Μια μεταμαρξιστική κοινότητα θεωρίας και πράξης

E. ΛΑΚΛΑΟΥ: Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ, ΤΟΥ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ-4 

της Μαρίνας Πρεντουλή

Τζουζέπε Πελίτσα ντε Βολπέντο, «H πορεία των εργατών», 1901

Όταν μαθαίνουμε έναν θάνατο, η ροή της πραγματικότητας αναστέλλεται, καθώς η ανάμνηση έρχεται αντιμέτωπη με τη διαπίστωση της απώλειας. Από τις 13 του Απρίλη, όταν ανακοινώθηκε ο θάνατος του Ερνέστο Λακλάου η ανάμνηση που αντιστέκεται πιο πολύ στην ετυμηγορία της πραγματικότητας είναι ένα από εκείνα τα βράδια, σε κάποιο εστιατόριο του Κολτσέστερ, όταν ο Ερνέστο αποφάσιζε ότι ήρθε η ώρα να τραγουδήσουμε όλοι μαζί κομμάτια από το αστείρευτο διεθνές επαναστατικό του ρεπερτόριο. Ανάμνηση που μοιράζομαι με πολλούς από τους μαθητές του, είτε συμπέσαμε στην ίδια συντροφιά είτε όχι.

Αντισυμβατικός και ως διανοητής και ως άνθρωπος, ερωτευμένος με τη ζωή και με την προοπτική μιας ριζοσπαστικής δημοκρατίας, μοιραζόταν απλόχερα τόσο ιστορίες από την πολιτική του δράση στην Αργεντινή όταν ήταν νέος όσο και έναν αστείρευτο διανοητικό πλούτο, που δεν χωρούσε στα όρια ενός μεμονωμένου ακαδημαϊκού κλάδου. Το μεταπτυχιακό και διδακτορικό πρόγραμμα που ίδρυσε το 1982 στο Πανεπιστήμιο του Έσεξ, Iδεολογία και Aνάλυση Λόγου, είχε κάτι από την προσωπικότητά του, καθώς αντλούσε τόσο από την πολιτική θεωρία όσο και από τη φιλοσοφία, την ιστορία και τη γλωσσολογία. Ήταν ένα πρόγραμμα αντισυμβατικό και προκλητικά αντίθετο προς τον εμπειρισμό και τον θετικισμό των πολιτικών επιστημών, που κυριαρχούσαν τόσο στο Τμήμα Πολιτικής (Government) του πανεπιστημίου όσο και στον ευρύτερο ακαδημαϊκό κλάδο.

Πέρα από ένα πανεπιστημιακό πρόγραμμα, ο Ερνέστο διαμόρφωσε μια διεθνή κοινότητα φοιτητών και καθηγητών μεταμαρξιστικής θεωρητικής και πολιτικής προσέγγισης, μια κοινότητα που εξακολουθεί να αναγνωρίζει την ταυτότητά της ενάντια τόσο στα ακαδημαϊκά όσο και στα πολιτικά κατεστημένα.

Στο βιβλίο του Hegemony and Socialist Strategy (1985, με τη Σαντάλ Μουφ) η κλασική μαρξιστική σκέψη αποδομείται, έτσι ώστε να αναδείξει τον πλουραλισμό τον κειμένων και με αυτόν τον τρόπο να βοηθήσει στην δημιουργία μιας νέας αριστερής πολιτικής. Η ίδια κατεύθυνση συνεχίζεται και στο βιβλίο του On Populist Reason (2005).

Από το τέλος της δεκαετίας του 1990, ο Λακλάου άρχισε να ασχολείται συστηματικά με τον «λαϊκισμό». Η εκλογική νίκη του Τσάβες το 1998 και του Λούλα το 2002 αναθέρμαναν, πιστεύω, το ενδιαφέρον του προς το σύνολο των στρατηγικών που οδηγούν στην επανεμφάνιση του «λαού» ως συλλογικού πολιτικού φορέα. Επηρεασμένος απο το περονιστικό κίνημα της Αργεντινής, ο Λακλάου επανεξετάζει τον «λαϊκισμό». Τον «λαϊκισμό» δεν τον χρησιμοποιεί σαν μομφή, αλλά σαν πολιτική λογική που μπορεί να πάρει τόσο δημοκρατικό όσο και αντιδημοκρατικό χαρακτήρα, ανάλογα με την ιστορική συγκυρία.

Οι δύο αυτοί όροι, «ηγεμονία» και «λαϊκισμός» (κυρίως ο προοδευτικός «λαϊκισμός») πιστεύω ότι μπορούν να έχουν μια κεντρική θέση στην ανάλυση και στρατηγική της ελληνικής Αριστεράς. Τον Ερνέστο τον συνάντησα τυχαία τελευταία φορά στο Ανατολικό Χάμστεντ του Λονδίνου πριν δυο-τρία χρονιά. Λυπάμαι που δεν πρόλαβα να κάνω αυτή τη συζήτηση μαζί του. Και λυπάμαι, ακόμα, που δεν πρόλαβα να του δείξω το βίντεο των «Αγανακτισμένων» στο Σύνταγμα να τραγουδάνε το «Πότε θα κάνει ξαστεριά».

 

Η Μαρίνα Πρεντουλή έλαβε το διδακτορικό της από το πρόγραμμα «Ιδεολογία και Ανάλυση Λόγου» του Πανεπιστημίου του Έσεξ, με επιβλέποντα τον Ε. Λακλάου. Διδάσκει πολιτική και πολιτικές επικοινωνίας στο University of East Anglia.