To «ιερό» τουριστικό real estate με γκολφ επανέρχεται

Κάβο Σίδερο: ανίερες επενδύσεις στην άκρη της Κρήτης-1

του Κωστή Χατζημιχάλη

Ο αγώνας ενάντια στην καταστροφική επένδυση στο Κάβο Σίδερο είναι ένας από τους εμβληματικότερους των τελευταίων χρόνων, ξεπερνώντας τα όρια της Κρήτης. Και είναι έτσι, καθώς συνδυάζει πολλά: ένα μοναδικό αρχαιολογικό και περιβαλλοντικό τοπίο, αλώβητο από παλαιότερα «αναπτυξιακά» κύματα, έναν σκοτεινό ρόλο της Εκκλησίας, ξένους επενδυτές, μπαγιάτικα αλλού και αδοκίμαστα εδώ οράματα για τουριστικές αναπτύξεις κλίμακας με σφραγίδα το γκολφ και το κτηματομεσιτικό παιχνίδι. Ένας αγώνας πολυμέτωπα εμβληματικός και για την Αριστερά, η οποία πρωτοστάτησε στην πρώτη του φάση, καθώς τη θέτει μπροστά σε μεγάλα ζητήματα όπως το τι είδους ανάπτυξη θέλουμε, πώς ονειρευόμαστε τον τόπο μας. Σήμερα που ο κίνδυ-νος επανακάμπτει, με μια ―φαινομενικά μόνο και προσωρινά— «ηπιότερη» επένδυση, με πανομοιότυπα ωστόσο χαρακτηριστικά, ανοίγουμε ξανά το θέμα.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ρενέ Μαγκρίτ, «Η ωραία της νυκτός»

Οι ελληνικές ακτές, από τις αρχές της δεκαετίας 1990 είναι στόχος επενδυτικών ομίλων, ελληνικών και ξένων, για την υλοποίηση μεγάλων τουριστικών επενδύσεων. Βλέπουμε, πάντοτε, το ίδιο σκηνικό: οι εταιρείες υπόσχονται χιλιάδες θέσεις εργασίας και τοπική ανάπτυξη, ορισμένοι τοπικοί φορείς, η κυβέρνηση, μέσα ενημέρωσης και κόμματα εξουσίας πανηγυρίζουν — και μόνο κάτι «γκρινιάρηδες οπισθοδρομικοί» αντιδρούν, ενταγμένοι σε περιβαλλοντικούς συλλόγους και κινήματα πολιτών μαζί με ιστορικούς, αρχαιολόγους, χωροτάκτες και αριστερούς/ες. Στο Κάβο Σίδερο της Σητείας, δεκαπέντε χρόνια τώρα, μια παρόμοια επένδυση προσπαθεί να υλοποιηθεί και, παρά τη λυσσαλέα υποστήριξη ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, η απόφαση του ΣτΕ το 2010 τη σταμάτησε. Επανέρχεται όμως, γιατί η περιοχή έχει την τύχη –ή την ατυχία– να είναι μοναδική στη Μεσόγειο και η υφαρπαγή της γης της από την εταιρεία και τη Μονή Τοπλού θα δώσει μονοπωλιακές προσόδους στους επενδυτές, με ελάχιστες θετικές τοπικές επιπτώσεις. Εξηγούμαι.

Ίτανος: Ένα μοναδικό κρητικό τοπίο

Κάβο Σίδερο: ανίερες επενδύσεις στην άκρη της Κρήτης-2

της Τζένιφερ Μούντι και του Όλιβερ Ράκαμ

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Η χερσόνησος της Ιτάνου είναι ένα πολύ ιδιαίτερο κομμάτι της Κρήτης, τόσο για τη χλωρίδα και την πανίδα της, όσο και για τα αρχαιολογικά ευρήματα που φιλοξενεί. Βρίσκεται σε διεθνές καθεστώς προστασίας υπό την αιγίδα της NATURA 2000, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα της υπάγεται στο ακόμα πιο αυστηρό καθεστώς της Ζώνης Ειδικής Προστασίας.
Διαβάσαμε την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) των επενδυτών, η οποία επιβεβαιώνει τη σπουδαιότητα της χλωρίδας και της πανίδας της χερσονήσου, αλλά λέει πολύ λίγα για το πού ακριβώς απαντούν τα διάφορα είδη, καθώς και για το πού πρέπει ή δεν πρέπει να χωροθετηθούν οι όποιες εγκαταστάσεις, προκειμένου να περιοριστεί η προξενούμενη βλάβη. Δύο ιδιαίτερα σημαντικές περιοχές από οικολογικής (και αρχαιολογικής) άποψης, η θέση Τραβούνι και η θέση Γυαλιές στην ανατολική ακτή, θα υποστούν πολύ σοβαρές επιπτώσεις. Με δυο λόγια: αυτά τα σχέδια ανάπτυξης της περιοχής είναι ασύμβατα με μια περιοχή NATURA 2000.
Η αντίστοιχη έκθεση των επενδυτών περί τα αρχαιολογικά είναι εντελώς προσχηματική. Οι χάρτες επισημαίνουν (ανακριβώς σε αρκετές περιπτώσεις) κάποιους αρχαιολογικούς χώρους, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται εκτός της υπό ανάπτυξη περιοχής. Το πραγματικά σκανδαλώδες όμως είναι η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στους πάνω από εκατό χώρους με αρχαιολογικά ευρήματα και κατασκευές από τη Νεολιθική Εποχή έως τους Ύστερους Ρωμαϊκούς Χρόνους, οι οποίοι περιλαμβάνονται στη σχετική «Έρευνα για την Ίτανο» (http://prospection-itanos.efa.gr). Αλλά δεν είναι μόνο αυτοί οι μεμονωμένοι χώροι: υπάρχει ένα ολόκληρο τοπίο (εκτάσεις τετραγωνικών χιλιομέτρων με δρόμους, αναβαθμούς, φράγματα, λατομεία) που διατηρείται από τους αρχαίους χρόνους, καθώς οι λόφοι της χερσονήσου έχουν μείνει ακαλλιέργητοι εδώ και 1500 χρόνια. Παρότι το μεγαλύτερο μέρος του επενδυτικού σχεδίου εκτείνεται έξω από τα όρια της «Έρευνας για την Ίτανο», μια παρόμοια πυκνότητα αρχαιολογικών ευρημάτων πιθανότατα συνεχίζεται και μέσα στην περιοχή του σχεδίου. Την έκταση του αρχαιολογικού αυτού τοπίου μπορεί κανείς να τη δει στο Google Earth.

Η αρχαιολογία του τοπίου και η «ανάπτυξη» των γκολφ

Κάβο Σίδερο: ανίερες επενδύσεις στην άκρη της Κρήτης-3

του Γιάννη Χαμηλάκη

Ρενέ Μαγκρίτ, «Αυτό δεν είναι μια πίπα»

Η χρήση εννοιών και μυθολογικών αναφορών της αρχαιότητας για να περιγραφεί κάτι εντελώς αντίθετο από την αρχική τους σημασία δεν είναι ασυνήθιστη. Ας θυμηθούμε τον «Ξένιο Δία», την εφιαλτική και άκρως ρατσιστική επιχείρηση κατά των μεταναστών. Συχνά αυτή η κατάχρηση μας εξοργίζει, και για να εκφράσουμε την οργή μας χρησιμοποιούμε μιαν άλλη αρχαία έννοια: την ύβρι. Και καλώς πράττουμε. Έτσι όμως παραβλέπουμε την απόλυτα στοχευμένη απόπειρα να χρησιμοποιηθεί το συμβολικό κεφάλαιο και η ηθική εξουσία της αρχαιότητας για την επίτευξη σχεδίων αμφιλεγόμενων ή αντιδημοφιλών. Το σκεφτόμουν διαβάζοντας το νέο όνομα της σχεδιαζόμενης τουριστικής «επένδυσης» στον Κάβο Σίδερο: «Ίτανος Γαία». Εμπνευστής της, η βρετανική εταιρεία Loyalward, θυγατρική της Minoan Group (ξανά η αρχαιότητα). Το όνομα ανήκει σε μια από τις πλέον σημαντικές αρχαίες πόλεις της Κρήτης, κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο, που είχε την ατυχία να βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή της εν λόγω επένδυσης.
Η ιστορία είναι παλιά και γνωστή, τουλάχιστον στο περίγραμμά της. Αφορά μια έκταση 25 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που έμεινε κατά βάση αναλλοίωτη από την ύστερη αρχαιότητα μέχρι σήμερα, διατηρώντας έτσι μια σπάνια βιοποικιλότητα, έναν αριθμό στενά ενδημικών ειδών και ένα μεγάλο φάσμα ιδιαίτερων αρχαιολογικών καταλοίπων, στοιχεία που οδήγησαν στον χαρακτηρισμό της ως περιοχή NATURA 2000, χρήζουσα ειδικής προστασίας. Για όλους και όλες εμάς που καταγόμαστε ή έχουμε στενή σχέση με την περιοχή, ο μυθικός αυτός τόπος πραγματώνει την αντίσταση του κρητικού τοπίου στην επέλαση των βιομηχανικών ΑΠΕ και σε μια τουριστικά κορεσμένη βόρεια ακτή. Η έκταση λοιπόν αυτή παραχωρείται από την ιδιοκτήτη της, τη Μονή Τοπλού, στη Loyalward για «αξιοποίηση» το 1998. Η εταιρεία σχεδιάζει, σε μια από τις πλέον ξηρές και ανεμοδαρμένες περιοχές της Ευρώπης, ένα τεράστιο θέρετρο γκολφ για υψηλά εισοδήματα, με τρία γήπεδα και 7.000 κλίνες, καθώς και μια σειρά άλλες υποδομές. Το σχέδιο εγκρίνεται από τις αρμόδιες αρχές, αλλά οι ισχυρές αντιδράσεις, της τοπικής κοινωνίας, οικολογικών οργανώσεων και επιστημόνων απ’ όλο τον κόσμο το σταματούν, βοηθούσης και της αρνητικής απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας το 2010, μετά από προσφυγή 300 κατοίκων και επιστημόνων.

Με μια λύρα κατά του φασισμού

 Αντιφασιστικό Φεστιβάλ στα Ανώγεια, 12-14 Αυγούστου

της Ιωάννας Σπηλιοπούλου

Ανώγεια, Αύγουστος 2013

«Στ’ Ανώγεια όλα είναι αληθινά. Δεν υπάρχουνε πλαστικά, ούτε υποκατάστατα. Υπάρχει πέτρα, ξύλο, χρώμα και πράσινο της Γης. Ευγένεια από τη φύση κι όχι από σκοπιμότητα. Νερό και υφαντά, με ύφανση δύσκολη και μπλεγμένη, αλλά με ένα αποτέλεσμα, θα ’λεγα, θεϊκά απλό. Υπάρχουνε οι κάτοικοι, εντατικά γραμμένοι, λες κι ήρθαν στον κόσμο χτες. Υπάρχει και η φωνή τους. Περήφανα κι όχι αδιάκριτα δυνατή. Για ν’ ακουστεί στην αντικρινή πλαγιά, στην παρακάτω χώρα και στα δυο άκρα του νησιού. Στ’ Ανώγεια υπάρχει η Κρητική ματιά, που λέει ο Καζαντζάκης. Η εκ βαθέων δύναμη, η από Θεού — που λεν οι Χριστιανοί».

Εργοτέλης, 1919-2009: ψηφίδες αθλητικής και κοινωνικής ιστορίας

με αφετηρία το βιβλίο του Γιάννη Ζαϊμάκη, «Εργοτέλης 1929-2009: Ψηφίδες της αθλητικής και κοινωνικής ιστορίας ενός φιλοπρόοδου σωματείου», Αλεξάνδρεια, 2010

 του Θοδωρή Σπύρου

1. Εργοτέλης και ΟΦΗ στον πρώτο τελικό μετακατοχικής ποδοσφαιρικής διοργάνωσης (Κύπελο Νίκης 1945) στο ιστορικό γήπεδο του Ηρακλείου «Χάνδαξ», που έπαψε να λειτουργεί το επόμενο έτος.

Ο αθλητισμός, και ακόμα περισσότερο το ποδόσφαιρο, κατέχουν περιθωριακή θέση στις κοινωνικές επιστήμες. Μέχρι πρόσφατα, είχαμε μια μάλλον φτωχή βιβλιογραφία σχετικά με την ιστορική συγκρότηση και εξέλιξη, αλλά και τις συγχρονικές κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις του ποδοσφαιρικού φαινομένου. Ωστόσο, με αφετηρία τη δεκαετία του 1990, παρατηρούμε ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις διαστάσεις αυτές, διεθνώς, και σταδιακά, αν και δειλά, και στη χώρα μας.

Ο εξοστρακισμός του ποδοσφαίρου στο περιθώριο του κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος προκαλεί καταρχάς έκπληξη, δεδομένου ότι αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πολλαπλής κοινωνικής και πολιτισμικής παραγωγής. Επιπλέον, γιατί ως κυρίαρχο σπορ του 20ού και του 21ου αιώνα, συνδέεται προνομιακά με την νεωτερική εννοιολόγηση και διαχείριση του «ελεύθερου χρόνου». Έτσι, τίθεται, λ.χ., το ερώτημα γιατί οι μαρξιστές αγνόησαν το ποδόσφαιρο, έστω ως στοιχείο του «εποικοδομήματος» που συνδέεται με την παραγωγή και αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας, αλλά και ως πεδίο παραγωγής κυριαρχούμενων μορφών κουλτούρας και υποκουλτούρας, συνεπώς ως μέσο υπαγωγής και πειθάρχησης. Από την άλλη, και η πλειονότητα των εμπνεόμενων από «αστικές» θεωρίες κοινωνικών επιστημόνων δεν θεώρησαν άξιο για την άρθρωση επιστημονικού λόγου ένα χώρο που βρίθει κοινωνικών λειτουργιών, συμβολισμών, αναπαραστάσεων και πρακτικών, και μέσω του οποίου αναπαράγεται η κοινωνική δομή και συνοχή ή επιτελείται η ατομική δράση και η υποκειμενικότητα.