Νέοι όροι της φιλοσοφίας

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

του Αλαίν Μπαντιού

μετάφραση: Δημήτρις Βεργέτης, Φώτης Σιατίστας

Έργο του Κάζιμιρ Μάλεβιτς, κοστούμι για θεατρική παράσταση

Διατηρώ και  σήμερα αυτό το σύστημα όρων. Εντούτοις  η απεικόνισή του έγινε πολύ πιο  ασαφής. Όσον αφορά τις επιστήμες, συρρικνώνονται όλο και περισσότερο  στις επιπτώσεις που έχουν πάνω στην εμπορική διάσταση των τεχνολογιών. Αυτό που καλύπτει η λέξη «τέχνη»  αποσυντίθεται ανάμεσα στην αναιμική ιδέα της «επικοινωνίας», στην «πολυμιντιακή» επιθυμία για σύνθεση όλων των αισθητών μέσων μέσα σε νέες φαντασιακές κατασκευές και τέλος στον πολιτιστικό σχετικισμό, που καταλύει κάθε νόρμα. Στην πραγματικότητα η λέξη «κουλτούρα» φαίνεται πως μέλλει να απαγορεύσει σταδιακά κάθε σαφή χρήση της λέξης «τέχνη». Υπό το όνομα της δημοκρατίας, και μετά την κατάρρευση του κρατικού κομμουνισμού, η πολιτική ανάγεται κατά κανόνα σε ένα συμπίλημα οικονομίας και διαχείρισης, με αρκετή δόση αστυνόμευσης και έλεγχο από πάνω. Όσον αφορά τον έρωτα βρίσκεται στριμωγμένος ανάμεσα σε μια σύλληψη της οικογένειας σφραγισμένης από την έννοια του συμβολαίου και σε μια ελευθεριάζουσα σύλληψη της σεξουαλικότητας. Ας πούμε, χάριν συντομίας, ότι η τεχνική, η κουλτούρα, η διαχείριση και το σεξ έρχονται να καταλάβουν τη γενολογική θέση της επιστήμης, της τέχνης, της πολιτικής και του έρωτα.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι θα έπρεπε επίσης, πέρα από την υπενθύμιση των όρων και της σύγχρονης μορφής τους, να υπερασπιστούμε την ενεργό αυτονομία  τους. Πράγμα που σημαίνει κατ’ ουσίαν να τις τοποθετήσουμε στη σύγχρονη ιστορία των διαδικασιών τους. Απέφυγα να κάνω εδώ αυτή την εργασία, περισσότερο περιγραφική παρά θεωρητική.

Οι ενδείξεις, ωστόσο, είναι αρκετά σαφείς.

Θα έπρεπε να δείξουμε ότι ένα νέο θεωρητικό  πλαίσιο ανατρέπει τη μαθηματική απεικόνιση, και ιδιαίτερα τη μαθηματικοποίηση της λογικής. Το πλαίσιο αυτό είναι η θεωρία των κατηγοριών. Στο πεδίο της φυσικής, οι υποθέσεις που γενικεύουν τη σχετικότητα θεωρώντας πως κάθε φαινόμενο περικλείει, μέσα στην εμφαινόμενη ενικότητά του την κλίμακα ύπαρξής του είναι οι πλέον γόνιμες, στον βαθμό μάλιστα που διαθέτουν χάρη στη μοριοκλασματική γεωμετρία ένα μοντέρνο και στέρεο μαθηματικό αναφορικό.

Όσον αφορά  την τέχνη, θα έπρεπε να δείξουμε με ποιο τρόπο, υπό την ώθηση του  κινηματογράφου αναδύονται νέες δυνατότητες, χωρίς για την ώρα η διερεύνησή τους να έχει ακόμη προκαλέσει μια  αποφασιστική ανατροπή προς την κατεύθυνση μιας ριζικής αναδιάταξης της  ταξινόμησης και της ιεραρχίας  των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων. Η έλευση εικόνων χωρίς αναφορικό, οι λεγόμενες δυνητικές εικόνες, ανοίγει αναμφίβολα μια νέα φάση ερωτημάτων γύρω από την παράσταση. Ήδη από τώρα, σε κάθε περίπτωση, οι συμπυκνωμένες μορφές της ζωγραφικής, συμπεριλαμβανομένης και της  μνημειώδους ζωγραφικής, δείχνουν τι πρέπει να εννοήσουμε με την επιστροφή της κατάφασης στην τέχνη ύστερα από δεκαετίες κριτικής άρνησης. Η τέχνη μπορεί και οφείλει να πάρει θέση σε σχέση με την ιστορία, να κάνει τον απολογισμό του περασμένου αιώνα, να προτείνει τις νέες αισθητές μορφές ενός στοχασμού όχι μόνο ανυπότακτου, αλλά που ταυτόχρονα ενοποιεί γύρω από μερικές καταφάσεις τις οποίες θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «κατ’ αίσθησιν αρχές».

Στην πολιτική, η επέκταση (την οποία πρόβλεψε ο Μαρξ) της παγκόσμιας αγοράς τροποποιεί το υπερβατολογικό (τον κόσμο, την ενεργό σκηνή) της χειραφετητικής δράσης, και ίσως μόνο σήμερα συγκεντρώνονται οι προϋποθέσεις μιας κομουνιστικής Διεθνούς που να μην είναι κρατική ή γραφειοκρατική. Ήδη, σε κάθε περίπτωση, συνεχείς πολιτικές εμπειρίες που φέρουν τον απολογισμό της πολιτικής ιστορίας του περασμένου αιώνα και είναι ριζωμένες στην εργατική και λαϊκή πραγματικότητα δείχνουν δύο πράγματα: κατ’ αρχάς, είναι δυνατόν να ξετυλιχτεί μια πολιτική που να παραμένει σε απόσταση από το κράτος, που δεν έχει ούτε την εξουσία ως διακύβευμα ούτε τον κοινοβουλευτισμό ως πλαίσιο. Κι έπειτα αυτή η πολιτική να προτείνει μορφές οργάνωσης απομακρυσμένες σε μεγάλο βαθμό από το μοντέλο του κόμματος που κυριάρχησε σε όλο τον 20ό αιώνα.

Θα έπρεπε, τέλος, να αναρωτηθούμε σχετικά με τη σημασία  των μαινόμενων επιθέσεων κατά της ψυχανάλυσης τα τελευταία δέκα ή είκοσι χρόνια, μια σημασία που συμβαδίζει με ένα είδος ανούσιας εξομάλυνσης όλων των σεξουαλικών πρακτικών, συσχετίζοντας αυτά τα γεγονότα με τον μετασχηματισμό των ερωτικών διαδικασιών.

Αυτό είναι  ένα έργο που προτείνεται σε όλους…