Στα «Ενθέματα» αύριο 1η Δεκεμβρίου

Κείμενα των: Μάνου Αυγερίδη,  Νίκου Σαραντάκου, Ευκλείδη Τσακαλώτου, Στέφανου Στεφάνου, Ιωάννας Παπαθανασίου, Άρη Καλαντίδη, Στρ. Μπουλαλάκη, Μάκη Κουζέλη , Φρανκ Ντέπε

Στήνοντας σημαίες στις κορφές μας. Σκέψεις του Μάνου Αυγερίδη με αφετηρία την απεργία των διοικητικών υπαλλήλων και τη στάση της κυβέρνησης: «Έχει σημασία το γεγονός ότι για πρώτη φορά αυτήν την εβδομάδα ο υπουργός ψέλλισε τη λέξη “διάλογος”, παρότι την Πέμπτη, σε μια ακόμα παλινωδία του, δήλωσε ότι “δεν συζητάει όσο συνεχίζεται η απεργία” (δεν μπαίνω στη κουβέντα για το τι πρέπει να πράξουν οι απεργοί, αυτό θα το αποφασίσουν οι ίδιοι στις μαζικότατες, μέχρι τώρα, γενικές τους συνελεύσεις). Χρειάστηκαν τρεις μήνες για να υποχρεωθεί να κάτσει σ’ ένα τραπέζι, αδιάλλαχτος ακόμα κι απρόθυμος να συζητήσει ουσιαστικά. […] Αυτή η επιτυχία, αυτή η μερική, υποκριτική ή πρόσκαιρη έστω υποχώρηση, πρέπει να πιστωθεί σε όσες και όσους δεν έκαναν και δεν θα κάνουν πίσω. Με την ελπίδα ότι μέσα από τους συλλογικούς αγώνες δεν αλλάζουν μόνο τα νομοσχέδια και οι υπουργικές αποφάσεις, αλλάζουν και οι νοοτροπίες».

Μια από τις σοβαρές στρεβλώσεις της ελληνικής αγοράς: η απαγόρευση πρόσμιξης γίδινου και αγελαδινού γάλακτος – και οι περιορισμοί στο ιχθυέλαιο. Ο Στρ. Μπουλαλάκης (ιδιοκτήτης του χώρου εστίασης «Ο ιχθυάλευρος» και εισαγωγέας τραγίσιου γάλακτος) σχολιάζει τις 37 προτάσεις των ειδικών του ΟΟΣΑ για την άρση των στρεβλώσεων στην  ελληνική αγορά. Ανάμεσα στις άλλες προτάσεις του ΟΟΣΑ, η άρση των περιορισμών στις προσμίξεις γάλακτος και ελαίων, η απρόσκοπτη εισαγωγή ιχθυελαίων κ.ά. (Προσοχή, δεν είναι «τρολιά», είναι αλήθεια!).

Γενόσημα φάρμακα και μνημονιακά φαρμάκια. Ο Νίκος Σαραντάκος, στη μόνιμη στήλη του «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» γράφει για την υγεία, τα γενόσημα και τα φάρμακα: «Οι τσιρίδες και οι συκοφαντίες του υπουργού (οΘντκ) Υγείας ίσως δεν άφησαν να φανεί η ουσία του προβλήματος, που είναι ότι με τις νέες ρυθμίσεις επιχειρείται να μειωθεί η φαρμακευτική δαπάνη όχι ισομερώς αλλά κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μη θιγούν σχεδόν καθόλου οι τιμές των ακριβών πρωτότυπων εισαγόμενων φαρμάκων, και να μειωθούν κι άλλο οι τιμές των ελληνικών γενόσημων (που έχουν ήδη μειωθεί πολύ). Τα γενόσημα καθαυτά δεν βλάφτουν, την υγεία την πειράζει σοβαρά η γενόσημη δημοκρατία μας που μας ποτίζει μνημονιακό φαρμάκι».

Σκέψεις για μια αριστερή επανίδρυση της Ευρώπης. Ευρώπη, δημοκρατία, κοινωνικός πειραματισμός. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος  για τη δημοκρατία και τον κοινωνικό πειραματισμό στην Ευρώπη: «Η εποχή του νεοφιλελευθερισμού οδήγησε σε ένα σοβαρότατο έλλειμμα στη “βιοποικιλότητα” των παραγωγικών λύσεων. Η εμπορευματοποίηση των δημοσίων αγαθών κοινής ωφέλειας μπορεί να αποτελεί το ακραίο παράδειγμα, με καταστροφικές επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων σε πολλές περιοχές, αλλά το ίδιο ισχύει και στον σκληρό πυρήνα της παραγωγικής διαδικασίας, όπου κυριαρχεί η μονοκαλλιέργεια του κέρδους και της επιχειρηματικότητας. Χρειαζόμαστε προστασία για παραγωγικά και κοινωνικά πειράματα (συνεταιρισμοί, αυτοδιαχειριζόμενες μονάδες, κοινωνική οικονομία κλπ.), που δεν μπορούν να ανθίσουν σε έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον, αλλά μπορούν να σταθούν στα πόδια τους και να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των πολιτών, με ένα διαφορετικό πλαίσιο».

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ

«Ένας από τους πολλούς», ένας και μοναδικός. Προδημοσίευση από την αυτοβιογραφική αφήγηση του Στέφανου Στεφάνου «Ένας από τους πολλούς της  ελληνικής Αριστεράς [έτη] 1941-1971», που κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες από τις εκδόσεις Θεμέλιο (καταγραφή-σχολιασμός: Χριστίνα Αλεξοπούλου). Το κεφάλαιο που μιλάει για το πώς γιόρτασαν οι εξόριστοι το Πάσχα του 1950 στα Γιούρα: Τα «τραπέζια» ήταν απλά σεντόνια ή κουβέρτες στρωμένες κατάχαμα στο γύρο της πλατείας και οι συνδαιτημόνες, καθισμένοι σταυροπόδι, κατάχαμα κι αυτοί φυσικά. [..] Μετά το ομαδικό φαγητό, άρχισαν τα τραγούδια, ανακατεύτηκαν οι ήχοι της Ηπείρου με τις νησιώτικες μελωδίες και τα θρακιώτικα χορευτικά με τα καλαματιανά και τα τσάμικα της Παλιάς Ελλάδας. Κάποια στιγμή βγήκε και η γκάιντα στη μέση και οι θρακιώτικοι χοροί –ο χασάπικος, η μπαϊντούσ’κα, ο πηλαλητός– κέρδισαν τη μερίδα του λέοντος του γλεντιού. Καμάρωνα τα παλικάρια μας, από το Σουφλί, το Ελληνοχώρι, το Πύθιο, τη Θυρέα, τη Στέρνα, τη Βύσσα, να πετούν στον αέρα. Χόρεψα χασάπικους, καρσιλαμάδες, μπαϊντούσ’κες και ζωναράδικους, που τους ήξερα σχεδόν από γεννησιμιού μου».

Επάλληλοι κύκλοι. Αποσπάσματα από την εισαγωγή της ιστορικού Ιωάννας Παπαθανασίου στο βιβλίο του Στέφανου Στεφάνου: «Η ιδιαίτερη ισορροπία ανάμεσα στο “είμαι”, στο “ανήκειν” και το “συνανήκειν,  όπως και η λελογισμένη διαβάθμιση του “αισθάνομαι», “γνωρίζω, “κατανοώ» –στοιχεία αναλλοίωτα μιας διαμορφωμένης μέσα στα χρόνια ταυτότητας–, διαπερνούν και τις σελίδες του βιβλίου. Στον πυρήνα της συνυπάρχουν ο στρατευμένος κομμουνιστής και ο μαρξιστής διανοούμενος, ένας άνθρωπος που δεν έπαψε ποτέ να αναζητά τις σχέσεις των κοινωνικών υποκειμένων, να αναστοχάζεται τις ανθρώπινες αξίες μέσα στο χρόνο, αλλά και να αντιμετωπίζει με κριτική διάθεση την υπόθεση της Αριστεράς, αυτή τη μεγάλη συλλογικότητα στην οποία έταξε εαυτόν».

Η πρόταση της αποανάπτυξης. Προδημοσίευση από τον Πρόλογο του ομώνυμου βιβλίου του θεωρητικού της αποανάπτυξης Κάρλος Τάιμπο (Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων), ο οποίος θα βρεθεί στην Αθήνα την Τρίτη 7 Δεκεμβρίου: «Το πρόγραµµα της αποανάπτυξης γεννιέται από δύο σηµαντικές παραδοχές: αφενός το γεγονός ότι ζούµε σε έναν πλανήτη µε περιορισµένη δυνατότητα σε πόρους, αφετέρου ότι µπορούµε να ζήσουµε καλύτερα µε λιγότερα. Γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να απαλλαγούµε από τη λογική της ανάπτυξης, της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, όπως επίσης να ξεφύγουµε από την επίβουλη, πανταχού παρούσα παραδοχή που συσχετίζει κατανάλωση και ευµάρεια». (μετάφραση: Νίκος Κοκκάλας).

Η νέα γερμανική κυβέρνηση, η Ελλάδα και η Ευρώπη. Σχόλιο του Άρη Καλαντίδη «Με άλλα λόγια η νέα κυβέρνηση α) αποκλείει τα ευρωομόλογα και β) επιμένει στην αρχή της ταυτόχρονης ανταγωνιστικότητας όλων των κρατών-μελών.  Η Α. Μέρκελ ακολουθεί, με αυτό τον τρόπο, το ορθόδοξο ιδεολογικό δόγμα που επικρατεί ανάμεσα στους γερμανούς οικονομολόγους και μοιάζει να μην έχει πληγεί καθόλου από την κρίση».

Διδασκαλία εν δράσει. Ο Μάκης Κουζέλης γράφει, με αφετηρία τον συλλογικό τόμο Φιλοσοφία και επιστήμες στον εικοστό αιώνα (επιμ. Αριστείδης Μπαλτάς-Κώστας Στεργιόπουλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης): «Κι όμως, ό,τι συνιστά μια ιστορική έκθεση των μορφών που παίρνει αυτή η σχέση στον εικοστό αιώνα αποτελεί συναρπαστική αφήγηση – διδακτική ακριβώς ως συναρπαστική. Καθώς η ανάγνωση μας μεταφέρει και μας εγκαθιστά στο εσωτερικό ενός σεμιναρίου, μαθαίνουμε. Το υλικό είναι πλούσιο, είναι πολύ καλά επιλεγμένο και είναι δουλεμένο. Δουλεμένο από μια θέση κατοχής της γνώσης, του κλάδου, με μια διαλογική-διδακτική πρόθεση και με ένα άμεσα διακριτό μέλημα να δώσει, να εξηγήσει, να αποσαφηνίσει, να κάνει κατανοητό το διακύβευμα».

Ευρωπαϊκή Ένωση: η διαιρετική τομή δεν είναι ανάμεσα σε κράτη και κυβερνήσεις, αλλά σε τάξεις. Συνέντευξη. Ο γερμανός μαρξιστής Φρανκ Ντέπε θα βρεθεί στην Αθήνα την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου και θα μιλήσει στο Ινστιτούτο Γκαίτε, στο πλαίσιο της Ετήσιας Διάλεξης Πουλαντζά. Με την ευκαιρία αυτή, μίλησε στον Λουδοβίκο Κωτσονόπουλο: «Πρέπει εδώ να επισημάνω ότι η Ε.Ε. απέχει πολύ από την Ευρώπη όπως την αναλύει ο Λένιν στο έργο του για τον ιμπεριαλισμό. Η Γερμανία, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία, μολονότι έχουν βαθιές αποκλίσεις στα συμφέροντά τους, δεν βρίσκονται στο κατώφλι εμπόλεμης κατάστασης. Η Γερμανία επιβάλλει στα αδύναμα κράτη την πολιτική της λιτότητας προς όφελος των συμφερόντων της  εξαγωγικής βιομηχανίας της και του  χρηματοπιστωτικού της συστήματος».

 

 

Έντεκα βδομάδες όπου μάθαμε και νιώσαμε πολλά

H απεργία των διοικητικών υπαλλήλων των πανεπιστημίων

 της Ελευθερίας Βαρουχάκη

Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, «Μυστήριο και μελαγχολία ενός δρόμου», 1914

Στην αρχή είπαμε μόνο: τουλάχιστον να μη φύγουμε με σκυμμένο το κεφάλι. Και ξαφνικά, μέσα στη βουβή αγανάκτηση της πρώτης μας συνέλευσης, διαισθανθήκαμε ότι το ζήτημα υπερέβαινε κατά πολύ την προσωπική μας στάση, τύχη ή φόβο. Νιώσαμε τόσο βίαια την επίθεση, που σχεδόν εξαναγκαστήκαμε να δούμε τον κίνδυνο σε όλο του το φάσμα, να καταλάβουμε το περίγραμμα μιας απειλής που δεν στόχευε μόνο τη ζωή του καθενός μας. Αντιληφθήκαμε γρήγορα τον συσχετισμό, μιλήσαμε από τις πρώτες μέρες για τη δουλειά μας προβάλλοντάς τη στο υπόβαθρο του δημόσιου πανεπιστήμιου, και αντιστρόφως, μιλήσαμε για το δημόσιο πανεπιστήμιο με αφορμή το δικαίωμα όλων μας στη δουλειά. Ψηλαφώντας διαρκώς τα όρια και τις αντοχές μας, θέτοντας ξανά και ξανά δύσκολα ερωτήματα, επαναπροσδιορίζοντας τις απαντήσει Έτσι φτάσαμε ως εδώ. Και κάθε μέρα ήταν κερδισμένη.

Σ’ αυτές τις έντεκα εβδομάδες νιώσαμε και μάθαμε πολλά. Χτίσαμε συλλογικότητες πρωτόγνωρες και τρυφερές, όπου ο καθένας βρήκε τη θέση του και όπου υπήρχε θέση για όλους. Ζήσαμε, μετά από πολλά χρόνια, τον χώρο της δουλειάς μας αλλιώς : την ίδια στιγμή που σκεφτόμασταν με φρίκη πώς άραγε είναι όταν μαζεύεις τα πράγματά σου για τελευταία φορά, γυρίσαμε να κατοικήσουμε στ’ αλήθεια μέσα του, καταφύγαμε σ’ αυτόν, τον προστατέψαμε και μας προστάτεψε. Ζήσαμε τον δημόσιο χώρο διαφορετικά: πήγαμε στις συγκεντρώσεις ξέροντας ότι οι φίλοι μας θα είναι εκεί, ακούσαμε μουσικές και στίχους τις ώρες που η πόλη κοιμάται, γεμίσαμε με τη φωνή μας τις λεωφόρους που άλλοτε διασχίζαμε σιωπηλοί, βιαστικοί, απορροφημένοι.  

Η απεργία μάς έκανε να καταλάβουμε ότι υπάρχουν πολλοί άλλοι σαν κι εμάς, αφύπνισε κρυμμένες ευαισθησίες, μας έμαθε να είμαστε σε εγρήγορση. Εγρήγορση πολιτική, συναισθηματική. Ζήσαμε βαριά το πένθος για εκείνον που δολοφονήθηκε μέσα στη νύχτα, για τον άλλον που βρήκε τον θάνατο μέσα στο αστυνομικό τμήμα ή στο στρατόπεδο συγκέντρωσης μεταναστών. Χαρήκαμε την κάθε νίκη, θυμώσαμε στην κάθε επίθεση, πεισμώσαμε στις ήττες όλων μας. Μοιραστήκαμε την ψυχή μας με ανθρώπους που μόλις είχαμε γνωρίσει γιατί το νιώθαμε ότι ήμασταν μαζί, ζήσαμε την αλληλεγγύη, την αληθινή στοργή για την καθημερινότητα των διπλανών μας — και των άλλων, που δεν είναι πια ξένοι. Μάθαμε πώς να αποφασίζουμε όλοι μαζί, όχι στο όνομα μιας κατασκευασμένης ομοφωνίας ή μιας επίπλαστης βεβαιότητας, και σίγουρα όχι χωρίς κόπο. Θυμηθήκαμε την αξία της συμμετοχής — στη μικρή μας κλίμακα πήραμε μιαν ανάσα άμεσης δημοκρατίας, και είναι αυτό τόσο γοητευτικό όσο ακούγεται.

Η δημοκρατία είναι μια έννοια διφορούμενη

Μια εκτενέστερη εκδοχή της συνέντευξης δημοσιεύεται στο RedNotebook (rnbet.gr)

Για τη δημοκρατία, τη «Λατινική Αυτοκρατορία» της Ευρώπης, τον Φουκώ, τον Μπένγιαμιν και τον Καρλ Σμιτ, την «κατάσταση εξαίρεσης»

Συνέντευξη του Τζόρτζιο Αγκάμπεν

στην Αναστασία Γιάμαλη και τον Δημοσθένη Παπαδάτο-Αναγνωστόπουλο

Από την ομιλία του Τζ. Αγκάμπεν στην Αθήνα, στην εκδήλωση που οργάνωσαν οι Νέοι-Νέες του ΣΥΡΙΖΑ και το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς

Ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν βρέθηκε στην Αθήνα, το προηγούμενο Σάββατο. Μίλησε, στο ασφυκτικά γεμάτο αμφιθέατρο της Τεχνόπολης, με θέμα  «Μια θεωρία για την εξουσία της απογύμνωσης και της ανατροπής», στην κεντρική εκδήλωση που οργάνωσαν, για τα σαράντα χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου οι Νέοι-Νέες του ΣΥΡΙΖΑ και το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς,  Την Κυριακή, μετά την πορεία του Πολυτεχνείου, τον συνάντησαν και συζήτησαν μαζί του η Αναστασία Γιάμαλη εκ μέρους της Αυγής και ο Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος εκ μέρους του RedNotebook.

Το Σάββατο είπατε, ακολουθώντας τον Φουκώ, ότι η «λογική» της νεωτερικής εξουσίας δεν είναι η αντιμετώπιση των κρίσεων, αλλά η διαχείριση των συνεπειών τους. Είναι άραγε μοιραία η ενσωμάτωση μιας πολιτικής δύναμης που θέλει να αντιμετωπίσει τις αιτίες των προβλημάτων στη λογική αυτή; Και, αντίστροφα: ένα εγχείρημα «αλλαγής των ορίων», μπορεί να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει, αν ταυτόχρονα δεν διεκδικεί να αλλάξει τα πράγματα; 

Θεωρώ το σημείο αυτό (ότι οι νεωτερικές  ή τουλάχιστον οι σύγχρονες κυβερνήσεις δεν θέλουν να κυβερνήσουν αντιμετωπίζοντας τις αιτίες, αλλά μόνο τις συνέπειες) εξαιρετικά σημαντικό. Γιατί αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, σε σχέση  με την παραδοσιακή αντίληψη που έχουμε –σύμφωνα με την αντίληψη του Φουκώ για το κυρίαρχο κράτος– για την εξουσία.

Έχουμε μια εξουσία που απλώς διαχειρίζεται συνέπειες. Ήταν πολύ καθαρό στην περίπτωση του αστυνομικού που δολοφόνησε τον Κάρλο Τζουλιάνι, το 2001, ο οποίος είπε το απίστευτο: η αστυνομία δεν διαχειρίζεται την τάξη, αλλά τους μπελάδες, την αταξία. Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία ζούμε, όχι μόνο στην εσωτερική, αλλά και στην εξωτερική πολιτική λ.χ. των ΗΠΑ: να δημιουργείς ζώνες αταξίας, ώστε να μπορείς να τις διαχειρίζεσαι επ’ ωφελεία σου.

Στην Ιταλία, τα κόμματα της Αριστεράς παγιδεύτηκαν σ’ αυτή τη λογική της διαχείρισης των συνεπειών. Είναι πιο εύκολη και αποδίδει περισσότερο. Είναι άραγε μοιραίο να συμβεί αυτό; Ίσως όχι. Αποτελεί, όμως, μια ακόμα ένδειξη ότι η πολιτική εννοιολογία πρέπει να αλλάξει. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε κάτι που δεν είναι ούτε αιτία ούτε συνέπεια· χρειάζεται να βρούμε κάτι τρίτο ως τον σωστό τόπο της πολιτικής. Θεωρώ απαραίτητη μια μεγάλη εννοιολογική αλλαγή,  αλλιώς θα χάσουμε. Είναι αδύνατο να νικήσεις μια εξουσία, αν δεν καταλάβεις τη λογική της.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο θυμίσατε τη «Λατινική Αυτοκρατορία» του Αλεξάντρ Κοζέβ (1947). Εκεί ο Κοζέβ προτείνει τη συγκρότηση μιας «αυτοκρατορίας» της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, οι οποίες σε συνεργασία με τα κράτη της Μεσογείου θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την ανερχόμενη Γερμανία. Θεωρείτε ένα τέτοιο σχέδιο δυνητικό αντίβαρο στον ηγεμονισμό της Μέρκελ, φαίνεται ότι οι ηγέτες αυτών των χωρών ενδιαφέρονται περισσότερο για την επιτυχία του «δόγματος Μέρκελ» στις χώρες τους, παρά για τις επιπτώσεις του δόγματος σε μια Ευρώπη όλο και πιο διαιρεμένη.

Ήταν κυρίως μια πρόκληση για να ξεκινήσει μια κριτική στην Ευρώπη. Ήθελα να θυμίσω ότι η  σημερινή Ευρώπη, ακόμα και από θεσμικής άποψης, είναι μη νομιμοποιημένη. Όπως ξέρετε, το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα δεν είναι Σύνταγμα, αλλά μια συνθήκη μεταξύ κρατών — δηλαδή το αντίθετο ενός Συντάγματος, αφού τα Συντάγματα φτιάχνονται από τον λαό. Το μοντέλο του Κοζέβ είναι ενδιαφέρον γιατί δεν βασίζεται σε μια αφηρημένη ενότητα, αλλά σε μια πολύ συγκεκριμένη ενότητα, που στηρίζεται στην παράδοση, τον τρόπο ζωής, τη θρησκεία.

Ο ομηρικός «οίνοψ πόντος»: τα χρώματα στους αρχαίους

του Στυλιανού Αλεξίου

Στυλιανός Αλεξίου

Ο μέγας Στυλιανός Αλεξίου μας αποχαιρέτισε για πάντα το απόγευμα της Τρίτης 12 Νοεμβρίου, σε ηλικία 92 ετών. Αντί άλλων, και καθώς  για τους μεγάλους δεν χρειάζονται μεγάλα λόγια, δημοσιεύουμε σήμερα ένα σημείωμά του για τον ομηρικό «οίνοπα πόντο».

Και από το μικρό  αυτό κείμενο ο καθένας, και ο μη ειδικός, μπορεί να εκτιμήσει  το σφρίγος της γραφής και της σκέψης του Αλεξίου. Δημοσιεύτηκε στο τεύχος 2 (1986) του  περιοδικού Παλίμψηστου, της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης του Ηρακλείου Κρήτης. Για λόγους χώρου,  απαλειφθεί οι υποσημειώσεις. Ο τίτλος είναι των Ενθεμάτων

Στρ. Μπ.

 Κρήτη τις γαῖ’ ἔστι μέσῳ ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ,
καλὴ καὶ πίειρα, περίῤῥυτος.

 Είναι μια γη στους ρόδινους ορίζοντες, η Κρήτη

Όμορφη, πλούσια, ολόγυρα λουσμένη από το κύμα.

(Οδύσσεια τ 172)

Οι κροκοσυλλέκτριες.Τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της προϊστορικής Σαντορίνης

Το επίθετο οίνοψ σημαίνει κατά λέξιν «κοκκινωπός», «όμοιος περίπου στο χρώμα με κόκκινο κρασί». Επειδή αυτό φαίνεται αταίριαστο για τη θάλασσα, οι σχολιαστές και μεταφραστές ερμηνεύουν «σκούρος, μαύρος, σπινθηρίζων, αφρισμένος, κόκκινος από την ανατολή και δύση του ήλιου» κτλ. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η φράση είναι ταυτόσημη με το επίσης ομηρικό ιοειδής πόντος (από το χρώμα του ίου, της βιολέτας) δηλαδή «μωβ». Για την  κατανόηση των φαινομενικά περίεργων επιθέτων αυτών, πρέπει να ληφθεί υπ’ όψει ότι η αρχική σημασία της λ. πόντος δεν είναι γενικά «θάλασσα», αλλά «πέλαγος, η θάλασσα στα ανοιχτά, η απομακρυσμένη από την ξηρά, η θάλασσα κοντά στον ορίζοντα».

Πραγματικά στο Αιγαίο, όλους τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες, όταν το φως του ήλιου είναι έντονο, η θάλασσα κοντά στον ορίζοντα έχει πολύ συχνά μια απόχρωση μωβ, ενώ ο ορίζων ελαφρά ροδίζει. Αυτό είναι ιδιαίτερα αντιληπτό από την ακτή σε μέρες μελτεμιού και τρικυμίας. Η θάλασσα χωρίζεται τότε σαφώς σε ζώνες, που η καθεμιά τους, από την ξηρά προς τον ορίζοντα, είναι κιτρινωπή, πράσινη, βαθιά μπλάβη και μωβ. Η αντίθεση αυτή αυξάνει την εντύπωση του ελαφρά κοκκινωπού και μωβ χρώματος της πιο μακρινής ζώνης. Γι’ αυτό λέει «μαβί» το πέλαγος και ο Σεφέρης στο Μυθιστόρημα (ΙΓ΄):

«Το πέλαγο τόσο πικρό για την ψυχή σου κάποτε

σήκωνε τα πολύχρωμα κι αστραφτερά καράβια,

λύγιζε, τα κλυδώνιζε, κι όλο μαβί μ’ άσπρα φτερά,

τόσο  πικρό για την ψυχή σου κάποτε,

τώρα γεμάτο χρώματα στον ήλιο».

Οι κυανοπίθηκοι. Τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της προϊστορικής Σαντορίνης

Αλλά και ο Καβάφης, παλαιότερα, στη «Θάλασσα του πρωιού» έγραφε:

«Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ’ εγώ τη φύση λίγο,

θάλασσας του πρωιού  κι ανέφελου ουρανού

λαμπρά μαβιά και κίτρινη όχθη

όλα ωραία και μεγάλα φωτισμένα».

Αιώνες πριν από τον Καβάφη και τον Σεφέρη και αιώνες μετά τον Όμηρο έγραφε ο Μέγας Βασίλειος στην Ομιλία δ’ εις την Εξαήμερον: «ηδύ (θέαμα θάλασσα) όταν  πραείαις αύραις τραχυνομένη τα νώτα πορφύρουσαν χρόα ή κυανήν τοις ορώσι προβάλλη».

Η λύση βρίσκεται λοιπόν στην  προσεκτική παρατήρηση της φύσης στην ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, καθώς και των τρόπων με τους οποίους εκφράστηκαν για την ίδια φύση άνθρωποι του ίδιου χώρου και της ίδιας γλώσσας, έστω κι αν τους χώριζαν αιώνες από τον Όμηρο.

Με την κλίμακα εννοιών του κοκκινωπού, ρόδινου, σκούρου κόκκινου και μωβ χρώματος χρησιμοποίησαν τις λέξεις οίνοψ και οινωπός και οι Έλληνες των κλασικών και μετακλασικών χρόνων. Σχεδόν όλες οι χρήσεις επιβεβαιώνουν την ερμηνεία αυτή, όπως οινωπός βότρυς («κόκκινο σταφύλι») στον Σιμωνίδη τον Αμοργίνο, οινωπός γένυς («κόκκινο μάγουλο») στις Βάκχες του Ευρiπίδη, οινωπός άχνη («ο κόκκινος αφρός» του κρασιού) στον Ορέστη του ίδιου, οινωποί οφθαλμοί στα Φυσιογνωμικά του Αριστοτέλη (πβ. πάλι τα μαβιά μάτια στο ποίημα «Μακρυά» του Καβάφη), οίνοπα πήχυν (για το ρόδινο χέρι της νύμφης που υψώνει έναν πυρσό) στον Τρυφιόδωρο, οίνοπα χιτώνα (για την  πορφύρα του Χριστού) στον Νόννο, οινόχροα τρίχα («κόκκινα μαλλιά» στον Σχολιαστή του Ορέστη του Ευριπίδη κ.ά. Η κυκλαμίς ιοειδής (το μωβ κυκλάμινο») των ορφικών Αργοναυτικών βεβαιώνει τη χρωματική έννοια και του επιθέτου αυτού (πβ. σήμερα «cyclamin» για το ανοιχτό μωβ προ το ρόδινο).

«Ενεργειακή δημοκρατία»: Μια αριστερή πρόταση για την ενέργεια

Οικονομικές και οικολογικές επιπτώσεις της κρίσης – Eλλάδα, κλιματική αλλαγή και ενέργεια

 της Νατάσσας Ρωμανού

Βίντσεντ Βαν Γκογκ, «Ηλιοτρόπια», 1887

Έτσι, η κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» επεκτείνεται πέρα από τον οικονομικό τομέα: η κρίση γίνεται κοινωνική (με τον ακραίο εθνικισμό που μετατρέπεται σταδιακά σε κοινωνικό ρατσισμό, την κρατική καταστολή και το δημοκρατικό έλλειμμα) αλλά και περιβαλλοντική. Μια περιβαλλοντική κρίση με πολλά αίτια, όπως η ξέφρενη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων με ολοένα και πιο επισφαλείς εξορυκτικές μεθόδους, λ.χ., άντληση πετρελαίου από σχιστολιθικά πετρώματα, ασφαλτική άμμο ή από πολύ μεγάλα βάθη στον ωκεανό. Ταυτόχρονα, οι μεγάλης κλίμακας ιδιωτικοποιήσεις της γης και των φυσικών πόρων οδηγούν ευθέως σε περιβαλλοντική υποβάθμιση. Πάνω απ’ όλα, όμως, η κλιματική αλλαγή στην οποία οδηγούν οι ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων θερμοκηπίου φαίνεται να είναι ο θρίαμβος της καπιταλιστικής απληστίας πάνω στη φύση: οι ανθρώπινες δραστηριότητες που εξυπηρετούν την ανάγκη υπερκατανάλωσης, υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και μεγιστοποίησης του κέρδους ( λ.χ. καύση ορυκτών καυσίμων, αποψίλωση των δασών), έχουν οδηγήσει σε πρωτοφανή, στη γεωλογική ιστορία, αύξηση της θερμοκρασίας, η οποία πλέον απειλεί τη ζωή πάνω στη Γη.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής –περισσότερο γνωστής ως «υπερθέρμανσης του πλανήτη»– αναμένεται να είναι τεράστιες, ιδίως σε περιοχές όπως η Νότια Ευρώπη. Οι προβλέψεις μιλάνε για ερημοποίηση στις υποτροπικές ζώνες εξαιτίας της σημαντικής μείωσης της ετήσιας βροχόπτωσης (έως και 20%) και της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς περίπου. Η παρατεταμένη ξηρασία και γενική λειψυδρία, οι περισσότεροι και εντονότεροι καύσωνες και πλημμύρες θα αποτελούν πλέον τον κανόνα. Οικονομίες όπως η ελληνική, που βασίζονται στον τουρισμό, την αλιεία και τη ναυτιλία, θα επηρεαστούν σοβαρά από την προβλεπόμενη άνοδο της στάθμης της θάλασσας, τις αλλαγές στις χημικές ισορροπίες στην θάλασσα (οξίνιση) και την ξηρασία, που οδηγούν στη διάβρωση του εδάφους και την αύξηση των δασικών πυρκαγιών.

Κιβδηλοποιοί

Με αφετηρία τη συζήτηση για την προκήρυξη των ΜΛΕΔ

 του Στρατή Μπουρνάζου

Τζαίημς Ένσορ, «Δυο σκελετοί παλεύουν για μια ρέγκα τουρί»

Από τη στιγμή που δημοσιοποιήθηκε η προκήρυξη των ΜΛΕΔ για τη δολοφονία των χρυσαυγιτών γράφτηκαν πολλά. Τα περισσότερα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι η προκήρυξη είναι πλαστή,  μέσα από ποικίλες επισημάνσεις. Επισήμαιναν, λ.χ., αντιφάσεις, γλωσσικά (καθαρευουσιάνικες εκφράσεις) ή ιδεολογικά παράδοξα (ο Ντουρούτι μαζί με πατριωτικές κορώνες), τις αναφορές στον «στρατηγό Φραγκούλη Φράγκο» και την αστυνομία (και όχι, λ.χ., στο «στρατόκαυλο σκουλήκι» και τους «μπάτσους»), το δημοσιογραφικό, σχεδόν copy-paste ύφος, καθώς και το γεγονός της αποστολής στη «Ζούγκλα».

 Δεν θα συμφωνήσω. Κατά τη γνώμη μου, όλες αυτές οι αντιφάσεις και τα  παράδοξα δεν παραπέμπουν κατ’ ανάγκην σε πλαστότητα· μπορούν κάλλιστα να παραπέμπουν σε τρικυμία εν κρανίω. Οι αντιφάσεις, αντί να οφείλονται σε κακοτεχνίες του χαλκείου και του χαλκεύοντος ασφαλίτη, μπορεί, πολύ πιο απλά, να είναι αληθινές: να απηχούν  πραγματικές αντιφάσεις στο μυαλό όσων σχεδίασαν ή διέπραξαν τη διπλή δολοφονία.

Αν γράφω αυτές τις λίγες γραμμές, δεν είναι επειδή ζήλωσα την δόξα ειδικού περί την τρομοκρατία. Κάθε άλλο· η μέριμαν και η αγωνία μου είναι  καθαρά πολιτική. Επειδή έχει σημασία η ταυτότητα των εκτελεστών (αν είναι «παρακρατικοί» ή «ένοπλη οργάνωση»), αλλά και  ο τρόπος που σκεφτόμαστε, η ευστάθεια ή η σαθρότητα των συλλογισμών μας. Σκέψεις και ερωτήματα, λοιπόν:

α) Πώς κρίνουμε τη γνησιότητα της προκήρυξης μιας πρωτοεμφανιζόμενης οργάνωσης, αφού δεν διαθέτουμε άλλα δείγματα γραφής; Σίγουρα πάντως όχι με αναγωγές του τύπου «κανένας αναρχικός που ξέρω δεν θα έγραφε λάθος το όνομα του Ντουρούτι»  ή «κανένας αληθινός  αντάρτης πόλεων δεν θα έστελνε προκήρυξη στον Τριανταφυλλόπουλο». Ούτε σε σύγκριση με τις προκηρύξεις της 17Ν και του ΕΛΑ, καθώς αυτές δεν συνιστούν αναγκαστικά πρότυπο για τους ενδεχόμενους ένοπλους επιγόνους.

β) Όλοι, νομίζω, στον χώρο της Αριστεράς χαρακτηρίσαμε την τρομοκρατική επίθεση στο Νέο Ηράκλειο, πολιτικά, ως πράξη εντελώς απαράδεκτη, αν όχι ολέθρια. Αν έτσι έχει το πράγμα, αν πρόκειται για μια ενέργεια διάτρητη, γιατί να μην είναι και ο λόγος των δραστών εξίσου διάτρητος; Γιατί δηλαδή νομίζουμε ότι οι όποιοι δράστες πρέπει να έχουν γερή θεωρητική σκευή, συνοχή κλπ.; Ίσα-ίσα, αν πιστεύουμε ότι υπάρχει αντιστοιχία πράξης και λόγου, όσο θολή και αντιφατική πολιτικά ήταν η πράξη, άλλο τόσο θολή και αντιφατική μπορεί να είναι και η προκήρυξη. Πρέπει, πιστεύω, να κρίνουμε με τα κριτήρια όχι τα δικά μας, αλλά του εκάστοτε υποκειμένου — και αν δεν τα γνωρίζουμε, τουλάχιστον να ξέρουμε ότι μπορεί να διαφέρουν αρκετά από τα καλούπια και τις βεβαιότητές μας.

Γράμματα στη φυλακή: ο φιλόσοφος και οι Pussy Riot

 του Σλάβοϊ Ζίζεκ και της Ναντέζντα Τολοκονίκοβα

 μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Η Ναντέζντα Tολοκονίκοβα στη φυλακή, 24.9.2013. Φωτογραφία: Ilya Shablinsky/AFP/Getty Images

Πριν λίγες μέρες δημοσιοποιήθηκε η αλληλογραφία του Σλάβοϊ Ζίζεκ και της φυλακισμένης ρωσίδας τραγουδίστριας των Pussy Riot Ναντέζντα Tολοκονίκοβα. Η Τολοκονίκοβα συνελήφθη, μαζί  με άλλα δύο μέλη του συγκροτήματος, τον Μάρτιο του 2012 και καταδικάστηκε  σε δύο χρόνια φυλάκιση για χουλιγκανισμό και υποδαύλιση θρησκευτικού μίσους, λόγω της «πανκ προσευχής»   εναντίον του Πούτιν στον ναό του Σωτήρος στη Μόσχα. Πριν συλληφθεί, σπούδαζε  φιλοσοφία στη Μόσχα. Αρχικά φυλακίστηκε σε φυλακή της Μορδοβίας (όπου και αντάλλαξε τις επιστολές με τον Ζίζεκ), ενώ σήμερα έχει μεταφερθεί στη Σιβηρία. Η αλληλογραφία, που διήρκεσε από τον Ιανουράριο μέχρι τον Ιούλιο του 2013, οργανώθηκε από το γαλλικό  περιοδικό Philosophie σε συνεργασία με το ρωσικό περιοδικό New Times. Δημοσιεύουμε αποσπάσματα της αλληλογραφίας, που δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στην εφ. The Guardian, 15.11.2013. 

 2 Ιανουαρίου 2013

Αγαπητή μου Ναντέζντα,

[…] Ένας αμερικανός δοκιμιογράφος, ο Τζον Τζέι Τσάπμαν, έγραφε για τους ριζοσπάστες του 1900: «Στην ουσία, λένε πάντοτε το ίδιο πράγμα. Δεν αλλάζουν ποτέ, κι ας αλλάζουν όλοι οι άλλοι. Τους κατηγορούν για τα πιο ετερόκλητα εγκλήματα: εγωισμό και εξουσιομανία, αδιαφορία ως προς την εκπλήρωση του σκοπού τους, φανατισμό, ασημαντότητα, έλλειψη χιούμορ, χοντροκοπιά και ασέβεια. Αλλά αυτοί, σταθερά, τραγουδούν σε έναν συγκεκριμένο τόνο. Εκεί οφείλεται και η μεγάλη πραγματική δύναμη των επίμονων ριζοσπαστικών: κατά τα φαινόμενα κανείς δεν τους ακολουθεί, εντούτοις όλοι τους πιστεύουν. Κρατούν ένα διαπασών, κουρδίζουν τη φωνή τους στο “λα”, και όλοι ξέρουν ότι αυτό που ακούνε είναι όντως “λα”, παρότι ο καθιερωμένος από καιρό τόνος είναι το  “σολ”». Δεν είναι αυτή μια καλή περιγραφή της επίδρασης που έχουν οι εμφανίσεις των Pussy Riot; Παρ’ όλες τις κατηγορίες που σας εξαπολύουν, εσείς τραγουδάτε σε έναν συγκεκριμένο τόνο. Και μπορεί να μοιάζει πως ο κόσμος δεν σας ακολουθεί, όμως μυστικά σας πιστεύει, ξέρει ότι λέτε την αλήθεια ή, μάλλον, ότι εκπροσωπείτε την αλήθεια.

Στα Ενθέματα αύριο Κυριακή 24 Νοεμβρίου

Kείμενα των: Ελευθερίας Βαρουχάκη, Στυλιανού Αλεξίου, Τζόρτζιο Αγκάμπεν, Νατάσσας Ρωμανού, Στρατή Μπουρνάζου, Σλάβοϊ Ζίζεκ, Ναντέζντα Tολοκονίκοβα

 

Οι κροκοσυλλέκτριες. Τοιχογραφία από το Ακρωτήρι τη προϊστορικ΄γς Σαντο

Απεργία των διοικητικών υπαλλήλων των πανεπιστημίων.Έντεκα βδομάδες όπου μάθαμε και νιώσαμε πολλά.  Γράφει η Ελευθερία Βαρουχάκη:«Σ’ αυτές τις έντεκα εβδομάδες νιώσαμε και μάθαμε πολλά. Χτίσαμε συλλογικότητες πρωτόγνωρες και τρυφερές, όπου ο καθένας βρήκε τη θέση του και όπου υπήρχε θέση για όλους. Ζήσαμε, μετά από πολλά χρόνια, τον χώρο της δουλειάς μας αλλιώς : την ίδια στιγμή που σκεφτόμασταν με φρίκη πώς άραγε είναι όταν μαζεύεις τα πράγματά σου για τελευταία φορά, γυρίσαμε να κατοικήσουμε στ’ αλήθεια μέσα του, καταφύγαμε σ’ αυτόν, τον προστατέψαμε και μας προστάτεψε. Ζήσαμε τον δημόσιο χώρο διαφορετικά: πήγαμε στις συγκεντρώσεις ξέροντας ότι οι φίλοι μας θα είναι εκεί, ακούσαμε μουσικές και στίχους τις ώρες που η πόλη κοιμάται, γεμίσαμε με τη φωνή μας τις λεωφόρους που άλλοτε διασχίζαμε σιωπηλοί, βιαστικοί, απορροφημένοι»

Για τον ομηρικό «οίνοπα πόντο»: τα χρώματα στους αρχαίους. Ένα κείμενο του μεγάλου Στυλιανού Αλεξίου (1925-20013), από το οποίο καταλαβαίνει κανείς το σφρίγος της γραφής και της σκέψης του: «Η ανάπτυξη μιας πλήρους ορολογίας για τη δήλωση όλης της κλίμακας των χρωμάτων χαρακτηρίζει την εποχή μας και αντιστοιχεί στην πρωτοφανή ανάπτυξη της μόδας και της βιομηχανίας των υφασμάτων, καθώς και στο νεώτερο αναλυτικό και επιστημονικό πνεύμα. Οι  παλαιότερες εποχές αγνοούσαν την ακριβή αυτή ορολογία και τις λεπτές διακρίσεις ανάμεσα στα χρώματα. Έτσι στα νέα ελληνικά το επίθετο γαλανός σημαίνει «γαλάζιος», αλλά στην Κρήτη η ίδια λέξη σημαίνει «άσπρος, ωχρός». Ανάλογη είναι η περίπτωση του επιθέτου μαύρος: δεν κυριολεκτούμε όταν λέμε μαύρο κρασί, μαύρο ψωμί, μαύρα σταφύλια, μαύρισα από τον ήλιο κτλ. Έτσι και στη γλώσσα του Ομήρου το επίθετο οίνοψ δηλώνει περισσότερες της μιας συγγενικές αποχρώσεις: η μακρινή θάλασσα έχει το χρώμα του κόκκινου κρασιού, είναι «κοκκινωπή» (δηλαδή «μωβ»), ενώ σε άλλα ομηρικά χωρία οίνοπε, «κοκκινωπά» (δηλαδή «καστανά), είναι τα βόδια.

Η δημοκρατία είναι έννοια διφορούμενη. Συνέντευξη. Ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν μιλάει στην Αναστασία Γιάμαλη και τον Δημοσθένη Παπαδάτο-Αναγνωστόπουλο για τη για τη δημοκρατία, τη «Λατινική Αυτοκρατορία» της Ευρώπης, τον Φουκώ, τον Μπένγιαμιν και τον Καρλ Σμιτ, την «κατάσταση εξαίρεσης»: «Δεν είμαι απαισιόδοξος, αντιθέτως. Η αισιοδοξία και η απαισιοδοξία, άλλωστε, δεν συνιστούν φιλοσοφικές κατηγορίες. Δεν μπορείς να κρίνεις μια σκέψη ή μια θεωρία με βάση την αισιοδοξία ή την απαισιοδοξία της. Ο φίλος μου ο Γκυ Ντεμπόρ παρέθεσε  κάποτε ένα απόσπασμα του Μαρξ: “Η καταστροφική κατάσταση της κοινωνίας στην οποία ζω με γεμίζει αισιοδοξία”. Αυτό που επιχειρώ στο βιβλίο μου για το Άουσβιτς, το στρατόπεδο, τη νεωτερικότητα δεν είναι μια ιστορική κρίση, αλλά να εικονογραφήσω ένα παράδειγμα, προκειμένου να καταλάβουμε την πολιτική στις μέρες μας. Διάφοροι λένε: “Ο Αγκάμπεν υποστηρίζει ότι ζούμε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης”. Όχι. Αλλά μας είναι χρήσιμο να πάρουμε το στρατόπεδο ως παράδειγμα για να καταλάβουμε την εξουσία σήμερα. […]. Η  δημοκρατία είναι  μια έννοια διφορούμενη. Σημαίνει τη συγκρότηση του πολιτικού σώματος, αλλά και  την τεχνολογία, απλώς, της διακυβέρνησης: σήμερα η δημοκρατία είναι μια τεχνική της εξουσίας, ανάμεσα σε άλλες. Ας κάνουμε αυτή τη διάκριση».

«Ενεργειακή δημοκρατία»: Μια αριστερή πρόταση για την ενέργεια. Γράφει η Νατάσσα Ρωμανού: «Ένα αποκεντρωμένο, μικρής κλίμακας, κοινοτικά ελεγχόμενο μοντέλο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο της ενεργειακής πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ προς την κοινωνία. Ο ρόλος του κράτους θα ανάγεται στον συντονισμό των περιφερειακών, δημοτικών και των συνεταιριστικών μορφών παραγωγής και διαχείρισης της ενέργειας, στον εκσυγχρονισμό του δίκτυου μεταφοράς, διανομής και εξαγωγής ενέργειας και στην επίβλεψη της απο-εμπορευματικοποίησης της ενέργειας. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να δεσμευτεί για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων σε συγκεκριμένο χρόνο (π.χ. έως το 2025), ώστε να είναι συνεπής με τα ευρωπαϊκά και τα διεθνή πρωτόκολλα που έχουν ήδη κυρωθεί από την Ελλάδα και, το πιο σημαντικό, να είναι συνεπής με την ιδεολογία της Αριστεράς και τον αγώνα ενάντια στην εκμετάλλευση της φύσης. Επίσης, πρέπει να δεσμευτεί για την ανάπτυξη και την προώθηση της ηλιακής, αιολικής, και ίσως γεωθερμικής ενέργειας, τη στήριξη της ενεργειακής διαφοροποίησης, την επίτευξη ενεργειακής αυτάρκειας».

Κιβδηλοποιοί (με αφετηρία τη συζήτηση για την προκήρυξη των ΜΛΕΔ). Ο Στρατής Μπουρνάζος αναζητεί τη σφραγίδα γνησιότητας της προκήρυξης των ΜΛΕΔ: «Όλες οι αντιφάσεις, οι προχειρότητες  και τα  παράδοξα της προκήρυξης δεν παραπέμπουν κατ’ ανάγκην σε πλαστότητα· μπορούν κάλλιστα να παραπέμπουν σε τρικυμία εν κρανίω. Οι αντιφάσεις, αντί να οφείλονται σε κακοτεχνίες του χαλκείου και του χαλκεύοντος ασφαλίτη, μπορεί, πολύ πιο απλά, να είναι αληθινές: να απηχούν  πραγματικές αντιφάσεις στο μυαλό όσων σχεδίασαν ή διέπραξαν τη διπλή δολοφονία. […] Πολύ συχνά, για να διαλευκάνουμε μια υπόθεση, θέτουμε το ερώτημα: Qui bono? Ποιος ωφελείται; Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει πιο χονδροειδής και λανθασμένος τρόπος, τουλάχιστον για την αναζήτηση των αυτουργών. Με βάση αυτή τη λογική, τον ακαριαίο θάνατο της ΕΡΤ μέσα σ’ ένα βράδυ  πρέπει να τον υπαγόρευσε είτε ο ΣΥΡΙΖΑ είτε η αντιπολίτευση είτε οι «μητσοτακικοί», όποιοι τέλος πάντων  ωφελήθηκαν — και σίγουρα  όχι ο Σαμαράς, αφού αυτός βλάφτηκε. Με την ίδια λογική, τη δολοφονία του Π. Φύσσα μπορεί να την έχει διαπράξει οοιοσδήποτε άλλος εκτός της Χρυσής Αυγής κ.ο.κ.».

Γράμματα στη φυλακή: ο φιλόσοφος και οι Pussy Riot. Η αλληλογραφία μεταξύ του Σλάβοϊ Ζίζεκ και της φυλακισμένης στη Σιβηρία τραγουδίστριας  των Pussy Riot Ναντέζντα Τολοκονίκοβα. Μιλάνε για τη Ρωσία του Πούτιν, τον παγκόσμιο καπιταλισμό, τη φιλοσοφία: “Κάποια στιγμή, το φθινόπωρο του 2012, όταν ήμουν ακόμα προφυλακισμένη στη Μόσχα μαζί με άλλες ακτιβίστριες των  Pussy Riot σε επισκέφθηκα. Σε ένα  όνειρό μου, βέβαια. Καταλαβαίνω το επιχείρημά σου με τα άλογα, το Παγκόσμιο Πνεύμα, τη βλακεία και την ασέβεια, καθώς και το γιατί και το πώς όλα αυτά συνδέονται τόσο πολύ μεταξύ τους. Οι Pussy Riot κατέληξαν, πράγματι, να αποτελούν μέρος αυτής της δύναμης, σκοπός της οποίας είναι η κριτική, η δημιουργικότητα και η συν-δημιουργία, ο πειραματισμός και τα συνεχόμενα προκλητικά συμβάντα. Για να δανειστώ τα λόγια του Νίτσε, θα έλεγα ότι είμαστε τα παιδιά του Διονύσου που έχουν ξανοιχτεί στο πέλαγος πάνω σ’ ένα βαρέλι και δεν αναγνωρίζουν καμία αυθεντία.  […] Η Λόρι Άντερσον τραγουδούσε: “Μόνο ένας ειδικός μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα”. Τι καλά που θα ήταν να μπορούσαμε, η Λόρι κι εγώ, να βάζαμε αυτούς τους ειδικούς στη θέση τους και να αρχίζαμε όλοι να ασχολούμαστε οι ίδιοι με τα προβλήματά μας! Γιατί, το έχει κανείς τον τίτλο του «ειδικού» δεν του χαρίζει με τίποτα πρόσβαση στο βασίλειο της απόλυτης αλήθειας”. Νάντια».

Ανώτατη παιδεία: Επωλήθη

ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΤΕΧΝΕΙΟΥ-1

του Στέφαν Κολίνι

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

 Σαράντα χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, και ενώ συνεχίζεται η απεργία των διοικητικών υπαλλήλων, με την κυβέρνηση να απειλεί με εισαγγελείς και συλλήψεις (όπως και ότι θα στείλει τα ΜΑΤ εάν η ΕΡΤ εκπέμψει από το ΕΜΠ), δημοσιεύουμε μικρά αποσπάσματα από το εκτενές βιβλιοκριτικό δοκίμιο του καθηγητή λογοτεχνίας και ιστορίας των ιδεών στο  Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Stephan Collini («Sold out», London Review of Books, τχ. 20, 24.10.2013). Ξεκινώντας από τις πρόσφατες μελέτες των Roger Brown – Helen Caraso (Everything for Sale? The Marketisation of UK Higher Education) και του Andrew McGettigan (The Great University Gamble: Money, Markets and the Future of Higher Education), o Κολίνι μιλάει για την ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης, στο Ηνωμένο Βασίλειο και γενικότερα. Τα δημοσιεύουμε, όχι μόνο ως προείκασμα ενός δυστοπικού μέλλοντος, αλλά και γιατί, παρά τις εθνικές ιδιαιτερότητες, ο αγώνας για την υπεράσπιση της δημόσιας παιδείας δεν μπορεί παρά να είναι κοινός, διαπερνώντας τα σύνορα.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 Ας ξεκινήσω από αυτό: Το να ασκούμε κριτική στην πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα στα πανεπιστήμια δεν σημαίνει ότι πιστεύουμε πως παλιότερα όλα είχαν καλώς ή πως αναπολούμε κάποια χρυσή εποχή στην οποία πρέπει να επιστρέψουμε, ούτε, τέλος πως τα πανεπιστήμια δεν είναι υπόλογα στην κοινωνία — κατηγορίες, όλες αυτές, που απαγγέλλουν οι υπερασπιστές της  εν λόγω πολιτικής προκειμένου να απαξιώσουν τη δικαιολογημένη κριτική που τους γίνεται. Με άλλα λόγια, η επιλογή δεν έγκειται ανάμεσα στην υποστήριξη της σημερινής πολιτικής και σε κάποια αίσθηση κεκτημένων δικαιωμάτων που ισοδυναμεί με στρουθοκαμηλισμό. Δεύτερον, θα έπρεπε να είναι επίσης ξεκάθαρο ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις έπαιξαν τον ρόλο τους στην προώθηση των πολιτικών αυτών [της ιδιωτικοποίησης].  Οι αλλαγές που σημειώθηκαν μετά το 2010 είναι φυσικά πιο θεμελιακές από όλα όσα είχαν συμβεί νωρίτερα, αλλά στους κύκλους όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις, και ειδικά μεταξύ των αρμόδιων παραγόντων, υπάρχει συνέχεια στην προσέγγιση τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Τρίτον, τη μοίρα των βρετανικών πανεπιστημίων δεν μπορεί κανείς να την εξετάσει απομονωμένα. Στις σύγχρονες δημοκρατίες της αγοράς, βαθιές δομικές αλλαγές ασκούν, διεθνώς, ισχυρότατες  πιέσεις στις αξίες που διατήρησαν ζωντανό το ιδεώδες της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης. Δυστυχώς, το Ηνωμένο Βασίλειο ανέλαβε την πιλοτική πειραματική εφαρμογή αυτών των αλλαγών. Οι άλλες χώρες παρακολουθούν την εξέλιξη του πειράματος με ένα μείγμα λύπησης και ανησυχίας: λύπησης, γιατί η πανεπιστημιακή εκπαίδευση στη Βρετανία ήταν κάτι που θαύμαζαν για πάρα πολλά χρόνια· και ανησυχίας, γιατί φοβούνται πως παρόμοιες πολιτικές μπορεί να ενσκήψουν σύντομα καταπάνω τους. Να το πούμε κι αλλιώς: σε πολλά μέρη του κόσμου τη βρετανική ανώτατη εκπαίδευση δεν τη αντιμετωπίζουν τόσο σαν ένα χρήσιμο πρωτοποριακό πείραμα όσο σαν παλιά εκείνα «καναρίνια στο ορυχείο».[1]

Από την κρίση των δικτατοριών στην κρίση της δημοκρατίας

40 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ-2

Η σημασία του Πολυτεχνείου, η «φιλελευθεροποίηση» Μαρκεζίνη, η συμβολή του Πουλαντζά στη μελέτη των δικτατοριών, γιατί σήμερα δεν ζούμε μια «νέα χούντα», αλλά τον εκφυλισμό της δημοκρατίας

 Μια συζήτηση του Ηλια Νικολακόπουλου και του Κωνσταντίνου Τσουκαλά

 Ηλίας Νικολακόπουλος: Μας ρωτάς πότε πληροφορηθήκαμε τα γεγονότα. Ήμασταν και οι δυο στο Παρίσι, και μάθαμε για την κατάληψη του Πολυτεχνείου από την πρώτη κιόλας μέρα. Έκτοτε, βρισκόμασταν περίπου σε διαρκή συνέλευση στη Fondation Hellénique, στο Ελληνικό Σπίτι.

Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: Η διαρκής αυτή συνέλευση είχε αρχίσει βέβαια, από το 1967: το Ελληνικό Σπίτι βρισκόταν εν διαρκή συνελεύσει όλα τα χρόνια της Χούντας…

Η. Νικολακόπουλος: Και τις μέρες του Πολυτεχνείου οι συνελεύσεις πυκνώνουν και γίνονται πάνδημες. Τα νέα μεταδίδονται αμέσως. Ευτυχώς, εκείνη την εποχή στο Παρίσι υπήρχαν χαλασμένα τηλέφωνα για το κοινό: έριχνες μέσα ένα κέρμα και ανανέωνες συνέχεια τον χρόνο ομιλίας — έβλεπες λοιπόν Έλληνες στους θαλάμους με τις ώρες. Μ’ αυτό τον τρόπο ακούγαμε και τον σταθμό του Πολυτεχνείου.

Κ. Τσουκαλάς: Όταν μάθαμε ότι μπήκε το τανκς, συγκεντρωθήκαμε καμιά πενηνταριά άνθρωποι, όλοι μας πανεπιστημιακοί, στο γραφείο του αρχιτέκτονα Γιώργου Κανδύλη. Έπεσε και η ιδέα, η οποία τελικά δεν υλοποιήθηκε, να πάρουμε ένα αεροπλάνο και να κατέβουμε στην Ελλάδα, με στόχο είτε να μας συλλάβουν είτε να μας απελάσουν — για λόγους διεθνών εντυπώσεων. Το Πολυτεχνείο ήταν μια τομή σε όλη την ιστορία της αντιδικτατορικής μας κινητοποίησης.

Η. Νικολακόπουλος: Θυμάμαι ότι στις 18 Νοεμβρίου το βράδυ έγινε μια μεγάλη διαδήλωση έξω από την ελληνική πρεσβεία, στην οποία καταφέραμε και μπήκαμε και μέσα στο κτίριο… Πέρα από τις αναμνήσεις μας, αφού μιλάμε για το «παρισινό Πολυτεχνείο», ας θυμηθούμε ότι τα χρόνια αυτά στο Παρίσι ζει και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Παρότι έγιναν διάφορες προσπάθειες για να κάνει κάποια δήλωση, στέφθηκαν με αποτυχία.

Αντιδικτατορική αφίσα που σχεδίασε ο Γιώργος Αργυράκης (από το Σπύρος Καραχάλιος, ό.π.)

Κ. Τσουκαλάς: Ένα από τα χαρακτηριστικά της καραμανλικής διαδρομής, στη διάρκεια της Χούντας, ήταν η σιωπή ή, ακριβέστερα, η επιλεκτική σιωπή.

Η. Νικολακόπουλος: Έκανε επιλεκτικά δηλώσεις όποτε έκρινε. Για το Πολυτεχνείο δεν έκανε — παρότι ξέρουμε ότι του έγιναν κρούσεις. Σκέφτομαι ότι και οι συνομιλητές του στην Ελλάδα, και αναφέρομαι κυρίως στον Κωνσταντίνο Τσάτσο, προφανώς θα τον απέτρεπαν. Ο Τσάτσος, στη Λογοδοσία μιας ζωής, χαρακτηρίζει το Πολυτεχνείο εκδήλωση του πεζοδρομίου, το θεωρεί οχλοκρατική εκδήλωση των κομμουνιστών και άλλων ταραχοποιών…

Η «φιλελευθεροποίηση» Μαρκεζίνη

Συνολικότερα, τώρα, για την εξέγερση του Πολυτεχνείου πρέπει να θυμηθούμε ότι ξεσπάει σε μια περίοδο «ομαλοποίησης», με την υπόσχεση της κυβέρνησης Μαρκεζίνη για διεξαγωγή εκλογών την άνοιξη του 1974. Το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού κόσμου αντιμετωπίζει θετικά την προοπτική αυτή ή τουλάχιστον θεωρεί ότι πρέπει να εκμεταλλευθεί τη ρωγμή. Όσον αφορά τον Καραμανλή… αυτός πρόλαβε να μην πάρει θέση για το «άνοιγμα Μαρκεζίνη». Το Πολυτεχνείο τον διευκόλυνε. Υπάρχει μόνο ένα άρθρο του Γεωργίου Ράλλη, στη Βραδυνή, μια μόλις μέρα πριν την κατάληψη του Πολυτεχνείου, όπου αφήνει να φανεί, περίπου ως εκπρόσωπος του Καραμανλή, ότι το άνοιγμα πρέπει να αντιμετωπιστεί θετικά. Βέβαια, το άνοιγμα κατέρρευσε με το τανκς

Κ. Τσουκαλάς: Η σχετική κουβέντα για τη βαθμιαία φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος έχει αρχίσει νωρίτερα, από το καλοκαίρι του 1973, με την αμνηστία. Ολόκληρη η αστική τάξη και όλο το πολιτικό προσωπικό έλεγαν ότι θα βγούμε από τη δικτατορία με «βελούδινο τρόπο»…

Η. Νικολακόπουλος: …με τον Παπαδόπουλο «πρόεδρο της Δημοκρατίας» και ένα φρικώδες Σύνταγμα.

Το «Γενικό Λαϊκό Ιατρείο» του Πολυτεχνείου (Νοέμβριος 1973)

40 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ-3

 του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη

Κάτοψη του χώρου. Το Ιατρείο με κόκκινο χρώμα.

Το πρόχειρο ιατρείο του Πολυτεχνείου είχε οργανωθεί σε ένα χώρο του πρώτου ορόφου της Αρχιτεκτονικής Σχολής, ήδη από το πρώτο βράδυ της κατάληψης, δηλαδή την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973, για να καλύψει περιπτώσεις μικροατυχημάτων και μικροαδιαθεσιών που είχαν ήδη παρουσιαστεί, όπως αναφέρει και ο υπεύθυνός του, 23χρονος τότε φοιτητής της Ιατρικής Γιώργος Παυλάκης.[1] Διαμορφώθηκαν βασικά μια αίθουσα αναρρωτηρίου για τις ελαφρότερες περιπτώσεις και μια αίθουσα αυτοσχέδιου χειρουργείου για τυχόν σοβαρότερα περιστατικά. Ως κλίνες χρησιμοποιούνταν οι πάγκοι και τα τραπέζια που υπήρχαν επιτόπου. Παράλληλα, στην αίθουσα διαλέξεων της Σχολής Καλών Τεχνών, μπαίνοντας από την πύλη της Πατησίων αριστερά, πιο κοντά στο μέτωπο των γεγονότων, λειτουργούσε από το απόγευμα της Παρασκευής, 16 Νοεμβρίου, ένας προωθημένος σταθμός πρώτων βοηθειών, κυρίως για επίδεση μικροτραυματισμών και άμεση αντιμετώπιση περιστατικών λιποθυμιών, δύσπνοιας και οφθαλμιών, εξαιτίας των δακρυγόνων αερίων.[2] Στο ιατρείο, σύμφωνα με ορισμένους αυτόπτες μάρτυρες, τα ονόματα των νοσηλευομένων καταχωρούνταν σε μια κατάσταση, η οποία χάθηκε ή έπεσε στα χέρια των αρχών, μετά την εισβολή.[3]

Εθελοντές φοιτητές και γιατροί

Γιώργος Παυλάκης

Στο χώρο αυτό πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους, πέραν του Παυλάκη, αρκετοί φοιτητές και φοιτήτριες, κυρίως της Ιατρικής, όπως ο Βασίλης Καπερώνης,[4] η Ευαγγελία Μαμαλάκη, η Αντωνία Χαρίτου[5] και ο Γεράσιμος Μπάλλας,[6] συνολικά δεκαπέντε με είκοσι άτομα,[7] ενώ το τελευταίο βράδυ προστέθηκαν και ορισμένοι γιατροί.

Λεφεντίτσα Κανταρά

Αρχικά έσπευσαν δύο ορθοπεδικοί από το ΚΑΤ που δεν έγιναν γνωστά τα ονόματά τους,[8] και αργότερα εμφανίστηκαν ο ομότιμος καθηγητής χειρουργικής του Πανεπιστημίου Κωνσταντίνος Αλιβιζάτος,[9] ο ψυχίατρος Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος,[10] ο φαρμακοποιός Αλέξανδρος Παναγόπουλος,[11] οι χειρουργοί Κώστας Κουτσής από το Λαϊκό Νοσοκομείο[12] και Χαντάτ,[13] αλλά και απλοί ιδιώτες, όπως η Λεφεντίτσα Κανταρά,[14] και βέβαια ο πράκτορας της ΚΥΠ Δημήτριος Πίμπας, ο οποίος, κατά δική του ομολογία, είχε διεισδύσει φορώντας λευκή μπλούζα, υποκρινόμενος τον ιατρό.[15]

Το ζήτημα των νεκρών

Είναι ομόφωνη η πεποίθηση ότι ουδείς κτυπήθηκε από πυρά και, πολύ περισσότερο, ουδείς φονεύθηκε, απ’ όσους βρίσκονταν μέσα στον ίδιο το χώρο του Πολυτεχνείου.[16] Ένα ζήτημα όμως που απασχόλησε ιδιαίτερα την προανάκριση και την κύρια ανάκριση (αλλά λιγότερο τη δίκη καθεαυτή) ήταν ο αριθμός των θυμάτων που, σύμφωνα με ορισμένους μάρτυρες, μεταφέρθηκαν χτυπημένα από χώρους εκτός του Πολυτεχνείου στο πρόχειρο νοσοκομείο τη βραδιά της 16ης προς 17η Νοεμβρίου, και ήσαν είτε ήδη νεκροί, είτε βαριά τραυματίες που πέθαναν εκεί στη συνέχεια.

Είναι χαρακτηριστική καταρχάς η διαπίστωση ότι ούτε καν τα ίδια τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής είχαν σαφή εικόνα του αριθμού των θυμάτων, γεγονός ωστόσο όχι τόσο ανεξήγητο, αν λάβει κανείς υπόψη τις χαώδεις συνθήκες των τελευταίων ωρών της κατάληψης του Πολυτεχνείου και τη ραγδαία εξέλιξη αλλεπάλληλων συνταρακτικών γεγονότων. Σε μια συζήτηση που έγινε ανάμεσά τους μετά τη μεταπολίτευση, η σύγχυση που επικρατεί είναι εμφανής:

Μεταφορά τραυματία

«–Τι γινότανε στο νοσοκομείο;

–Ήρθανε [ενν. στη συνεδρίαση της Σ.Ε.] δύο γιατροί στις 12.30΄. Ο ένας είχε ένα μαντήλι και ήταν χτυπημένος. Ήρθαν από το νοσοκομείο. Ο ένας μίλησε στα γαλλικά, ο άλλος μίλησε για νεκρούς. Δύο νεκρούς.

–Για το νοσοκομείο έχουν καταθέσει δύο γιατροί. Δύο φορές που τον είχα δει σε άσχημη κατάσταση, κατάλαβα ότι είχαν πεθάνει δυο τρεις. […] Θυμάμαι ένα παιδί που είχε φάει μια ριπή στο καλάμι και ούρλιαζε, ενώ το πόδι του κρεμόταν.

–Εγώ πήγα στο νοσοκομείο όταν ήρθε ένας κοντός γιατρός στη Συντονιστική και λέει “Δεν μπορώ να κάνω τίποτε. Μου πεθαίνει ένας και θέλει εγχείρηση”. Πάω μέσα μαζί του και μπαίνοντας μ’ έπιασε ένας τραυματίας από το χέρι –είχε φάει μια ριπή- και μου είπε να ειδοποιήσω τον πατέρα του. Δεν ξέρω αν έζησε. […]

–Στον κάτω όροφο κατεβάσανε νεκρούς;

–Δεν ξέρω.

–Ένας άλλος νεκρός; Αυτός από τα Τρίκαλα.

–Εγώ έχω μαρτυρία ανθρώπου από την Άρτα που κρύφτηκα στο σπίτι του. Μου είπε ότι σ’ ένα έργο της ΕΔΟΚ-ΕΤΕΡ θάψανε δεκατρία πτώματα.

–Έχω εικόνες και από το Σάββατο. Μπροστά μου σκοτώσανε δύο.

–Το βράδυ της Παρασκευής είχε πολυβόλα η Σχολή Ευελπίδων που θερίζανε. Αφού βγήκαμε.

–Πρέπει να βρω μια κοπέλα να πάει να καταθέσει. Κυριακή μεσημέρι στην Αλεξάνδρας σκοτώσανε έναν άνθρωπο μπροστά στα μάτια της.

–Να κάνουμε έκκληση στους γονείς των θυμάτων να πάνε να καταθέσουν.

–Ο κόσμος δεν εμπιστεύεται τον Τσεβά.

–¨Όταν ένας άνθρωπος ζει στην επαρχία και έχασε παιδί, φοβάται να καταθέσει […]».[17]

Oμόφυλα ζευγάρια: μονίμως «εκτός προτεραιότητας»;

MΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ  ΤΟΥ ΕΔΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΩΒΙΩΣΗΣ-1

 του Άρη Καλαντίδη

Έγκον Σίλε, «Δυο κορίτσια», 1911

Μέσα στην αναμπουμπούλα της πρώτης εβδομάδας του Νοεμβρίου, με τα ΜΑΤ στην ΕΡΤ και την πρόταση μομφής του ΣΥΡΙΖΑ, μια είδηση πέρασε σχεδόν απαρατήρητη: η Ελλάδα καταδικάστηκε (πάλι) από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αυτή τη φορά γιατί αποκλείει τα ζευγάρια ίδιου φύλου από το Σύμφωνο Συμβίωσης. Μάλλον είμαστε τόσο συνηθισμένοι σε συνεχείς καταδίκες χωρίς αντίκτυπο, που τις θεωρούμε δεδομένες. Καθώς δε η κυβέρνηση δεν φαίνεται να πτοείται από καμία δικαστική απόφαση εις βάρος της, μοιάζει δύσκολο να συμμορφωθεί τώρα. Η τελευταία –βραχύβια– κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ είχε μεν δεσμευτεί να το διευθετήσει, αλλά η εσωτερική αντίσταση ήταν τόσο μεγάλη που το θέμα έμεινε στο συρτάρι.

Στην Ευρώπη ισχύουν πολύ διαφορετικά καθεστώτα από χώρα σε χώρα. Εκτός από την Ιταλία, όλες οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης έχουν διευθετήσει θεσμικά το θέμα προστατεύοντας τα ζευγάρια ίδιου φύλου. Κι ενώ π.χ. στις Σκανδιναβικές χώρες, στη Γαλλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Αγγλία τα ζευγάρια μπορούν να παντρεύονται ασχέτως φύλου, στην κεντρική Ευρώπη (Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία, Τσεχία κλπ.) έχει εισαχθεί ένα Σύμφωνο Συμβίωσης που εξασφαλίζει δικαιώματα παρόμοια, αν και όχι ίσα, με αυτά του γάμου. Συγκεκριμένα, στη Γερμανία όπου αυτές τις μέρες το ζήτημα βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβέρνησης, το μόνο κοινοβουλευτικό κόμμα που αντιστέκεται σθεναρά στην εξίσωση των δικαιωμάτων για όλα τα ζευγάρια είναι αυτό της κ. Μέρκελ. Τέλος, πολλές χώρες της ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία, Ουκρανία, χώρες της Βαλτικής, Βουλγαρία) ορίζουν διά νόμου τον γάμο ως ανάμεσα σε άντρα και γυναίκα αποκλείοντας έτσι εκ των προτέρων τα ζευγάρια ίδιου φύλου.

Ένα Σύμφωνο Συμβίωσης που εφαρμόζει την απλή αρχή της ισότητας για να συμπεριλάβει ομόφυλα ζευγάρια έχει άμεσες, πρακτικές επιπτώσεις στη ζωή χιλιάδων ανθρώπων. Ορίζει μια σειρά από νομικά ζητήματα (φορολογικά, κληρονομικά κλπ.) που αλλιώς χρειάζονται συμβολαιογραφική πράξη. Υπάρχουν π.χ. ζευγάρια –κι ας συνεχίζουμε να αγνοούμε περιφρονητικά την ύπαρξή τους– που έχουν ζήσει μια ζωή μαζί, και μετά τον θάνατο του ενός μένει ο δεύτερος κυριολεκτικά στον δρόμο, καθώς για τον νόμο είναι ανύπαρκτος. Ορίζει επίσης απλά πράγματα της καθημερινής ζωής ενός ζευγαριού, κυρίως ζητήματα εκπροσώπησης. Ανοιχτό παραμένει το δικαίωμα υιοθεσίας από ζευγάρια ίδιου φύλου, κι ίσως εδώ αποκαλύπτεται όλη η υποκρισία του συστήματος: η υιοθεσία είναι ήδη νόμιμη για μεμονωμένα άτομα – μπορεί δηλαδή ο ένας από τους δύο να υιοθετήσει, αλλά όχι και οι δύο μαζί.

Στην Ευρώπη, στην Ευρώπη!

 MΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ  ΤΟΥ ΕΔΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΩΒΙΩΣΗΣ-2

του Δημήτρη Παπανικολάου

Έργο του Καραβάτζιο, 1608

Δεν είναι και μικρό πράγμα: από εκεί που όλοι το καιροπετούσαν, αίφνης τα κόμματα να διαγκωνίζονται για το ποιος θα πρωτοπροτείνει τροπολογία ώστε να επιτραπεί σε ομόφυλα ζευγάρια να συνάπτουν Σύμφωνο Συμβίωσης. Αυτό συμβαίνει αν πιστέψουμε τις ανακοινώσεις των τμημάτων Δικαιωμάτων ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, ΣΥΡΙΖΑ την προηγούμενη εβδομάδα (συν φήμες για κίνηση εντός φιλελεύθερης ΝΔ), έπειτα από τη σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Όλοι σαν έτοιμοι από καιρό…

Να λοιπόν που χρειαζόταν διεθνές δικαστήριο για να θυμηθούμε ότι η Ελλάδα είναι μια από τις ελάχιστες χώρες που, σε πείσμα της ευρωπαϊκής οδηγίας, είχαν θεσμίσει Σύμφωνο Συμβίωσης που απέκλειε τα ζευγάρια ατόμων του ίδιου φύλου. Να, λοιπόν που, βοηθούντος και του ΕΔΔΑ, οι Έλληνες πολιτικοί αποφασίζουν, για μια ακόμα φορά, να φέρουν τη χώρα ένα ακόμα βήμα πιο κοντά στο ευρωπαϊκό κεκτημένο και τον εκσυγχρονισμό. Και να θες, δεν μπορείς, σούρχεται να τραγουδήσεις παραφράζοντας Σαββόπουλο: Φεύγουν ρυθμίσεις σαν παραισθήσεις/ Της ομοφοβίας οι τόποι, στην Ευρώπη, στην Ευρώπη!

Η ειρωνεία δεν θέλει σε καμία περίπτωση να μειώσει την τεράστια πολιτική και κοινωνική σημασία της νίκης που επιτεύχθηκε σε ένα θέμα που βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας του ελληνικού ομοφυλοφιλικού κινήματος τα τελευταία χρόνια. Αυτά είναι πράγματα σαφή και προφανή. Που δεν πρέπει όμως να μας κάνουν να ξεχνάμε ότι, κάπου εδώ, αρχίζουν τα δύσκολα. Γιατί:

α. Το ζήτημα δεν είναι μόνο αν και πώς θα επεκταθεί το Σύμφωνο Συμβίωσης τώρα. Αλλά και γιατί τόσες πολλές κυβερνήσεις, τόσοι πολλοί πολιτικοί, αρνήθηκαν να το κάνουν νωρίτερα. Ποια καταστατική ομοφοβία, ποια εθνοεμφυλοσυντήρηση, κυβερνά της κοινωνικής, της πολιτικής, και δυστυχώς και της νομικής καθημερινότητας μας τη βαθεία δομή; Και με ποιους άλλους ρατσισμούς είναι συνδεδεμένη;

Ερντογάν, ο ιμάμης

Ένας ξεκάθαρος και κοντινός κίνδυνος για τη δημοκρατία

του Αχμέτ Ινσέλ

Μετάφραση από τα τουρκικά: Ιλεάνα Μορώνη

 Πριν περίπου δέκα χρόνια, στην υποστήριξη μιας διατριβής στην οποία συμμετείχαμε κι οι δύο, ο Γάλλος πολιτικός επιστήμονας, Ολιβιέ Ρουά (Olivier Roy), ειδικός στο θέμα των ισλαμιστικών κινημάτων, είχε παρομοιάσει το ΑΚΡ[1] με την ισχυρή στη Βαυαρία Χριστιανοκοινωνική Ένωση.[2] Εγώ, από την άλλη, είχα υποστηρίξει ότι ομοιάζει πιο πολύ στον συντηρητισμό του αμερικανικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ο Ρουά, σε μια συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε στις αρχές του τρέχοντος μηνός, λέει: «Η δύναμη του ΑΚΡ βρίσκεται στο ότι, εγκαταλείποντας τις αναφορές στο ισλαμικό κράτος και στη Σαρία, μετέφρασε τις θρησκευτικές νόρμες σε συντηρητικές αξίες. Το μοντέλο του ΑΚΡ βρίσκεται πιο κοντά όχι στο μοντέλο των Αδελφών Μουσουλμάνων, αλλά σ’ αυτό της αμερικανικής θρησκευτικής Δεξιάς. Άλλωστε, σε θέματα όπως η υπεράσπιση του γάμου και της οικογένειας, η έκτρωση, ακόμα και ο δημιουργισμός (creationism) ή ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ στον δημόσιο χώρο, οικειοποιείται δικά της θέματα. Ο Ερντογάν, ακόμα και στο θέμα της γραβάτας, είναι πιο κοντά στους Μορμόνους, παρά στον σαλαφισμό».[3]

Από τη στιγμή που ο πρωθυπουργός διακήρυξε ότι έχει την αρμοδιότητα, σαν αστυνομία ηθών, να ελέγχει και να εμποδίζει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες που θέλουν να νοικιάζουν σπίτια άντρες και γυναίκες μαζί, ειπώθηκαν όλα όσα μπορούσαν να ειπωθούν σε σχέση με το ότι οι δηλώσεις αυτές αποτελούν επέμβαση στην ιδιωτική ζωή. Ο Ερντογάν διέψευσε εντονότατα όσα στελέχη του ΑΚΡ, γνωρίζοντας πώς μια τέτοια προσπάθεια θα απειλούσε τα βασικά δικαιώματα και ελευθερίες, προσπάθησαν να αποσοβήσουν τον κίνδυνο, είτε ισχυριζόμενοι αμέσως ότι η εν λόγω δήλωση ήταν εξ ολοκλήρου ψευδής είτε λέγοντας ότι αφορούσε όσους λειτουργούν πανσιόν χωρίς άδεια. Ένα στέλεχος του ΑΚΡ που συνάντησα την επομένη εξέφραζε τη σαστιμάρα του με τη φράση: «Ο πρωθυπουργός τρελάθηκε! Κανείς δεν μπορεί πια να τον συγκρατήσει».

Στα «Ενθέματα» αύριο 17 Νοεμβρίου

Κείμενα των: Στέφαν Κολίνι, Άρη Καλαντίδη, Δημήτρη Παπανικολάου, Ηλία Νικολακόπουλου, Κωνσταντίνου Τσουκαλά, Λεωνίδα Καλλιβρετάκη, Αχμέτ Ινσέλ 

40 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

Λάιονελ Φάινινγκερ, «Ατμομηχανή 4», 1933

Από την κρίση των δικτατοριών στην κρίση της δημοκρατίας. Ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς συζητάνε για  τη σημασία του Πολυτεχνείου, τη «φιλελευθεροποίηση» Μαρκεζίνη,  τη στάση του Κ. Καραμανλή, τη συμβολή του Πουλαντζά στη μελέτη των δικτατοριών, γιατί σήμερα δεν ζούμε μια «νέα χούντα», αλλά τον εκφυλισμό της δημοκρατίας. Νικολακόπουλος: «[Ξαναγυρίζουμε στην εποχή] Πιουριφόι που έκανε δηλώσεις για το πότε πρέπει να γίνουν εκλογές, με ποιο εκλογικό σύστημα κ.ο.κ. Τέτοιου είδους παρεμβάσεις βλέπουμε και σήμερα, με την τρόικα — προσωπικά δεν καταλαβαίνω ούτε καν σε επικοινωνιακό επίπεδο πώς φτάσαμε σε αυτό το χάλι… […] Δεν έχουμε παρασύνταγμα σήμερα, αλλά μπορούμε να πούμε ότι αυτό τον ρόλο τον παίζει, όχι το Μνημόνιο, αλλά η συμπεριφορά και οι εμμονές της Τρόικας». Κ. Τσουκαλάς: «Τα δημοκρατικά ελλείμματα πολλαπλασιάζονται, οι πολιτικές εξουσίες γίνονται πιο αυταρχικές, καταπιεστικές, ανεξέλεγκτες και τελικά βλακώδεις. Όπως ο Πουλαντζάς μιλούσε για τη δημοκρατική ρήξη, υπάρχει και ένα άλλο όριο, αντίστροφο: Από ποιο σημείο και πέρα μπορεί να μιλάμε για ανεπίστρεπτη αυταρχική ρήξη, δικτατορική ρήξη; Δεν έχουμε φτάσει εκεί, αλλά ας το έχουμε κατά νου».

Το «Γενικό Λαϊκό Ιατρείο» του Πολυτεχνείου (Νοέμβρης 1973). Ο Λεωνίδας Καλλιβρετάκης ανασυστήνει την ιστορία του ιατρείου του Πολυτεχνείου, που στήθηκε τις μέρες τις εξέγερσης από εθελοντές γιατρούς και φοιτητές: «Η έρευνα έχει πιστοποιήσει μέχρι στιγμής ότι τουλάχιστον τέσσερις από τους εικοσιτέσσερις τεκμηριωμένους νεκρούς των ημερών εκείνων χτυπήθηκαν από τα πυρά των δυνάμεων ασφαλείας στην ευρύτερη περίμετρο του Πολυτεχνείου, τις βραδινές ώρες της Παρασκευής, 16 Νοεμβρίου. […]. Ταυτόχρονα, είναι γεγονός ότι στο χώρο του Πολυτεχνείου μεταφέρθηκαν και αρκετοί αιμόφυρτοι τραυματίες από σφαίρες (έχουν ταυτοποιηθεί επωνύμως τουλάχιστον δεκαέξι που τελικώς επιβίωσαν), ορισμένοι από τους οποίους είχαν χάσει τις αισθήσεις τους».

Ανώτατη εκπαίδευση: Επωλήθη. Σαράντα χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου δημοσιεύουμε αποσπάσματα από το δοκίμιο του  καθηγητή λογοτεχνίας στην Οξφόρδη Stefan Collini,  για την ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων. Γιατί, παρά τις εθνικές ιδιαιτερότητες, ο αγώνας για την υπεράσπιση της δημόσιας εκπαίδευσης είναι κοινός: «Το να ασκούμε κριτική στην πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα στα πανεπιστήμια δεν σημαίνει ότι πιστεύουμε πως παλιότερα όλα είχαν καλώς ή πως αναπολούμε κάποια χρυσή εποχή στην οποία πρέπει να επιστρέψουμε, ούτε, τέλος πως τα πανεπιστήμια δεν είναι υπόλογα στην κοινωνία — κατηγορίες, όλες αυτές, που απαγγέλλουν οι υπερασπιστές της  εν λόγω πολιτικής προκειμένου να απαξιώσουν τη δικαιολογημένη κριτική που τους γίνεται. Με άλλα λόγια, η επιλογή δεν έγκειται ανάμεσα στην υποστήριξη της σημερινής πολιτικής και σε κάποια αίσθηση κεκτημένων δικαιωμάτων που ισοδυναμεί με στρουθοκαμηλισμό» (μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου).

Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΔΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΜΟΦΥΛΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ

Ομόφυλα ζευγάρια: Μονίμως «εκτός προτεραιότητας»; Γράφει ο Άρης Καλαντίδης: «Ναι, γνωρίζω το επιχείρημα: υπάρχουν “πολύ σημαντικότερα προβλήματα αυτή τη στιγμή” από το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια.  Μια στιγμή που κρατάει χρόνια… Και, με κάποιον μυστήριο τρόπο, το θέμα πάει πάντοτε στον πάτο της λίστας με τις προτεραιότητες, λες και οι νομοθέτες δεν δουλεύουν πάντοτε πολλά θέματα ταυτόχρονα. Πολύ φοβάμαι πως πρόκειται μόνον για δικαιολογία, που ίσα-ίσα κρατάει τα προσχήματα για να μη φανεί  η βαθιά ομοφοβία μεγάλου κομματιού μιας κοινωνίας που κρύβεται πίσω από το δάχτυλό της».

Στην Ευρώπη, στην Ευρώπη! Γράφει ο Δημήτρης Παπανικολάου: «Ρε παιδιά, οι υπόλοιποι; Στην ιδανική μου ατζέντα αυτό θα έπρεπε να είναι το βασανιστικό ερώτημα σε κάθε πολιτική εκφορά του ομοφυλόφιλου κινήματος, ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ελλάδα σήμερα. Η βαθιά κατανόηση, δηλαδή, του ότι η καταπίεση, η εκμετάλευση, ο αποκλεισμός και η άρνηση δικαιωμάτων, η υπονόμευση της αυτονομίας, είναι πλέγματα που εγκλωβίζουν πολλές κατηγορίες ανθρώπων και πολλές πλευρές της ζωής των ίδιων ανθρώπων ταυτόχρονα. Η αίσθηση ότι στην υποτέλεια και την αποστέρηση είμαστε από πολλές μπάντες συνδεδεμένοι. Και η απόφαση αυτή η σύνδεση να γίνει η βάση της ελευθεριακής μας πολιτικής».

Ερντογάν, ο ιμάμης. Ένας ξεκάθαρος και κοντινός κίνδυνος για τη δημοκρατία. Ο Αχμέτ Ινσέλ γράφει για την προσπάθεια Ερντογάν να ελέγξει την προσωπική ζωή, απαγορεύοντας τη συγκατοίκηση φοιτητών αντίθετου φύλου: «[Ας θυμηθούμε τι είχε πει ο Ερντογάν το 1994]. Ο Αλπέρ Γκιορμούς, μετά την απαγόρευση πώλησης αλκοόλ σε όλα τα καφέ και τα εστιατόρια που ανήκουν στον δήμο, είχε ρωτήσει τον Ερντογάν, νεοεκλεγέντα τότε δήμαρχο Κωνσταντινούπολης: “Γιατί δεν αφήνετε τους ανθρώπους μόνους τους ενώπιον των αμαρτιών τους;”. Η απάντηση που έλαβε έκανε, όπως είπε ο  Γκιορμούς, «το αίμα του να παγώσει»: “Γιατί εγώ είμαι ταυτόχρονα και ιμάμης αυτής της πόλης. Και το να εμποδίζω τους ανθρώπους να διαπράττουν αμαρτίες συγκαταλέγεται στα καθήκοντά μου”. Αυτό που εννοούσε δεν ήταν ο ιμάμης του τζαμιού της γειτονιάς που λέει την προσευχή, αλλά ο λειτουργός της θρησκείας που ερμηνεύει τον νόμο, που θεωρείται θρησκευτική αυθεντία – από εκείνους τους ιμάμηδες που έχουν φτιάξει τις νομικές σχολές του Ισλάμ». (μετάφραση: Ιλεάνα Μορώνη).

 

 

 

Δεν ήταν ο γαλατάς

ΕΡΤ: ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΥΚΕΤΟ ΣΤΙΣ ΧΕΙΡΟΠΕΔΕΣ-1

 του Στρατή Μπουρνάζου

Φωτογραφία: Μενέλαος Μυρίλλας/FosPhotos

Χαράματα Πέμπτης, όταν χτύπησε το τηλέφωνο, ήξερα στα σίγουρα πως δεν ήταν ο «γαλατάς». Βλέποντας αυτόν που καλούσε, υψηλά ιστάμενο φίλο και συριζαίο, ο νους μου πήγε αμέσως στο χειρότερο: Πραξικόπημα; Τόσο που με ανακούφιση σχεδόν –σχήμα λόγου, βέβαια– άκουσα ότι επρόκειτο «απλώς» για την εισβολή των ΜΑΤ στην ΕΡΤ. Όπως διαπίστωσα την επομένη, κάμποσοι έκαναν την ίδια σκέψη: το μυαλό τους πήγε στα τανκς, κάτι που μόνο ιλαρότητα θα προξενούσε λίγα χρόνια πριν. Και ο λόγος για τον συνειρμό δεν είναι ημερολογιακός, οι μνήμες του Νοέμβρη του ’73, ούτε κάποια «έλξη» προς την εκτροπή, ότι ονειρευόμαστε «χούντες» — κι εγώ κι οι άλλοι φίλοι που είδαμε το ίδιο «όνειρο», μεταξύ ύπνου και ξύπνου, είμαστε απ’ αυτούς που εξακολουθούμε να επιμένουμε ότι δεν ζούμε μια «νέα χούντα». Ας μην αναζητήσουμε λοιπόν το γιατί στους δαιδάλους του μυαλού, αλλά σ’ όσα ζούμε καθημερινά. Και η προχθεσινή εισβολή των ΜΑΤ ήταν ένα ακόμα λιθαράκι –ή, ακριβέστερα, κοτρώνα– στο τοπίο αυτό της ανωμαλίας.

Μια παραδειγματική συνταγή κρατικής αποτυχίας

ΕΡΤ: ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΥΚΕΤΟ ΣΤΙΣ ΧΕΙΡΟΠΕΔΕΣ-2

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Φωτογραφία του Βασίλη Μαθιουδάκη (από τη σελίδα του στο facebook Vassilis Mathioudakis)

Στα πανεπιστήμια της Ελλάδας, και όχι μόνο, σε μερικά χρόνια, στο μάθημα της πολιτικής επιστήμης, το λουκέτο στην ΕΡΤ θα διδάσκεται ως κατεξοχήν παράδειγμα κρατικής αποτυχίας. Λέω «κρατική αποτυχία» και όχι απλώς «πολιτικό λάθος», υπό την έννοια ότι το λουκέτο υπήρξε:

1. Συνταγή οριστικής διάρρηξης της εμπιστοσύνης με την κοινωνία. Η κυβέρνηση πλέον, και ορθώς, αντιλαμβάνεται ότι πλειοψηφικό τμήμα της κοινής γνώμης την εχθρεύεται και, αντίστροφα, αυτό το τμήμα την αντιλαμβάνεται ως καθολική απειλή. Το λουκέτο στην ΕΡΤ είχε σημαντικό μερίδιο στην ένταση της πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης των ανθρώπων. Το αποτέλεσμα είναι μια καθολική αδυναμία διαχείρισης των πολιτικών αποφάσεων μέσα από την αναπαραγωγή συναινέσεων. Η κυβέρνηση γνωρίζει εκ των προτέρων ότι τέτοιες συναινέσεις δεν υπάρχουν διότι (ξέρει ότι) έχει χάσει κάθε αξιοπιστία. Έτσι, αντιλαμβάνεται τις σχέσεις με τους πολίτες ως σχέσεις μόνιμου καταναγκασμού χωρίς εφεδρείες. Το κράτος δεν μπορεί πια να αποσβέσει τους κοινωνικούς κραδασμούς και για το λόγο αυτόν αναπόδραστα και προβλέψιμα καταλήγει στα ΜΑΤ. Η δύναμή του είναι η «πυγμή» του, όπως λέει και ο πρωθυπουργός μας, και όχι το μυαλό του.

2. Συνταγή διάλυσης μια συμμαχικής κυβέρνησης. Ενέτεινε τις ρωγμές, ρισκάροντας τη διάλυση μιας συμμαχικής κυβέρνησης, καθώς ο μόνος εταίρος που της έδινε μια κάποια νομιμοποίηση σε ευρύτερα ακροατήρια την εγκατέλειψε εκθέτοντάς την σε μια κρίση επιβίωσης. Παρεπόμενη απώλεια είναι ότι ο ίδιος ο εταίρος, κατόπιν αυτού, βρέθηκε σε μια δική του κρίση ταυτότητας, καθώς πλέον έγινε προφανές και στον ίδιο ότι ο συγκερασμός που επιχειρούσε διά της συμμετοχής του σε αυτήν την κυβέρνηση ήταν αδύνατος.

Μομφή και αυτοπεποίθηση

ΕΡΤ: ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΥΚΕΤΟ ΣΤΙΣ ΧΕΙΡΟΠΕΔΕΣ-3

του Σταύρου Κωνσταντακόπουλου

Φωτογραφία: Νίκος Πηλός, Μενέλαος Μυρίλλας/FosPhotos (από το The Press Project)

Υπάρχει μια παλιά, παγιωμένη συνήθεια στο χώρο της πολιτικής και κατ’ επέκταση στο χώρο της πολιτικής δημοσιογραφίας: να ερμηνεύονται τα πάντα με όρους μικροπολιτικής. Σημειωτέον ότι ο όρος «μικροπολιτική» εδώ δεν ενέχει τίποτα το επιλήψιμο και το κατακριτέο· χρησιμοποιείται απλώς για να περιγράψει τα μεγέθη μέσα από τα οποία καταβάλλεται προσπάθεια να γίνει κατανοητή η πολιτική ζωή.

Έτσι, η πρόταση δυσπιστίας την οποία κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, θεωρήθηκε, λ.χ., αποτέλεσμα «φωτεινών» ή «σκοτεινών» –θα δείξει– εμπνεύσεων που είχε ο Τσίπρας στη διάρκεια των πολλών ωρών πτήσης κατά την επιστροφή του από το Τέξας ή της απόφασής του να «γιγαντομαχήσει» σε πλάνο ατομικό με τον μεγάλο αντίπαλο, Αντώνη Σαμαρά. Αυτές και διάφορες ανάλογες απόπειρες ερμηνείας βλέπουν το φως τα τελευταία εικοσιτετράωρα. Το πρόβλημα με όλες τους δεν έγκειται στο ότι είναι συνολικά του πεταματού, αλλά ότι προβάλλονται, αν αναλογιστεί κανείς το πραγματικό τους μπόι, ως δυσανάλογα υπερμεγέθεις. Καλούνται όχι να φωτίσουν πλευρές της πραγματικότητας –κάτι το οποίο, ενδεχομένως, είναι ικανές να κάνουν– αλλά να ερμηνεύσουν το σύνολο των υπό εξέταση φαινομένων. Η αναγωγή σε αυτές έχει επιβληθεί από τη μακροχρόνια χρήση τους: σ’ αυτές κατέφευγαν οι φανταχτερές πένες των μεγαλοδημοσιογράφων, σε αυτές θα συνεχίσουν να καταφεύγουν. Το ότι τέτοιου είδους ερμηνείες που ανάγουν, για παράδειγμα, τα κύρια στις στιγμιαίες εμπνεύσεις των αρχηγών και των «παρατρεχάμενών» τους, τους εμπόδισαν να διαγνώσουν όλες εκείνες τις διεργασίες οι οποίες οδήγησαν την ελληνική κοινωνία στη σημερινή της κρίση, λίγο μοιάζει να τους απασχολεί.

«Σίγησε η φωνή του ελληνικού ραδιοφώνου»

ΕΡΤ: ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΥΚΕΤΟ ΣΤΙΣ ΧΕΙΡΟΠΕΔΕΣ-4

της Μαρίας Μαργαρώνη (από το «Nation»)

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Φωτογραφία: Αλέξανδρος Κατσής/FosPhotos

Η Maria Margaronis είναι από τις πιο γνωστές και έγκυρες δημοσιογράφους που γράφουν, τα τελευταία χρόνια, στον διεθνή Τύπο για την ελληνική πραγματικότητα. Μεταξύ άλλων, η αρθρογραφία της εστιάζεται σε θέματα όπως η ακροδεξιά και η Χρυσή Αυγή,  η δημοκρατία, οι επιπτώσεις της λιτότητας. Ζει στο Λονδίνο και είναι συνεργάτρια του Guardian, του London Review of Books,  του  Times Literary Supplement,  του Νation  και του Grand Street. To άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Τhe Nation (ένα από τα σημαντικότερα έντυπα της προοδευτικής Αμερικής, από το 1865 που πρωτοκυκλοφόρησε) την ημέρα που έγινε η εισβολή στην ΕΡΤ, την Πέμπτη 7.11.2013.

Στρ. Μπ.

***

 «Ακόμα και οι λέξεις έχουν χάσει το νόημά τους», λέει η ασώματος φωνή. Μιλάει για να γεμίσει το κενό πριν από την οριστική σιωπή, για να είναι απλώς παρούσα. «Είναι εντολή σας; Μάλιστα. Να πάρω τα πράγματά μου, τα προσωπικά μου αντικείμενα… Κάπου εδώ κλείνουμε, αγαπητοί ακροατές, η φωνή της ελληνικής ραδιοφωνίας σιγεί. Καλή συνέχεια, θα τα πούμε, θα ξαναβρεθούμε. Τα μικρόφωνα αυτά κλείνουν. Ψυχή βαθιά!».

Τα χαράματα της Πέμπτης, δυνάμεις των ΜΑΤ εισέβαλαν στο κεντρικό κτίριο της ΕΡΤ, της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης· της ΕΡΤ, η οποία έκλεισε μεν επισήμως με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου στις 11 Ιουνίου, αλλά οι δημοσιογράφοι και οι τεχνικοί της συνέχισαν να μεταδίδουν πρόγραμμα μέσω του διαδικτύου. Αστυνομικοί με πλήρη εξάρτυση εκκένωσαν το κτίριο δωμάτιο προς δωμάτιο, διαλύοντας με δακρυγόνα τους συγκεντρωμένους έξω. Ο Νίκος Τσιμπίδας, εκπρόσωπος των εργαζομένων, ήταν ο τελευταίος που μίλησε στο μικρόφωνο, καλώντας τον κόσμο σε «μια μεγαλειώδη διαδήλωση, όχι μόνο για την ΕΡΤ, όχι μόνο για τις θέσεις εργασίας μας, αλλά για την ίδια τη δημοκρατία… για την τροπή που ‘χουνε πάρει πλέον τα πράγματα, γι’ αυτή την κατάφωρη καταστολή, γι’ αυτό το πισωγύρισμα δεκαετιών, για όλα αυτά που έπρεπε να υπερασπιστούμε και δεν μπορέσαμε…».

Κυριακές στα μαγαζιά

KΥΡΙΑΚΗ ΑΡΓΙΑ ή ΑΓΡΙΑ; ΓΙΑ ΤΟ ΩΡΑΡΙΟ ΤΩΝ ΜΑΓΑΖΙΩΝ-1

 του Άρη Καλαντίδη

Ακούγοντας τον υπουργό Ανάπτυξης, αλλά και τον δήμαρχο Αθηναίων, να μιλάνε για το άνοιγμα των καταστημάτων την Κυριακή θα πίστευε κανείς ότι ζουν σε άλλη χώρα. Γιατί είναι ο ενθουσιασμός και η αισιοδοξία τους βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με την πραγματικότητα που συνθέτουν η εκρηκτική ανεργία, η συρρίκνωση των εισοδημάτων, η απληρωσιά, τα φέσια, ο τρόμος της απόλυσης, ακόμα και τα κλειστά καταστήματα. Ειπώθηκαν όλα αυτά, και αναδείχθηκαν, και στις κινητοποιήσεις των εμποροϋπαλλήλων, σε όλη τη χώρα, οι οποίοι είναι αναγκασμένοι, εκ των πραγμάτων, να διατηρούν πιο στενές σχέσεις με την πραγματικότητα.

Καθώς ήταν δύσκολο να πατήσει στην Ελλάδα, ο κυρίαρχος λόγος βρήκε διέξοδο στο εξωτερικό, επικαλούμενος το επιχείρημα ότι στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα του 21ου αιώνα δεν υπάρχει Κυριακή, γιορτή και σχόλη. Αλλά και στην αντίληψη που θέλει τα κέντρα της πόλης (κατά προτίμηση τα ευρωπαϊκά) ολοζώντανα χάρη αποκλειστικά στα αδιάλειπτα ανοιχτά καταστήματα. Απευθυνθήκαμε λοιπόν σε δυο φίλους «απ’ το εξωτερικό», στον Άρη Καλαντίδη και τον Ρογήρο, που ζουν εδώ και χρόνια στο Βερολίνο και το Λουξεμβούργο αντίστοιχα, και τους ζητήσαμε, με τη γνώση τους αυτή, να σχολιάσουν το ζήτημα.

«Ε» 

Όττο Ντιξ, «Οδός Πράγας, Δρέσδη», 1920

Η δημόσια συζήτηση για τη διεύρυνση του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων και το άνοιγμά τους τις Κυριακές έχει φτάσει να αποτελεί πεδίο ιδεολογικής διαμάχης, τόσο που από τον καπνό είναι σχεδόν αδύνατον να ξεχωρίσουμε το τοπίο. Η μεγάλη δυσκολία είναι πως εμπλέκονται τουλάχιστον τρεις, αρκετά χωριστές μεταξύ τους, συζητήσεις για: α) τα εμπορικά καταστήματα ως οικονομική οντότητα, β) τα ψώνια ως ανάγκη και διασκέδαση και γ) την όποια συμβολή των ανοιχτών καταστημάτων στη ζωντάνια των πόλεων. Είναι ανάγκη να ξεκαθαρίσουμε αυτά τα επιχειρήματα για να μιλήσουμε ψύχραιμα για το τι μπορεί να σημαίνει η λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές.

Μια διεύρυνση των ωραρίων λειτουργίας μπορεί πράγματι να έχει θετικό αντίκτυπο στην αγορά, κυρίως μέσα από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, οι οποίες έρχονται να καλύψουν τις πρόσθετες ώρες. Για να ισχύσει όμως αυτό, πρέπει να συντρέχουν κάποιες προϋποθέσεις. Πρώτον, για να πληρωθούν νέοι υπάλληλοι θα πρέπει τα καταστήματα να κάνουν μεγαλύτερο τζίρο, οι καταναλωτές δηλαδή θα πρέπει να ξοδέψουν περισσότερα, απλώς και μόνο γιατί έχουν περισσότερες ώρες στη διάθεσή τους. Δεύτερον, οι εργασιακές σχέσεις θα πρέπει να είναι εξασφαλισμένες ώστε οι καταστηματάρχες να μην υποχρεώσουν τους ήδη υπάρχοντες υπαλλήλους να δουλέψουν απλώς παραπάνω ώρες χωρίς τη δέουσα αμοιβή.