό κόμμα της Ελευθερίας.[3] Όμως, είναι επίσης γεγονός πως, «λαϊκιστικές», «ξενοφοβικές», «εθνικιστικές» ή «νεοφασιστικές», οι παραλλαγές της ακροδεξιάς κερδίζουν έδαφος ταυτόχρονα. Η ευθύνη να ονομάσουμε και να αναχαιτίσουμε αυτή την αντιδραστική στροφή, που απειλεί να ενταφιάσει οριστικά τα κοινωνικά και δημοκρατικά κεκτημένα του εργατικού κινήματος, αποτελεί πλέον καθήκον πολύ πιο επείγον από το να την κατατάξουμε σύμφωνα με την τυπολογία του ιστορικού φασισμού.

Πεθαίνω σαν Χώρα (στην Αμφίπολη)

του Δημήτρη Παπανικολάου

Nίκος Eγγονόπουλος, «Oι δύο Μακεδόνες.
Μέγας Αλέξανδρος και Παύλος Μελάς», 1977

«Μεταμοντέρνα μειράκια» και «χαμαντράκια». Έτσι είχε χαρακτηρίσει ο πολύς Κώστας Γεωργουσόπουλος, σε ένα οργισμένο σχόλιό του πριν λίγα χρόνια, όσους επέμεναν να αναλύουν τη σύνδεση της εθνικής ταυτότητας, της εθνικιστικής ιδεολογίας και της δημόσιας παρουσίας της αρχαιολογίας στην Ελλάδα. Όσοι μιλούν για «εθνικό αφήγημα» όταν συζητούν τη δουλειά του Ανδρόνικου στη Βεργίνα, ή κριτικάρουν την «εθνική υστερία [με] τα Ελγίνεια», έλεγε τότε ο Γεωργουσόπουλος, κάνουν «αβάντα στη σκοπιανή εθνοκαπηλία και […] θεωρίες μια δεκάρα η βιολέτα τσιγκολελέτα τσιγκολελέτα.»[1]

Τα θυμήθηκα αυτές τις μέρες τα «χαμαντράκια», καθώς ακούω τα καθημερινά δελτία για την πρόοδο της ανασκαφής στην Αμφίπολη, τις βαρύγδουπες «προβλέψεις» του αρμόδιου υπουργού, τα διαρκή τιτιβίσματα των υφισταμένων του, το προαίσθημα του, επίσης πολύ, Σαράντη Καργάκου για το ότι εκεί κρύβεται ο Μεγαλέξανδρος, και τη διακήρυξη του αρμοδιότατου Άνθιμου Θεσσαλονίκης ότι «όποιος κι αν είναι θαμμένος στην Αμφίπολη, είναι Έλληνας».[2] Καταλληλότεροι από εμένα έχουν κρίνει επαρκώς αυτή τη νέα, εθνικού επιπέδου, παράκρουση. Περιμένουμε από την Αμφίπολη μια ακόμα επιβεβαίωση του εθνικού αφηγήματος του μεγάλου, άσπιλου και λευκού, υπερβατικού και υπερβαίνοντος, παντοδύναμου και παντοκράτη (πλην όμως και παντοπώλη) ελληνισμού.

Ας επιμείνω εδώ ομως σε μια παράμετρο που ίσως συζητήθηκε λιγότερο:

Τη σύνδεση της επιθυμίας για αρχαιότητα, με τους λόγους του ρατσισμού και της έμφυλης κανονικότητας που κατακλύζουν αυτή τη στιγμή κι από άλλες μπάντες την Ελλάδα. Γιατί η Ελλάδα που συνεπαίρνεται με τα (επερχόμενα) ευρήματα της Αμφίπολης είναι, βεβαίως, η ίδια ακριβώς Ελλάδα που την ίδια εποχή βλέπει «ξαφνικά» τον πιο ρατσιστικό εαυτό της να ξεδιπλώνεται τόσο ξεδιάντροπα στη δημόσια σφαίρα, στη πολιτική, στην κοινωνική συναλλαγή και τη διαχείριση «ντόπιων» και «ξένων», στην εικονοποιϊα της καθημερινότητας. Είναι η ίδια Ελλάδα που την ίδια στιγμή δυσκολεύεται να ψηφίσει ένα ξεκάθαρο αντιρατσιστικό νομοσχέδιο, κι όταν το κάνει αυτό φροντίζει να το συνδυάσει με καθησυχασμό των φοβικών κοινωνικών αγκυλώσεων (άρνηση συμπερίληψης του Συμφώνου Συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια) και κανόνες επιβεβαίωσης της εθνικιστικής μηχανικής (ποινικοποίηση της άρνησης των «ελληνικών γενοκτονιών» Πόντου, Μικρασίας κλπ). Είναι η ίδια Ελλάδα δηλαδή που, αν προλάβαινε, θα φρόντιζε να ποινικοποιήσει, μαζί με την άρνηση ελληνικών γενοκτονιών, και τον οποιονδήποτε σκεπτικισμό περί του τάφου του Φιλίππου, της πεμπτουσιακής σημασίας της Αμφίπολης, και του αν ζει ο Μεγαλέξαντρος.

Η Οδύσσεια ενός θύματος

 της Ελένης Τάκου

Αν μία κρίσιμη πτυχή είναι τα κατάλληλα νομοθετήματα, μια άλλη, εξίσου κρίσιμη είναι η εφαρμογή τους, καθώς οι συγκεκριμένες συνθήκες στις οποίες εφαρμόζονται –παράμετρος που συχνά ξεχνάμε. Όσον αφορά λοιπόν την προστασία των θυμάτων ρατσιστικής βίας (για την οποία το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο δεν λέει λέξη), η πραγματικότητα είναι ζοφερή. Το θυμηθήκαμε ακούγοντας τη Δευτέρα 1 Σεπτεμβρίου, στη συνέντευξη Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ, την Ελένη Τάκου,  βοηθό συντονίστρια του Δικτύου  Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας (οργάνου που έχει συγκροτηθεί από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες). Παραθέτουμε το σχετικό κομμάτι της τοποθέτησής της, που είναι παραπάνω από αποκαλυπτικό.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Έργο του Έριχ Χέκελ

Για μια άλλη φορά πρέπει να υπενθυμίσουμε το αυτονόητο: ότι η δίωξη των αξιόποινων πράξεων με ρατσιστικό κίνητρο και η προστασία της ακεραιότητας όλων των ατόμων που διαβιούν στην επικράτεια δεν είναι θέμα ανθρωπισμού — είναι θέμα στοιχειώδους λειτουργίας του κράτους δικαίου.

Επισημαίνω, ωστόσο, ότι η προστασία θυμάτων εγκλημάτων μίσους παραμένει σε διαστημική απόσταση από το επιθυμητό, ακόμα κι αν το θύμα φέρει νομιμοποιητικά έγγραφα. Επί παραδείγματι, αλλοδαπός-θύμα ρατσιστικής επίθεσης θα πρέπει, για να μπορέσει να καταθέσει μήνυση, να περάσει τουλάχιστον από τα παρακάτω στάδια:

α) εξασφάλιση ιατρικής γνωμάτευσης από νοσοκομείο όπου, ακόμα κι αν έχει ασφαλιστική κάλυψη, υπάρχει ζήτημα γλωσσικής επικοινωνίας,

β) καταγγελία στο αρμόδιο Γραφείο ή Τμήμα Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας όπου, ακόμα κι αν έχει νομιμοποιητικά έγγραφα, υπάρχει μείζον ζήτημα γλωσσικής επικοινωνίας για τη διαδικασία της κατάθεσης,

γ)  εξασφάλιση γνωμάτευσης από ιατροδικαστή

δ) να περάσει από τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών, όπου επίσης δεν προβλέπεται γλωσσική διερμηνεία.

Εν ολίγοις, ένας χτυπημένος και φοβισμένος άνθρωπος, χωρίς καμία ψυχοκοινωνική υποστήριξη, πρέπει να κάνει τρεις μέρες το γύρο της Αθήνας, περνώντας από εξαντλητικούς ελέγχους εγγράφων και γραφειοκρατίας και συναντώντας από απροθυμία έως εχθρικότητα, για να μπορέσει τελικά να καταθέσει μήνυση, πληρώντας επίσης  χρηματικό παράβολο  ευρώ,  αν δεν προλάβει το αυτόφωρο.

Πέραν από την τυπικό δικαίωμα πρόσβασης στην έννομη προστασία λοιπόν, υπάρχει και το ουσιαστικό δικαίωμα, η ουσιαστική δυνατότητα άσκησης του δικαιώματος.

O αντιρατσισμός σαν μουρουνόλαδο – και ο ρατσισμός σαν σπάνια ζωονόσος

του Στρατή Μπουρνάζου

Έργο του Όσκαρ Κοκόσκα

Την Τρίτη και την Παρασκευή παρακολούθησα, σχεδόν ολόκληρες, τις δύο συνεδριάσεις της Βουλής για το «αντιρατσιστικό νομοσχέδιο». Αν κάτι μου έκανε εντύπωση στις τοποθετήσεις των κυβερνητικών βουλευτών, ήταν η γλώσσα: η γλώσσα του στόματος, αλλά και η γλώσσα του σώματος. Γιατί αυτές οι δύο γλώσσες μας λένε πολλά για τη στάση της κυβέρνησης.

Ήταν φανερό ότι βουλευτές της Ν.Δ. ένιωθαν άβολα· σφίγγονταν. Σαν να σε βάζουν να καταπιείς μια κουταλιά μουρουνόλαδο, που δεν το θέλεις, έχει απαίσια γεύση, αλλά τι να κάνεις; Είναι αναγκαίο και ωφέλιμο, έτσι λένε οι μεγαλύτεροι (εν προκειμένω, οι Ευρωπαίοι). Κι αν ήταν στο χέρι σου δεν θα το ’παιρνες – και γι’ αυτό κοιτάς γύρω γύρω, μόλις βρεθείς μόνος να τρέξεις να το φτύσεις. Σαν να έβαζες, ας πούμε, βουλευτές του ΚΚΕ ή του ΣΥΡΙΖΑ να επιχειρηματολογούν πόσο λαμπρή είναι η μείωση των μισθών και η ιδιωτικοποίηση των αιγιαλών. Και έτσι οι Νεοδημοκράτες έλεγαν περί εναρμονισμού της νομοθεσίας και συγχρόνου πλαισίου, για τη «μακρά γενεσιουργό δημοκρατική παράδοση» της χώρας, τα «ελάχιστα κρούσματα» και άλλα τέτοια, σαν σε σχολική έκθεση. Και, βέβαια, για τις γενοκτονίες, τις γενοκτονίες, τις γενοκτονίες. Αλλά γι’ αυτές θα πω παρακάτω.

Με τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ περνάγαμε σε άλλη επικράτεια. Εδώ κυριαρχούσε μια αίσθηση ανεμελιάς. Πλατσούριζαν ανάλαφρα στην καταγγελία του κακού –ή μάλλον κάκιστου– πράγματος που είναι ο ρατσισμός: πουλάκια (τσίου), λουλουδάκια, ένα προβατάκι που έβοσκε ξέγνοιαστο στο λιβάδι, μια λιμνούλα (αχ!), αντιρατσιστικά χαμομήλια και κυκλάμινα, λειμών θεσπέσιος ανθεάων, και κάπου στο βάθος, σαν καπνός, σαν ίσκιος, σαν δυσοίωνο μαύρο νέφαλο ο μπαμπούλας – εεε… συγγνώμη, ο Ρατσισμός (με ρω κεφαλαίο). Λες και δεν βρισκόμαστε στην Ελλάδα του 2014 με τη Μανωλάδα, τη δολοφονία του Λουκμάν, τα τάγματα της Χρυσής Αυγής και τόσα άλλα. Αν άκουγες λοιπόν μόνο τις ομιλίες των βουλευτών της συγκυβέρνησης είχες την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε άλλο χωροχρόνο, αφού ο ρατσισμός αντιμετωπιζόταν σαν κάποια σπάνια ζωονόσος, η λύσσα λ.χ. – λίαν επικίνδυνη, αλλά ουσιαστικά ανύπαρκτη πια στην Ελλάδα, καθώς από το 2012, σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ έχουν καταγραφεί όλα κι όλα 48 κρούσματα σε κόκκινες αλεπούδες, σκύλους, γάτες και βοοειδή.

Οι Μπαλτάκοι, οι παγίδες και το αντιρατσιστικό

(δημοσιεύεται στην «Εποχή», 31.8.2014)

του Στρατή Μπουρνάζου

Ρενέ Μαγκρίτ, «Η ωραία της νυκτός», 1932

Το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο το οποίο έρχεται την Τρίτη στη Βουλή διεκδικεί τρεις πρωτοτυπίες: Πρώτον, το φέρνει μια κυβέρνηση για την οποία η ξενοφοβία και ο ρατσισμός είναι βασικοί άξονες του λόγου και της πολιτικής της. Δεύτερον, είναι το πιο «παγωμένο» νομοσχέδιο της μεταπολίτευσης, καθώς μπαινόβγαινε στο ψυγείο ενάμιση χρόνο. Τρίτον, στη σχετική δημόσια συζήτηση κυριάρχησε, δυσανάλογα, ένα θέμα: ο χαρακτηρισμός ως γενοκτονίας του εγκλήματος εναντίον των Αρμενίων, των Ποντίων κ.ά. και η ποινικοποίηση της «άρνησής» του. Οι τρεις αυτές πρωτοτυπίες είναι στενά συνδεδεμένες: η δεύτερη και η τρίτη πηγάζουν από την πρώτη. Επειδή η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται για το αντιρατσιστικό (στην καλύτερη περίπτωση το θεωρεί μπελά που επιβάλλουν οι «διεθνείς υποχρεώσεις» και στη χειρότερη εχθρικό), το άφηνε μήνες στο ψυγείο. Για τον ίδιο λόγο, επειδή δεν θέλει η συζήτηση να επικεντρωθεί σε κανένα από τα πάμπολλα ζητήματα που ανακινεί ένα τέτοιο νομοσχέδιο (πώς ορίζεται το ρατσιστικό έγκλημα, πώς αντιμετωπίζουμε τους θύλακες της Χρυσής Αυγής στο κράτος και την εξάπλωσή της στην κοινωνία, πώς προστατεύουμε τα θύματα της ρατσιστικής βίας κ.ο.κ.) επιδιώκει να εξαντληθεί η συζήτηση σε ένα θέμα ουσιαστικά άσχετο: το έγκλημα σε βάρος Ποντίων και Αρμενίων.

Αν ξεκινάω με τις τρεις αυτές πρωτοτυπίες, δεν το κάνω για λόγους… πρωτοτυπίας. Αλλά επειδή πιστεύω ότι ενέχουν δύο παγίδες.

1. Αρχίζω από τις γενοκτονίες. Όπως έλεγα, η ΝΔ και η κυβέρνηση, έχει, πέραν της ψηφοθηρίας, έναν βαθύτερο λόγο να επικεντρωθεί η συζήτηση εκεί. Με ένα σπάρο πετυχαίνει κάμποσα τρυγόνια: μετατοπίζει τη συζήτηση από όλα τα ουσιαστικά θέματα όπου νιώθει στριμωγμένη και λόγω της πολιτικής της αλλά και λόγω της ιδεολογικής της σκευής (ρατσισμός, Χρυσή Αυγή, ομοφοβία, μπαλτάκειες ωσμώσεις με νεοναζί κ.ά.)· μπορεί να πλειοδοτεί σε εθνικιστικούς λεονταρισμούς, ευελπιστώντας να «στριμώξει» τον ΣΥΡΙΖΑ· και, τέλος, ξεφεύγει από μια σειρά άλλα «άβολα» θέματα, όπως η επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια.

Πιστεύω ότι εμείς πρέπει με σταθερότητα να κάνουμε δύο πράγματα. Πρώτον, να λέμε καθαρά τη θέση μας: ότι για λόγους ελευθερίας της έκφρασης αλλά και αποτελεσματικότητας είμαστε αντίθετοι στην ποινική δίωξη των «αρνητών» – ακόμα και του φρικιαστικότερου εγκλήματος, του Ολοκαυτώματος. Και το ότι αν η αιματηρή εκδίωξη των χριστιανών του Πόντου, της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης πρέπει να χαρακτηριστεί «γενοκτονία», «εθνοκάθαρση» ή «σφαγή», αυτό ας αντικείμενο δημόσιου και επιστημονικού διαλόγου, όχι ποινικού κολασμού. Δεύτερον, και πολύ σημαντικό, να μην τροφοδοτήσουμε με τη στάση μας την επιδίωξη της κυβέρνησης, να επικεντρωθεί η συζήτηση στις γενοκτονίες. Γιατί από αυτό μόνο να χάσουμε έχουμε, ακόμα και αν τα λέμε με τον πιο λαμπρό, σαφή, υπέροχο τρόπο. Όχι μόνο επειδή, με δεδομένο το τοπίο της διαστρέβλωσης στα ΜΜΕ, το μόνο που θα μάθει πολύς κόσμος είναι «καβγάς ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ για τους Ποντίους» ή «ο ΣΥΡΙΖΑ αβαντάρει τους Τούρκους». Αλλά, κυρίως, επειδή δεν είναι η γενοκτονία το επίδικο. Το επίδικο είναι η αποτελεσματική αντιρατσιστική νομοθεσία και η εφαρμογή της, ο θεσμικός ρατσισμός, οι ευθύνες της κυβέρνησης, η Χρυσή Αυγή, η διεύρυνση του συμφώνου συμβίωσης: αυτά πρέπει να επαναφέρουμε διαρκώς στη συζήτηση, και όχι να παγιδευθούμε σε μια συζήτηση περί γενοκτονίας, εθνοκάθαρσης κλπ.

Σχέδια επί χάρτου:Για το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα»

της Αφροδίτης Μπαμπάση και του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Φράνσις Μπέικον, «Πίνακας», 1946

Προλογίζοντας το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που παρουσιάστηκε στις 10 Δεκεμβρίου σε ειδική εκδήλωση του υπουργείου Δικαιοσύνης, ο γενικός γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Γιώργος Σούρλας δεν έκρυψε την ικανοποίησή του: «Η Ελλάδα έχει πλέον να εμφανίσει στη Διεθνή Κοινότητα, στους Διεθνείς Οργανισμούς, συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα δράσεων και ενεργειών για την προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», και μάλιστα σε δεκάξι διαφορετικά πεδία.[1] Η ικανοποίηση αυτή, ωστόσο, δεν είναι καλός οιωνός — αίσθηση που επιβεβαιώνεται από την ανάγνωση του Σχεδίου: το θέμα, για μια ακόμα φορά, δεν είναι τα δικαιώματα καθαυτά, αλλά κατά κύριο λόγο η «θωράκιση» της κυβέρνησης απέναντι στις αλλεπάλληλες (και οξύτατες) κριτικές διεθνών οργανισμών και ευρωπαίων επιτρόπων. Κοινώς, «να ένα σχέδιο για να ξέρουμε τι θα τους λέμε, όταν μας λένε» κλπ. κλπ. κλπ.

Με δεδομένη αυτή τη κοντόφθαλμη νοοτροπία, το Σχέδιο ελάχιστα ασχολείται με την κατάσταση που φιλοδοξεί να βελτιώσει. Αντ’ αυτής, παρουσιάζει μια συρραφή διεθνών συμβάσεων και εθνικής νομοθεσίας από τη μια («τι θα έπρεπε να ισχύει»), και του σχεδιασμού της δράσης των επιμέρους υπουργείων που αφορά τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα από την άλλη («με τι ασχολούμαστε αυτή την περίοδο»). Και κάπως έτσι, παρά δηλαδή τις μεγαλόστομες διακηρύξεις του, στην οπτική των «εθνικών σχεδιαστών» τα δικαιώματα δεν προστατεύονται ούτε ως «αυταξία» ούτε ως θεσμικά «αναχώματα» στην κρατική αυθαιρεσία — ούτε βεβαίως ως «κεκτημένα».[2] Στο Σχέδιο εκτίθενται κατά κύριο λόγο οι παραχωρήσεις που μια «φιλάνθρωπη» κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να κάνει στην παρούσα συγκυρία, ενώ σε κάθε περίπτωση και αυτές ακόμα «καθορίζονται και προσαρμόζονται σύμφωνα με τις ιδιαίτερες συνθήκες και τη σημερινή πραγματικότητα […] κατά την περίοδο 2014-2016» (σ. 35).

Τα μαχαίρια κι οι χαρακιές στο πρόσωπο

ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ

 του Στρατή Μπουρνάζου

Χουάν Μιρο, «Βοηθήστε την Ισπανία», 1933

 «Από τις 270 οικογένειες αλλοδαπών που πήραν τρόφιμα από το “Χαμόγελο του Παιδιού”, οι 80 κατήγγειλαν ότι είναι θύματα βίαιων ρατσιστικών επιθέσεων. Τις ημέρες του Πάσχα [“άγνωστοι”] επιτέθηκαν στις 11 το βράδυ και τραυμάτισαν μια ανυποψίαστη εννιαμελή οικογένεια Αφγανών. Στην ίδια γειτονιά, δέχθηκε επίθεση μια άλλη οικογένεια Αφγανών, από ομάδα Ελλήνων. Φωνάζοντας “Nα φύγετε, βρομιάρηδες!” χτύπησαν τον δεκαεφτάχρονο Αφγανό, μέχρι που έπεσε αναίσθητος. Του έσπασαν τα δόντια. Κλοτσούσαν τον πατέρα του με μανία. Μέχρι σήμερα υποφέρει από τη σπονδυλική του στήλη. Στο Σταθμό Λαρίσης τραυμάτισαν στο κεφάλι δύο ανήλικους Αφγανούς 14 και 16 ετών. Αιμορραγούσαν και συνέχιζαν να τους χτυπούν…».

***

Tο παραπάνω (μικρό) απόσπασμα από συνέντευξη του προέδρου της αφγανικής κοινότητας, Γ. Μοχαμμεντί (στη Γεωργία Δάμα, Ελευθεροτυπία, 16.5.2013), όπως και η ετήσια έκθεση 2012 του Δικτύου Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας (που δείχνει αύξηση και της αγριότητας και του αριθμού των περιστατικών) αποτελούν την καταλληλότερη εισαγωγή στη συζήτηση για τον αντιρατσιστικό νόμο. Γιατί μας δείχνουν το ουσιώδες: ότι η θέσπιση αντιρατσιστικής νομοθεσίας, στην Ελλάδα του 2013, δεν είναι κάποιο αφηρημένο ζήτημα δικαίου, γενικής συμμόρφωσης με ευρωπαϊκές οδηγίες, επίδικο της νομικής επιστήμης κ.ο.κ. Αποτελεί κατεπείγον αιτούμενο που θέτει η αποχαλίνωση της ρατσιστικής βίας, οι δολοφονίες, τα μαχαίρια των νεοναζιστών και τα χαραγμένα πρόσωπα των δεκατετράχρονων.

Όσο και αν τα αίτια της ρατσιστικής βίας είναι πολλά και σύνθετα, καμία συνθετότητα, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει η απάντηση στο γιατί η βία αυτή συνεχίζεται ανενόχλητη: επειδή, από πλευράς της κυβέρνησης και του κράτους, δεν υπάρχει η βούληση για την αντιμετώπισή της.[1] Τρανή απόδειξη, η απόσυρση του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου. Διάβασα πολλά για τους σκοτεινούς λόγους της στάσης της Ν.Δ.:

Για τον «αντι-αντιρατσισμό» της συγκυρίας

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Ρ. Λιχτενστάιν, «Εξπρεσιονιστικό κεφάλι, 3», 1980

Η δύσοσμη συγκυρία

Η εβδομάδα που πέρασε σημαδεύτηκε από την πρωτοφανή άρνηση της Νέας Δημοκρατίας να συναινέσει στην προώθηση του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Συναφείς «αντιρατσιστικές» νομοθεσίες αποτελούν πλέον κοινό τόπο στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, και μάλιστα σε αρκετά ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλιών κομμάτων που ανήκουν στον ίδιο πολιτικό χώρο με το κόμμα του κ. Σαμαρά. Όπως και να έχει, η Ν.Δ. κατάφερε και έκανε τη διαφορά στον χώρο της κεντροδεξιάς ευρωπαϊκής οικογένειας: στο όνομα της «ελευθερίας της έκφρασης»,  που τόσο ειλικρινά και αμερόληπτα την πονάει (όπως έδειξε με τη στάση της στις πρόσφατες διώξεις «βλάσφημων» έργων), η ελληνική συντηρητική παράταξη μάς γεννά, με τη θέση της, εφιαλτικές απορίες.

Από τη μια, έχουμε τα δεδομένα προβλήματα του νομοσχεδίου, που συνοψίζονται στην πλημμελή προστασία των θυμάτων ρατσιστικής βίας και την παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης από παραφθορές του εγκλήματος της άρνησης της γενοκτονίας.[1] Ωστόσο, πλέον, πριν από την όποια κριτική στα προβλήματα αυτά, χρέος του δημοκρατικού κόσμου είναι να ερμηνεύσει την «αντι-αντιρατσιστική» σπουδή της ελληνικής Δεξιάς και να θέσει τη Ν.Δ. ενώπιον των πολιτειακών της ευθυνών για τον εκφυλισμό της δημοκρατικής πολιτικής κουλτούρας στην Ελλάδα της κρίσης.  Αλήθεια, τι να φοβάται η ελληνική Δεξιά από ένα τέτοιο νομοσχέδιο που δεν φοβήθηκαν το ομογάλακτά της  κόμματα στην Ευρώπη; Μήπως βλέπει, κάπου στο βάθος, τον εαυτό της στη θέση του κατηγορούμενου;

Με αφορμή τις κωδωνοκρουσίες των Καλαβρύτων: Υπάρχει ορθόδοξος εθνικισμός;

Ανιχνεύοντας την ιδεολογική παραφθορά του χριστιανικού μηνύματος

 

 του Ευστάθιου Χ. Λιανού Λιάντη

και είπε Κύριος· τί πεποίηκας; φωνή αίματος του αδελφού σου βοά προς με εκ της γης

Γεν. 4:10

Τζέικομπ Λώρενς, από τη σειρά «Μετανάστευση», 1940-1941

Στην Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία υφίσταται ένα παραγνωρισμένο χαρακτηριστικό, το οποίο μπορεί να δώσει την απάντηση στην αποδοχή ή την απόρριψη του εθνικισμού από το σώμα της. Αυτό είναι η εκκλησιολογική τεκμηρίωση της αγιότητας των ονομαζόμενων «στρατιωτικών αγίων», μιας αγιολογικής κατηγορίας, η οποία, παρά τις προσπάθειες αλλοτρίωσης της ταυτότητάς της από τους κρατικούς θεσμούς, παραμένει η πλέον επαναστατική και αντιεξουσιαστική. Οι άγιοι Γεώργιος, Δημήτριος, Σεβαστιανός, για να αναφερθούμε μόνον στους επιφανέστερους, δεν ήταν στρατιωτικοί που έπεσαν υπερασπιζόμενοι τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία· ήταν αξιωματικοί που διακήρυξαν τη χριστιανική τους πίστη, αρνούμενοι την αυτοκρατορική/εθνική λατρεία και την κρατική θρησκευτική πολιτική. Έτσι, ήλθαν αντιμέτωποι με την εξουσία, που τους επέβαλε μαρτυρικό θάνατο. Την καθοριστική τους μάχη την έδωσαν μη μαχόμενοι, ενώ τη στιγμή του θανάτου στάθηκαν άοπλοι, «άδοξοι» για την εγκόσμια «εν όπλοις» δόξα.

Κύριε Μούιζνιεκς, «η χώρα μας κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση»…

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Αντιφασιστική αφίσα του Ισπανικού Εμφυλίου

Αν υπάρχει ένα «κλειδί» για να διαβάσει κανείς τις 37 σελίδες της Έκθεσης Μούιζνιεκς για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα,¹ αυτό είναι η διαρκής αντιπαραβολή νόμου (ή νομοθετικών κενών) και πράξης, η οποία και διατρέχει ολόκληρο το κείμενο. Γράφτηκε ότι η Έκθεση αποτελεί «κόλαφο». Όντως. Αποδέκτης της, όμως, δεν είναι η Χρυσή Αυγή, όπως μπορεί να θεωρήσει κανείς με μια επιπόλαιη ανάγνωση. Κείμενα του είδους της Έκθεσης απευθύνονται πρωτίστως στο ανώτατο «συλλογικό» όργανο, το οποίο ασκεί δημόσια διοίκηση στο ελληνικό κράτος — σε αυτό, δηλαδή, που έχει και τον πρώτο λόγο για το νόμο και την πράξη. Ο κόλαφος, λοιπόν, αφορά εξολοκλήρου την ελληνική κυβέρνηση.

Αναγκαία επισήμανση: ο Μιούζνιεκς δεν είναι κάποιο ακραίο στοιχείο, απόγονος των Κομμουνάρων ή ένας σύγχρονος Πασιονάριος, που παρεισέφρησε, γύρευε πώς, στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Υπήρξε συμπρόεδρος του λετονικού FirstParty, που περιγράφεται ως φιλελεύθερο-συντηρητικό, με βάση δε το βιογραφικό του ο ίδιος είναι μάλλον «κεντρώος». Έχει βαρύνουσα σημασία, λοιπόν, ότι η Έκθεση, από το χέρι κάποιου κατά τεκμήριο μετριοπαθή, αποδοκιμάζει διαδοχικά: τις δηλώσεις του πρωθυπουργού περί «ανακατάληψης των πόλεων» και του υπουργού ΠΡΟ.ΠΟ. περί «βόμβας στα θεμέλια του κράτους»· την αδιαφορία της Βουλής ενώ βουλευτές της Χρυσής Αυγής εκφράζουν λόγο μίσους· την ακύρωση του νόμου για την ιθαγένεια από το ΣτΕ και τη μη ανέγερση τεμένους και μουσουλμανικού νεκροταφείου, αν και σχετική σύσταση υπάρχει από το 2002· την «εξευτελιστική» πρακτική που ακολουθείται για τους αιτούντες άσυλο, τις «απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες διαβίωσης που αντιμετωπίζουν οι κρατούμενοι μετανάστες». Έχει επιπλέον σημασία ότι η Έκθεση δεν προτείνει μόνο την απαγόρευση της Χρυσής Αυγής, βάσει διεθνούς σύμβασης του 1966 (ΙCERD, αρ. 4β), η οποία κυρώθηκε το 1970 (επί Χούντας!), και η οποία έχει υπερ-νομοθετική ισχύ κατά το Σύνταγμα (αρ. 28, παρ. 1).² Προτείνει, επίσης, την περίληψη αυτορρυθμιστικών μέτρων για την αντιμετώπιση του ρατσισμού στον Κανονισμό της Βουλής (αρ. 77)· τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου μηχανισμού καταγγελιών αστυνομικής αυθαιρεσίας· «την εξαίρεση από τις θέσεις αρχών επιβολής του νόμου οποιουδήποτε μέλους του προσωπικού τους διαπράττει αδικήματα με ρατσιστικά κίνητρα ή υποστηρίζει αντιδημοκρατικές εκδηλώσεις του ελληνικού νεοναζιστικού κόμματος». Και, τέλος, ζητάει «να δοθεί τέρμα στην πολιτική της συστηματικής κράτησης όλων των παράτυπων μεταναστών και να προβλεφθούν εναλλακτικές της κράτησης λύσεις στην ελληνική νομοθεσία και πράξη», αφού η κράτηση είναι «εξαιρετικά πολυδάπανη και μη αποτελεσματική».

Ομοφοβία, ρατσισμός και θανατοπολιτική

με οργή και σε πένθος

 του Δημήτρη Παπανικολάου

Το κείμενο είναι το δεύτερο μέρος διάλεξης που δόθηκε στο πλαίσιο των Κρίση-μων σεμιναρίων με θέμα «Σεξισμός και Ομοφοβία: ‘Παράπλευρες απώλειες’ της κρίσης;» στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων στις 26 Φεβρουαρίου.  Ολόκληρη η διάλεξη βρίσκεται στο http://vimeo.com/60753243

Έργο του Φράνσις Μπέικον, 1966

Στο πρόσφατο, θαυμάσιο, ντοκιμαντέρ How to survive a plague, που αφηγείται την ιστορία της ACT UP στη Νέα Υόρκη, βλέπεις εικόνες από γνωστές δράσεις της οργάνωσης που απαίτησε, στον δημόσιο χώρο, την αλλαγή της κρατικής πολιτικής για το AIDS στην Αμερική της δεκαετία του ’90. Μια από αυτές ήταν οι «πολιτικές κηδείες» για τα θύματα της ασθένειας. Τα φέρετρα περιφέρονταν στο Νότιο Μανχάταν, και η απόδοση τιμής μεταμορφωνόταν σε διαδήλωση — κάποια έφταναν μέχρι έξω από το προεκλογικό στρατηγείο του Μπους το ’92, με το μήνυμα «το αίμα μας πάνω σου». Μέσα από τον θάνατο, με μια ταυτότητα σε διακινδύνευση και σε στιγμή απόλυτου στιγματισμού της, κάποιοι τόλμησαν να αντιμιλήσουν. Σε μια συγκλονιστική σκηνή, ο ακτιβιστής Μπομπ Ράφσκι, έξω από το στρατηγείο του Μπους και μπροστά από το φέρετρο ενός συντρόφου του, σταματάει, γέρνει το κεφάλι, τα σημάδια της ασθένειας εμφανή στο πρόσωπό του, και φωνάζει: «Με οργή και σε πένθος, αυτή η μάχη δεν θα σταματήσει μέχρι να είμαστε όλοι μας ασφαλείς. ACT UP, αντεπιτεθείτε, πολεμήστε το AIDS».