Στα Ενθέματα τη ζεστή Κυριακή 15 Ιουλίου

άντε καλέ… πλάκα κάνουμε…

Περί «αξιοποιήσεων», «αποκρατικοποιήσεων» και άλλων δαιμονίων: Έλλη Σιαπκίδου

Σχετικά με το ενιαίο κόμμα: Βασίλης Ασημακόπουλος

Παρά τρίχα το Καμερούν να έφτανε στον τελικό του Μουντιάλ: Νίκος Γιαννόπουλος

Για ένα μαζικό, δημοκρατικό αριστερό κόμμα: Ελένη Πορτάλιου

Ιερός άνθρωπος και πρακτικές ελευθερίας: Κώστας Δουζίνας

Υποχώρηση της τουρκικής κυβέρνησης στο ζήτημα της ποινικοποίησης των αμβλώσεων: Έφη Κάνερ

Καλό χειμώνα: Στρατής Μπουρνάζος

Από την ενοχή στη θυματοποίηση: Μαρία Κακογιάννη

ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Μπροστά στην πύλη της Μαδρίτης…

Φωτογραφία της Marta Tejerina (@MartaTeje) από το twitter

Η θριαμβευτική είσοδος

των απεργών ανθρακωρύχων

στη Μαδρίτη

ή

όταν η νύχτα γίνεται μέρα.

Περί «αξιοποιήσεων», «αποκρατικοποιήσεων» και άλλων δαιμονίων

της Έλλης Σιαπκίδου

 Στην πρόσφατη ομιλία του στη Βουλή, κατά τη διάρκεια των προγραμματικών δηλώσεων, ο νυν υπουργός Οικονομικών και πρώην σύμβουλος του Κ. Σημίτη, Γιάννης Στουρνάρας, ανακοίνωσε έναν μακρύ κατάλογο αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της περιουσίας του δημοσίου. Όπως ανέφερε, υπάρχουν εννέα αποκρατικοποιήσεις (sales leaseback 28 ακινήτων, ΕΥΑΘ, ΕΛΠΕ, ΕΓΝΑΤΙΑ, ΕΛΤΑ, ΟΠΑΠ, ΛΑΡΚΟ, ΟΔΙΕ, ΕΥΔΑΠ) που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο προετοιμασίας και δεκατρείς ακόμη (λιμάνια, αεροδρόμια, μαρίνες, ΤΡΑΙΝΟΣΕ κ.ά.) που διαμορφώνονται τώρα.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Ο όρος «αποκρατικοποίηση» είναι συνώνυμος του όρου «ιδιωτικοποίηση», αλλά ακούγεται καλύτερα. Είναι δε ελληνική πατέντα, καθώς στις περισσότερες γλώσσες η μετάφραση της «αποκρατικοποίησης» είναι παραλλαγές του privatisation, που σημαίνει ιδιωτικοποίηση. Όσον αφορά την «αξιοποίηση», είναι μια εύηχη λέξη, που μέσα στην όμορφη αοριστία της μπορεί να συμπεριλαμβάνει από το ενοίκιο που εισπράττει ο Δήμος από τις καφετέριες για τα τραπεζάκια τους στο πεζοδρόμιο μέχρι την πώληση ακινήτων και επιχειρήσεων του δημοσίου.

Σχετικά με το ενιαίο κόμμα

του Βασίλη Ασημακόπουλου

Aντρέ Ντερέν, «Λουόμενοι», 1908

Σε προηγούμενα άρθρα στην κυριακάτικη Αυγή αναφερόμασταν στη διαμόρφωση των μνημονιακών πολιτικών δυνάμεων (Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ-ΛΑΟΣ-ΔΗΣΥ) μέσα από την πουλαντζική αναλυτική κατηγορία της εστίας ενιαίου κόμματος (5.2.2012), στη συζήτηση περί μετώπων και στη διαφαινόμενη ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ ως πυρήνα του μετώπου λαϊκής ενότητας των κυριαρχούμενων τάξεων στην πάλη τους κατά του μνημονίου (26.2.2012), απαριθμώντας μερικά από τα ζητήματα που έθετε μια τέτοια προοπτική.[1] Τα αποτελέσματα των δύο εκλογικών αναμετρήσεων, η συγκυβέρνηση Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ, η ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ ως ηγεμονικού μετωπικού σχήματος και οι διεργασίες για τη μετατροπή του σε ενιαίο κόμμα της Αριστεράς επιβεβαίωσαν τις εκτιμήσεις μας. Επισημαίνουμε ότι δεν πρόκειται για παρατηρήσεις κάποιου τρίτου σχολιαστή των εξελίξεων, αλλά για θέσεις που διαμορφώθηκαν μέσα από τη συμμετοχή μας στη γενικότερη ιδεολογικοπολιτική πάλη της μνημονιακής συγκυρίας ή και προηγούμενα.

Παρά τρίχα το Καμερούν να έφτανε στον τελικό του Μουντιάλ

 του Νίκου Γιαννόπουλου

Οι εργάτες των εργοστασίων Delahaye σε απεργία. Παρίσι, Ιούνιος 1936.
Φωτογραφία: Roger-Viollet

Ανήκω σε όσους πίστευαν ότι δεν ήμασταν έτοιμοι, ούτε η Αριστερά ούτε το κίνημα ούτε η κοινωνία. Ωστόσο, θα προτιμούσα να βγαίναμε πρώτοι: και επειδή ο κόσμος που ψήφισε τον ΣΥΡΙΖΑ είχε προσδοκίες, αλλά και επειδή στον κοινωνικό ανταγωνισμό και την ταξική πάλη, όταν οι χρόνοι πυκνώνουν, δεν διαλέγεις τη στιγμή, δεν λες: «Δεν είμαι ακριβώς έτοιμος, το παντελόνι δεν είναι σιδερωμένο, έχει και μια λαδιά». Θα προτιμούσα λοιπόν σαφώς ο ΣΥΡΙΖΑ να είναι πρώτος. Όμως, αν επρόκειτο να είναι πρώτος με 1,5% διαφορά και να κρέμεται από τους εκβιασμούς της ΔΗΜΑΡ, του ΠΑΣΟΚ και των Ανεξάρτητων Ελλήνων, προτιμώ σαφώς αυτό που έγινε. Άλλωστε, το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά θετικό: ο ΣΥΡΙΖΑ ανθίσταται στις πιέσεις, δεν υποχωρεί πολιτικά και παίρνει ένα πρωτοφανές ποσοστό. Κι αυτό δίνει πολύ μεγάλες δυνατότητες, καθώς, και με τη διεθνή αναφορά σε αυτόν, έχει τον αέρα όχι μόνο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αλλά και του ανατροπέα ενός ορισμένου σκηνικού, ελλαδικά και πανευρωπαϊκά.

Δεν χρειάζεται ούτε ένας υπεραισιόδοξος οπτιμισμός, του στυλ «η νίκη είναι βέβαιη», ούτε όμως και να ταυτίσουμε την πορεία την κοινωνικής αλλαγής και του κινήματος με το ότι η ΝΔ πέρασε μπροστά με 2,5%. Θεωρώ όσους πιστεύουν πως η κυβέρνηση δεν θα αντέξει παρά λίγους μήνες μάλλον βιαστικούς. Η τρόικα, ο αστικός πολιτικός κόσμος, το διεθνές κεφάλαιο δεν είναι διατεθειμένοι να πηγαίνουμε κάθε τόσο εκλογές. Περάσανε δύσκολα, παρά τρίχα το Καμερούν να φτάσει στον τελικό του Μουντιάλ. Θα κάνουν ό,τι μπορούν.

Για ένα μαζικό, δημοκρατικό αριστερό κόμμα

της Ελένης Πορτάλιου

Die Rote Fahne by Giangiacomo Spadari,1973-1974. Oil on canvas. Located in the Musee des Beaux-Arts, Pau, France. — Image by © The Gallery Collection/Corbis

Το θέμα της ριζικής αναμόρφωσης του ΣΥΡΙΖΑ, ώστε να γεννηθεί ένα μαζικό, δημοκρατικό, αριστερό κόμμα, όπως το διατύπωσε ο Αλέξης Τσίπρας, έχει ήδη τεθεί εκ των πραγμάτων, στη διάρκεια της πυκνής προεκλογικής περιόδου, όπου και αναδείχθηκαν οι δομικές παθογένειες, μαζί με τις ενδιάθετες δυνατότητες του ΣΥΡΙΖΑ.

Η συζήτηση για τους νέους θεσμούς δεν πρέπει να έχει εργαλειακό χαρακτήρα ή να τακτοποιεί παρελθούσες εκκρεμότητες και να ρυθμίζει νέες ισορροπίες. Η εμπιστοσύνη του λαού μάς υποχρεώνει να γίνουμε στοχαστικοί και δημιουργικοί, να επινοήσουμε, συνθέτοντας θεωρία και εμπειρία, μια σύγχρονη μορφή πολιτικού φορέα, ο οποίος θα αντλεί από το παρελθόν και θα παραπέμπει στο μέλλον της νέας κοινωνίας. «Βρισκόμαστε σήμερα», λέει ο Σλάβοϊ Ζίζεκ, «στο διαμετρικά αντίθετο σημείο από τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η Αριστερά ήξερε «τι να κάνει» (να εγκαταστήσει τη δικτατορία του προλεταριάτου), αλλά έπρεπε να περιμένει υπομονετικά την κατάλληλη στιγμή. Σήμερα, δεν ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, αλλά οφείλουμε να δράσουμε τώρα, γιατί οι επιπτώσεις της μη δράσης θα είναι ολέθριες. Θα αναγκαστούμε να δράσουμε “σαν να είμαστε ελεύθεροι”».

Η συζήτηση για την κρίση των αριστερών και κομμουνιστικών κομμάτων

 Ο σκοπός της δικτατορίας του προλεταριάτου, μέσα σε συνθήκες ανελέητης καταστολής, δημιούργησε το προλεταριακό κόμμα της πρωτοπορίας των αποφασισμένων κομμουνιστών, τους οποίους συνείχε η σιδηρά πειθαρχία. Η συζήτηση για το κόμμα στις επαναστατικές δεκαετίες, από το 1960 μέχρι το 1980, γίνεται στο πλαίσιο της αναγνώρισης της κρίσης του μαρξισμού και των ιστορικών κομμουνιστικών κομμάτων της Δύσης και στον ορίζοντα της ρήξης με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, που ονομάστηκαν «υπαρκτός σοσιαλισμός» και κατέρρευσαν λίγο αργότερα. Ο χαρακτήρας του κόμματος αναζητήθηκε τότε στο πλαίσιο της πολιτικής θεωρίας και πράξης, στους ταξικούς λαϊκούς αγώνες και στη σχέση του κόμματος με το κράτος. Αυτή η σχέση αποτελεί και σήμερα, από πολλές πλευρές, σημείο-κλειδί για τον χαρακτήρα του κόμματος. Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το κράτος ήταν (και είναι) καταλυτικός στη θεωρητική προσέγγιση και την υλική μορφή του επαναστατικού κόμματος.

Όπως επεσήμαινε ο Μπαλιμπάρ σε μια συζήτηση για το κόμμα, «η εικόνα ενός πρωτόγονου εργατικού κινήματος που στρατοπεδεύει “εκτός των τειχών” είναι εσφαλμένη γιατί, εφόσον οι μάζες ποτέ δεν βρίσκονται “εκτός κράτους”, ούτε το εργατικό επαναστατικό κίνημα βρίσκεται ποτέ “εκτός κράτους”». Απέναντι στη προσέγγιση του κράτους ως οχυρού της κυρίαρχης τάξης και ως ενδογενούς οντότητας, που παραπέμπει στην εξωτερικότητα των κυριαρχούμενων τάξεων, ο Νίκος Πουλαντζάς διατυπώνει τη ριζοσπαστική θέση: το κράτος, όπως και το κεφάλαιο, πρέπει να θεωρείται ως σχέση, «ακριβέστερα ως η υλική συμπύκνωση ενός συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα σε τάξεις και μερίδες τάξεων, έτσι όπως αυτός εκφράζεται, πάντοτε με ειδικό τρόπο, μέσα στο Κράτος».

Ιερός άνθρωπος και πρακτικές ελευθερίας

 του Κώστα Δουζίνα

Έργο του Φράνσις Μπέικον, 1964

Ο Jamal Al-Harish, πρώην κρατούμενος στο Γκουαντάναμο, περιγράφει την ζωή του: «Μετά από λίγο σταματήσαμε να διεκδικούμε ανθρώπινα δικαιώματα — θέλαμε τα δικαιώματα των ζώων. Το κλουβί μου βρισκόταν δίπλα σε ένα σκυλόσπιτο, όπου ζούσε ένα λυκόσκυλο. Ο σκύλος είχε ένα κλιματιζόμενο ξύλινο σπιτάκι, με γρασίδι για να τρέχει. Είπα στους φρουρούς: «Θέλω τα δικαιώματα που έχει ο σκύλος». Μου απάντησαν: «Ο σκύλος είναι μέλος του στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών».

Ο Jamal είναι ιερός άνθρωπος. Όχι όπως το εννοεί η Εκκλησία και οι ανθρωπιστές. Ο Jamal είναι homo sacer, ταυτόχρονα ιερός και καταραμένος. Στο ρωμαϊκό δίκαιο, ο homo sacer είναι κάποιος που μπορεί να φονευθεί ατιμώρητα, αλλά  ο σκοτωμός του δεν μπορεί να γίνει θυσία στους θεούς. Η θυσία στα λατινικά λέγεται sacrificium, δηλαδή sacer facere: μετατρέπει κάτι σε ιερή οντότητα, μεσολαβεί τα επίγεια και τα επουράνια. Ο ιερός άνθρωπος είναι απαραίτητος για τη θυσία, αλλά δεν μπορεί να την τελέσει. Η Χάνα Άρεντ, σε ένα της σχόλιο για τις εκστρατείες για τα δικαιώματα τον 19ο αιώνα, γράφει ότι οι νομικοί και οι φιλάνθρωποι που αγωνίζονταν για τα δικαιώματα των μειονοτήτων «είχαν μια μυστηριώδη ομοιότητα στη γλώσσα και τα επιχειρήματά τους με τις εταιρείες προστασίας των ζώων». Ο homo sacer ζει έξω από την επικράτεια του νόμου, σε ένα limbo, μια μετέωρη ζώνη αδιαφορίας, στο μεταίχμιο ανθρώπου και ζώου, περατού και άπειρου.

Υποχώρηση της τουρκικής κυβέρνησης στο ζήτημα της ποινικοποίησης των αμβλώσεων

της Έφης Κάνερ

Πριν από τρεις εβδομάδες, τα «Ενθέματα» δημοσίευσαν το κείμενο της Πρωτοβουλίας ενάντια στο νομοσχέδιο που  ποινικοποιούσε τις αμβλώσεις στην Τουρκία. Λόγω των αντιδράσεων, στην Τουρκία και διεθνώς, το νομοσχέδιο πάγωσε. Η ιστορικός Έφη Κάνερ, που πρωτοστάτησε στην πρωτοβουλία για τη συλλογή υπογραφών, μας συνοψίζει με συντομία τις εξελίξεις:

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Έργο του Έγκον Σίλε

Τον Μάιο της φετινής χρονιάς ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο υπουργός Υγείας της χώρας Ρετζέπ Ακντάγ δήλωσαν ότι στα τέλη του Ιουνίου το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης επρόκειτο να καταθέσει νομοσχέδιο που θα έθετε εκτός νόμου τις αμβλώσεις μετά την τέταρτη εβδομάδα της κύησης. Σε σχετικές δηλώσεις του μάλιστα ο πρωθυπουργός εξίσωνε την άμβλωση με ανθρωποκτονία. Τις δηλώσεις αυτές ακολούθησαν πολυάριθμες και μαζικές διαδηλώσεις που οι γυναικείες οργανώσεις διοργάνωσαν στα αστικά κέντρα της χώρας. Εκτός αυτού έντονη υπήρξε η αντίδραση μεγάλου τμήματος της κοινής γνώμης, γυναικείου και ανδρικού. Την αντίθεσή τους στα σχεδιαζόμενα αυτά μέτρα κατά των αμβλώσεων εξέφρασαν, ακόμη και πολλοί οπαδοί του ΑΚΡ.

Καλό χειμώνα

του Στρατή Μπουρνάζου

Σχέδιο του Νταβίντ Μπουρλιούκ, 1914

Tα social media, και ιδίως το twitter, πήραν φωτιά την προηγούμενη Κυριακή, κατά τη διάρκεια της δευτερολογίας Σαμαρά στη Βουλή. «Τζάμπα μαγκιά» και «χυδαιότητα» ήταν δύο από τους συνηθέστερους, και μάλλον αβρότερους, χαρακτηρισμούς που κυκλοφορούσαν. Θα πρόσθετα άλλες τρεις λέξεις, για να αποτυπώσω την εντύπωση που μου προξένησε η ομιλία: πρωτοφανής, ανησυχητική, αλλά και αποτελεσματική.

Πρωτοφανής, για έναν διπλό λόγο. Πρώτον, ήταν αφιερωμένη ως επί το πλείστον στον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα. Προς στιγμήν τσιμπήθηκα, για να βεβαιωθώ πως δεν ονειρεύομαι, πως δεν είχε βγει κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ, αφού, σε μια πλήρη αντιστροφή των ρόλων, ο πρωθυπουργός, στις προγραμματικές δηλώσεις, σφυροκοπούσε την αξιωματική αντιπολίτευση. Δεύτερον, όσο τουλάχιστον θυμάμαι, στη συζήτηση των προγραμματικών κυριαρχούν συνήθως οι εξαγγελίες, τα όμορφα λόγια, ένα κλίμα προσδοκίας αλλά και μετριοπάθειας, του στυλ «Θα είμαστε κυβέρνηση όλων των Ελλήνων» κ.τ.ό. — η όξυνση, η πόλωση, οι διαψεύσεις ακολουθούν συνήθως έπειτα από κάποιο διάστημα. Η ομιλία Σαμαρά βρισκόταν στους αντίποδες ενός τέτοιου κλίματος.

Από την ενοχή στη θυματοποίηση

της Μαρίας Κακογιάννη

Έμιλ Νόλντε, «Νεκρή φύση με χορευτές», 1914

Αν κάτι πρέπει να μας ανησυχεί σήμερα, είναι η φασιστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας. Οι «αντικειμενικές» συνθήκες δεν αρκούν ως εξήγηση. Δεν έχουμε το μονοπώλιο της συμφοράς. Φτώχεια, πείνα, ανθρωπιστική κρίση υπάρχουν κι αλλού, χωρίς αυτό να σηματοδοτεί έκρηξη του φασισμού. Κάτι τέτοιο σχετίζεται με την υποκειμενοποίηση της κρίσης, το πώς ερμηνεύεται και βιώνεται.

Χονδρικά, υπάρχουν δύο στάσεις: η ενοχή («φταίμε εμείς») και η θυματοποίηση («φταίνε οι άλλοι»). Φταίμε εμείς οι πολίτες, που κλέβουμε το κράτος, πετάμε τα σκουπίδια όπου να ’ναι, έχουμε πολύ χαλαρή σχέση με την τήρηση των κανόνων, φταίει το ελληνικό κράτος που δυσλειτουργεί και δίνει επιδόματα σε χιλιάδες ανύπαρκτους τυφλούς κ.ο.κ. Η ερμηνεία της ενοχής έχει δύο βασικές συνιστώσεις. Από τη μία, απαιτεί αυτοκριτική και αλλαγή στις πρακτικές. Από την άλλη, απαιτεί νοικοκύρεμα του κράτους ή, ακόμα, στη φιλελεύθερη εκδοχή του, «αποκρατικοποίηση».