Μουντιάλ 2014: Θέλουμε σχολεία και νοσοκομεία, όχι γήπεδα!

του Ντέιβ Ζιρίν

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Γκράφιτι εναντίον της FIFA, Βραζιλία 2014 (πηγή: http://www.imgur.com)

 Για πολύ κόσμο, η είδηση ότι γίνονται διαμαρτυρίες στη Βραζιλία ενάντια στο Μουντιάλ του 2014 είναι εξίσου αδιανόητη με το να ζήταγαν οι Νεοϋορκέζοι την απαγόρευση της πίτσας. Κι όμως! Nα ’μαστε λίγες μόνο μέρες πριν την έναρξη της διοργάνωσης, και στις διαδηλώσεις κυριαρχεί το σύνθημα #NãoVaiTerCopa, δηλαδή (σε ελεύθερη απόδοση) «Το Μουντιάλ δεν θα γίνει».

Διαδηλώσεις, απεργίες και κάθε είδους δράσεις φουντώνουν σε όλη τη χώρα. Η πιο χαρακτηριστική είναι η κατάληψη, από 10.000 ανθρώπους, υπό τα λάβαρα του Κινήματος των Άστεγων Εργατών (MTST), ενός τεράστιου αδόμητου οικοπέδου δίπλα στην «Αρένα Κορίνθιανς», που θα φιλοξενήσει το εναρκτήριο παιχνίδι του Μουντιάλ. Το κίνημα αποκαλεί την κατάληψη «το Μουντιάλ του Λαού» και επισημαίνει πως το σχεδόν μισό δισεκατομμύριο δολάρια που κόστισε η ανέγερση του σταδίου, «σύμφωνα με τις προδιαγραφές της FIFA», θα μπορούσε να έχει χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση της φτώχειας ή τη βελτίωση των δομών δημόσιας υγείας. Το σύνθημα «Θέλουμε νοσοκομεία και σχολεία σύμφωνα με τις προδιαγραφές της FIFA» ακούγεται ακόμα, όπως ακουγόταν και πέρυσι, κατά τη διάρκεια του Κυπέλλου Συνομοσπονδιών, όταν η Βραζιλία ταρακουνήθηκε από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις των τελευταίων τριάντα ετών.

Οπαδοί και ναζιστικοί πυρήνες στην ποδοσφαιρική μικροκοινωνία

Για τη διείσδυση της ακροδεξιάς στα γήπεδα

του Γιάννη Ζαϊμάκη

 Η επίθεση στον Δημήτρη Στρατούλη στο Ολυμπιακό Στάδιο, την προηγούμενη Δευτέρα, δεν αποτελεί τυχαίο γεγονός. Η διείσδυση της ακροδεξιάς στο ποδόσφαιρο είναι μια πραγματικότητα που έχει συνοδευτεί από ρατσιστικές και ξενοφοβικές συμπεριφορές και εκφράσεις συμβολικής βίας, εντός και εκτός γηπέδων. Το χρονικό αυτής της διείσδυσης ξεκινά στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με τη θέσπιση του επαγγελματικού ποδοσφαίρου στη χώρα μας, την εντατικοποίηση των αγωνιστικών και οικονομικών ανταγωνισμών στο εμπορευματοποιημένο ποδόσφαιρο και την είσοδο σε αυτό μιας κρατικοδίαιτης αστικής τάξης ευέλικτων παραγόντων-επενδυτών.

   Το ποδόσφαιρο έγινε ελκυστικός χώρος για επενδύσεις που λειτουργούσε, με όρους του Μπουρντιέ, ως μηχανισμός συσσώρευσης συμβολικού και κοινωνικού κεφαλαίου, ένας μεταμορφωμένος τύπος οικονομικού κεφαλαίου που παράγει ενέργεια με διάφορους τρόπους: διαφήμιση και διακίνηση προϊόντων, πρεστίζ και γόητρο, φοροαπαλλαγές, διευκολύνσεις και προνομιακές σχέσεις με την ανώτερη κρατική υπαλληλία, το πολιτικό σύστημα και τα συντεχνιακά συμφέροντα των ΜΜΕ. Σε αυτό το ανταγωνιστικό περιβάλλον αυξήθηκαν τα σκάνδαλα, η οικονομική παραβατικότητα, η φοροδιαφυγή και ο παράνομος χρηματισμός. Το ποδόσφαιρο έγινε ένα πεδίο αέναης σύγκρουσης ανάμεσα σε παρασιτικά οικονομικά δίκτυα που οργανώνονταν γύρω από δημοφιλείς ομάδες που λειτουργούσαν με όρους πατρωνίας, ελέγχοντας δορυφορικά σωματεία και δίκτυα σχέσεων που επεκτεινόταν στις πολιτικές και τις τοπικές ελίτ.

Εργοτέλης, 1919-2009: ψηφίδες αθλητικής και κοινωνικής ιστορίας

με αφετηρία το βιβλίο του Γιάννη Ζαϊμάκη, «Εργοτέλης 1929-2009: Ψηφίδες της αθλητικής και κοινωνικής ιστορίας ενός φιλοπρόοδου σωματείου», Αλεξάνδρεια, 2010

 του Θοδωρή Σπύρου

1. Εργοτέλης και ΟΦΗ στον πρώτο τελικό μετακατοχικής ποδοσφαιρικής διοργάνωσης (Κύπελο Νίκης 1945) στο ιστορικό γήπεδο του Ηρακλείου «Χάνδαξ», που έπαψε να λειτουργεί το επόμενο έτος.

Ο αθλητισμός, και ακόμα περισσότερο το ποδόσφαιρο, κατέχουν περιθωριακή θέση στις κοινωνικές επιστήμες. Μέχρι πρόσφατα, είχαμε μια μάλλον φτωχή βιβλιογραφία σχετικά με την ιστορική συγκρότηση και εξέλιξη, αλλά και τις συγχρονικές κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις του ποδοσφαιρικού φαινομένου. Ωστόσο, με αφετηρία τη δεκαετία του 1990, παρατηρούμε ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις διαστάσεις αυτές, διεθνώς, και σταδιακά, αν και δειλά, και στη χώρα μας.

Ο εξοστρακισμός του ποδοσφαίρου στο περιθώριο του κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος προκαλεί καταρχάς έκπληξη, δεδομένου ότι αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πολλαπλής κοινωνικής και πολιτισμικής παραγωγής. Επιπλέον, γιατί ως κυρίαρχο σπορ του 20ού και του 21ου αιώνα, συνδέεται προνομιακά με την νεωτερική εννοιολόγηση και διαχείριση του «ελεύθερου χρόνου». Έτσι, τίθεται, λ.χ., το ερώτημα γιατί οι μαρξιστές αγνόησαν το ποδόσφαιρο, έστω ως στοιχείο του «εποικοδομήματος» που συνδέεται με την παραγωγή και αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας, αλλά και ως πεδίο παραγωγής κυριαρχούμενων μορφών κουλτούρας και υποκουλτούρας, συνεπώς ως μέσο υπαγωγής και πειθάρχησης. Από την άλλη, και η πλειονότητα των εμπνεόμενων από «αστικές» θεωρίες κοινωνικών επιστημόνων δεν θεώρησαν άξιο για την άρθρωση επιστημονικού λόγου ένα χώρο που βρίθει κοινωνικών λειτουργιών, συμβολισμών, αναπαραστάσεων και πρακτικών, και μέσω του οποίου αναπαράγεται η κοινωνική δομή και συνοχή ή επιτελείται η ατομική δράση και η υποκειμενικότητα.