Να ξανασκεφτούμε πάνω στις «σταθερές» του εργατικού κινήματος

του Αλέκου Καλύβη

Istvάn Dési Hußer, «Διαδήλωση», 1928

 Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα βρίσκεται σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές του. Μετά από τέσσερα χρόνια Mνημονίου έχει δεχτεί μια στρατηγικού χαρακτήρα ήττα, βρίσκεται χωρίς διαπραγματευτική δύναμη και βιώνει μια μεγάλη κρίση. Η εργατική τάξη έχασε σε ελάχιστο χρόνο θεμελιώδεις κατακτήσεις, ενώ αυξήθηκε θεαματικά ο βαθμός εκμετάλλευσής της. Για να κερδίσει το μέλλον, πρέπει να διαμορφώσει μια νέα στρατηγική ενότητας και αγώνα, πατώντας γερά στις αξίες του εργατικού κινήματος, να αποβάλλει τις παθογένειες που υπονόμευσαν την δράση των συνδικάτων. Η προσπάθεια δημιουργίας της νέας παράταξης του ριζοσπαστικού-ταξικού συνδικαλισμού είναι μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη και αποτελεί την ουσιαστική προϋπόθεση για την ανασύνταξη του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ χρήσιμη την  κατάθεση μερικών σκέψεων για τη φυσιογνωμία και την ταυτότητά της.

Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των συνδικάτων; Τα συνδικάτα είναι όργανα οικονομικής πάλης των εργαζομένων και ευρύτερα της ταξικής πάλης τους. Ο ρόλος τους είναι κοινωνικός, αλλά και πολιτικός. Ωστόσο, ακριβώς επειδή συσπειρώνουν το σύνολο της τάξης, η οποία δεν έχει ενιαία ιδεολογικοπολιτική άποψη, δεν μπορούν να είναι ο ιμάντας μεταβίβασης της βούλησης ούτε των κυβερνήσεων ούτε των εργοδοτών ούτε των κομμάτων, ακόμη και αυτών που εκφράζουν πολιτικά την εργατική τάξη, αλλά να συσπειρώνουν τους εργαζόμενους πάνω στα κοινά προβλήματα και στη βάση της κοινής δράσης. Η έλλειψη αυτονομίας των συνδικάτων ήταν λειτούργησε καταλυτικά  για την εξάρτηση του συνδικαλιστικού κινήματος από το αστικό πολιτικό σύστημα.

Καταστολή, αναστολή και ματαιώσεις

του Στρατή Μπουρνάζου

Σχέδιο του Γιόζεφ Νέμες Λάμπεθ, 1913

Για τον κόσμο της Αριστεράς (και πολλούς άλλους, βέβαια) ένα ήταν το ζήτημα, τις τελευταίες μέρες: η απεργία των καθηγητών, η επιστράτευση και το άδοξο –αν μη τι άλλο– τέλος της απεργίας προτού καν αρχίσει. Το συζητήσαμε και συνεχίζουμε να το συζητάμε, με πάθος και ένταση, όλοι μας, αριστεροί και αριστερές όλων των αποχρώσεων και τάσεων. Και αυτή η σχεδόν περιγραφική διατύπωση υποδεικνύει αμέσως και ένα μείζον πρόβλημα: ενώ η απεργία και η επιστράτευση ήταν το ζήτημα για όλους μας, ως Αριστερά και ως αριστεροί, δεν καταφέραμε να κάνουμε κάτι πολύ περισσότερο (αν εξαιρέσουμε την πορεία της Δευτέρας)  από το να το συζητήσουμε.

Γι’ αυτό δεν αρκεί να καταγγείλουμε την απερίγραπτη στάση της ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ, ούτε να εκφράσουμε την οργή μας για το ότι η προληπτική επιστράτευση αποφασίστηκε από μια κυβέρνηση που έχει μέσα ένα κόμμα που λέγεται –κατά διπλή αντίφραση, πλέον– Δημοκρατική Αριστερά κ.ο.κ. Όλα αυτά, και πολλά άλλα, είναι αναγκαία, αλλά είναι τα δεδομένα και τα «εύκολα». Χρειάζεται να μπούμε στα δύσκολα: στον βαθμό που είμαστε κομμάτι αυτής της υπόθεσης (όχι ως εκπαιδευτικοί, αλλά ως Συριζαίοι, ως αριστεροί, ως πολίτες που αγωνίζονται) να αναζητήσουμε τις δικές μας ευθύνες, όσα κάναμε και δεν  όσα κάναμε, όσα έκαναν και  όσα δεν έκαναν οι χώροι που ανήκουμε. Σκέψεις, λοιπόν, σε αυτή την κατεύθυνση:

1. Αν αποτιμήσουμε συνολικά το τελευταίο δεκαήμερο, είχαμε μια σοβαρή ήττα: όχι μόνο για την ΟΛΜΕ και τους καθηγητές, αλλά και για το συνδικαλιστικό κίνημα, γενικότερα για το κίνημα και την Αριστερά, και ακόμα γενικότερα για τη δημοκρατία. Το γεγονός ότι όχι μόνο «δεν ξεσηκώθηκαν οι πέτρες, δεν άνοιξαν οι ουρανοί, δεν σχίστηκε το καταπέτασμα του ναού» ενάντια στο τερατώδες μέτρο της «προληπτικής επιστράτευσης» (όπως έγραφε η Αυγή την Πέμπτη), αλλά ότι τελικά οδηγηθήκαμε στην αναστολή της απεργίας, συνιστά ξεκάθαρη ήττα για μας – και επιτυχία της κυβέρνησης.

Ιστορία και παρόν του ελληνικού εργατικού κινήματος

 Η καθοριστική σημασία της ταξικής πάλης

συνέντευξη του Γιώργου Αλεξάτου

Βάλιας Σεμερτζίδης, Μπετατζήδες, 1960, μονοτυπία

Το Ιστορικό λεξικό του ελληνικού εργατικού κινήματος του Γιώργου Αλεξάτου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε συμπληρωμένη έκδοση, αποτελεί μια μοναδική συναγωγή στοιχείων για το ελληνικό εργατικό και αριστερό κείμενο. Στα 1.400 λήμματά του καλύπτει μια ευρεία γκάμα: συνδικαλιστικές οργανώσεις και κοινωνικά κινήματα, κόμματα και οργανώσεις, βιογραφικά στοιχεία στελεχών, διανοούμενων και καλλιτεχνών, έντυπα, σημαντικά ιστορικά γεγονότα, ιδεολογικοπολιτικοί όροι. Και έχει ιδιαίτερη αξία ότι γράφτηκε από έναν «αυτοδίδακτο» ιστορικό, ο οποίος με την ευρυμάθεια, την επιμονή και τη συστηματικότητά του βάζει τα γυαλιά σε πολλούς επαγγελματίες.

Αντί άλλου σχολίου, κλείνουμε με τους στίχους του Άρη Αλεξάνδρου που ο συγγραφέας προτάσσει ως μότο: «Όπως αργεί τ’ ατσάλι να γίνει κοφτερό και χρήσιμο μαχαίρι/ έτσι αργούν κι οι λέξεις ν’ ακονιστούν σε λόγο. / Στο μεταξύ / όσο δουλεύεις στον τροχό / πρόσεχε μην παρασυρθείς / μην ξιπαστείς / απ’ τη λαμπρή αλληλουχία των σπινθήρων. /Σκοπός σου εσένα το μαχαίρι». («Το μαχαίρι», από τη συλλογή Ευθύτης οδών, 1959).

Στρ. Μπ.

 Παρουσίαση του «Λεξικού» του Γ. Αλεξάτου την Παρασκευή

Το Στέκι Μεταναστών παρουσιάζει το «Ιστορικό λεξικό του ελληνικού εργατικού κινήματος» του Γιώργου Αλεξάτου. Θα μιλήσουν ο Νίκος Γιαννόπουλος (Δίκτυο για τα Κοινωνικά και Πολιτικά Δικαιώματα), ο Θοδωρής Δρίτσας (βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Α΄ Πειραιά), η Όλγα Καρυώτη (πολιτικός επιστήμονας) και ο συγγραφέας Γιώργος Αλεξάτος. Η παρουσίαση θα γίνει την Παρασκευή 17 Μαΐου στις 8 μ.μ. στο «Κηπάκι της Τσαμαδού» (σε περίπτωση κακοκαιρίας η εκδήλωση θα γίνει στην Κατάληψη της Τσαμαδού 15).

Διαδηλωση δημοσίων υπαλλήλων, Αθήνα 1927.

Ο συγγραφέας του «Ιστορικού λεξικού του ελληνικού εργατικού κινήματος» Γιώργος Αλεξάτος μιλάει για το έργο του, τις ιστορικές και πολιτικές διαδρομές του κινήματος

  Πώς προέκυψε η ιδέα του «Λεξικού», ποιο ήταν το έναυσμα;

 Σε κάποιο σημείο του έργου του Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα, ο Παναγιώτης Νούτσος αναφερόταν στην ανάγκη να υπάρξει ένα τέτοιο λεξικό. Ήταν μέσα της δεκαετίας του 1990 και δούλευα το πρώτο μου βιβλίο, για την ιστορία της ελληνικής εργατικής τάξης. Αντιμέτωπος με το χάος των διάσπαρτων και αταξινόμητων πληροφοριών, όπως και με το εντυπωσιακό πλήθος των αδιασταύρωτων και αμφισβητούμενων στοιχείων που, εντούτοις, πολύ συχνά προβάλλονται –και όχι πάντα από άγνοια– σαν ιστορικά έγκυρα, σκέφτηκα πως η ιδέα αυτή ήταν αναγκαίο να υλοποιηθεί.

  Μίλησέ μας για το πώς συγκέντρωσες τα στοιχεία και γενικότερα για τον τρόπο που δούλεψες.

Ήδη είχε συγκεντρωθεί ένα μεγάλης έκτασης υλικό κατά την περίοδο που δούλευα το βιβλίο για την εργατική τάξη, που συμπληρωνόταν στη συνέχεια. Για πολλά χρόνια έγινα μόνιμος θαμώνας δημοσίων βιβλιοθηκών, αναζητώντας έντυπα κάθε είδους, μίλησα με ανθρώπους που συμμετείχαν σε κινήματα, κόμματα και οργανώσεις, κατέγραφα, διασταύρωνα και έθετα και πάλι στους ίδιους ή και σε όποιον ήξερα πως θα μπορούσε να έχει γνώση του αντικειμένου, τα στοιχεία που συγκέντρωνα.

Είχες κάποια έργα ως πρότυπα και κάποιους ανθρώπους που σε βοήθησαν στην όλη διαδικασία;

 Δεν είχα υπόψη μου ανάλογη δουλειά σε κάποια άλλη χώρα, με εξαίρεση κάποια λεξικά με βιογραφίες στελεχών του κινήματος που εκδόθηκαν τη δεκαετία του 1960 σε ευρωπαϊκές χώρες. Έτσι, κινήθηκα με έναν δικό μου σχεδιασμό, απευθυνόμενος σε ανθρώπους που θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε μια ομάδα εργασίας. Δυστυχώς, κάποιοι είχαν ήδη άλλες προτεραιότητες, άλλοι δεν πίστεψαν πως μπορεί να βγει σε πέρας μια τέτοια δουλειά, ενώ μια τρίτη κατηγορία επιβεβαίωσε την αδιάρρηκτη σχέση μας, ως λαού, με την αναβλητικότητα.

#συνδικαλισμός 2013 στην Ελλάδα [Τα βίντεο της εκδήλωσης]

Το βίντεο (σε τρία μέρη) από την εκδήλωση που διοργάνωσαν τα «Ενθέματα» της Κυριακάτικης Αυγής και το Red Notebook την Τετάρτη 20 Μαρτίου στο Στέκι Μεταναστών-Κοινωνικό Κέντρο (Τσαμαδού 15), με τη συμμετοχή των Στέφανου Βαμιεδάκη, Μάρκου Βογιατζόγλου, Αποστόλη Καψάλη και Πέτρου Λινάρδου-Ρυλμόν και τίτλο #συνδικαλισμός 2013 στην Ελλάδα.

Να επανεφεύρουμε την έννοια του συνδικαλισμού

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ 2013

Αποσπάσματα από τις προφορικές τοποθετήσεις στην εκδήλωση που οργάνωσαν «Ενθέματα» και RedNotebook, την Τετάρτη 20 Μαρτίου, με συντονιστή τον Πέτρο Λινάρδο-Ρυλμόν, στο Στέκι Μεταναστών-Κοινωνικό Κέντρο (Τσαμαδού 15).

του Στέφανου Βαμιεδάκη

Διαδήλωση υπαλλήλων, Αθήνα, 1927 (αρχείο ΓΣΕΕ)

Το ερώτημα της σχέσης συνδικαλιστικού κινήματος και Αγανακτισμένων είναι δύσκολο. Κατά τη γνώμη μου, δεν υπήρξε κάποια οργανική σύνδεση. Ειδικά στην αρχή, υπήρχε αμοιβαία καχυποψία. Οι Αγανακτισμένοι, όπως το έζησα από κοντά, θεωρούσαν το επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα μέρος του προβλήματος, έναν φορέα που μετείχε στο σύστημα εναντίον του οποίου είχαν ξεσηκωθεί. Το έπαιρνε η μπάλα, συγκέντρωνε κι αυτό την οργή.

Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Όσο και αν δεν υπήρχε οργανική σύνδεση, από την άλλη Αγανακτισμένοι και συνδικαλιστικό κίνημα δεν ήταν δύο τελείως ξέχωρα πράγματα. Το κορύφωμα του κινήματος, τον Ιούνιο, καθόλου τυχαία, συνέπεσε με δύο γενικές απεργίες. Σε αυτές οι πορείες, δύο μαζικότατες πορείες, κατέληξαν στο Σύνταγμα και γέμισαν την πλατεία που ήταν άδεια μέχρι τότε. Και αυτή η «συνάντηση» δημιούργησε πολιτικό γεγονός, παραλίγο να πέσει η κυβέρνηση.

Αξίζει, ακόμα, να δούμε, κοινωνιολογικά, ποιοι απάρτισαν τους Αγανακτισμένους: συνταξιούχοι, άνεργοι, φοιτητές — ένα κομμάτι δηλαδή που ντεφάκτο κινείται εκτός των δομών του συνδικαλιστικού κινήματος.

Πέραν της γενικής απεργίας

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ 2013

Αποσπάσματα από τις προφορικές τοποθετήσεις στην εκδήλωση που οργάνωσαν «Ενθέματα» και RedNotebook, την Τετάρτη 20 Μαρτίου, με συντονιστή τον Πέτρο Λινάρδο-Ρυλμόν, στο Στέκι Μεταναστών-Κοινωνικό Κέντρο (Τσαμαδού 15).

του Μάρκου Βογιατζόγλου

Απεργία στη Σιτροέν, 1938. Φωτογραφία του Willy Ronis

Από το γεγονός ότι στις γενικές απεργίες του Ιουνίου του 2011, τα μπλόκα που είχαν καλέσει οι Αγανακτισμένοι ήταν έρημα, η πλατεία Συντάγματος άδεια και μόλις εμφανίζεται η απεργιακή διαδήλωση η πλατεία πλημμυρίζει, τεκμαίρεται ότι, αν μη τι άλλο, σε συμβολικό επίπεδο, η αξία της γενικής απεργίας παραμένει μεγάλη στην ελληνική κοινωνία. Αναρωτιέμαι όμως: Πέραν της γενικής απεργίας, τι άλλο κόμισε το συνδικαλιστικό κίνημα στο γενικότερο κίνημα αντίστασης στη λιτότητα, εναντίον του Μνημονίου; Ελάχιστα πράγματα. Αν πάρουμε έναν προς έναν τους εργατικούς αγώνες, μετράμε μόνο ήττες.

Παράλληλα, τα τρία τελευταία χρόνια κατέδειξαν με το πιο σαφή τρόπο την αποτυχία του μοντέλου του ΠΑΜΕ. Το ΠΑΜΕ ξεκινούσε από σχετικά ευνοϊκή θέση: δεν ήταν άμαζο, είχε παρουσία τους χώρους δουλειάς, πολλές φορές οι άνθρωποί του στέκονταν ηρωικά εκεί, μοίραζαν φυλλάδια, αψηφώντας τις διώξεις (βέβαια, αυτά τα φυλλάδια συχνά έλεγαν: «Όλοι στο Σύνταγμα, θα μιλήσει η Αλέκα Παπαρήγα για τη λαϊκή οικογένεια…). Παρά ταύτα, στους χώρους εργασίας το ΠΑΜΕ γνώρισε, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, συντριπτική ήττα, με αποκορύφωμα τη «μητέρα όλων των απεργιών», τη Χαλυβουργία, όπου, εκτός από το ίδιο, δυστυχώς ηττηθήκαμε όλοι μαζί, με πρώτους βέβαια τους ίδιους τους χαλυβουργούς. Γενικότερα με τον μνημειώδη σεχταρισμό και την καθηλωτική εμμονή του στη νομιμότητα, το ΠΑΜΕ, και το ΚΚΕ, όχι μόνο δεν πέτυχε νίκες, αλλά δημιούργησε στην ελληνική κοινωνία την εικόνα ότι δεν μετέχει στην αντίσταση.

Προχωράω. Τι κάνουμε με τους άνεργους; Είναι ένα από τα πρώτα ερωτήματα, όταν έχουμε 30% ανεργία. Μέχρι στιγμής, οι πιο κινηματικοί φτιάχνουν μια επιτροπή, μια πρωτοβουλία, ένα σωματείο ανέργων. Ωστόσο, η εμπειρία των Αγανακτισμένων μας έχει δώσει ένα διαφορετικό, πολύ χρήσιμο μάθημα. Στο Σύνταγμα (αλλά και στην Πλατεία Ταχρίρ, στην Πλάθα ντελ Σολ, στην Τυνησία), για πρώτη φορά είδαμε ανέργους να κινητοποιούνται μαζικά.

Κίνημα σημαίνει κίνηση, ζωντάνια, αντιπαράθεση ιδεών…

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ 2013

Αποσπάσματα από τις προφορικές τοποθετήσεις στην εκδήλωση που οργάνωσαν «Ενθέματα» και RedNotebook, την Τετάρτη 20 Μαρτίου, με συντονιστή τον Πέτρο Λινάρδο-Ρυλμόν, στο Στέκι Μεταναστών-Κοινωνικό Κέντρο (Τσαμαδού 15).

του Αποστόλη Καψάλη

Πολυτεχνείο, 1973

Κίνημα σημαίνει κίνηση, ζωντάνια, διαδικασία, ζυμώσεις, προβληματισμό, κουλτούρα, αντιπαράθεση ιδεών. Αναρωτιέμαι λοιπόν μήπως, πολλές φορές, κάνουμε το λάθος και ταυτίζουμε το συνδικαλιστικό κίνημα με την εκάστοτε δημόσια έκφραση των πιο αναγνωρίσιμων συνδικάτων.

Ας πάμε, για παράδειγμα, λίγο παλιότερα από τους Αγανακτισμένους: Ποια στάση κράτησε το συνδικαλιστικό κίνημα τον Δεκέμβρη του 2008 ή στην υπόθεση-ορόσημο Κούνεβα; Και στα δύο, δεν υπήρχαν οι διεργασίες, οι ζυμώσεις, οι αντιπαραθέσεις που θα άνοιγαν ζητήματα. Το ζήτημα των εργολαβιών το ανέδειξαν κάποιες πρωτοβουλίες εκτός του επίσημου συνδικαλιστικού κινήματος και το ευρύτερο κίνημα. Αν το είχε αναδείξει συνολικά το συνδικαλιστικό κίνημα, ίσως είχαμε σήμερα μια νομοθεσία όπως της Νορβηγίας (η οποία δεν έχει και καμιά φοβερή εξεγερσιακή παράδοση), όπου σχεδόν απαγορεύονται διά νόμου οι εργολαβίες όταν πρόκειται για υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι.

H σημασία ενός κλαδικού σωματείου την εποχή του Μνημονίου

MΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ 35ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΓΣΕΕ-5

συνέντευξη του Κώστα Βουρεκά

(από το RedNotebook http://www.rednotebook.gr/details.php?id=9014)

Με αφορμή το 35ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ, τα Ενθέματα της Κυριακάτικης Αυγής και το Red Notebook επιμελήθηκαν ένα αφιέρωμα με τίτλο #συνδικαλισμός 2013 στην Ελλάδα. Σήμερα, ο Κώστας Βουρεκάς, μέλος του Δ.Σ. Σωματείου Μισθωτών Τεχνικών, εξηγεί τη σημασία της οργάνωσης σε ένα κλαδικό σωματείο στην εποχή της εξαφάνισης των κλαδικών συμβάσεων, μας μιλά για τα άμεσα σχέδια του ΣΜΤ, και αποτιμά την εμπειρία από τη λειτουργία του Πρωτοβάθμιου Συντονισμού.
ΕΝΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ REDNOTEBOOK

Την τελευταία τριετία, κάθε επιμέρους εργατικός αγώνας έρχεται αντιμέτωπος με ένα «συνολικό» πρόγραμμα «αναμόρφωσης» της κοινωνίας και της οικονομίας –το Μνημόνιο. Ως εκ τούτου, η διαπραγματευτική ισχύς των σωματείων μοιάζει πια εξαιρετικά περιορισμένη και η κοινωνική σύγκρουση παίρνει υποχρεωτικά τη μορφή της κεντρικής πολιτικής («να φύγει η κυβέρνηση», «η αυτοί ή εμείς»). Με αυτή την έννοια, ποιούς λόγους έχει κανείς σήμερα να οργανωθεί σ΄ ένα κλαδικό σωματείο όπως το ΣΜΤ, με δεδομένη μάλιστα την ουσιαστική κατάργηση των κλαδικών συμβάσεων;

Κατ’ αρχήν πρέπει να πούμε ότι ως Σωματείο Μισθωτών Τεχνικών δεν θεωρούμε την μάχη των κλαδικών (και λοιπών) συμβάσεων μία μάχη χαμένη από χέρι, την οποία πρέπει να αποφύγουμε να δώσουμε. Αντίθετα, ετοιμαζόμαστε να πάρουμε πρωτοβουλίες σε αυτή την κατεύθυνση, με αφετηρία τον συντονισμό με επιχειρησιακά και λοιπά κλαδικά σωματεία του τεχνικού κλάδου, στην κατεύθυνση κοινών παρεμβάσεων, π.χ. κοινές εξορμήσεις σε εργασιακούς χώρους. Εξάλλου το Σωματείο Μισθωτών Τεχνικών ιδρύθηκε το 2000 και υπέγραψε πρώτη φορά Συλλογική Σύμβαση Εργασίας το 2007 – συνεπώς έχει στο ενεργητικό του αρκετά χρόνια δράσης χωρίς ΣΣΕ, έστω και σε συνθήκες πολύ διαφορετικές από σήμερα.

Με τα παραπάνω δεν προσπαθώ να αποφύγω την ερώτηση. Ο σπουδαιότερος λόγος είναι η διατήρηση και η ενίσχυση της εργατικής αλληλεγγύης στον κλάδο, αλληλεγγύη που σήμερα είναι πιο απαραίτητη από ποτέ. Πέρα από το τεράστιο θέμα των απολύσεων, οι εργαζόμενοι στον κλάδο (και όχι μόνο) αντιμετωπίζουν το μεγάλο πρόβλημα των -συχνά και πολύμηνων- καθυστερήσεων της πληρωμής τους. Η πολύμορφη υποστήριξη του Σωματείου, που περιλαμβάνει παρεμβάσεις σε εργασιακούς χώρους, παραστάσεις διαμαρτυρίας σε εργοδότες, παρουσία στις επιθεωρήσεις εργασίας, ενημέρωση των εργαζόμενων για τα δικαιώματά τους (δεν έχει καταργηθεί άλλωστε και ολόκληρο το αστικό δίκαιο), έχει αποδειχθεί σε αρκετές περιπτώσεις η μοναδική ουσιαστική αρωγή σε συναδέλφους που αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα στον εργασιακό τους χώρο.

Αξίζει εδώ να αναφέρω μία νέα πρωτοβουλία του Σωματείου, η οποία τώρα κάνει τα πρώτα της βήματα, και απευθύνεται στους άνεργους και υποαπασχολούμενους συναδέλφους, που αποτελούν πλέον πολύ σημαντικό ποσοστό των μελών μας. Πρόκειται για την κάρτα ανεργίας που σκοπεύει να εκδώσει το Σωματείο Μισθωτών Τεχνικών, με σκοπό να καταγράψει την ανεργία στον κλάδο, να προχωρήσει στην οργάνωση των ανέργων και να δημιουργήσει εκείνες τις δομές αλληλεγγύης, σε συνεργασία και με τους αγωνιζόμενους ανθρώπους άλλων χώρων (γιατροί, μεταφορές, γειτονιές, κ.ά.), που θα είναι σε θέση να βελτιώσουν άμεσα πτυχές της καθημερινότητάς τους. Πρόκειται για ένα ανοιχτό ζήτημα της δράσης του Σωματείου.

Δεν φταίει (μόνο) ο Παναγόπουλος!

MΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ 35ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΓΣΕΕ-3

Δομικές αδυναμίες του συνδικαλιστικού κινήματος και τα «πειραματικά εργαστήρια» του μέλλοντος

 του Μάρκου Βογιατζόγλου

 Eνόψει του συνεδρίου της ΓΣΕΕ, που ξεκινάει την Πέμπτη, και σε  μια προσπάθεια να δούμε κριτικά την κατάσταση και  τις προοπτικές του συνδικαλισμού σήμερα, ζητήσαμε τρία κείμενα σχετικά με το εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα, την κατάσταση στο εργασιακό πεδίο, τις νέες και τις παλιές μορφές πάλης στην Ελλάδα και την Ευρώπη, από τον Μάρκο Βογιατζόγλου (πολιτικός επιστήμονας, υπ. δρ στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας), την Donatella della Porta (καθηγήτρια πολιτικής επιστήμης στο Ιταλικό Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών (SUM), καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας (EUI) και διευθύντρια του Κέντρου Μελέτης των Κοινωνικών Κινημάτων COSMOS), τον Gianluca De Angelis  ( υποψήφιος δρ στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας-IRES) και τη Lisa Dorigatti  (υποψήφια δρ στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου,  επιστημονική συνεργάτρια της Γενικής Συνοσπονδίας Εργατών Ιταλίας–CGIL). Tα κείμενα συνδημοσιεύονται στα Ενθέματα και στο RedNotebook.

 EΝΘΕΜΑΤΑ και REDNOTEBOOK

Έργο του Αλφόν Χόροβιτς («Νέοι Πρωτοπόροι», Μάης 1936)

Την Πέμπτη ξεκινά το 35ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ. Εκτός απ’ τις συνήθεις καταγγελίες για τα «μαγειρέματα», τα σωματεία-σφραγίδες, τους αντιπροσώπους-φαντάσματα και ούτω καθεξής, τούτη τη φορά οι διοργανωτές του συνεδρίου θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την κριτική και σ’ ένα ζήτημα που μέχρι τώρα περνούσε απαρατήρητο: εξαιτίας του ιδιόρρυθμου συστήματος εκλογής εκπροσώπων, ορισμένοι απ’ τους συμμετέχοντες στο συνέδριο θα έχουν επιλεγεί 2, 3 ή και 4 χρόνια πριν τη διεξαγωγή του.

Είναι προφανές πως, στην παρούσα συγκυρία, οι «αντιπρόσωποι» αυτοί δεν αντιπροσωπεύουν απολύτως τίποτε! Ούτε τους πολιτικούς συσχετισμούς βάσει των οποίων εξελέγησαν, ούτε την ισορροπία δυνάμεων εργαζομένων-εργοδοτών στον χώρο εργασίας ή τον κλάδο παραγωγής τους, ούτε, φυσικά, το εργασιακό μοντέλο βάσει του οποίου συγκροτήθηκε η ατζέντα με τα αιτήματά τους. Όλα αυτά υπέστησαν δραματικές μεταβολές τα τελευταία τρία χρόνια, οι «αντιπρόσωποι» όμως παρέμειναν ως είχαν.

Αφετηρία του παρόντος άρθρου είναι πως όταν ένα σύστημα παράγει τόσο ακραίες στρεβλώσεις όπως οι παραπάνω, έχει έρθει η ώρα να αλλάξει. Το μοντέλο οργάνωσης της παραγωγής και, συνακόλουθα, οι εργασιακές σχέσεις, μεταβλήθηκαν ριζικά τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα συνδικάτα όμως παραμένουν οργανωμένα στη βάση του νομικού πλαισίου που μας έρχεται απ’ το μακρινό 1982. Με δεδομένη και την αποτυχία τους να αντιμετωπίσουν την καταστροφή που επέφεραν τα Μνημόνια στον τόπο μας, το άνοιγμα της συζήτησης  για ριζοσπαστικές αλλαγές στις δομές τους είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντικό με την επίτευξη της μεταβολής των συσχετισμών στην ηγεσία της ΓΣΕΕ. 

Γιατί στην Ιταλία δεν διαμαρτυρόμαστε (αρκετά);

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ 35o ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΓΣΕΕ-2

της Ντονατέλα ντέλα Πόρτα

Λάιονελ Φάινινγκερ, «Ο λευκός άντρας», 1902

 Μπροστά στις σκληρές πολιτικές λιτότητας που, εδώ και καιρό αλλά με μεγαλύτερη ένταση σήμερα, πλήττουν ευρείες μερίδες του πληθυσμού, ένα από τα ερωτήματα που συχνά απευθύνονται στους μελετητές των κοινωνικών κινημάτων (αλλά και  στους ακτιβιστές που συνδέονται με αυτά) είναι το εξής: Γιατί μπροστά σε μια τόσο μεγάλη πρόκληση, οι κινητοποιήσεις  παραμένουν περιορισμένες; Γιατί –σε αντίθεση με την Ισπανία, την Ελλάδα και τις ΗΠΑ, αλλά και, πριν απ’ αυτές,  την Ισλανδία– οι διαμαρτυρίες στην Ιταλία είναι τόσο λίγες;

 Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να επισημανθεί ότι  οι διαμαρτυρίες αναπτύσσονται, ενισχύονται και επικεντρώνονται σε ζητήματα κοινωνικών δικαιωμάτων που συμπλέκονται με ζητήματα πραγματικής δημοκρατίας. Σε έρευνα που πραγματοποιήσαμε με τον Lorenzo Mosca  (Λορέντσο Μόσκα) και τη Louisa Parks (Λουίζα Παρκς) με αντικείμενο τις διαμαρτυρίες που καταγράφονται το 2011 σε μια εφημερίδα που κυκλοφορεί σε όλη την Ιταλία, καταδεικνύεται όχι μόνο η ενίσχυση των κινητοποιήσεων, αλλά και η επικέντρωσή τους σε κοινωνικά θέματα. Σχεδόν στις μισές από τις αναφερόμενες διαμαρτυρίες συμμετέχουν εργαζόμενοι με καθεστώς σταθερής απασχόλησης, ενώ το ποσοστό αυξάνεται αν προστεθούν και οι επισφαλώς εργαζόμενοι (Πίνακας 1). Πάνω από το ένα πέμπτο των συμμετεχόντων είναι σπουδαστές. Επιπλέον, αν και τα συνδικάτα εμφανίζουν ισχυρή παρουσία στις κινητοποιήσεις, σημαντικοί φορείς διαμαρτυρίας είναι επίσης οι άτυπες ομάδες των κοινωνικών κινημάτων, τα κατειλημμένα κοινωνικά κέντρα και οι διαφόρων μορφών συλλογικότητες (Πίνακας 2). Δεν είναι τυχαίο ότι οι στατιστικές δείχνουν αύξηση των απεργιών κατά 25%.

Πίνακας 1: Τύποι κοινωνικών ομάδων που συμμετείχαν σε διαμαρτυρίες

(ερωτήσεις πολλαπλών απαντήσεων)

Κοινωνική ομάδα	%
Εργαζόμενοι	47,3
Σπουδαστές	21,8
Πολίτες (γενικώς)	13,6
Γυναίκες	10,9
Επισφαλώς εργαζόμενοι	10,0
Μετανάστες ή εθνοτικές μειονότητες	10,0
Διανοούμενοι/ καλλιτέχνες/ δημοσιογράφοι	10,0
Άλλοι	10,0
Σύνολο (N)	147

Μεγάλου ενδιαφέροντος, αλλά όχι αρχαιολογικού…

 του Στρατή Μπουρνάζου

Από την καμπάνια του ΣΕΑ

Δεν ξέρουμε ακόμα το σκεπτικό με το οποίο το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) δεν επέτρεψε να προβληθεί στην τηλεόραση το σποτάκι του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ), το οποίο ήδη κάνει τον γύρο του διαδικτύου. Εν αναμονή λοιπόν της δημοσιοποίησής του (γιατί έχει σημασία όχι μόνο η απόφαση, αλλά και στο σκεπτικό της), θα ήθελα να σταθώ δύο σημεία.

Το πρώτο είναι ότι το σποτάκι αποτελεί μέρος μιας μεγάλης καμπάνιας του ΣΕΑ, για τη στήριξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας η οποία απειλείται από τις περικοπές του ΔΝΤ, με τίτλο «Τα Μνημεία δεν έχουν φωνή, εσύ έχεις. Ευρώπη χωρίς μνήμη-Ευρώπη χωρίς μέλλον», που ξεκίνησε, βρίσκοντας σημαντική απήχηση διεθνώς, στις αρχές του 2012. Και η καμπάνια, με τη σειρά της, δεν έρχεται ως κεραυνός εν αιθρία: αποτελεί οργανικό κομμάτι της όλης δραστηριότητας του ΣΕΑ. Ο Σύλλογος των Αρχαιολόγων, τα τελευταία χρόνια, με πρωτοβουλία του νέου του διοικητικού συμβουλίου και της προέδρου του, Δέσποινας Κουτσούμπα, γνωρίζει μια αληθινή άνθηση. Ο πιο εύκολος τρόπος να το διαπιστώσει κανείς είναι μια βόλτα στο κτίριο του Συλλόγου στην Ερμού: διαλέξεις και προβολές ταινιών, εργαστήρια, μαθήματα, σεμινάρια και μπαζάρ, όχι μόνο των Αρχαιολόγων, αλλά και άλλων, καθώς σε μια λογική ανοιχτής πολιτικής παραχωρούν τον χώρο για εκδηλώσεις — με λίγα λόγια, αν προσθέσουμε τις μαχητικές παρεμβάσεις και τις τεκμηριωμένες θέσεις, μια μικρή κοσμογονία. Μια πραγματικότητα, παρεμπιπτόντως, που πόρρω απέχει από το στερεότυπο της «συντεχνίας» των θορυβοποιών και τεμπέληδων συνδικαλιστών.

Το Δόγμα του Σοκ στις ΗΠΑ

του Πωλ  Κρούγκμαν

μετάφραση: Πάνος Παπαδόπουλος

Διαδήλωση στο Μάντισον, 26.2.2011. Φωτογραφία του akagoldfish, από το flickr

Να μια ιδέα: ίσως το Μάντισον του Γουισκόνσιν δεν είναι τελικά Κάιρο.[1] Ίσως είναι Βαγδάτη — και συγκεκριμένα η Βαγδάτη του 2003, όταν η κυβέρνηση Μπους έθεσε το Ιράκ υπό την εξουσία αξιωματούχων που επελέγησαν για την αφοσίωση και την πολιτική τους φερεγγυότητα, και όχι για την εμπειρία και την ικανότητά τους.

Όπως θυμούνται ίσως πολλοί, τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά — με την κακή έννοια. Αντί να εστιαστούν στα επείγοντα προβλήματα μιας κατεστραμμένης οικονομίας και κοινωνίας, τα οποία σύντομα θα οδηγούσαν σε ένα δολοφονικό εμφύλιο πόλεμο, τα πρόσωπα που διόρισε ο Μπους είχαν εμμονή με την επιβολή ενός συντηρητικού ιδεολογικού οράματος. Πράγματι, ενώ οι πλιατσικολόγοι συνέχιζαν τη λεηλασία στους δρόμους της Βαγδάτης, ο Αμερικανός πολιτικός διοικητής του Ιράκ Πωλ Μπρέμερ δήλωνε σε δημοσιογράφο της Washington Post ότι μια από τις πρώτες του προτεραιότητες ήταν να «μετοχοποιήσει και να ιδιωτικοποιήσει τις κρατικές επιχειρήσεις» –λόγια του κ. Μπρέμερ, όχι του δημοσιογράφου– και να «απεξαρτηθεί ο κόσμος από την ιδέα του κράτους που υποστηρίζει τα πάντα».

Η ιστορία της εμμονής της Προσωρινής Διοίκησης του Ιράκ για ιδιωτικοποιήσεις ήταν το επίκεντρο του μπεστσέλερ της Ναόμι Κλάιν Το Δόγμα του Σοκ, στο οποίο υποστήριξε ότι ήταν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου. Από τη Χιλή κατά τη δεκαετία του 1970 και μετά, αναφέρει, δεξιοί ιδεολόγοι αξιοποιούν τις κρίσεις για να προωθήσουν μια ατζέντα που δεν έχει καμία σχέση με την επίλυση των κρίσεων, αλλά με την επιβολή μιας αντίληψης για μια πιο ανελέητη, πιο άνιση και λιγότερο δημοκρατική κοινωνία.

Κι αυτό μας φέρνει στο Γουισκόνσιν του 2011, όπου το Δόγμα του Σοκ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Μαρθελίνο Καμάτσο, 1918-2010: άνω τελεία

 

M. Kαμάτσο

Παρασκευή 29 Οκτωβρίου, τη μέρα που σύντροφοι και φίλοι κήδευαν στην Αθήνα τον Ηλία Στάβερη, στη Μαδρίτη άφηνε την τελευταία του πνοή ο Μαρθελίνο Καμάτσο: ένας από τους μεγάλους ηγέτες του εργατικού κινήματος, ιδρυτής των Comisiones Obreras, των Εργατικών Επιτροπών που έδεσαν τον αντιδικτατορικό με τον συνδικαλιστικό αγώνα την εποχή του Φράνκο, και που μετεξελίχθηκαν κατόπιν, όταν ήρθε η μεταπολίτευση στην Ισπανία, σε εργατική συνομοσπονδία, την πιο μαζική και ισχυρή της χώρας ως τις μέρες μας.

Η σύνδεση, με αφορμή τη χρονική σύμπτωση των δύο θανάτων, αναμφίβολα είναι υποκειμενική. Κομμουνιστές και οι δύο, με άφθονα χρόνια φυλακής, αφοσιωμένοι στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα με ανοικτό μυαλό, πιστεύοντας στην αυτονομία του, είχαν συναντηθεί σε δημόσια συζήτηση σε φεστιβάλ της Αυγής (τέλος της δεκαετίας του ’70, αν δεν κάνω λάθος), ίσως και σε άλλες ευκαιρίες. Αλλά ο Καμάτσο ευτύχησε να ηγηθεί σε ένα κίνημα όλο και πιο ρωμαλέο, με διαπραγματευτική δύναμη που οδήγησε σε σπουδαίες νίκες για την εργατική τάξη και τη δημοκρατία∙ ενώ οι προσπάθειες που κατέβαλε με όλες του τις δυνάμεις, σε όλη του τη ζωή, ο δικός μας Στάβερης δεν έφεραν ανάλογους καρπούς. Τους λόγους θα χρειαζόταν να τους ψάξουμε ιστορικά. Για μένα ωστόσο συνδέονται ο πρώτος μου καθοδηγητής στο ΚΚΕ εσωτερικού, ακαταπόνητος οργανωτής του ΑΕΜ, και ο θρυλικός ισπανός ηγέτης τον οποίο γνώρισα μέσα από κείμενα κυρίως (ανάμεσά τους τα Κείμενα της φυλακής που έβγαλε το Θεμέλιο το 1977): μάς άνοιγαν τον ίδιο δρόμο.

Τον αποτυπώνει, εξαιρετικά νομίζω, ο σύντροφος τού Καμάτσο, Νικολάς Σαρτόριους, στον τελευταίο αποχαιρετισμό που ακολουθεί και δημοσιεύθηκε στις 31 Οκτωβρίου στην El Pais.

Ελίζα Παπαδάκη

Άνω τελεία

του Νικολάς Σαρτόριους

 

Με τον Σαντιάγο Καρίγιο

Μόλις έμαθα, με απέραντη θλίψη, το θάνατο του συντρόφου Μαρθελίνο και μου ζητούν να στείλω λίγες γραμμές στη μνήμη του. Γνώρισα τον Καμάτσο στις συνελεύσεις του Κοινωνικού Κύκλου Μανουέλ Ματέο στην οδό Βεργκάρα, στη Μαδρίτη. Ήταν το 1965, όταν οι Εργατικές Επιτροπές άρχιζαν να συντονίζονται κατά κλάδο παραγωγής. Εκείνος ήταν τότε ο ηγέτης των μεταλλουργών, αλλά για μένα, όπως υποθέτω και για τους νέους αγωνιστές που είχαμε βαλθεί να οργανώσουμε τους εργαζόμενους, αφού χωρίς αυτούς δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα ενάντια στη δικτατορία, συμβόλιζε μιαν εργατική τάξη που αντιμετώπιζε με ανανεωμένη δύναμη ένα καθεστώς το οποίο αρνιόταν τα δικαιώματά της.

 

Εξώφυλλο: Γ. Βαλαβανίδης

Κατόπιν, καθώς περνούσαν τα χρόνια, μοιράστηκα με τον Μαρθελίνο τη γέννηση και την ανάπτυξη των Εργατικών Επιτροπών, το Διακλαδικό της Μαδρίτης, την Εθνική Συντονιστική Επιτροπή, τις διαδοχικές φυλακίσεις, τη Δίκη 1001,* τη νομιμοποίηση του συνδικάτου, το τέλος της δικτατορίας, τις πρώτες κοινωνικές συμφωνίες.

Από την πρώτη ηγετική ομάδα των Εργατικών Επιτροπών ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία και ο μόνος που, πολύ νέος, είχε πάρει μέρος στον Εμφύλιο Πόλεμο. Ωστόσο βέβαια το κύρος του δεν προερχόταν από την ηλικία, αλλά από την αφοσίωσή του, τη γνώση του κόσμου της δουλειάς, την αγωνία του να ενημερώνεται, την ικανότητά του να μελετάει και την παροιμιώδη ιστορική του αισιοδοξία (όταν οι δικαστές τον καταδίκαζαν σε είκοσι χρόνια φυλακή τούς είπε κατάμουτρα ότι υπηρετούσαν μια δικτατορία που βυθιζόταν)∙ με δυο λόγια, ένας σωστός άνθρωπος που πήρε στους ώμους του τις τύχες των εργαζομένων.

Εκδηλώσεις του ΣΜΕΔ για τον υποτιτλισμό και τη μετάφραση την Τετάρτη και την Πέμπτη

Εκδήλωση για τον υποτιτλισμό την Τετάρτη

Ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας Μετάφρασης (30/9), ο Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών (ΣΜΕΔ) μας καλεί σε εκδήλωση για τον υποτιτλισμό στην Ελλάδα σήμερα. Οι «αόρατοι» μεταφραστές του κινηματογράφου και της τηλεόρασης εμφανίζονται και μιλούν για τα μυστικά του επαγγέλματος, για τα προβλήματά τους, για τα «πάνω» και τα «κάτω» της δουλειάς τους.  Συζητούν συζητούν οι υποτιτλίστριες: Μίτση Βρασιβανοπούλου, Ειρήνη Κοπέλου, Μαρία Πολυχρονοπούλου. Τη συζήτηση θα συνοδεύσουν προβολές βίντεο και θα ακολουθήσει πάρτυ με d.j. τον Γιώργο Τσελώνη. Η εκδήλωση γίνεται την Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου, στις 7.00 μ.μ. στο Floral (Θεμιστοκλέους 80, Πλατεία Εξαρχείων).

***

Στρογγυλό τραπέζι για τη μετάφραση στο πλαίσιο του LEA

Επίσης, την  επόμενη μέρα, Πέμπτη 30 Σεπτεμβρίου (ώρες 16.30-17.20), οι μεταφράστριες, μέλη του ΣΜΕΔ (και αφανείς ηρωίδες) Έφη Γιαννοπούλου, Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, Τατιάνα Ραπακούλια συμμετέχουν στο στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Οι αφανείς ήρωες». Η εκδήλωση οργανώνεται στο πλαίσιο του LEA/ΛΕΑ (Ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ Λογοτεχνίας εν Αθήναις· το πλήρες πρόγραμμα όλου του φεστιβάλ στο www.lea-festival.com), στην Τεχνόπολι του Δήμου Αθηναίων, Πειραιώς 100 (αίθουσα: Κωστής Παλαμάς).

***

Επάγγελμα Υποτιτλιστής

Σπάνια, έως ποτέ, οι θεατές ενός κινηματογραφικού έργου μπαίνουν στον κόπο να σκεφτούν ότι πίσω από την επιφάνεια της μεγάλης οθόνης βρίσκονται άνθρωποι που κόπιασαν με την εργασία τους, τόσο κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων όσο και μετά το τέλος τους, για να πραγματοποιηθεί η ταινία την οποία μόλις παρακολούθησαν.

Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι οι μεταφραστές-υποτιτλιστές και επιμελητές αποτελούν την κινητήρια δύναμη που καθιστά δυνατή την παρακολούθηση από το ευρύ κοινό στην Ελλάδα αλλόγλωσσων (τώρα πια και ομόγλωσσων) προγραμμάτων κάθε είδους.