Τον Αύγουστο υπήρχαν ειδήσεις

του Στρατή Μπουρνάζου

 

Διακοπές. Φωτογραφία του Ανρί-Καρτιέ Μπρεσόν, 1936

«Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις», λέει ο τίτλος ενός γνωστού βιβλίου του Ουμπέρτο Έκο. Κι όμως, αυτόν  τον διακεκαυμένο Αύγουστο που μόλις τέλειωσε, μόνο η θερινή ραστώνη δεν κυριάρχησε: τα ΜΑΤ στη Χαλυβουργία,  η εκποίηση της ΑΤΕ, οι εφιαλτικές πυρκαγιές, οι συνεχιζόμενες σκούπες του «Ξένιου Δία», τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, η έξαρση των ρατσιστικών  δολοφονικών επιθέσεων, ο αφηνιασμός της Χρυσής Αυγής, το ρατσιστικό κρεσέντο των ΜΜΕ με αφορμή το έγκλημα στην Πάρο,  η εξάτμιση κάθε ελπίδας «αναδιαπραγμάτευσης», το κουκούλωμα άρον άρον της υπόθεσης Siemens, η επέλαση του πακέτου των δισ. είναι μερικά μόνο από τα καταιγιστικά γεγονότα  του σκληρού Αυγούστου του 2012.

Θα μπορούσε κανείς, απλουστεύοντας κάπως, να συμπυκνώσει τα παραπάνω στο δίπολο «κρατική (και παρακρατική) καταστολή»-«ολομέτωπη επίθεση στους εργαζόμενους και τα δικαιώματα», σε ακρότατη μορφή τους και τα δύο. Ένα δίπολο γνωστό από τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο,  από το δίπολο αυτό, παρότι  δεν είναι ανακριβές, διαφεύγουν δύο κρίσιμα, κατά τη γνώμη μου, σημεία. Το πρώτο είναι ότι η ακροδεξιά πολιτική και δράση, όπως συμπυκνώνεται, κεφαλαιοποιείται και οργανώνεται πολιτικά από τη Χρυσή Αυγή, αποτελεί εντελώς νέο, ποσοτικά και ποιοτικά, φαινόμενο, που επιχειρεί να αποκτήσει κοινωνικές ρίζες και απήχηση — κι εδώ που τα λέμε, δεν τα καταφέρνει και τόσο άσχημα. Με ιδεολογικά και αξιακά πατήματα στον κυρίαρχο λόγο,  μεθοδική οργανωτική δουλειά, συνδυάζοντας τον «αντισυστημισμό» με τον νεοναζισμό και την εγχώρια ακροδεξιά παράδοση (από τους δοσίλογους και τους ταγματασφαλίτες μέχρι τους χουντικούς), θύοντας στη λατρεία της βίας, η Χρυσή Αυγή ήρθε για να μείνει στο πολιτικό και κοινωνικό στερέωμα. Προς το παρόν (και παραπέμποντας στο άρθρο του Νικόλα Σεβαστάκη, «Η ορατή ακροδεξιά» στο RedNotebook: http://www.rnbnet.gr/details.php?id=6702) περιορίζομαι στην εκτίμηση ότι –ανεξάρτητα από τις ρίζες, τις αιτίες, τις ευθύνες, τις διασυνδέσεις– η άνοδος της Χρυσής Αυγής και της ρατσιστικής βίας συγκροτεί αυτοτελές πολιτικό φαινόμενο, που χρειάζεται μόνιμη αντιμετώπιση.

Η «ανίερη συγκυβέρνηση» και η Αριστερά

Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ: ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ «ΑΝΙΕΡΗ ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΗΣΗ»

του Μιχάλη Πάγκαλου

Juan Genoves, «Ο εναγκαλισμός», 1976 (η εικόνα του εξωφύλλου της «Ανίερης Συγκυβέρνησης»).

Το μικρό βιβλίο Ανίερη Συγκυβέρνηση (εκ. Πόλις, 2011) του Σταύρου Ζουμπουλάκη είναι μια σύντομη αλλά περιεκτική διάλεξη που ο συγγραφέας έδωσε στο αμφιθέατρο του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών. Η ημερομηνία της διάλεξης είναι σημαδιακή, 16 Νοεμβρίου 2011, την ημέρα που η νέα κυβέρνηση υπό τον Λουκά Παπαδήμο έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, με 255 ψήφους υπέρ. Έτσι λοιπόν 37 χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση και παραμονή του εορτασμού της 38^ης επετείου του Πολυτεχνείου, ορκίστηκε κυβέρνηση σοσιαλιστών και ακροδεξιών μέσα στη «γενική σιωπή και ανακούφιση»: «δεν μπορώ, λέει ο συγγραφέας, να φανταστώ πιο άδοξο τέλος της Μεταπολίτευσης! Ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς συγκυβερνά με τον παλαιό Γραμματέα της Νεολαίας της ΕΠΕΝ (το κόμμα του Παπαδόπουλου) και πρόεδρο επίσης του λεπενικού Ελληνικού Μετώπου!» (σ. 33).

Πώς όμως φτάσαμε ως εδώ; Κατά τον συγγραφέα, η ελληνική κρίση αναλύεται σε δύο πτυχές ή αιτίες: μια εξωτερική και μια εσωτερική. Η εξωτερική σχετίζεται με τα τεράστια προβλήματα που πηγάζουν από την «παγκόσμια συστημική κρίση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού» και της «άγριας νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης», υπό την αιγίδα της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας, η οποία πιστεύει στην ορθολογικότητα των αυτορρυθμιζόμενων αγορών, δηλαδή τον «μεγαλύτερο μύθο που υπάρχει», (σ. 13). Τα προβλήματα αυτά γίνονται μάλιστα ακόμη πιο δυσεπίλυτα δεδομένης της παγκοσμιοποίησης που «έχει καταστήσει εξαιρετικά δύσκολη, σχεδόν αδύνατη, τη λήψη μέτρων προστασίας των εθνικών οικονομιών» (σ. 12). Η παγκοσμιοποίηση καταργεί εν τοις πράγμασι τις δικλείδες προστασίες του έθνους κράτους και παραδίδει τους οικονομικά ασθενέστερους βορρά στην αδηφαγία των αγορών.

Δικαίως, ο συγγραφέας θεωρεί τους 900.000 ανέργους «θρυαλλίδα» τοποθετημένη στα θεμέλια της κοινωνίας : «άνεργοι παντού, στις πόλεις και τα χωριά, άνεργοι που όλο αβγαταίνουν» (σ. 36). Αλλά και από τους εργαζόμενους, λίγοι είναι όσοι απολαμβάνουν εργασιακή ασφάλεια. Η υποαπασχόληση, η αστάθεια, η αβεβαιότητα, οι ελαστικές συμβάσεις εργασίας καταστρέφουν κάτι πολύ σημαντικό, δηλαδή την ίδια την έννοια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας αλλά και του κοινωνικού ρόλου του εργαζόμενου:

Ένα σπουδαίο ηθικό και πολιτικό τόλμημα

Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ: ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ «ΑΝΙΕΡΗ ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΗΣΗ»

του Στρατή  Μπουρνάζου

Φερνάν Λεζέ, «Το γεύμα της αφηνιασμένης αγελάδας», π. 1915

Παρακολουθώ τις δημόσιες παρεμβάσεις του Σταύρου Ζουμπουλάκη, συνήθως με τη μορφή μικρών άρθρων, από τη δεκαετία του 1990. Διάσπαρτα σε εφημερίδες και περιοδικά (τα τελευταία χρόνια κυρίως στη Νέα Εστία), τα περισσότερα μπορεί να τα βρει κανείς σήμερα συγκεντρωμένα στους τόμους Ο Θεός στην πόλη (2002), Στη σκηνή του κόσμου (2007) και Χριστιανοί στο δημόσιο χώρο (2010) — και οι τρεις από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της «Εστίας». Πολλά μαθαίνει, πιστεύω, ο αναγνώστης, και πολλά έμαθα κι εγώ, μελετώντας τα κείμενα αυτά. Εκτός από τον πλούτο των ιδεών, την τεκμηριωμένη γραφή και την καλλιέπεια, το γνώρισμά τους που θα ξεχώριζα είναι η παρρησία και η στοχαστική  τοποθέτηση στα επίκαιρα και φλέγοντα: στοχαστική και νηφάλια, αλλά διόλου χλιαρή· αντιθέτως, μαχητική, ταγμένη στην αγωνιώδη αναζήτηση του συντάκτη τους για το δίκιο — χαρακτηριστικά που συναντάμε και στο τελευταίο του βιβλίο, την Ανίερη συγκυβέρνηση (εκδ. Πόλις), με θέμα την ελληνική κρίση και τη συμμετοχή του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση.

Λέω, εξαρχής, ότι ενώ η Ανίερη συγκυβέρνηση είναι ένα δοκίμιο με το οποίο έχω σοβαρές διαφωνίες, ταυτόχρονα αποτελεί το βιβλίο του Ζουμπουλάκη που θαυμάζω –για να μην πω ζηλεύω– περισσότερο. Και το θαυμάζω, γιατί αυτό το μικρό βιβλιαράκι, των 39 μόλις σελίδων, συνιστά ένα μεγάλο πολιτικό και ηθικό τόλμημα. Δεν χρειάζεται να το παρουσιάσω· το κάνει αναλυτικά ο Μιχάλης Πάγκαλος, στην προηγούμενη σελίδα. Μπαίνω  κατευθείαν στην ουσία.

Το εκλέξασθαι υπόθεσιν καλήν, ως γνωστόν, ήδη από την εποχή του Διονυσίου του Αλικαρνασσέως, υπήρξε βασικό συστατικό κάθε συγγραφής. H πρώτη αρετή του βιβλίου είναι ακριβώς αυτή: η επιλογή του θέματος. Ο Στ. Ζουμπουλάκης δεν κλήθηκε να μιλήσει με θέμα την ακροδεξιά, ως «ακροδεξιολόγος», για τον ρατσισμό ή τον αντισημιτισμό στη χώρα μας κλπ. Κάθε άλλο. Η διάλεξη της 16.11 (της οποίας το κείμενο απαρτίζει και το βιβλίο), είχε τίτλο «Αναλύσεις, ελπίδες και προκλήσεις στη σημερινή Ελλάδα». Όταν σε καλούν να μιλήσεις για ένα τέτοιο θέμα, μπορείς να πεις οτιδήποτε, από αβλαβείς γενικότητες μέχρι πολύ καίρια πράγματα, σίγουρα όμως δεν είσαι υποχρεωμένος να μιλήσεις για την ακροδεξιά.

Ο Ζουμπουλάκης λοιπόν, αφού αναπτύξει τις απόψεις του για τη διεθνή και την ελληνική κρίση, επιλέγει να αφιερώσει τη μισή διάλεξη (και τον τίτλο του βιβλίου) στην «ανίερη συγκυβέρνηση», τη συμμετοχή του ΛΑΟΣ στην εξουσία. Εδώ έγκειται και η ευστοχία και η τόλμη του: θεωρεί βασικό ζήτημα, έκφανση της ελληνικής κρίσης, και εξέλιξη στην οποία πρέπει να αντιπαρατεθούμε μετωπικά τη συμμετοχή του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση, καθώς, όπως εξηγεί, «αν υπάρχει μια πραγματικά κόκκινη γραμμή, αυτή είναι η ακροδεξιά ιδεολογία και ο αντισημιτισμός».

Τεχνοκρατία, κοινωνικός αυταρχισμός και «συναίνεση»

 ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΑΣΟΣ- ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΨΥΧΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

του Νικόλα Σεβαστάκη

Dragonfly», Χαρακτικό του Σίκο Μουνακάτα, 1958

 Στη δεκαετία του ’30, το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, το τότε ονομαζόμενο Sfio (Γαλλικό Τμήμα της Εργατικής Διεθνούς) διασπάστηκε. Μια σειρά στελεχών του, οι αποκαλούμενοι néos (νεοσοσιαλιστές) υιοθέτησαν το σύνθημα της «εποικοδομητικής επανάστασης» θεωρώντας ότι η εποχή των σύνθετων οργανισμών, ο καιρός των « τεχνικών και των μηχανικών» καθιστά παρωχημένη την ταξική κοινωνικοπολιτική οπτική των πραγμάτων. Στον αέρα εκείνων των καιρών βρισκόταν η γοητεία του μεγάλου πλάνου, του Κράτους Σχεδιαστή, της επανάστασης των μάνατζερ για την οποία θα γράψει λίγο πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Αμερικανός Τζέημς Μπάρναμ. Πολύ γρήγορα, ωστόσο, αυτός ο προδρομικός διαχειριστικός τεχνοκρατισμός συνδέθηκε με την ιδέα του ισχυρού αυταρχικού κράτους. Πολλές από τις προσωπικότητες της γαλλικής και βελγικής σοσιαλτεχνοκρατίας (από τον Γάλλο Marcel Deat ως τον Bέλγο Henri de Man) δεν θα αντισταθούν στη γοητεία της φασιστικής «τάξης» και θα καταλήξουν συνεργάτες του καθεστώτος του στρατηγού Πεταίν στη φιλoγερμανική κυβέρνηση του Βισύ.

Ένα άλλο κομμάτι του «νεοσοσιαλισμού» θα επιλέξει, φυσικά, τον Ντε Γκωλ και την «Ελεύθερη Γαλλία». Από αυτήν τη δεύτερη πτέρυγα θα αναδυθεί ένας τεχνοκρατικός μοντερνισμός του κέντρου ο οποίος μετά τη δεκαετία του ’50 θα επιδιώξει να εκφράσει τα «νέα μεσαία στρώματα» και τις προσδοκίες τους για κοινωνική άνοδο. Εδώ θα κυριαρχήσει ο θαυμασμός για τον αμερικανικό δυναμισμό και η ανακάλυψη της νέας ηπείρου του έξυπνου μάνατζμεντ για την «ανανέωση της πολιτικής».

Παρόμοια ταξίδια σε πτυχές της ευρωπαϊκής πολιτικής ιστορίας μπορεί να είναι χρήσιμα. Γιατί, πέραν των άλλων, μαρτυρούν ότι στις συνθήκες μιας μεγάλης κοινωνικής και πολιτικής κρίσης, η προσφυγή στο τεχνοκρατικό παράδειγμα συνδέεται με διάφορες τάσεις αυτονόμησης των ελίτ από κοινωνικές αναφορές και βασικές πολιτικές αξίες όπως η λαϊκή κυριαρχία. Το τεχνοκρατικό παράδειγμα μπορεί να αλλάζει μέσα στον χρόνο, ανάλογα με τη διεθνή συγκυρία και τις εθνικές περιστάσεις. Στους καιρούς του «σχεδιοποιημένου καπιταλισμού» ο τεχνοκρατισμός ήταν κατά βάση η αναζήτηση ενός μοντέλου αποτελεσματικής κοινωνικής διεύθυνσης με αιχμή τον κρατικό προγραμματισμό. Στις σημερινές συνθήκες της νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας, το παράδειγμα δεν είναι φυσικά ο μηχανικός αλλά ο ειδικός της οικονομικής διακυβέρνησης, ο γνώστης του κόσμου των επιχειρήσεων και των χρηματοπιστωτικών δομών.

Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, είτε με τους παλιούς όρους «κρατικού διευθυντισμού», είτε στο πλαίσιο της διεθνικής δικτατορίας των αγορών, η εκσυγχρονιστική τεχνοκρατία έρχεται σε σύγκρουση τόσο με την πολιτική δημοκρατία όσο και με τα κοινωνικά δικαιώματα. Η περιφρόνηση για την πολιτική διαφωνία και η απέχθεια για τους αγώνες που αμφισβητούν τη μονοφωνική «ενότητα» των κορυφών, όλα αυτά αποτελούν βεβαίως στοιχεία μιας δεξιάς αφήγησης του κόσμου. Η πολιτική αντιπαλότητα θεωρείται περίπου ανυπόφορος αναχρονισμός αν όχι συνταγή αναποτελεσματικότητας. Και από αυτή την πρωταρχική απαξίωση μέχρι την αναγόρευση των απεργιών ή της όποιας εκδήλωσης κοινωνικής ανυπακοής ως επικίνδυνων εθνικών παρεκκλίσεων ο δρόμος είναι μικρός.

Το ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση και το ξέπλυμα της Ακροδεξιάς

ΤΑ ΛΕΡΩΜΕΝΑ, Τ’ ΑΠΛΥΤΑ, ΤΑ ΠΑΡΑΞΕΠΛΥΜΕΝΑ

σημείωμα των «Ενθεμάτων»

 Το βλέπουμε κι αυτό, λοιπόν: Να τιμάμε την ημέρα του Πολυτεχνείου με την ακροδεξιά στην κυβέρνηση. Κι ενώ αυτό το νέο κυβερνητικό μόρφωμα αρχίζει να μετράει μέρες (και δυστυχώς, όχι αντίστροφα), ενώ το εφιαλτικό σενάριο της υπουργοποίησης των νοσταλγών και επιγόνων της χούντας (αυτής, της ίδιας χούντας, εναντίον της οποίας έγινε η εξέγερση του Πολυτεχνείου) αποτελεί πραγματικότητα, όλοι εμείς που ανησυχούμε προσπαθούμε, στις σελίδες των «Ενθεμάτων» και όπου αλλού, να ανοίξουμε το θέμα και να αναδείξουμε την τεράστια σημασία του, συμβολική και πραγματική. Ζητήσαμε ένα πρώτο σχόλιο από κοντινούς μας ανθρώπους· θα συνεχίσουμε, τις επόμενες εβδομάδες, με ειδικότερα άρθρα και μεταφράσεις. Και δεν θα σταματήσουμε να λέμε, με τις πένες μας και τις πένες σας, ότι η συμμετοχή του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση ξεπλένει, για πρώτη φορά μετά τη χούντα, την ακροδεξιά: ο ρατσισμός, ο φασισμός, ο ακραίος εθνικισμός και σεξισμός εγκαταστάθηκαν στους υπουργικούς θώκους της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας.

Ημερολόγιο αποπληξίας

ΤΑ ΛΕΡΩΜΕΝΑ, Τ’ ΑΠΛΥΤΑ, ΤΑ ΠΑΡΑΞΕΠΛΥΜΕΝΑ

του Γιάννη Χάρη

Τζωρτζ Γκρος, «Ο δημεγέρτης», 1928. Ο πίνακας είναι μια αλληγορία για τον Χίτλερ: υπόσχεται στις μάζες ότι θα ικανοποιήσει τις υλικές τους ανάγκες — αλλά η υπόσχεσή του σημαίνει γκλομπ, μπότα και σβάστικες.

1. Η ακροδεξιά στην εξουσία. Ο λαϊκισμός, ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, -ισμοί διόλου άγνωστοι και σε άλλους πολιτικούς χώρους, εδώ όμως στην πολύ ειδική συσκευασία και με «προστασία ονομασίας προέλευσης». Με κερασάκι πια στην τούρτα τον ειδικότερο -ισμό, του Άδωνη Γεωργιάδη. Ώστε ο «εξευτελισμός σου να γίνει τέλειος». Αυτό το αυτονόητο, νόμιζα, αυτή την αφόρητα τετριμμένη, νόμιζα, σκέψη έκανα μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης εθνικής σωτηρίας, κι έγραψα δυο γραμμές στο μπλογκ μου. Κι ωστόσο διάβασα σχόλιο που αντιδρούσε, πόσο τάχα χειρότερος είναι ο Άδωνης από τη Φώφη, τον Πάγκαλο, τον Αβραμόπουλο, τον Πολύδωρα…

2. «Η ακροδεξιά στην εξουσία» περίμενα να δω να εκφράζουν τη φρίκη μου, να αποτυπώνουν τη γενική, νόμιζα, φρίκη, οι εφημερίδες την επομένη. Μπα! 20 πρωτοσέλιδα είχε φωτογραφία το frontpages.gr, μόνο σε ένα υπήρχε η λέξη «ακροδεξιά», σε υπότιτλο: «Η Ακροδεξιά υπουργοποιείται για πρώτη φορά από το 1974» έγραφε η Ελευθεροτυπία. Πουθενά, τίποτα, σε καμία άλλη. Ούτε στα Νέα και την Καθημερινή, από τις παραδοσιακά σοβαρές εφημερίδες, ούτε στην Αυγή ή τον Ριζοσπάστη, από τις παραδοσιακά αριστερές εφημερίδες.

Πήραμε χαμπάρι;

ΤΑ ΛΕΡΩΜΕΝΑ, Τ’ ΑΠΛΥΤΑ, ΤΑ ΠΑΡΑΞΕΠΛΥΜΕΝΑ

της Μαριάννας Δήτσα

Δεν έχω να καταθέσω καμιά πρωτότυπη σκέψη, γιατί δεν γνωρίζω από πολιτικές (κυρίως οικονομικές) αναλύσεις. Και την οργή μου αν κατέθετα, δεν θα συνιστούσε κάτι πρωτότυπο. Αν και για λίγες μέρες η αγανάκτηση ήταν σε καταστολή, μόλις δηλώθηκε ότι δεν γυρνάμε στη δραχμή. Η διαδικασία που προηγήθηκε για να φτάσουμε εδώ ήταν θαυμαστά πετυχημένη — ελπίζω για λίγες μόνο μέρες. Με αυτό το πρωτόφαντο πολιτικό σχήμα διακυβέρνησης μπορούμε πλέον να μιλάμε για το απόλυτο τέλος της μεταπολίτευσης. Να μιλάμε για την αρχή ενός πρώτου ή τέταρτου Ράιχ στην Ελλάδα; Μπορεί η ακροδεξιά να ήταν ο κύριος ρυθμιστής της πολιτικής και ιδεολογικής πρακτικής ως τη χούντα, μπορεί η χούντα να ήταν ένα απεχθές αλλά και διαφανές στρατιωτικό πραξικόπημα.

Ο σωτήρας του συστήματος

ΤΑ ΛΕΡΩΜΕΝΑ, Τ’ ΑΠΛΥΤΑ, ΤΑ ΠΑΡΑΞΕΠΛΥΜΕΝΑ

του Δημήτρη Ψαρρά

«Der Drahzier» (αυτός που κινεί τα νήματα): γερμανική αντισημιτική αφίσα του «Λαϊκού Μετώπου» (ονομασία με την οποία μετείχαν οι ναζιστές στις εκλογές), 1924. Ο εβραίος καπιταλιστής, τετράπαχος και αγέρωχος, εκμεταλ- λεύεται τον πόλεμο και τον πληθωρισμό, για να θησαυρί- σει («Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα», επιμ. Χρ. Χα- τζηιωσήφ, τόμ. Γ1, εκδ. Βιβλιόραμα).

Δικαίως περηφανεύεται τις τελευταίες μέρες ο Γιώργος Καρατζαφέρης. Χάρη σ’ αυτόν και τις επικοινωνιακές του πιρουέτες σώθηκε το κλυδωνιζόμενο πολιτικό σύστημα και αναθάρρησε ο ανυπόληπτος δικομματισμός. Τώρα βρισκόμαστε μπροστά στο παράδοξο φαινόμενο να δίνει τη δική του λύση στην πολιτική κρίση του συστήματος ένα κόμμα που ανδρώθηκε με το σύνθημα «Ρήξη και ανατροπή».

Πολλοί σπεύδουν να συμπεράνουν ότι αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε την «εθνική υπευθυνότητα» του Καρατζαφέρη και να διαχωρίσουμε το σημερινό ΛΑΟΣ από το ακροδεξιό παρελθόν του, όπως ήδη έχουν κάνει από καιρό πολιτικοί αναλυτές (π.χ. ο Αλέξης Παπαχελάς, Η Καθημερινή, 11.3.2011 και ο Γιάννης Πρετεντέρης, Τα Νέα, 30.8.2011).

Όσοι προβληματίζονται από καλή πίστη, και όχι από μικροπολιτικό υπολογισμό, πέφτουν έξω. Γιατί το ΛΑΟΣ δεν υπήρξε ποτέ κόμμα του πολιτικού περιθωρίου, ένα κόμμα-παρίας, όπως συμβαίνει συνήθως για τα μορφώματα της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς. Το ΛΑΟΣ όχι μόνο είναι κόμμα του συστήματος, αλλά εκφράζει ένα σοβαρό τμήμα του ελληνικού «βαθέος κράτους», διαθέτει στηρίγματα στους πιο κρίσιμους κρατικούς μηχανισμούς, ενώ έχει ήδη επιβάλει την πολιτική του ατζέντα στα δυο μεγάλα κόμματα, τουλάχιστον στους κρίσιμους τομείς της αντιμετώπισης των μεταναστών και των ζητημάτων «νόμου και τάξης». Αυτό το ελληνικό βαθύ κράτος διατηρείται επί δεκαετίες ζωντανό, ίσως και από την εποχή του Μεταξά. Όχι βέβαια χωρίς διακυμάνσεις και τομές, αλλά με ορισμένες σταθερές που δεν τις ανέτρεψε ούτε η μεταπολίτευση ούτε η έλευση του ΠΑΣΟΚ το 1981.

Ο ΛΑΟΣ στην εξουσία

ΤΑ ΛΕΡΩΜΕΝΑ, Τ’ ΑΠΛΥΤΑ, ΤΑ ΠΑΡΑΞΕΠΛΥΜΕΝΑ

του Νίκου Θεοτοκά

Τζωρτζ Γκρος, "Στυλοβάτες της κοινωνίας", 1926

Ποιος μπορεί να ξεχάσει εκείνο το [παπ]ανδρεϊκό: «Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο λαός στην εξουσία»; Εκείνο το κούφιο σύνθημα που, επιτέλους, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για να γίνει πράξη. Έτσι, εν ονόματι της έκτακτης συνθήκης στην οποία έχει περιέλθει το έθνος, ο ΛΑΟΣ κλήθηκε στο cabinet της κυβέρνησης Παπαδήμου. «Πιστεύομεν εις την λαοκρατίαν», είχε ειπωθεί κάποτε, πριν οι φασίστες και οι ταγματασφαλήτες αναλάβουν την υπεράσπιση του δημοκρατικού πολιτεύματος.

O λαός, λοιπόν, στην εξουσία. Και με όλα τα γράμματα της λέξης κεφαλαία: ΛΑΟΣ. Είναι η κατάληξη εκείνου του «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» που, προεκλογικά, έθεσε ως δίλημμα στον ελληνικό λαό ο κ. Γιώργος Παπανδρέου. Με τον Λαϊκό Ορθόδοξο Συναγερμό στην κυβέρνηση, η βαρβαρότητα ήρθε στη εξουσία. Και ήρθε για να μείνει.

ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, μέσα στη δίνη της κρίσης, ξανοίγονται στους πιο επικίνδυνους καιροσκοπισμούς για να διευρύνουν, όσο μπορούν, τις δικλείδες διαφυγής από τις συνέπειες των πολιτικών τους.

Για τη σωτηρία της πατρίδας, λοιπόν, η ακροδεξιά στην κυβέρνηση.

Τελικά «εκτός» ή «εντός συνταγματικού τόξου»;

ΤΑ ΛΕΡΩΜΕΝΑ, Τ’ ΑΠΛΥΤΑ, ΤΑ ΠΑΡΑΞΕΠΛΥΜΕΝΑ

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Τζωρτζ Γκρος, "Γκρίζ μέρα", 1926

Υπάρχουν μερικά παραγωγικά διλήμματα, υπό την έννοια ότι παρέχουν εναλλακτικές, και υπάρχουν ψεύτικα ή αδιέξοδα διλήμματα τα οποία ουσιαστικά μόνο κατ’ επίφαση μπορούν να θεωρούνται τέτοια.

Πρώτον: Χρεοκοπία ή ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση; Αυτό είναι ένα παραγωγικό δίλλημα, στο οποίο και οι δύο απαντήσεις είναι ανθρώπινες. Μπορεί ένας να πει ότι «προκειμένου να μη χρεοκοπήσει η Ελλάδα θα ανεχθώ και τον Άδωνι υφυπουργό». Άλλος –πιο ιδεολόγος, ας τον λέγαμε– θα απαντούσε «χρεοκοπία, διότι η ένδεια αντέχεται, το άλλο όχι». Ας κρατήσει ο καθένας ό,τι επιθυμεί. Πάντως, το βέβαιον είναι ότι υπάρχει δίλημμα, καθώς υπάρχουν επιλογές.

Το δεύτερο, λογικό επακόλουθο του προηγουμένου: η περίπτωση να αποφασίσουμε να υποστούμε το ΛΑΟΣ στη κυβέρνηση για να γλιτώσουμε τη χρεοκοπία είναι να ξέρουμε τουλάχιστον ότι η συμμετοχή του είναι αναγκαία, προκειμένου να εξασφαλιστούν κάποιες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες απαραίτητες για την ψήφιση επαχθών πλην όμως αναγκαίων μέτρων που θα κρατήσουν τη χώρα στο ευρώ κλπ. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι έτσι. Το ΛΑΟΣ δεν μπήκε στην κυβέρνηση επειδή χρειαζόταν οι ψήφοι για να περάσουν επαχθή μέτρα, διότι τα μέτρα αυτά θα περνούσαν ούτως ή άλλως διά του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ μαζί. Άρα, εδώ έχουμε ένα ψεύτικο δίλημμα, το οποίο μόνο καταχρηστικά μπορεί να χρησιμοποιήσει τον διαζευκτικό φθόγγο «ή».

Φουλ Μόντι

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Χαρακτικό του Καρλ Ρέσινγκ, από το λεύκωμα «Η προκα- τάληψή μου ενάντια στην εποχή μας», Βερολίνο 1932

Βλέποντας τα οικονομικά τους να καταρρέουν, έξι άνεργοι Bρετανοί ξεπερνούν τις αναστολές τους και αποφασίζουν να παρουσιάσουν ένα νούμερο ανδρικού στριπτίζ, στο αποκορύφωμα του οποίου πετούν στο κοινό και το τελευταίο τους εσώρουχο· πρόκειται για την εμπορικά επιτυχημένη κωμωδία του Πίτερ Κατάνεο «Άνδρες με τα όλα τους» (Full Monty), που προβλήθηκε στις αίθουσες το μακρινό, πλέον, 1997.

Στα καθ’ ημάς, οι παλινωδίες που οδήγησαν στο διορισμό Παπαδήμου και η ανάδειξη ενός τραπεζίτη σε πρωθυπουργό δεν είναι ασφαλώς κωμωδία· εύλογα ωστόσο «διαβάστηκαν» ως ξεγύμνωμα. Ωστόσο, σε πείσμα των δημοσιογραφικών κλισέ που ενδιέτριψαν στην προφάνεια, αυτό που από την επαύριο των αντιπαρελάσεων βλέπουμε να ξεγυμνώνεται –τόσο στην Ελλάδα του Παπαδήμου όσο και στην Ιταλία του Μόντι– δεν είναι κυρίως πρόσωπα ή πολιτικά συστήματα. Το δικό μας πολιτικό σύστημα, για την ακρίβεια, έδειξε να ανακτά προσωρινά την πρωτοβουλία των κινήσεων: αφυδατώνοντας τον κομματικό ανταγωνισμό, ομογενοποιώντας τις «συνιστώσες» του (τη φιλελεύθερη, την εκσυγχρονιστική και την ακροδεξιά), υποδυόμενο τελικά ένα υπεράνω διαιρέσεων Κόμμα του Αντικομματισμού, που εκχωρεί σε έναν άνθρωπο των τραπεζών τη σωτηρία ολόκληρης της κοινωνίας (αλίμονο: οι συνήθεις αντιλαϊκιστές δεν θα καταγγείλουν σήμερα τον τραπεζολαϊκισμό…).

Αυτό λοιπόν που ξεγυμνώνεται επί της ουσίας –στην Ελλάδα, την Ιταλία και τη Γαλλία, προσεχώς–, είναι ένας καπιταλισμός χωρίς προσχήματα, δίχως κοινωνικούς, εθνικούς ή δημοκρατικούς περιορισμούς, χωρίς διάθεση και δυνατότητα να επιστρέψει στα χρόνια που (σχεδόν) όλοι ήταν ευχαριστημένοι.

Λεπτομέρειες (με νύχια γαμψά)

της Ιωάννας Μεϊτάνη

Η είσοδος της ακροδεξιάς στην κυβέρνηση, που οριστικοποιήθηκε την ώρα που έκλεινε η ύλη μας, αποτελεί γεγονός με ιδιαίτερη και μεγάλη πολιτική βαρύτητα, που δεν μπορεί να αφήνει κανέναν αδιάφορο. Αν ψάχνουμε κάτι που να επισφραγίζει το τέλος της μεταπολίτευσης, δύσκολα θα βρούμε πιο χαρακτηριστικό και σκοτεινό συμβολισμό. Σαν μια πρώτη αντίδραση, δημοσιεύουμε το σχόλιο που ακολουθεί, και θα επανέλθουμε· συστηματικά.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

«Σε σύσκεψη με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί», «Παπανδρέου, Σαμαράς και Καρατζαφέρης συζητούν για το σχηματισμό της νέας κυβέρνησης»: η φρασεολογία στις ειδήσεις είναι ουδέτερη. Επικίνδυνα ουδέτερη. Η «υπέρβαση του δικομματισμού» προβάλλεται ως «αξιέπαινη», με πλήρη αδιαφορία για το περιεχόμενό της. Τα τρία κόμματα της νέας κυβέρνησης αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. Ο τρίτος της παρέας όμως, ο Καρατζαφέρης, δεν παύει να είναι ο αρχηγός του ακροδεξιού κόμματος — και συζητάει με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στελέχη του κόμματός του συμμετέχουν στη νέα κυβέρνηση. Βουλευτής του κόμματος της ακροδεξιάς, δηλαδή, γίνεται υπουργός, και άλλα τρία στελέχη υφυπουργοί. «Λεπτομέρειες», φαίνεται, όλα αυτά. Τα δύο μεγάλα κόμματα, όταν χρειάστηκαν συνδρομή, στράφηκαν στην ακροδεξιά — την οποία εξάλλου στηρίζουν υπογείως εδώ και χρόνια. Με ένα μικρό εκλογικό ποσοστό και με ακόμη ισχνότερη πραγματική κοινωνική έδραση, ο εγνωσμένα φασίστας Βορίδης αναλαμβάνει υπουργείο. Οποίον από μηχανής δωράκι! Σε ποιανού τα αυτιά ακούγεται περίεργο που υποστηρίζει πως δεν είναι ανάγκη να πάμε σύντομα σε εκλογές; Κι όταν θα συνεχίσει να το υποστηρίζει με κύρος και προβολή υπουργού, τι βαρύτητα θα έχει τότε; Κι όταν θα βγουν ξανά στο δρόμο οι χρυσαυγίτες, ποιανής κυβέρνησης τα όργανα της τάξης θα τους σταματήσουν;