Η μάχη των δικαιωμάτων

25.1.2016: Ένας χρόνος κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-2

της Κλειώς Παπαπαντολέων

Δεν πρωτοτυπώ, ασφαλώς, λέγοντας πόσο πυκνός είναι ο πολιτικός χρόνος των τελευταίων ετών· ωστόσο, έχει σημασία, νομίζω, να δούμε πώς οι διαρκείς παρεκκλίσεις και εξαιρέσεις, που παράγονται εντός αυτού του πολύ πυκνού χρόνου, έχουν δημιουργήσει μια νέα κανονικότητα: την κανονικότητα της διαρκούς κρίσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να δει κανείς και τον ένα χρόνο συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, και τη μετεξέλιξη αυτής της εν πρώτοις αφύσικης συνεργασίας σε μια νέα πολιτική κανονικότητα. Θα διατυπώσω λίγες σκέψεις, εστιαζόμενη στον τομέα του μεταναστευτικού και των δικαιωμάτων, για τον οποίο έχω καλύτερη γνώση και άμεση εμπλοκή.

Σκίτσο του Τάσου Αναστασίου

Σε μια αντίστοιχη συζήτηση που είχαν οργανώσει τα «Ενθέματα» τον Οκτώβριο του 2015, είχα επισημάνει ως εξαιρετικά σημαντική την αλλαγή παραδείγματος που έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ στο μεταναστευτικό. Εξαιρετικά σημαντική πολιτικά, ιδεολογικά, ουσιαστικά. Το παράδειγμα του μεταναστευτικού δείχνει ότι ο αριστερός λόγος μπορεί να γίνει ηγεμονικός ακόμα και σε ζητήματα που συνιστούν δύσβατες ή μη προνομιακές περιοχές για την Αριστερά. Αυτό όμως το καλό παράδειγμα σήμερα βρίσκεται σε διακινδύνευση, αφενός με την αιφνίδια αναγωγή πράξεων αλληλεγγύης σε ενέργειες ποινικού ενδιαφέροντος, αναγωγή που μετατρέπει σε κακουργήματα εμβληματικές κοινωνικές πρακτικές και αφετέρου με την επανεκκίνηση των διαδικασιών μαζικής διοικητικής κράτησης αλλοδαπών.

Μπορούν οι ιεράρχες να λένε ό,τι θέλουν;

Το σύμφωνο συμβίωσης και η ελευθερία έκφρασης των ταγών της Ορθοδοξίας

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, 2015

To σύμφωνο συμβίωσης είναι, από τις 24 Δεκεμβρίου, νόμος του κράτους, και πολύς κόσμος, πολύ πέραν της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, πρέπει, νομίζω, να είμαστε χαρούμενοι: Οι φιλελεύθεροι που πιστεύουν στα ατομικά δικαιώματα, οι αριστεροί που πιστεύουν στην ισότητα, οι καλοί χριστιανοί, άνθρωποι που αγαπάνε τον πλησίον τους, ακόμα και συντηρητικοί εχέφρονες, καθόσον η σχετική διάταξη δεν έχει κάτι το ριζοσπαστικό σε σχέση με αντίστοιχες νομοθετικές προβλέψεις των περισσοτέρων ευρωπαϊκών κρατών που συνομολογούν δικαίωμα γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, ακόμα και τεκνοθεσίας από αυτούς. Μέρες που ’ναι, το σύμφωνο συμβίωσης λοιπόν είναι μια πραγματική ευχή. Την ευχή αυτή αρνούνται (εκτός της Χρυσής Αυγής, όπως είναι απολύτως αναμενόμενο), το ΚΚΕ που υπόσχεται πως «με τη διαμόρφωση της σοσιαλιστικής-κομμουνιστικής κοινωνίας, οπωσδήποτε θα διαμορφωθεί νέος τύπος συμβίωσης, ως σχετικά σταθερής ετεροφυλικής σχέσης και αναπαραγωγής», η μη δημοκρατική Δεξιά –οι Αν.Ελ. (με λίγες εξαιρέσεις) και τμήμα της ΝΔ– και, δυστυχώς, η Εκκλησία της Ελλάδας. Ο προκαθήμενός της δήλωσε, κάπως ενοχικά (αφού πρώτα είχε χαρακτηρίσει την ομοφυλοφιλία «εκτροπή») πως «Όλα είναι παιδιά του Θεού, αλλά ό,τι κάνουν δεν σημαίνει ότι είναι και σωστό» ενώ, απολαμβάνοντας την καθιερωμένη επίσημη εκκλησιαστική ανοχή στη μισαλλοδοξία τους, οι «συνήθεις ύποπτοι» Καλαβρύτων, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης άνοιξαν τον στόμα τους και τι δεν είπαν…

Ήθελα να ζήσω τη δική μου αλήθεια

Για τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ομόφυλα ζευγάρια

Το κείμενο που ακολουθεί απαρτίζεται από αποσπάσματα της τοποθέτησής της Στ. Μπελιά στη διαβούλευση φορέων για το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, με το οποίο θεσπίζεται το διευρυμένο σύμφωνο συμβίωσης (Βουλή, Τρίτη 15.12.2015). Η Στέλλα Μπελιά είναι πρόεδρος της Οργάνωσης «Οικογένειες Ουράνιο Τόξο» (με γονείς-μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας).

Από δράση των «Οικογενειών Ουράνιο Τόξο» για τους πρόσφυγες, Σεπτέμβριος 2015

Η επιλογή που έκανα ήταν να ζήσω με ειλικρίνεια τη ζωή μου. Επειδή είχα μεγάλη επιθυμία να γίνω μητέρα, όπως και πολλές άλλες γυναίκες με αντίστοιχο σεξουαλικό προσανατολισμό, είχα δύο επιλογές. Είτε θα έκανα έναν λευκό, ψεύτικο γάμο με κάποιον για να γίνω γονέας είτε αυτό που έκανα: πήγα με τη σύντροφό μου και έναν δότη –όχι πατέρα, αλλά δωρητή σπέρματος–, και με τη βοήθεια της επιστήμης έγινα μητέρα. Η δική μου επιλογή ήταν να ζήσω την αλήθεια μου, να είμαι ο εαυτός μου. Η άλλη επιλογή θα με οδηγούσε να είμαι ένας δυστυχισμένος άνθρωπος• και ένας δυστυχισμένος γονιός κάνει δυστυχισμένα παιδιά. […]
Όλοι εμείς [μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας] που αποφασίσαμε να είμαστε γονείς, το κάναμε συνειδητά, μετά από πάρα πολλή σκέψη• δεν μας έτυχε, πέτυχε. Αυτή η δέσμευση στη γονεϊκότητα, το ότι δεσμευόμαστε να είμαστε γονείς και να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας όσο το δυνατόν καλύτερα, να γίνουν καλοί άνθρωποι, χρήσιμοι στην κοινωνία, να ενταχθούν όσο το δυνατόν καλύτερα στον κοινωνικό τους περίγυρο και να είναι ευτυχισμένοι, για εμάς είναι κάτι πολύ σημαντικό. Μια οικογένεια μπορεί να είναι λειτουργική ή δυσλειτουργική, αλλά αυτό δεν έχει καθόλου να κάνει με τη δομή της και το αν οι γονείς είναι ομοφυλόφιλοι ή όχι. Δεν κάνω το λάθος να συγκρίνω τις οικογένειές μας με τις δυσλειτουργικές οικογένειες των ετερόφυλων, για τις οποίες διαβάζουμε κατά καιρούς στις εφημερίδες. Δεν χρειάζονται τέτοιες συγκρίσεις. Μακάρι όλα τα παιδιά του κόσμου –και το εννοώ– να μεγαλώνουν με αγάπη, με γονείς που νιώθουν υπεύθυνοι γι’ αυτά, τα φροντίζουν όσο το δυνατόν καλύτερα. […]
Με τη σύντροφό μου έχουμε συνολικά πέντε παιδιά: τα τρία είναι βιολογικά της συντρόφου μου και τα δύο, βιολογικά, δικά μου. Κι ωστόσο, το κράτος μας θεωρεί δύο μονογονεϊκές οικογένειες, όχι μία οικογένεια. Δεν μας αντιμετωπίζει ως πολύτεκνη οικογένεια. Τα τρία παιδιά είναι ενήλικες και ζουν τη ζωή τους — στο βαθμό που μπορούν. Τα δύο μικρά είναι, τώρα, που έχουν μείνει. Όλοι αυτοί, οι κύριοι από τους συλλόγους πολυτέκνων, που μας φτύνουν στα μούτρα κατ’ εντολή κάποιων ιεραρχών ότι δεν είμαστε καλοί άνθρωποι, ότι είμαστε «ανώμαλοι» και δεν ξέρω τι άλλο, εισπράττουν επιδόματα από την πολιτεία, που εμείς δεν θα τα δούμε ποτέ. Αυτομάτως, αυτό αποτελεί μεγάλη διάκριση.
[σχετικά με τη γονική μέριμνα] Ποιος θα μας πει αν ο εισαγγελέας που θα φτάσει να δει μια τέτοια περίπτωση, αν εγώ «δω τα ραδίκια ανάποδα» –γιατί τα δικά μου βιολογικά παιδιά είναι αυτήν τη στιγμή ανήλικα– είναι ομοφοβικός; Ποιος θα μας το διασφαλίσει; Ξέρετε, η ομοφοβία είναι σαν το νερό για τα ψάρια. Αν ρωτήσεις ένα ψάρι τι βλέπει μέσα στο βυθό, θα σου πει: «Βλέπω φύκια, βλέπω άλλα ψάρια, βλέπω κοράλλια» κ.ο.κ. Το νερό όμως δεν το βλέπει, γιατί είναι παντού. Έτσι είναι και η ομοφοβία. Την έχουμε πιει με το γάλα μας. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε έχουμε εμποτιστεί με ομοφοβία, και δεν μπορούμε να τη δούμε γιατί είναι παντού.
Ο κ. Δαβάκης είπε ότι πρόκειται για την ιδιωτική μας ζωή. Και το ακούμε συχνά, ότι δεν μας νοιάζει τι κάνουν οι άνθρωποι στο κρεβάτι τους. Μα, εδώ δεν μιλάμε γι’ αυτό. Αυτό που κάνουμε στο κρεβάτι μας μπορούμε να το κάνουμε και χωρίς σύμφωνο, και χωρίς την άδεια του κράτους! Μιλάμε για το πώς θα είμαστε ίσοι απέναντι στον νόμο, όπως το ζητάει το Σύνταγμα της χώρας μας. […]
Η καθημερινότητα μας, ξέρετε, δεν διαφέρει από την καθημερινότητα οποιασδήποτε άλλης οικογένειας. Τρέχουμε με τα παιδιά μας στο σχολείο, στις δραστηριότητες τους, όταν έχουν πυρετό ξενυχτάμε δίπλα τους. Μη φανταστείτε ότι κάνουμε κάτι άλλο από αυτά που κάνουν οι άλλοι γονείς. Και, ξαφνικά, το σύστημα σου αρνείται αυτή την καθημερινότητα. Έτυχε κάποια στιγμή να είναι τα δύο μου παιδιά σε δύο διαφορετικά νοσοκομεία, και στη σύντροφό μου, που ήταν στο ένα, της έλεγαν συνέχεια: «Ποια είσαι εσύ; Τι θέλεις εδώ;». Εγώ δεν μπορούσα να διακτινιστώ βέβαια, τελικά κάναμε μια ολόκληρη ιστορία για να βρεθούνε σε ένα νοσοκομείο και τα δυο παιδιά μαζί.

«Το γαμημένο το Σύμφωνο». Επιτέλους.

του Δημήτρη Παπανικολάου

 Έξω από το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών την προηγούμενη εβδομάδα η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Άννα Βαγενά στάθηκε στις κάμερες να κάνει μια δήλωση. Εμφανώς συγκινημένη υποσχέθηκε «στη μνήμη του Μηνά [Χατζησάββα], να φροντίσει για να περάσει το Σύμφωνο Συμβίωσης από τη Βουλή». Η εικόνα είναι πολλαπλά συμβολική για το διευρυμένο Σύμφωνο Συμβίωσης που έρχεται τελικά προς ψήφιση σε λίγες μέρες. Αφενός γιατί δείχνει πόσο καταλυτική στιγμή υπήρξε η κηδεία του Μηνά Χατζησάββα, πόσο καταλυτική η φωνή του συντρόφου του Κώστα Φαλελάκη όταν – συνδεόμενος με μια βαθειά πολιτική παράδοση που φωνάζει «με οργή και σε πένθος» — αναρωτήθηκε πότε θα ψηφιστεί «επιτέλους αυτό το γαμημένο σύμφωνο που δεν έρχεται». Η συναίνεση που νομίζω θα δούμε την επόμενη εβδομάδα στη Βουλή, θα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και σε αυτή την οργισμένη φωνή.

Roger de la Fresnaye, «Γυμνά σε τοπίο», 1910

Από την άλλη, η δήλωση της Βαγενά έχει ενδιαφέρον για να δει κανείς ξεκάθαρα το πολιτικά οξύμωρο: διότι, βεβαίως, δεν νομίζω να χρειαζόταν η βουλεύτρια έναν θάνατο, για να συνειδητοποιήσει γιατί πρέπει να αγωνιστεί «για το Σύμφωνο». Μεγαλωμένη στην ίδια γενιά με τον Χατζησάββα, έχοντας ζήσει δίπλα σε πολύ κόσμο που σκεφτόταν πολλά χρόνια τη σεξουαλική του ταυτότητα όχι εκτός αλλά ως μέρος της κοινωνικής του ένταξης, η Άννα Βαγενά, δεν μπορεί, ακόμα και πριν πεθάνει ο καλός της φίλος, κάτι θα είχε ακούσει και για την πολλαπλή αναγκαιότητα της νομικής κατοχύρωσης της ομοφυλόφιλης συμβίωσης στην Ελλάδα σήμερα.

Βρε λες;

Με αφετηρία το διευρυμένο σύμφωνο συμβίωσης για ετερόφυλα και ομόφυλα ζευγάρια

του Πάνου Λάμπρου

Βρε, λες να έφτασε η ώρα; Λες να ήρθε η μεγάλη στιγμή, η πρώτη, για χιλιάδες ομόφυλα ζευγάρια, για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να βγουν από την αφάνεια;

Βρε, λες να γυρίσει το ρολόι, να πάει λίγο πιο μπροστά, να φύγουμε από τον μεσαίωνα;

Βρε, λες ο «αόρατος κόσμος» να γίνει ορατός, να μπορέσει να σταθεί περήφανα στο δρόμο, να δείξει το πρόσωπό του στο φως της ημέρας χωρίς να τον λοιδορούν, χωρίς να τον πετροβολούν;

Βρε λες;

Ταμάρα ντε Λεμπίντσκε, «Δυο κορίτσια», 1928

Πέρασαν χρόνια, δεκαετίες από τότε. Τότε που μια χούφτα νέοι άνθρωποι, παιδιά του Μάη του ’68, των νέων κοινωνικών κινημάτων, αποφάσισαν να σηκώσουν το ανάστημά τους και να πουν: Ναι, είμαστε γκέι και λεσβίες, και διεκδικούμε το αυτονόητο, τότε το αδιανόητο.

Ήταν το ΑΚΟΕ, το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας, που τάραξε τα λιμνάζοντα νερά του κοινωνικού σκοταδισμού και της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Μια χούφτα άνθρωποι, που θέλησαν ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Ο κόσμος δεν άλλαξε, αλλά ο σπόρος είχε πέσει, φύτρωσε, άνθισε — κι ας ήταν γύρω του κρανίου τόπος. Μέσα σ’ αυτή την ξεραΐλα ιδεών, μέσα σ’ αυτό το αφιλόξενο και εχθρικό τοπίο, ο ανθός κράτησε. Και να που τώρα, χρόνια μετά, γίνεται πραγματικότητα το σύμφωνο συμβίωσης και για ομόφυλα ζευγάρια.

Πεθαίνω σαν Χώρα (στην Αμφίπολη)

του Δημήτρη Παπανικολάου

Nίκος Eγγονόπουλος, «Oι δύο Μακεδόνες.
Μέγας Αλέξανδρος και Παύλος Μελάς», 1977

«Μεταμοντέρνα μειράκια» και «χαμαντράκια». Έτσι είχε χαρακτηρίσει ο πολύς Κώστας Γεωργουσόπουλος, σε ένα οργισμένο σχόλιό του πριν λίγα χρόνια, όσους επέμεναν να αναλύουν τη σύνδεση της εθνικής ταυτότητας, της εθνικιστικής ιδεολογίας και της δημόσιας παρουσίας της αρχαιολογίας στην Ελλάδα. Όσοι μιλούν για «εθνικό αφήγημα» όταν συζητούν τη δουλειά του Ανδρόνικου στη Βεργίνα, ή κριτικάρουν την «εθνική υστερία [με] τα Ελγίνεια», έλεγε τότε ο Γεωργουσόπουλος, κάνουν «αβάντα στη σκοπιανή εθνοκαπηλία και […] θεωρίες μια δεκάρα η βιολέτα τσιγκολελέτα τσιγκολελέτα.»[1]

Τα θυμήθηκα αυτές τις μέρες τα «χαμαντράκια», καθώς ακούω τα καθημερινά δελτία για την πρόοδο της ανασκαφής στην Αμφίπολη, τις βαρύγδουπες «προβλέψεις» του αρμόδιου υπουργού, τα διαρκή τιτιβίσματα των υφισταμένων του, το προαίσθημα του, επίσης πολύ, Σαράντη Καργάκου για το ότι εκεί κρύβεται ο Μεγαλέξανδρος, και τη διακήρυξη του αρμοδιότατου Άνθιμου Θεσσαλονίκης ότι «όποιος κι αν είναι θαμμένος στην Αμφίπολη, είναι Έλληνας».[2] Καταλληλότεροι από εμένα έχουν κρίνει επαρκώς αυτή τη νέα, εθνικού επιπέδου, παράκρουση. Περιμένουμε από την Αμφίπολη μια ακόμα επιβεβαίωση του εθνικού αφηγήματος του μεγάλου, άσπιλου και λευκού, υπερβατικού και υπερβαίνοντος, παντοδύναμου και παντοκράτη (πλην όμως και παντοπώλη) ελληνισμού.

Ας επιμείνω εδώ ομως σε μια παράμετρο που ίσως συζητήθηκε λιγότερο:

Τη σύνδεση της επιθυμίας για αρχαιότητα, με τους λόγους του ρατσισμού και της έμφυλης κανονικότητας που κατακλύζουν αυτή τη στιγμή κι από άλλες μπάντες την Ελλάδα. Γιατί η Ελλάδα που συνεπαίρνεται με τα (επερχόμενα) ευρήματα της Αμφίπολης είναι, βεβαίως, η ίδια ακριβώς Ελλάδα που την ίδια εποχή βλέπει «ξαφνικά» τον πιο ρατσιστικό εαυτό της να ξεδιπλώνεται τόσο ξεδιάντροπα στη δημόσια σφαίρα, στη πολιτική, στην κοινωνική συναλλαγή και τη διαχείριση «ντόπιων» και «ξένων», στην εικονοποιϊα της καθημερινότητας. Είναι η ίδια Ελλάδα που την ίδια στιγμή δυσκολεύεται να ψηφίσει ένα ξεκάθαρο αντιρατσιστικό νομοσχέδιο, κι όταν το κάνει αυτό φροντίζει να το συνδυάσει με καθησυχασμό των φοβικών κοινωνικών αγκυλώσεων (άρνηση συμπερίληψης του Συμφώνου Συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια) και κανόνες επιβεβαίωσης της εθνικιστικής μηχανικής (ποινικοποίηση της άρνησης των «ελληνικών γενοκτονιών» Πόντου, Μικρασίας κλπ). Είναι η ίδια Ελλάδα δηλαδή που, αν προλάβαινε, θα φρόντιζε να ποινικοποιήσει, μαζί με την άρνηση ελληνικών γενοκτονιών, και τον οποιονδήποτε σκεπτικισμό περί του τάφου του Φιλίππου, της πεμπτουσιακής σημασίας της Αμφίπολης, και του αν ζει ο Μεγαλέξαντρος.

Η συζήτηση τώρα ανοίγει

ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΜΟΦΥΛΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ: ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ;-1

 τoυ Παναγιώτη Πάντου και του Δημήτρη Παπανικολάου

μνήμη Τάσου Αλφιέρη

Έργο του Πάβελ Τσελίτσεφ

Καθώς σχεδιάζαμε αυτό το αφιέρωμα των «Ενθεμάτων», αλλά και δουλεύοντας εδώ και χρόνια, πολιτικά και επιστημονικά, πάνω στα ζητήματα της σεξουαλικής ταυτότητας και των σχετικών δικαιωμάτων, συχνά βρεθήκαμε αντιμέτωποι με το ερώτημα: «Τι δουλειά έχει η Αριστερά με όλα αυτά;». Κάθε φορά που ανοίγει το ζήτημα του πολιτικού γάμου ατόμων του ίδιου φύλου, άλλωστε, συναντάμε πάντα, εκτός από όσες απόψεις τον απορρίπτουν με ανοιχτά ρατσιστική διάθεση, κι εκείνες που «κατανοούν» αλλά εκτιμούν ότι δεν είναι ώριμα τα πράγματα, ότι δεν είναι η κατάλληλη ώρα, ότι ο γάμος είναι συντηρητικός θεσμός ή ότι αυτά τα ζητήματα είναι πολύ σύνθετα για να τα ευτελίζουμε υπάγοντάς τα στην εφαρμοσμένη πολιτική (!).

Παρ’ όλες όμως τις δυσκολίες και τις αντιφάσεις, η Αριστερά αποτέλεσε και αποτελεί τον χώρο που κατεξοχήν στηρίζει τις προσπάθειες ανάπτυξης ενός χειραφετητικού ομοφυλοφιλικού κινήματος, καθώς και τους πολιτικούς αγώνες για άρση των διακρίσεων. Από το αλληλομπόλιασμα του Απελευθερωτικού Κοινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ) και της ανανεωτικής Αριστεράς μετά τη μεταπολίτευση, ως την πρόσφατη κατάθεση πρότασης νόμου από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο δρόμος, αν και όχι πάντα ομαλός, υπήρξε κοινός.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα που συμπυκνώνει αυτή τη ζωντανή σχέση είναι νομίζουμε η τέλεση πολιτικών γάμων ομόφυλων ζευγαριών στην Τήλο το 2008. Η πολιτική απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ και της ΟΛΚΕ (Ομοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας) να αξιοποιήσουν την ασάφεια του νομικού πλαισίου και να ταράξουν τα νερά οργανώνοντας γάμους ομόφυλων ζευγαριών συνάντησε διάφορες δυσκολίες στην πράξη αλλά και μικροπολιτικούς υπολογισμούς και αντιπαραθέσεις, που κινδύνευσαν να τινάξουν το εγχείρημα στον αέρα. Η λύση βρέθηκε στο πρόσωπο του Τάσου Αλφιέρη, δήμαρχου της Τήλου. Το γεγονός ότι ήταν ενταγμένος στο ΠΑΣΟΚ εξαφάνισε ως διά μαγείας τα υπονομευτικά δημοσιεύματα φίλα προσκείμενων Συγκροτημάτων, ενώ ταυτόχρονα η ειλικρινής του δέσμευση στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο σεμνός του χαρακτήρας αποτελούσαν εχέγγυο για τη σοβαρότητα και τη συνέπεια με την οποία θα αντιμετώπιζε την όλη προσπάθεια.

Ομόφυλα ζευγάρια: πολιτική διεκδίκηση και νομική κατοχύρωση

 ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΜΟΦΥΛΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ: ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ;-2

του Βαγγέλη Μάλιου

Έργο του Αμεντέο Μοντιλιάνι (λεπτομέρεια)

Το 2008 η ελληνική πολιτεία ψήφισε νόμο για το λεγόμενο σύμφωνο συμβίωσης. Αν και η θέσπιση ενός τέτοιου νόμου, θα μπορούσε καταρχήν να χαιρετιστεί ως ένα θετικό βήμα, εντούτοις η ελληνική κυβέρνηση φάνηκε κατώτερη των περιστάσεων. Υποκύπτοντας –για μια φορά ακόμα– σε μικροκομματικές ψηφοθηρίας και πιέσεις εκκλησιαστικών κύκλων (εκ των οποίων, άλλοι έκαναν λόγο για «αμαρτίες» και «κουσούρια» και άλλοι συναγωνίζονταν σε ρητορικές μίσους), η τότε κυβέρνηση πρωτοτύπησε ψηφίζοντας ένα σύμφωνο συμβίωσης αποκλειστικά και μόνο για ζευγάρια ετερόφυλων. Γι’ αυτούς, δηλαδή, που έτσι και αλλιώς μπορούν να παντρευτούν.

Η αδικαιολόγητη αυτή εξαίρεση των ομόφυλων ζευγαριών από τον συγκεκριμένο νόμο οδήγησε στην πρόσφατη καταδίκη μας από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Βαλλιανάτος και λοιποί κατά Ελλάδας, 7.11.2013). Στην απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο του Στρασβούργου αφενός μεν τονίζει ότι η σταθερή συμβίωση μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου συνιστά οικογενειακή ζωή (ακριβώς όπως και η συμβίωση μεταξύ μιας γυναίκας και ενός άνδρα), αφετέρου δε υπογραμμίζει ότι ο ελληνικός νόμος για το σύμφωνο συμβίωσης έρχεται σε αντίθεση με το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους και να διαμορφώσουν αυτόνομα την οικογενειακή τους ζωή.

Τα πανανθρώπινα δικαιώματα και το φάντασμα του απάνθρωπου

 ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΜΟΦΥΛΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ: ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ;-4

του Κώστα Δουζίνα

Γ. Μποζερώ, «Ο Δάντης και ο Βιργίλιος στην Κόλαση», 1850

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης σε ομόφυλα ζευγάρια ήταν αναμενόμενη. Αναμενόμενη ήταν και η διστακτικότητα των κυβερνητικών κομμάτων στην εφαρμογή της, αλλά και η ομοφοβική αντίδραση των γνωστών υπερσυντηρητικών κύκλων. Ο δικαιολογημένος ενθουσιασμός για την απόφαση, όμως, δεν μπορεί να μας κάνει να ξεχάσουμε την κατάφωρη καταπάτηση βασικών ελευθεριών από τον ελληνικό νόμο και, γενικότερα, την περιορισμένη προστασία που προσφέρουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ότι δικαιοσύνη δεν υπάρχει στις φτωχογειτονιές και τα γκέτο της Αθήνας, ότι οι άνεργοι και οι απολυμένοι δεν έχουν βασικά κοινωνικά δικαιώματα, ότι τα στρατόπεδα μεταναστών και ο «Ξένιος Δίας» παραβιάζουν βασικά ατομικά δικαιώματα είναι γνωστό αλλά δεν συζητιέται με όρους δικαιωμάτων. Το πρόβλημα όμως δεν είναι καινούργιο. Αν τα δικαιώματα «ανήκουν» σε όλους τους ανθρώπους απλώς επειδή είναι άνθρωποι, η ιστορία των διάφορων «οικουμενικών» αρχών δείχνει το αντίθετο.

Ο «άνθρωπος» των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά εκτός από την ελευθερία βούλησης, τον λόγο και την ψυχή, λιτά και περιορισμένα όρια της ανθρωπότητας. Αυτά τα πανανθρώπινα στοιχεία εκκοσμίκευσαν τη χριστιανική ιερότητα της ζωής και ανέδειξαν την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό ως βασικές αξίες του ανθρώπινου.

Oμόφυλα ζευγάρια: μονίμως «εκτός προτεραιότητας»;

MΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ  ΤΟΥ ΕΔΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΩΒΙΩΣΗΣ-1

 του Άρη Καλαντίδη

Έγκον Σίλε, «Δυο κορίτσια», 1911

Μέσα στην αναμπουμπούλα της πρώτης εβδομάδας του Νοεμβρίου, με τα ΜΑΤ στην ΕΡΤ και την πρόταση μομφής του ΣΥΡΙΖΑ, μια είδηση πέρασε σχεδόν απαρατήρητη: η Ελλάδα καταδικάστηκε (πάλι) από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αυτή τη φορά γιατί αποκλείει τα ζευγάρια ίδιου φύλου από το Σύμφωνο Συμβίωσης. Μάλλον είμαστε τόσο συνηθισμένοι σε συνεχείς καταδίκες χωρίς αντίκτυπο, που τις θεωρούμε δεδομένες. Καθώς δε η κυβέρνηση δεν φαίνεται να πτοείται από καμία δικαστική απόφαση εις βάρος της, μοιάζει δύσκολο να συμμορφωθεί τώρα. Η τελευταία –βραχύβια– κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ είχε μεν δεσμευτεί να το διευθετήσει, αλλά η εσωτερική αντίσταση ήταν τόσο μεγάλη που το θέμα έμεινε στο συρτάρι.

Στην Ευρώπη ισχύουν πολύ διαφορετικά καθεστώτα από χώρα σε χώρα. Εκτός από την Ιταλία, όλες οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης έχουν διευθετήσει θεσμικά το θέμα προστατεύοντας τα ζευγάρια ίδιου φύλου. Κι ενώ π.χ. στις Σκανδιναβικές χώρες, στη Γαλλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Αγγλία τα ζευγάρια μπορούν να παντρεύονται ασχέτως φύλου, στην κεντρική Ευρώπη (Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία, Τσεχία κλπ.) έχει εισαχθεί ένα Σύμφωνο Συμβίωσης που εξασφαλίζει δικαιώματα παρόμοια, αν και όχι ίσα, με αυτά του γάμου. Συγκεκριμένα, στη Γερμανία όπου αυτές τις μέρες το ζήτημα βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβέρνησης, το μόνο κοινοβουλευτικό κόμμα που αντιστέκεται σθεναρά στην εξίσωση των δικαιωμάτων για όλα τα ζευγάρια είναι αυτό της κ. Μέρκελ. Τέλος, πολλές χώρες της ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία, Ουκρανία, χώρες της Βαλτικής, Βουλγαρία) ορίζουν διά νόμου τον γάμο ως ανάμεσα σε άντρα και γυναίκα αποκλείοντας έτσι εκ των προτέρων τα ζευγάρια ίδιου φύλου.

Ένα Σύμφωνο Συμβίωσης που εφαρμόζει την απλή αρχή της ισότητας για να συμπεριλάβει ομόφυλα ζευγάρια έχει άμεσες, πρακτικές επιπτώσεις στη ζωή χιλιάδων ανθρώπων. Ορίζει μια σειρά από νομικά ζητήματα (φορολογικά, κληρονομικά κλπ.) που αλλιώς χρειάζονται συμβολαιογραφική πράξη. Υπάρχουν π.χ. ζευγάρια –κι ας συνεχίζουμε να αγνοούμε περιφρονητικά την ύπαρξή τους– που έχουν ζήσει μια ζωή μαζί, και μετά τον θάνατο του ενός μένει ο δεύτερος κυριολεκτικά στον δρόμο, καθώς για τον νόμο είναι ανύπαρκτος. Ορίζει επίσης απλά πράγματα της καθημερινής ζωής ενός ζευγαριού, κυρίως ζητήματα εκπροσώπησης. Ανοιχτό παραμένει το δικαίωμα υιοθεσίας από ζευγάρια ίδιου φύλου, κι ίσως εδώ αποκαλύπτεται όλη η υποκρισία του συστήματος: η υιοθεσία είναι ήδη νόμιμη για μεμονωμένα άτομα – μπορεί δηλαδή ο ένας από τους δύο να υιοθετήσει, αλλά όχι και οι δύο μαζί.

Στην Ευρώπη, στην Ευρώπη!

 MΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ  ΤΟΥ ΕΔΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΩΒΙΩΣΗΣ-2

του Δημήτρη Παπανικολάου

Έργο του Καραβάτζιο, 1608

Δεν είναι και μικρό πράγμα: από εκεί που όλοι το καιροπετούσαν, αίφνης τα κόμματα να διαγκωνίζονται για το ποιος θα πρωτοπροτείνει τροπολογία ώστε να επιτραπεί σε ομόφυλα ζευγάρια να συνάπτουν Σύμφωνο Συμβίωσης. Αυτό συμβαίνει αν πιστέψουμε τις ανακοινώσεις των τμημάτων Δικαιωμάτων ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, ΣΥΡΙΖΑ την προηγούμενη εβδομάδα (συν φήμες για κίνηση εντός φιλελεύθερης ΝΔ), έπειτα από τη σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Όλοι σαν έτοιμοι από καιρό…

Να λοιπόν που χρειαζόταν διεθνές δικαστήριο για να θυμηθούμε ότι η Ελλάδα είναι μια από τις ελάχιστες χώρες που, σε πείσμα της ευρωπαϊκής οδηγίας, είχαν θεσμίσει Σύμφωνο Συμβίωσης που απέκλειε τα ζευγάρια ατόμων του ίδιου φύλου. Να, λοιπόν που, βοηθούντος και του ΕΔΔΑ, οι Έλληνες πολιτικοί αποφασίζουν, για μια ακόμα φορά, να φέρουν τη χώρα ένα ακόμα βήμα πιο κοντά στο ευρωπαϊκό κεκτημένο και τον εκσυγχρονισμό. Και να θες, δεν μπορείς, σούρχεται να τραγουδήσεις παραφράζοντας Σαββόπουλο: Φεύγουν ρυθμίσεις σαν παραισθήσεις/ Της ομοφοβίας οι τόποι, στην Ευρώπη, στην Ευρώπη!

Η ειρωνεία δεν θέλει σε καμία περίπτωση να μειώσει την τεράστια πολιτική και κοινωνική σημασία της νίκης που επιτεύχθηκε σε ένα θέμα που βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας του ελληνικού ομοφυλοφιλικού κινήματος τα τελευταία χρόνια. Αυτά είναι πράγματα σαφή και προφανή. Που δεν πρέπει όμως να μας κάνουν να ξεχνάμε ότι, κάπου εδώ, αρχίζουν τα δύσκολα. Γιατί:

α. Το ζήτημα δεν είναι μόνο αν και πώς θα επεκταθεί το Σύμφωνο Συμβίωσης τώρα. Αλλά και γιατί τόσες πολλές κυβερνήσεις, τόσοι πολλοί πολιτικοί, αρνήθηκαν να το κάνουν νωρίτερα. Ποια καταστατική ομοφοβία, ποια εθνοεμφυλοσυντήρηση, κυβερνά της κοινωνικής, της πολιτικής, και δυστυχώς και της νομικής καθημερινότητας μας τη βαθεία δομή; Και με ποιους άλλους ρατσισμούς είναι συνδεδεμένη;