Η μάχη των δικαιωμάτων

25.1.2016: Ένας χρόνος κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-2

της Κλειώς Παπαπαντολέων

Δεν πρωτοτυπώ, ασφαλώς, λέγοντας πόσο πυκνός είναι ο πολιτικός χρόνος των τελευταίων ετών· ωστόσο, έχει σημασία, νομίζω, να δούμε πώς οι διαρκείς παρεκκλίσεις και εξαιρέσεις, που παράγονται εντός αυτού του πολύ πυκνού χρόνου, έχουν δημιουργήσει μια νέα κανονικότητα: την κανονικότητα της διαρκούς κρίσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να δει κανείς και τον ένα χρόνο συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, και τη μετεξέλιξη αυτής της εν πρώτοις αφύσικης συνεργασίας σε μια νέα πολιτική κανονικότητα. Θα διατυπώσω λίγες σκέψεις, εστιαζόμενη στον τομέα του μεταναστευτικού και των δικαιωμάτων, για τον οποίο έχω καλύτερη γνώση και άμεση εμπλοκή.

Σκίτσο του Τάσου Αναστασίου

Σε μια αντίστοιχη συζήτηση που είχαν οργανώσει τα «Ενθέματα» τον Οκτώβριο του 2015, είχα επισημάνει ως εξαιρετικά σημαντική την αλλαγή παραδείγματος που έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ στο μεταναστευτικό. Εξαιρετικά σημαντική πολιτικά, ιδεολογικά, ουσιαστικά. Το παράδειγμα του μεταναστευτικού δείχνει ότι ο αριστερός λόγος μπορεί να γίνει ηγεμονικός ακόμα και σε ζητήματα που συνιστούν δύσβατες ή μη προνομιακές περιοχές για την Αριστερά. Αυτό όμως το καλό παράδειγμα σήμερα βρίσκεται σε διακινδύνευση, αφενός με την αιφνίδια αναγωγή πράξεων αλληλεγγύης σε ενέργειες ποινικού ενδιαφέροντος, αναγωγή που μετατρέπει σε κακουργήματα εμβληματικές κοινωνικές πρακτικές και αφετέρου με την επανεκκίνηση των διαδικασιών μαζικής διοικητικής κράτησης αλλοδαπών.

Κολυμπώντας στην ανασφάλεια και αναζητώντας άγκυρα

Πώς οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την τρομοκρατία και τους μετανάστες στο παιχνίδι της «ασφαλειοποίησης»

 του Ζύγκμουντ Μπάουμαν

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Ένας άγνωστος μέχρι τώρα όρος στον κοινωνικοπολιτικό λόγο, μη καταγεγραμμένος ακόμα στα λεξικά που διατίθενται στα βιβλιοπωλεία, η «ασφαλειοποίηση» (securitization) εμφανίστηκε πρόσφατα σε συζητήσεις σχετικά με μια άλλη «αντιστάθμιση κινδύνων»[1] και γρήγορα υιοθετήθηκε στο λεξιλόγιο της πολιτικής και των μέσων ενημέρωσης. Αυτό που επιδιώκει να συλλάβει και υποδηλώσει αυτός ο νεοεισαγόμενος όρος, είναι η ολοένα και πιο συχνή αναταξινόμηση μιας κατάστασης λόγω της «ανασφάλειάς του», με σχεδόν αυτόματο αποτέλεσμα τη μεταφορά της στον τομέα, την ευθύνη και την εποπτεία των οργάνων ασφαλείας. Χωρίς να αποτελεί φυσικά την αιτία αυτού του αυτοματισμού, η προαναφερθείσα εννοιολογική ασάφεια τον καθιστά χωρίς αμφιβολία πιο εύκολο.

Έργο του Έγκον Σίλε

Τα εξαρτημένα αντανακλαστικά μπορούν να λειτουργούν χωρίς να χρειάζονται μακρά επιχειρηματολογία και διαδικασίες επεξεργασμένης πειθούς: η αυθεντία του «das Man» του Χάιντεγκερ ή του «l’On» του Σαρτρ τα καθιστά τόσο προφανή και αυταπόδεικτα, που στην πράξη γίνονται σχεδόν αόρατα και δεν επιδέχονται καμιά διερώτηση. Τα εξαρτημένα αντανακλαστικά υφίστανται εφ’ εαυτών, με ασφάλεια, χωρίς σκέψη – σε ασφαλή απόσταση από τους προβολείς της λογικής. Αυτός είναι ο λόγος που οι πολιτικοί ευχαρίστως καταφεύγουν στην ασάφεια του όρου: κάνοντας το έργο τους ευκολότερο και τις δράσεις τους να τυγχάνουν εκ των προτέρων της λαϊκής έγκρισης, ακόμη και αν δεν έχουν τα υποσχεθέντα αποτελέσματα, βοηθά τους πολιτικούς να πείσουν τους ψηφοφόρους τους ότι παίρνουν τα παράπονά τους στα σοβαρά και να ενεργούν έγκαιρα σύμφωνα με την εντολή που υποτίθεται ότι τους έχει δοθεί. Έτσι, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα του Νοεμβρίου στο Παρίσι, οι διαλυμένες πόρτες, από ορδές ένστολων αστυνομικών, η διάλυση συγκεντρώσεων και η εισβολή σε σπίτια χωρίς την έγκριση των ενοίκων τους, οι στρατιώτες που περιπολούν στους δρόμους στο φως της ημέρας, όλα αυτά προκαλούν ισχυρή αίσθηση σαν απόδειξη της αποφασιστικότητας της κυβέρνησης να «πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα» και να αμβλύνει και να σκορπίσει την έντονη ανησυχία της ανασφάλειας που βασανίζει τους πολίτες.

Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Δουβλίνου ΙΙΙ έχει ανοίξει

Η πρόσφατη απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης συνιστά αποδοχή της πραγματικότητας

συνέντευξη του Βασίλη Τσιάνου

Πριν λίγες μέρες, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι αναστέλλει προσωρινά την εφαρμογή του Κανονισμού Δουβλίνο, ο οποίος προβλέπει ότι οι αιτούντες άσυλο πρέπει να ζητούν άσυλο από τη χώρα εισόδου, ενώ, σε περίπτωση που βρεθούν σε άλλο κράτος-μέλος, επιστρέφονται στην πρώτη χώρα. Η απόφαση όχι μόνο έχει άμεσα πρακτικά αποτελέσματα για τους Σύρους που βρίσκονται στη Γερμανία (και μπορούν πλέον να υποβάλλουν εκεί αίτηση ασύλου), αλλά και ανοίγει το ζήτημα της προσφυγικής και μεταναστευτικής πολιτικής της Ε.Ε. Μιλήσαμε με τον Βασίλη Τσιάνο, καθηγητή κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο του Κιέλου (με ερευνητικό αντικείμενο τις ευρωπαϊκές πολιτικές ελέγχου της μετανάστευσης και τη βιομετρικοποίηση των συνόρων) και εκπρόσωπο Τύπου του γερμανικού Συμβουλίου Μετανάστευσης.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Πρόσφυγες στον σιδηροδρομικό σταθμό της Γευγελής. Φωτογραφία: Ντίμιταρ Ντίλκοφ / ΑFP

Toν Απρίλιο, το Συμβούλιο Μετανάστευσης της Γερμανίας είχε κάνει μια σημαντική τοποθέτηση για το Δουβλίνο ΙΙΙ, η οποία μπορεί να θεωρηθεί προάγγελος της πρόσφατης απόφασης της γερμανικής κυβέρνησης. Ας ξεκινήσουμε από το τι είναι το Συμβούλιο Μετανάστευσης.

Είναι ένα επιστημονικό σχήμα, το πιο σημαντικό συμβουλευτικό όργανο της γερμανικής κυβέρνησης. Αποτελείται από εκατό επιστήμονες και επιστημόνισσες, που ασχολούνται με ζητήματα μετανάστευσης και ευρωπαϊκών πολιτικών ελέγχου συνόρων. Αποτελεί τον μοχλό ο οποίος παρήγαγε ουσιαστικά, πριν από δέκα χρόνια, τον πρώτο μεταναστευτικό νόμο της Γερμανίας, επί κυβέρνησης Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων. Λειτουργεί συμβουλευτικά και καταθέτει προτάσεις στο ομοσπονδιακό Γραφείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και Ασύλου στις κυβερνήσεις των ομόσπονδων κρατιδίων, αλλά και στην κυβέρνηση.

Τι έλεγε το κείμενο αυτό του Συμβουλίου Μετανάστευσης και γιατί ήταν σημαντικό;

Ήταν ένα κείμενο που εγκαινίαζε μια συζήτηση, ασκούσε πίεση στη γερμανική κυβέρνηση να αναστοχαστεί τη στάση της όσον αφορά το Δουβλίνο ΙΙΙ. Ήταν η πρώτη φορά που το Συμβούλιο, το οποίο έχει επιστημονικό-συμβουλευτικό χαρακτήρα, πήρε ξεκάθαρα πολιτική θέση, σχετικά με την αναγκαιότητα να αναστοχαστούμε το όλο σύστημα Δουβλίνο. Ήταν η πρώτη φορά που επιτρέψαμε στους εαυτούς μας να κάνουμε μια πολιτική παρέμβαση όσον αφορά το μέλλον της μεταναστευτικής αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη. Και ήταν σημαντικό και ως απήχηση, καθώς για πρώτη φορά ακούστηκε αυτός ο προβληματισμός ευρέως στον γερμανόφωνο κόσμο, ανοίγοντας μια μεγάλη συζήτηση.

Και το αποκορύφωμα –προσωρινό αποκορύφωμα– αυτής της συζήτησης είναι η πρόσφατη απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης για προσωρινή αναστολή των μηχανισμών του Δουβλίνου 3, που έχουν σχέση με τις επιστροφές προσφύγων από τη Γερμανία σε άλλα κράτη-μέλη. Εκτιμώ ότι η αναστολή αυτή θα ισχύσει μέχρι τα Χριστούγεννα, αλλά σε κάθε περίπτωση μέχρι τον Οκτώβριο· τότε περίπου, κάθε χρόνο, ανακόπτονται οι μεγάλες ροές του καλοκαιριού.

The Migrants’ Files, 2: H Ευρώπη-Φρούριο κοστίζει ακριβά

2000-2015: 1,6 δισ. σε προγράμματα τεχνολογιών επιτήρησης συνόρων, 11,3 δισ. για απελάσεις, 15,7 δισ. ευρώ σε διακινητές

2000-2015: 30.000 νεκροί, προσπαθώντας να περάσουν τα σύνορα της Ευρώπης

Φράχτης του Έβρου: 3.161.586 ευρώ για την κατασκευή του 

της Κατερίνας Σταυρούλα

Άρθουρ Ντόουβ, «Κόκκινος ήλιος», 1935

Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, περίπου έξι εκατομμύρια άνθρωποι μετακινούνται αυτή την περίοδο ανά τον πλανήτη, ψάχνοντας καταφύγιο. Εκδιωγμένοι από τις εστίες τους είτε λόγω του πολέμου είτε λόγω της φτώχειας οι περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες δεν φτάνουν στην Ευρώπη. Από τα 5,5 εκατομμύρια που εγκατέλειψαν τις εστίες τους τούς πρώτους έξι μήνες του 2014, μόνο 600.000 αναζήτησαν άσυλο στην Ευρώπη. Κι όμως, μόλις λίγες μέρες πριν, οι υπουργοί Εσωτερικών της Ε.Ε. συνεδρίασαν άδοξα στο Λουξεμβούργο για το θέμα της κατανομής 40.000 προσφύγων από την Ιταλία και την Ελλάδα στις άλλες χώρες-μέλη. Κανείς δεν φαίνεται να θέλει να τους υποδεχτεί.

Η Ευρώπη έχει εμπεδώσει τα τελευταία χρόνια την εφαρμογή μιας πολιτικής που κλείνει τις πόρτες εισόδου σε πρόσφυγες και μετανάστες. Η πολιτική απόφαση της δημιουργίας μιας Ευρώπης-Φρούριο είναι πλέον μετρήσιμη: κόστος σε ζωές, κόστος σε χρήμα. Αν αναζητήσει όμως κανείς τις επίσημες μετρήσεις και εκτιμήσεις κρατών και οργανισμών σε σχέση με το κόστος της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση, θα δυσκολευτεί να βρει απαντήσεις. Η Ε.Ε. εφαρμόζει μεν πολιτικές, δυσκολεύεται όμως να λογοδοτήσει γι’ αυτές.

Τον Αύγουστο του 2013 μια ευρωπαϊκή ομάδα δημοσιογράφων, στατιστικολόγων και προγραμματιστών (ανάμεσά τους και η ομάδα του rbdata.gr), ξεκίνησε την έρευνα δημοσιογραφίας δεδομένων The Migrants’ Files. Πρώτος στόχος ήταν να διερευνηθεί το κόστος σε ζωές των ευρωπαϊκών πολιτικών μετανάστευσης. Στα αποτελέσματα της έρευνας, για πρώτη φορά καταγράφεται ένας ανατριχιαστικός αριθμός: από το 2000 ως σήμερα πάνω από 30.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να περάσουν τα τείχη της Ευρώπης-Φρούριο.

Μετά την τραγωδία Μπορεί να αλλάξει η ευρωπαϊκή πολιτική στα σύνορα;

του Βασίλη Παπαστεργίου

«Γιατί τώρα έρχονται 10.000 καινούργιοι πρόσφυγες ή μετανάστες; Έχει αλλάξει κάτι στη Συρία τις τελευταίες εβδομάδες; Όχι. Μάλλον καλύτερα πάνε τα πράγματα […] Αυτό που άλλαξε είναι η ρητορική της κυβέρνησης. Οι συγκρούσεις των αρμοδίων υπουργών, η Αμυγδαλέζα, το λάθος μήνυμα, ότι εάν έρθεις στην Ελλάδα θα βρεις εύκολα τρόπο να φύγεις και να πας στη Γερμανία, στη Σουηδία. Άρα έλα στην Ελλάδα, άρα να η πρόσκληση προς τους διακινητές μεταναστών-προσφύγων».

(Ευάγγελος Βενιζέλος, συνέντευξη στονAlpha, 19.4.2015)

Ρενέ Μαγκρίτ, «Διάλειμμα», 1927-28

Η όξυνση του προσφυγικού ζητήματος και οι θάνατοι στη Μεσόγειο ήρθαν να μας υπενθυμίσουν με εμφατικό τρόπο ότι μπορεί η ατελείωτη διαπραγμάτευση με τους «θεσμούς» να δείχνει ότι υπερκαθορίζει τα πάντα, ταυτόχρονα όμως υπάρχουν μείζονα πολιτικά ζητήματα πανευρωπαϊκής σημασίας που δεν υπάγονται στη στενά νοούμενη σφαίρα της οικονομίας. Η τραγωδία με τους 700 νεκρούς στα ανοιχτά της Λιβύης σηματοδότησε, επιπλέον, τη χρεοκοπία δύο δοξασιών που είχε επιχειρηθεί να επιβληθούν στον δημόσιο λόγο, τις αμέσως προηγούμενες ημέρες.

α) Κατέρρευσε η θεωρία ότι η αλλαγή της μεταναστευτικής πολιτικής στη χώρα μας λειτουργεί σαν μαγνήτης για την προσέλευση προσφύγων και μεταναστών. Οι αυξημένες ανθρώπινες ροές προς την Ιταλία είναι φανερό ότι διέψευσαν πλήρως τις φωνές εκείνες που, είτε από εμφανή υστεροβουλία είτε από άγνοια, αποφάνθηκαν ότι οι ροές των προσφύγων και των μεταναστών από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική μπορεί να εξαρτώνται π.χ. από… την κατάσταση στην Αμυγδαλέζα (συνέντευξη Ευ. Βενιζέλου στην τηλεόραση του Alpha, 19.4.2015), και όχι από τις δραματικές γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή, δηλαδή την πλήρη αποσταθεροποίηση της κατάστασης στη Συρία και τη Λιβύη.

Η «διαχείριση της μετανάστευσης» σε δύσκολους καιρούς

Με την ευκαιρία του διεθνούς συνεδρίου, Αθήνα 23-25 Απριλίου

Τη «διαχείριση της μετανάστευσης» και τον ρόλο των διεθνών οργανισμών, κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα έχει θέμα το διεθνές συνέδριο που οργανώνεται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Βασιλέως Κωνσταντίνου 48), στις 23, 24 και 25 Απριλίου. Στο συνέδριο, στο οποίο θα λάβουν μέρος 41 ιστορικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί επιστήμονες από όλον τον κόσμο, θα διερευνηθούν θέματα όπως: η εξέλιξη της ιδέας της «διαχείρισης της μετανάστευσης», οι χρήσεις της στο παρελθόν και σήμερα, οι διεθνείς πολιτικές, πρακτικές και αφηγήσεις που αναπτύχθηκαν προκειμένου να ρυθμιστεί η ανθρώπινη κινητικότητα, η ιστορία των διεθνών οργανισμών που διαδραμάτισαν ρόλο στις αναγκαστικές και εθελούσιες μετακινήσεις κατά τον 20ό αιώνα.

Το συνέδριο, που θα διεξαχθεί στα αγγλικά, το οργανώνουν τo μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Κοινωνικές Διακρίσεις, Μετανάστευση και Ιδιότητα του Πολίτη» του Τμήματος Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Το πρόγραμμα, εδώ: http://mimio.uop.gr/site/?q=en. Με την ευκαιρία αυτή μιλήσαμε με τη Λίνα Βεντούρα (καθηγήτρια κοινωνιολογίας και ιστορίας της μετανάστευσης στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), μέλος της επιστημονικής και της οργανωτικής επιτροπής του Συνεδρίου.

 .

 συνέντευξη της Λίνας Βεντούρα

Το συνέδριο επιγράφεται «“Migration Management” and International Organizations in the 20th Century». Τι σημαίνει «διαχείριση της μετανάστευσης» στον 20ό αιώνα;

Γαύδος, 9 Απριλίου 2015. Πρόσφυγες έξω από το δημοτικό
σχολείο. Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

Η ίδια η έννοια «διαχείριση της μετανάστευσης» εμφανίστηκε αρκετά πρόσφατα, μόλις τη δεκαετία του 1990, στους κόλπους μάλιστα του οργανισμού, την ιστορία του οποίου εξετάζει το ερευνητικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του οποίου διεξάγεται το συνέδριο, δηλαδή του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Κάποιες πάντως από τις νομοθετικές ρυθμίσεις, τις πρακτικές και τις αφηγήσεις που δηλώνονται με τον όρο «διαχείριση της μετανάστευσης» έχουν μακρά ιστορία. Εδώ και αιώνες πολλά κράτη επέβαλαν ή ρύθμιζαν την κινητικότητα της εργασίας και των –ανεπιθύμητων κυρίως, αλλά και των κεφαλαιούχων ή όσων είχαν σπάνια προσόντα– ανθρώπων από και προς την επικράτειά τους. Τα παραδείγματα είναι άπειρα: η αποστολή καταδίκων σε άλλες ηπείρους, η πολιτική προσέλκυσης Ορθόδοξων πληθυσμών στη Ρωσική Αυτοκρατορία, η χρηματοδότηση από τη Βρετανία της μετακίνησης μεταναστών προς τις υπερπόντιες χώρες της Κοινοπολιτείας, η απαγόρευση εισόδου των επαιτών, των αναρχικών και των Κινέζων στις ΗΠΑ στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά και οι διατάξεις που επιτρέπουν την νόμιμη είσοδο και εγκατάσταση αλλοδαπών που διαθέτουν ένα σεβαστό ποσό χρημάτων στη σημερινή Ελλάδα.

Ο πρωθυπουργός του φράχτη

του Μάνου Αυγερίδη

Εικόνα πρώτη: Ο πρωθυπουργός φωτογραφίζεται με ικανοποίηση μπροστά απ’ το «τείχος του Έβρου». Στις δηλώσεις του περιγράφει τον φράχτη ως σημαντικό έργο για το καλό του τόπου, προσθέτοντας: «Οι θεωρίες ότι θα πρέπει να τον ρίξουμε, ώστε να μπαίνουν μέσα οι λαθρομετανάστες και να τους παρέχουμε νοσοκομειακή και ασφαλιστική κάλυψη είναι κάτι το οποίο δεν πρόκειται ποτέ να επιτρέψει ο ελληνικός λαός».

Εικόνα δεύτερη: Ένα τετράχρονο κορίτσι από τη Συρία γίνεται αντιληπτό κοντά στα σύνορα από έναν πενηντάχρονο αγρότη. Τον οδηγεί στο μέρος όπου κείτεται ένας νεκρός άντρας — ο πατέρας του. Είχε μείνει δίπλα του περίπου 10-12 ώρες, στην ομίχλη και την παγωνιά. «Ήθελε ο Θεός να ζήσει αυτό το παιδί. Εάν δεν το έβλεπα και είχα απομακρυνθεί, δεν θα άντεχε το τσουχτερό κρύο και τη φοβερή υγρασία το βράδυ», δήλωσε ο αγρότης. «Εγώ έχω ζώα και ζω στον κάμπο. Είμαι συνηθισμένος σε τέτοιες εικόνες. Έχω βρει πολλούς νεκρούς. Πέρυσι βρήκα πνιγμένα δυο παιδάκια. Νωρίτερα, έναν άλλον άντρα πεθαμένο στη σκοπιά ενός εγκαταλελειμμένου στρατιωτικού φυλακίου και μάλιστα το πτώμα του το είχαν φάει τα ποντίκια και οι αλεπούδες. Ζούμε πολλά τέτοια εμείς εδώ στον Έβρο, μη βλέπετε που δεν μαθαίνονται. Αυτό το ποτάμι είναι το ποτάμι της ντροπής για τον πολιτισμό μας…» (από ρεπορτάζ του Σταύρου Τζίμα, Η Καθημερινή, 6.1.2015).

Αλληλεγγύη εντός τόπου και χρόνου

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Φωτογραφία του Άγγελου Καλοδούκα, από το left.gr

Ξημερώματα Πέμπτης, στην πλατεία Συντάγματος — με τη Μαρία, τη Μάνια, τον Αλέξανδρο και τη Γρηγορία από τη Νεολαία. Περιμένουμε το ασθενοφόρο για τον Αλί κάτω από μια τέντα: βρέχει καρέκλες. Ο Αλί είναι εξαντλημένος. Μάταια προσπαθούν να τον διασκεδάσουν οι άλλοι, βγάζοντας φωτογραφίες με τα κινητά μες τη βροχή. Πριν κοιμούνταν δίπλα του, γύρω από την είσοδο του μετρό, τυλιγμένοι καθένας από μια κουβέρτα. Τώρα περιμένουμε όλοι μαζί. Όσο κοιμούνταν, σκεφτόμουν το «δίκιο» του Άδωνη Γεωργιάδη: οι Αθηναίοι ξέρουν από φτώχεια, οι παλιότεροι και από προσφυγιά· ξέρουν, όμως, δεν σημαίνει ότι θέλουν και να τη βλέπουν. Τώρα σκέφτομαι ότι προέχει να μην πάθει κανείς πνευμονία και να μην αργήσει το νοσοκομειακό. Ευτυχώς φτάνει γρήγορα. Ο Αλί φοβάται να μπει: δεν μιλάει αγγλικά, για ελληνικά ούτε λόγος. Κι αν συλληφθεί; Με τα πολλά πείθεται· σε λίγο φτάνουμε στον Ευαγγελισμό. Πρώτο πρόβλημα: ο Ευαγγελισμός θυμίζει χώρα σε πόλεμο. Δεύτερο: με τον Αλί χωρίς γρι αγγλικά, με τα αραβικά να μην είναι το δυνατό μας σημείο, πώς διάβολο θα εξεταστεί; Ώσπου να συνεννοηθούμε με το Σύνταγμα, το πρώτο πρόβλημα λύνει το δεύτερο: μέσα στον τόσο κόσμο, δίπλα μας, είναι ένας Σύριος με τον αδελφό του. Χάρη στα αγγλικά του, η απόγνωση της νοσοκόμας μετριάζεται.

Ένα νέο πανοπτικό πάνω από την Ευρώπη

Η εξέλιξη της μεταναστευτικής πολιτικής και η Ευρώπη-φρούριο

του Αποστόλη Φωτιάδη

Εάν μελετήσει κανείς τις πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών γύρω από το μεταναστευτικό ζήτημα, μόνο ανησυχητικά συμπεράσματα μπορεί να εξαγάγει. Αναλύοντας τες, ισχυροποιείται η υποψία ότι η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική πλησιάζει σε μια στιγμή μεταμόρφωσής της, όπου η αντιπαράθεση για την υπεράσπιση δικαιωμάτων σε θεσμικό επίπεδο θα μετασχηματιστεί σε μάχη για την ύπαρξή τους.

«Μινώταυρος» του Πάμπλο Πικάσο, 1936

Η συμφωνία της απερχόμενης Επιτρόπου Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης Σεσίλια Μάλμστρομ με τον Ιταλό υπουργό Εσωτερικών Αλγερίνο Αλφάνο, στα τέλη Αυγούστου, για μια νέα επιχείρηση της Frontex στη Μεσόγειο προκάλεσε κομφούζιο σε δημοσιογράφους και επιτελεία, που προσπαθούσαν για ημέρες να αποκωδικοποιήσουν τον χαρακτήρα της. Ένα εσωτερικό έντυπο της Frontex[1] που διέρρευσε στον ιταλικό Τύπο την περασμένη Πέμπτη, εν είδει προσχεδίου, ουσιαστικά επιβεβαιώνει πολλές από τις αμφιβολίες που υπήρχαν για τους στόχους μια νέας ευρωπαϊκής επιχείρησης. Στην ουσία, δεν θα αντικαταστήσει την επιχείρηση Mare Nostrum, που εφάρμοσε η Ιταλία μετά την τραγωδία της Λαμπεντούζα τον περασμένο Οκτώβριο. (Το Mare Nostrum είναι μια στρατιωτική επιχείρηση κατά τη διάρκεια της οποίας έχουν διασωθεί στην κεντρική Μεσόγειο πάνω από 115.000 άνθρωποι. Υπήρξαν 2.000 νεκροί στην ίδια περιοχή, αλλά χωρίς το Mare Nostrum, θα ήταν πολύ περισσότεροι). Θα λειτουργεί συμπληρωματικά, εξελίσσοντας το δόγμα ασφάλειας που προωθεί συστηματικά η ΕΕ ως πολιτική των ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων τα τελευταία χρόνια. Η Frontex θέτει ως προτεραιότητα την εφαρμογή μέσων επιτήρησης, ραντάρ και εναέριων και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρονται από την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού συστήματος επιτήρησης των συνόρων Eurosur.

Tο ναυάγιο

της Αναστασίας Θεοδωρίδου

Έργο του Καρλ Σμιτ-Ρότλουφ, 1919

Σάμος, 15.7.2014. Το μεσημέρι της Παρασκευής, 11 Ιουλίου του έτους 2014 , ενημερωθήκαμε για το νέο ναυάγιο με πρόσφυγες έξω από το Καρλόβασι. Η πρώτη σκέψη ήταν να εξασφαλίσουμε ρούχα, γιατί θα ήταν βρεγμένοι και παγωμένοι μετά από ώρες στη θάλασσα. Δεν είχαμε εικόνα για τον αριθμό των ναυαγών, ούτε αν ήταν γυναίκες, άνδρες και παιδιά. Μετά από συνεννόηση με τη Γιασεμώ, μεταφέραμε όσα ρούχα μπορούσαμε από το χαριστικό παζάρι, που λειτουργεί στο στέκι του Συλλόγου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα-Αλληλεγγύη στους Πρόσφυγες.

Το απόγευμα μάθαμε ότι ένα αγόρι δεκαέξι ετών νοσηλευόταν εκτός κινδύνου στην Παθολογική Κλινική και ένα δεκαοχτάχρονο παλικάρι είχε διασωληνωθεί και θα μεταφερόνταν με ΕΚΑΒ στη Μυτιλήνη, διότι δεν υπήρχε κενό κρεβάτι στην εντατική του νοσοκομείου μας. Το βράδυ μαθαίνουμε πως το παλικάρι εξακολουθεί να είναι στη Σάμο. Φεύγουμε για το νοσοκομείο. Ο Νίκος πηγαίνει στην εντατική, εγώ κατευθύνομαι στο χώρο των επειγόντων. Η νοσηλεύτρια, σχεδόν κλαίγοντας, μου λέει πως έφεραν δύο πτώματα, έναν άντρα και μια γυναίκα, τέσσερις που ήταν καλά και έφυγαν, ένας δεκαεξάχρονος νοσηλεύεται στην παθολογική, ένας δεκαοχτάχρονος στην εντατική.

Μπαίνοντας στη μονάδα εντατικής θεραπείας αντικρύζω ένα πανέμορφο αγόρι πάνω σε ένα φορείο, συνδεδεμένο με αναπνευστήρα. Ο Νίκος και η Βάσω συζητάνε κάτι ακαταλαβίστικα για κορεσμό, οξέωση, υπερνατριαιμία. Τους ρωτάω αν θα τα καταφέρει. Τα μασάνε λίγο, αλλά φαίνονται αποφασισμένοι να εξαντλήσουν κάθε δυνατότητα. Η Μαρία άπλωσε τα ρούχα του να στεγνώσουν. Όλη του η περιουσία ένα κινητό, μέσα στο οποίο ήταν κρυμμένα 150 ευρώ και ένα μικρό Κοράνι.

Ευρώπη: η επιστροφή των φαντασμάτων

του Αποστόλη Φωτιάδη

Ανρί Ματίς, «Κολυμβητής σε ενυδρείο», 1847

Tα φαντάσματα του εθνικισμού επιστρέφουν στην Ευρώπη. Και αυτό, σε μεγάλο βαθμό, αντανακλά μια διπλή αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ηγετών της: η οικονομική και η μεταναστευτική κρίση, που έπληξαν την Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, απέδειξαν τις αδυναμίες του προγράμματος ενοποίησης. Και στις δυο περιπτώσεις, η υποταγή της ευρωπαϊκής ηγεσίας σε κορπορατιστικά συμφέροντα την οδήγησε σε λανθασμένες στρατηγικές για την αντιμετώπιση τους, μετατρέποντας ουσιαστικά το θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης σε πεδίο σύγκρουσης εθνικών πολιτικών.

Η στρατηγική της λιτότητας και οι διεθνείς θεσμοί που δημιουργήθηκαν για την εφαρμογή της, κυρίως η Τρόικα και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, αποτελούν δομές μέσω των οποίων ορισμένα κράτη-μέλη της Ένωσης, με τη συμμετοχή της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, περιορίζουν την κυριαρχία άλλων κρατών-μελών. Παράλληλα, η μακροχρόνια μεταναστευτική κρίση, που εξελίσσεται στα σύνορα της Ευρώπης από τα τέλη της δεκαετίας του 1990,  έχει κακοφορμίσει σε μια αντιπαράθεση μεταξύ νοτιοανατολικών και βορειοδυτικών κρατών-μελών σχετικά με την κατανομή ευθυνών και του βάρους διαχείρισης των ροών. Έτσι, ουσιαστικά οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν μετατραπεί σε ένα όχημα επιβολής ηγεμονίας, ενώ μηχανισμοί με εξισορροπητικό ρόλο, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ευρωκοινοβούλιο, έχουν περιθωριοποιεί.

Φτωχοί και κυνηγημένοι στην Ελλάδα της κρίσης: H Σάρα και το μαγκάλι

του Χρήστου Ηλιάδη

Καίτε Κόλιβιτς, «Ο θάνατος με ένα κορίτσι αγκαλιά»

Την περασμένη Κυριακή, η δεκατριάχρονη Σάρα έχασε τη ζωή της από  τις αναθυμιάσεις ενός μαγκαλιού. Εδώ και μήνες ζούσε χωρίς ρεύμα με την άνεργη μητέρα της. Η μητέρα της, αφού αφέθηκε ελεύθερη από τον εισαγγελέα, οδηγήθηκε στην Υποδιεύθυνση Αλλοδαπών της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, η οποία κινήθηκε με εντυπωσιακή σπουδή για να διαπιστώσει  ότι η άδεια παραμονής της ήταν εκπρόθεσμη. Χρειάστηκε υπουργική παρέμβαση, προκειμένου να λάβει εξάμηνη άδεια για ανθρωπιστικούς λόγους.

Ο θάνατος της Σάρας (καθόλου μοναδικός άλλωστε, αν θυμηθούμε τον θάνατο δύο φοιτητών στη Λάρισα πέρσι) αναδεικνύει με τον πιο χαρακτηριστικό, αλλά και τραγικό τρόπο δύο κεντρικά προβλήματα της σημερινής ελληνικής κοινωνίας. Μας δείχνει  ότι ο περιορισμός των κοινωνικών δικαιωμάτων κάτω από ένα «κατώφλι» αξιοπρεπούς διαβίωσης επιφέρει ευθείες παραβιάσεις και των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων — όπως το δικαίωμα στη ζωή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Επίσης, την ανύπαρκτη πολιτική ένταξης των μεταναστών που ζουν χρόνια στη χώρα μας, η οποία φτάνει να γίνεται πολιτική εκδίωξης όσων εξαιτίας της κρίσης εκπίπτουν της νομιμότητας, μην καταφέρνοντας να ανανεώσουν την άδεια παραμονής τους.

Λαμπεντούζα: Η τραγωδία και η απάτη

 του Αντρέα Νταβόλο

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Χαρακτικό του Λώρενς Χάυντ, από το λεύκωμα «Σταυρός του Νότου», 1951

Η πρόσφατη τραγωδία έξω απ’ τις ακτές της Λαμπεντούζα, τόσο εξαιτίας του μεγέθους όσο και εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο εκτυλίχθηκε η καταστροφή, έχει προκαλέσει τη γενική οργή και αγανάκτηση, συναίσθημα που ξεπερνά τα υποκριτικά λόγια και τα κροκοδείλια δάκρυα των κυρίαρχων τάξεων και πολιτικών της Ιταλίας –και της Ευρώπης–, των πραγματικών ενόχων γι’ αυτή τη δυστυχία.

Δυστυχώς, δεν είναι η πρώτη τραγωδία αυτού του είδους σε τούτη τη λωρίδα θάλασσας που χωρίζει την ακτή της Αφρικής απ’ την Ιταλία και την Ευρώπη. Είναι, αντίθετα, μέρος μιας συνεχιζόμενης εκατόμβης που, τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια εκτιμάται πως αριθμεί είκοσι χιλιάδες θύματα. Ο πραγματικός αριθμός μπορεί να είναι ακόμα μεγαλύτερος, καθώς οι διαθέσιμες καταγραφές βασίζονται αποκλειστικά στα δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου.

Είδαμε κυβερνητικούς αξιωματούχους και βουλευτές να χύνουν κουβάδες δάκρυα. Κι όμως είναι οι ίδιοι ακριβώς που υποστήριξαν και ψήφισαν όλους τους νόμους ενάντια στη μετανάστευση τα τελευταία χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια, παρακολουθούσαμε, στην πραγματικότητα, μια μακρά αντιμεταναστευτική εκστρατεία, που ξεκίνησε δύο δεκαετίες πριν, με πρωτοβουλία τόσο της κεντροαριστεράς όσο και της κεντροδεξιάς, μέσω των σχετικών νομοθετημάτων.

Στο πρόσωπο των μεταναστών η Χρυσή Αυγή εξευτελίζει τον Χριστό

Την Τετάρτη ολοκληρώθηκε το διήμερο συνέδριο «Εκκλησία και Αριστερά», που οργάνωσε το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ. Για το σημαντικό αυτό συνέδριο δημοσιεύουμε μια σύντομη αποτίμηση τριών από τους συμμετέχοντες (Α. Καρίτζης, Χρ. Λάσκος, Ευ. Λιάντης), καθώς και την ομιλίας του μητροπολίτη  Σισανίου και Σιατίστης Παύλου (με μικρές περικοπές) για  το μεταναστευτικό.

 του μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης Παύλου

Τζέικομπ Λώρενς, από τη σειρά «Μετανάστευση», 1940-1941

Για  μένα, σαν ποιμένα, ο μετανάστης μπορεί να αποκαλυφθεί ως ο ελάχιστος αδελφός του Χριστού, ως ο ξένος τον οποίο πρέπει να φροντίσω, και η στάση μου απέναντί του θα κρίνει την ποιότητα της σχέσης μου με τον Χριστό. Ο μετανάστης είναι πρόκληση για τη γνησιότητα της ιερατικής, χριστιανικής και ανθρώπινης αυτοσυνειδησίας μου· και τούτο γιατί εγώ, πέρα από κάθε άλλο, γνωρίζω ότι το μέτρο της ανθρώπινης αξίας είναι η Ενανθρώπιση του Θεού.  Γιατί περισσότερο από κάθε άλλον οφείλω να θυμάμαι ότι αυτός ο μετανάστης μπορεί να είναι ένας από αυτούς που θα έλθει από ανατολών και δυσμών και θα ανακληθεί στη Βασιλεία του Θεού και εγώ ως υιός της Βασιλείας να μείνω απέξω. Ο λόγος και η πράξη του Χριστού δεν αφήνουν περιθώρια για την όποια διαπραγμάτευση αυτής της αλήθειας. Δεν μπορούμε να διαπραγματευθούμε αυτή την αλήθεια στο όνομα κανενός εθνικισμού ή οποιουδήποτε άλλου «-ισμού».

Ποιος είναι ο μετανάστης

Θα ερωτήσει κάποιος: Για ποιον μετανάστη μιλάμε; –Για τον κάθε μετανάστη, και τον καλό και τον κακό. Για τον άνθρωπο, όπως διαμορφώθηκε μέσα στις συνθήκες της ζωής που έζησε. Ο καθένας είναι πρώτα άνθρωπος, μέτοχος της κοινής των ανθρώπων φύσεως. Ο καθένας είναι ένα πρόσωπο μοναδικό και ανεπανάληπτο. Ο κάθε άνθρωπος για τον Θεό είναι μοναδικός. Ελάτε λοιπόν τώρα να δούμε τον συγκεκριμένο άνθρωπο και να τον αντιμετωπίσουμε. Να τον γνωρίσουμε πρώτα. Να βρούμε τον τρόπο να επικοινωνήσουμε μαζί του. Να αντιμετωπίσουμε τα  άμεσα προβλήματα του. Να του εξηγήσουμε τους όρους και τις συνθήκες της κοινής ζωής όλων μας. Να σταθούμε και να τον κάνουμε να σταθεί και αυτός με ευθύνη απέναντι στη ζωή του, απέναντι στη ζωή μας, απέναντι και στην παραβατικότητα του. Όλα αυτά προϋποθέτουν υπεύθυνο κράτος, συνεργαζόμενο κράτος, κράτος έτοιμο να αντιμετωπίσει προβλήματα. Ουδείς αντιλέγει ότι και το πλήθος και  η ποιότητα των ξένων που ευρίσκονται στη χώρα μας, και μάλιστα σε μια εποχή σαν τη σημερινή, δεν είναι ένα τεράστιο πρόβλημα. Τα προβλήματα όμως είναι για να επιλύονται, όχι για να χρονίζουν και να σαπίζουν.

18 κείμενα των «Ενθεμάτων» για τον νόμο 3838, την ιθαγένεια, την ψήφο στους μετανάστες, την προσφυγή για αντισυνταγματικότητα στο ΣΤΕ. Κατάλογος, 2010-2012

18 άρθρα και συνεντεύξεις στα «Ενθέματα», 2010-2012

Γράφουν οι: Λίνα Βεντούρα, Νάσος Θεοδωρίδης, Αποστόλης Καψάλης, Γεράσιμος Κουζέλης,  Γκάζι Καπλάνι, Μαρία Μουσμούτη, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Στρατής Μπουρνάζος, Γιάννης Παπαθεοδώρου, Κωστής Παπαϊωάννου, Περικλής Παπανδρέου, Φίλιππος Παππάς, Βασίλης Παπαστεργίου, Μίλτος Παύλου, Απόστολος Στραγαλινος,  Ανδρέας Τάκης, Γιώργος Φουρτούνης, Δημήτρης Χριστόπουλος.

Όπως είναι γνωστό,  η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικό τον Νόμο 3838/2010, και συγκεκριμένα τις διατάξεις του για την ευκολότερη (και ορθολογικότερη) κτήση ιθαγένειας για τα παιδιά των μεταναστών, καθώς και  το δικαίωμα ψήφου στους νόμιμους μετανάστες. Η εξέλιξη, σε συνδυασμό με τη σπουδή Σαμαρά να υλοποιήσει την απόφαση, πριν αυτή ανακοινωθεί επίσημα, αποτελεί εξαιρετικά αρνητική εξέλιξη, καθώς δείχνει ότι η κυβέρνηση υιοθετεί, για μια ακόμη φορά, την ατζέντα της ακροδεξιά.

Τα «Ενθέματα» έχουν ασχοληθεί συστηματικά με το μεταναστευτικό και την ιθαγένεια, αλλά και ειδικότερα τον νόμο 3838 (από την εποχή που κατατέθηκε και ψηφίστηκε). Ακολουθεί ένας συγκεντρωτικός κατάλογος άρθρων, ξεκινώντας  από σήμερα (Νοέμβρης 2012) και φτάνοντας προς  τα πίσω μέχρι τον Γενάρη του 2010.

1. Μετά τη διαρροή της απόφασης της ολομέλειας του Σ.τ.Ε.

Συνέντευξη του Δημήτρη Χριστόπουλου, «Μείζον πολιτειακό ατόπημα η απόφαση του Σ.τ.Ε.  Θεσμικός εκτροχιασμός η διαρροή («Ε», 18.11.2012) «http://wp.me/pT5Wh-2zu

Γιάννενα. Πρόσφυγες από την Αλβανία. Φωτογραφία του Νϊκου Οικονομόπουλου

2. ΕΝ ΑΝΑΜΟΝΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ Σ.τ.Ε

Κωστής Παπαϊωάννου, «Αλλαγές στον νόμο για την ιθαγένεια: Εύλογος συμβιβασμός ή αδικαιολόγητη υποχώρηση;» («Ε», 22.7.2012) http://wp.me/pT5Wh-2es

Δημήτρης Χριστόπουλος, «Δίκαιο ιθαγένειας: η ευθυγράμμιση με τον ευρωπαϊκό Νότο έχει ήδη συντελεστεί» («Ε», 22.7.2012) Συνέντευξη στον Στρ. Μπουρνάζο http://wp.me/pT5Wh-2eo

Βασίλης Παπαστεργίου, «Ποιος (θέλουμε να) είναι ο ελληνικός λαός; Ο νέος Κώδικας Ιθαγένειας ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας» («Ε», 27.11.2012) http://wp.me/pT5Wh-1pt

Δημήτρης Χριστόπουλος, «Όπισθεν ολοταχώς; ο Κώδικας ιθαγένειας ενώπιον του ΣτΕ, η Ακροδεξιά στην κυβέρνηση» («Ε», 11.12.2011) http://wp.me/pT5Wh-1sc

3. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ Δ΄ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ Σ.τ.Ε. ΠΟΥ ΕΚΡΙΝΕ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΤΟΝ ΝΟΜΟ

Δημήτρης Χριστόπουλος, «Με αφορμή την πρόσφατη απόφαση του Δ΄ Τμήματος του ΣτΕ: Οι μετανάστες μεταξύ “λαού” και “έθνους”» («Ε», 13.2.2011) http://wp.me/pT5Wh-J7

Λάμπρος Μπαλτσιώτης, «Ομογενής, ήτοι Έλλην ή Αλβανός την καταγωγήν» («Ε», 13.2.2011) http://wp.me/pT5Wh-Ja

4. ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΚΑΤΑΤΕΘΗΚΕ ΚΑΙ ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ (χειμώνας 2009-2010)

Απαγγελία ποιήματος σε σχολική γιορτή, 1948. Φωτογραφία των Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ / Συλλογή Ν.Ε. Τόλη

Στρατής Μπουρνάζος, «Νομοσχέδιο για την ιθαγένεια και την ψήφο των μεταναστών: Μια πολιτική μάχη που πρέπει να δώσουμε» («Ε», 14.2.2010) http://wp.me/pT5Wh-2zQ

Λίνα Βεντούρα, Γκάζι Καπλάνι, Δημήτρης Χριστόπουλος, «Ποιος είναι Έλληνας; Μετανάστευση, δημοκρατία και ιθαγένεια  Βεντούρα Καπλάνι Χριστόπουλος». Συζήτηση («Ε», 17.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/17/ellinas/

Γεράσιμος Κουζέλης, «Νομοσχέδιο για την ιθαγένεια: Κριτική στήριξη: και στήριξη και κριτική» («Ε», 14.2.2010), http://wp.me/pT5Wh-2zY

Ανδρέας Τάκης, «Αξίωση για ιθαγένεια. Γιατί και πότε;» («Ε», 24.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/24/ithagenia/

Γιάννης Παπαθεοδώρου και Φίλιππος Παππάς, «Ένας διάλογος που πρέπει να συνεχιστεί» («Ε», 17.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/17/dialogos/

Νάσος Θεοδωρίδης, Μαρία Μουσμούτη, «Η “ανοικτή ιθαγένεια” ως καταλύτης υπέρβασης της “εθνικής ταυτότητας”» («Ε», 24.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/24/anoikti/

Μίλτος Παύλου, «Μετανάστες ισότιμοι πολίτες, με δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι» («Ε», 10.1.2010) http://188.40.41.218/ArticleActionshow.action?articleID=516103

Περικλής Παπανδρέου, «Μετανάστευση, ιθαγένεια και κοινωνική ένταξη: Ελληνική πραγματικότητα και διεθνής εμπειρία» («Ε», 31.1.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/01/31/papandreou/

Απόστολος Καψάλης, « Η ιθαγένεια και το πανανθρώπινο δικαίωμα στη μετανάστευση» («Ε», 7.2.2010) http://188.40.41.218/ArticleActionshow.action?articleID=522720

Γιώργος Φουρτούνης, «Γιατί οι Πακιστανοί δεν είναι Έλληνες http://188.40.41.218/ArticleActionshow.action?articleID=528458 («Ε», 7.3.2010)

Απόστολος Στραγαλινός, «Η ιδεολογική αποενοχοποίηση της Δεξιάς στο μεταναστευτικό: Οι θέσεις της ηγεσίας της Ν.Δ.» (Ε», 18.7.2010) https://enthemata.wordpress.com/2010/07/18/stragalinos/

Οι τόποι του ρατσισμού

του Κωστή Χατζημιχάλη

Από το έργο του Ενκί Μπιλάλ, «Η τριλογία του Νικοπόλ»

 Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας, οι πλατείες του Αγ. Παντελεήμονα, της Αμερικής και της Αττικής αναφέρονται συχνά ως τόποι εκδήλωσης ρατσιστικών επιθέσεων της Χρυσής Αυγής σε μετανάστες, εκεί εντοπίζεται η παράνομη και απροκάλυπτη βία, το αντριλίκι, η εθνικοφροσύνη, η ομοφοβία και ο σεξισμός των «λεβεντόπαιδων», όπως τους αποκαλεί έγκριτη πρωινή εφημερίδα. Μάλιστα η κυρίαρχη αφήγηση χρησιμοποιεί την παρουσία μεταναστών ως την κύρια αιτία υποβάθμισης των παραπάνω περιοχών. Η κατασκευή του προβλήματος οδηγεί και στις πολιτικές επίλυσής του και έτσι η εξουσία «νομιμοποιεί» τον Ξένιο Δία και τις φαραωνικές πεζοδρομήσεις και αναπλάσεις, εκεί ακουμπά και η Χρυσή Αυγή.

Ωστόσο οι τόποι του ρατσισμού έχουν και άλλες διαστάσεις. Είναι περιοχές όπου η παρουσία των μεταναστών είναι ορατή: τα σώματα τους με το διαφορετικό χρώμα δέρματος συναντιόνται με τους «άσπρους» γηγενείς, τα ρούχα, η ομιλία και το φέρσιμο είναι διαφορετικά, τα ονόματα είναι ξενικά, το ίδιο και τα μαγαζιά. Η επιτέλεση αυτών των δραστηριοτήτων στο δημόσιο χώρο της πόλης τους κάνει ορατούς, ενώ την ίδια στιγμή είναι αόρατοι για τη δικαιοσύνη και για τα πιο στοιχειώδη δικαιώματα, ακόμη και για το δικαίωμα στη ζωή. Φανταστείτε τώρα για μια στιγμή τους μετανάστες και τις μετανάστριες σαν αόρατους/ες και ως προς τα σώματα αλλά υπαρκτούς/ες: να δουλεύουν σε υπόγειες σήραγγες για τους «επάνω», σε ειδικά φτιαγμένους χώρους παραγωγής και κατοικίας, κάτω από την επιφάνεια αλλά στο κέντρο της πόλης. Όπως στα κόμικς του Μπιλάλ την εποχή που οι κυρίαρχοι των πόλεων είχαν κεφάλι γερακιού και ατσάλινα χέρια και οι επιζώντες άνδρες και γυναίκες δουλεύουν γι’ αυτούς στα υπόγεια του μετρό που έχει καταστραφεί.

Για την αντιφασιστική δράση: το κράτος, το μεταναστευτικό και ο «δρόμος»

του Νίκου Γιαννόπουλου

Στα χρόνια του Ισπανικού Εμφυλίου. «Καθαρίστε τους φασίστες της χώρας μας». Αφίσα του 5ου Συντάγματος, 1937

 Θα κινηθώ σε τρεις άξονες. Ο πρώτος είναι η παρέμβασή μας, όσον αφορά το κράτος. Ο δεύτερος είναι πώς εμπλέκεται το μεταναστευτικό με τον φασισμό και ο τρίτος είναι η στάση μας στον δρόμο και μια αντιφασιστική πολιτική καμπάνια.

Σε ό,τι αφορά το πρώτο ζήτημα. Νομίζω ότι, σε αυτή τη φάση, με τους δεδομένους συσχετισμούς και τις αγκυρώσεις των φασιστών στον κοινωνικό ιστό, η στρατηγική μας απέναντι στο κράτος πρέπει να είναι η πίεση για την άρση της ασυλίας των φασιστών. Δεν πρέπει να είναι μια στρατηγική –την οποία δεν την απορρίπτω συνολικά, αλλά δεν την προτείνω σήμερα– συρρίκνωσης της αστικής νομιμότητας για τους φασίστες, δηλαδή διακρίσεων σε βάρος τους, στη λογική «καμιά ελευθερία για τους εχθρούς της ελευθερίας». Με αυτή την έννοια, ζητάμε από το κράτος να καταστείλει τη ρατσιστική βία, όχι γενικά τον λόγο ή τα έντυπα που εκπέμπουν ρατσιστικά μηνύματα, ούτε να κλείσει τα γραφεία της Χρυσής Αυγής, να τη θέσει εκτός νόμου. Αυτή είναι μια διαφορετική προσέγγιση μιας άλλης εποχής.

Προχωρώντας, θεωρώ ότι πρέπει να ξεπεράσουμε οριστικά μια προσέγγιση που ταλάνισε την Αριστερά και το κίνημα τα προηγούμενα χρόνια και φάνηκε πολύ και στις προηγούμενες δύο εκλογές: να κρύβουμε τα σκουπίδια κάτω από το χαλί, στη λογική μην ενταχθούμε και εμείς στα άκρα ή να μην τους δώσουμε δημοσιότητα και να τους κάνουμε «μάγκες». Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η κρίση και η επίθεση, η ίδια η κοινωνικοταξική πόλωση, δημιουργεί άκρα και να αναλάβουμε την ευθύνη του άκρου που μας αντιστοιχεί. Όχι με αυθαίρετο τρόπο, αλλά παίρνοντας την ευθύνη: η Αριστερά θα κερδίσει τους φτωχούς αν αποδειχθεί το αποτελεσματικότερο «άκρο», αν είναι χρήσιμη σήμερα και θα αποδεικνύει ότι μπορεί το αύριο που επαγγέλλεται να το χτίζει από σήμερα.

Αλλαγές στον νόμο για την ιθαγένεια: Εύλογος συμβιβασμός ή αδικαιολόγητη υποχώρηση;

 του Κωστή Παπαϊωάννου

Έργο του Γιάννη Τσαρούχη.

 Συχνά, ρεπορτάζ που αναφέρονται στον νόμο για την ιθαγένεια συνοδεύονται από εικόνες εξαθλιωμένων αφρικανών μεταναστών υπό κράτηση. Τι σχέση έχουν αυτοί οι φτωχοδιάβολοι με την ιθαγένεια; Ουσιαστικά καμία. Πρόκειται για την ίδια σύγχυση που συνοδεύει κάθε συζήτηση περί ιθαγένειας. Και αν δεχτούμε ότι κάποια δημοσιογραφική αμέλεια μπορεί να συγχωρείται, δεν ισχύει το ίδιο για την πολιτική δολιότητα. Γιατί δολιότητα υποκρύπτει η συνειδητή συσχέτιση της ιθαγένειας με την παράνομη μετανάστευση και συνεκδοχικά με τα ζητήματα ασφάλειας. Πρόκειται για συντεταγμένη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, η οποία γενικεύτηκε και αποδίδει πλούσιους καρπούς στους γεννήτορές της.

Θύματα αυτής της διαστρέβλωσης μάλλον έπεσαν και οι συντάκτες της προγραμματικής συμφωνίας των τριών κομμάτων, αφού ενέταξαν ατυχώς στο κεφάλαιο «Παράνομη μετανάστευση και ασφάλεια» την πρόβλεψη για «Προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου για απόδοση ιθαγένειας σε συνδυασμό με τις σύγχρονες εξελίξεις και σε αντιστοίχιση με τα ισχύοντα σε ευρωπαϊκές χώρες με παρόμοια προβλήματα». Σε κάθε περίπτωση πάντως, την προηγούμενη εβδομάδα άνοιξε διάπλατα η δημόσια συζήτηση για την αλλαγή του Νόμου 3838. Μετά τις προτάσεις από τους Ανεξάρτητους Έλληνες και τη Χρυσή Αυγή, ο κ. Στυλιανίδης προανήγγειλε αλλαγή του νόμου. Μένει να δούμε τις ακριβείς τελικές προβλέψεις για τις προϋποθέσεις απόκτησης ιθαγένειας.

 Η κυβέρνηση δεν μιλά για κατάργηση του νόμου, αλλά για αυστηροποίηση. Πρόκειται για μετατόπιση της Νέας Δημοκρατίας σε καταφανώς ηπιότερη κατεύθυνση, ενδεχομένως υπό την πίεση των άλλων δύο εταίρων, και κυρίως της ΔΗΜΑΡ. Το σημερινό ΠΑΣΟΚ, καθαρμένο μάλιστα από το «στίγμα Ραγκούση», δύσκολα θα όρθωνε ανάστημα για την ιθαγένεια των μεταναστών, όπως, θλιβερά ψοφοδεές, δεν στήριξε τον νόμο ούτε όταν τον νομοθετούσε. Σήμερα πάντως, μετά την επικράτηση της Ν.Δ. και τον σχηματισμό στα δεξιά της ενός ευδιάκριτου ακροδεξιού μπλοκ, εθνολαϊκιστικής ή νεοναζιστικής κοπής, ο νόμος δύσκολα θα μπορούσε να διατηρηθεί ως έχει. Εξάλλου, η συρρίκνωση της πρόσβασης στην ιθαγένεια, έστω και ως διακύβευμα κυρίως στο χώρο του φαντασιακού, αντανακλά τη βούληση του εκλογικού σώματος. Σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης, η συρρίκνωση αυτή, ως προανάκρουσμα συνολικής υποχώρησης των αρχών μιας ανοιχτής κοινωνίας, δεν προκαλεί έκπληξη. Υπό τις συνθήκες αυτές λοιπόν, εάν τελικά διασωθεί με ανεκτούς όρους το πνεύμα του Νόμου 3838 θα πρόκειται για μια μικρή νίκη εντός της ήττας.

Επιπλέον, ας μην παραγνωρίζουμε πως ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της ολοένα και μεγαλύτερης αυστηροποίησης του νόμου. Όσο οι εξελίξεις σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο θα επιδεινώνονται και οι συνακόλουθες πιέσεις στην κυβέρνηση θα εντείνονται, τόσο το μεταναστευτικό θα αναδεικνύεται σε προνομιακό πεδίο επίδειξης συνεπούς ισχύος. Στο γήπεδο της μετανάστευσης, οι πιέσεις προς την κυβέρνηση εκ δεξιών θα είναι σαφέστατα ισχυρότερες από τις αντίστοιχες εξ αριστερών, και το έδαφος θα γίνεται ολισθηρότερο. Όσοι μιλούν για αρχές του κράτους δικαίου ίσως πρέπει να εύχονται μια σύντομη διευθέτηση του ζητήματος της ιθαγένειας με τους τωρινούς όρους παρά μια μεταγενέστερη διαχείρισή του με πολύ δυσμενέστερους.

Επικίνδυνη και αναποτελεσματική «πρώτη υποδοχή»

της Ελένης Καλαμπακου και του Δημήτρη Χριστόπουλου

Χαρακτικό του Καρλ Σμιτ-Ρότλουφ, 1914

Τον τελευταίο καιρό, οι υπουργοί Προστασίας του Πολίτη Μ. Χρυσοχοΐδης και Υγείας Α. Λοβέρδος έχουν φέρει, για μία ακόμη φορά, στην επικαιρότητα το μεταναστευτικό ζήτημα ενόψει των επικείμενων εκλογών. Ως αποτελεσματικό τρόπο επίλυσης ενός προβλήματος που προκλήθηκε όχι μόνο –ούτε καν κυρίως– από την αύξηση των μεταναστευτικών ροών, αλλά από την –συνειδητή ή μη– επί σειρά ετών απουσία οποιασδήποτε ορθολογικής διαχείρισής του, την αδυναμία και απροθυμία απορρόφησης ακόμα και ενός ελάχιστου ποσοστού των ευρωπαϊκών κονδυλίων-μαμούθ που έλαβε η χώρα μας, οι ως άνω υπουργοί προκρίνουν τη δημιουργία άρον άρον τριάντα κέντρων κράτησης σε όλη την Ελλάδα, όπου θα υπάρχει η δυνατότητα να κρατηθούν 30.000 αλλοδαποί. Σύμφωνα δε με το προοίμιο της πράξης νομοθετικού περιεχομένου της 21ης Μαρτίου 2012 για τη «Ρύθμιση θεμάτων συμβάσεων που αφορούν Κέντρα Πρώτης Υποδοχής και εγκαταστάσεων κράτησης παράνομα διαμενόντων στη χώρα αλλοδαπών και τρόπο φύλαξης αυτών», συντρέχει έκτακτη περίπτωση εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης για τη δημιουργία και άμεση λειτουργία εγκαταστάσεων κράτησης παρανόμως διαμενόντων στη χώρα αλλοδαπών που έχουν κατακλύσει το κέντρο της πρωτεύουσας και άλλες μεγάλες πόλεις, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στην ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή, τη δημόσια υγεία και την οικονομία. Επίσης, πρόσφατα έχει τεθεί ως δικαιολογητικός λόγος των παραπάνω ρυθμίσεων το ζήτημα του κινδύνου εξόδου της Ελλάδας από τη συμφωνία Σένγκεν. Φυσικά, όλοι όσοι ασχολούνται σοβαρά με το ζήτημα γνωρίζουν ότι η κινδυνολογία αυτή δεν προέκυψε τώρα, αντίθετα είναι υπαρκτή εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο. Την ίδια στιγμή δε αναφέρεται ότι οι παραπάνω ενέργειες υπαγορεύονται δήθεν από τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας μας.

Είναι ωστόσο εφικτός ο στόχος που ευαγγελίζονται οι υπουργοί; Θα μπορέσει να αντιμετωπιστεί έτσι, έστω και σε ελάχιστο βαθμό, το μεταναστευτικό; Θα επιλυθούν τα  εξ αυτού δημιουργηθέντα προβλήματα σχετικά με την ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή, τη δημόσια υγεία και την οικονομία; Και, κυρίως, η ως άνω πρόταση αποτελεί αφεαυτής κατάλληλο κι ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισης του μεταναστευτικού;

Το επίφοβο κενό

του Νικόλα Σεβαστάκη

Έγκον Σίλε, «Όρθιος άντρας με κόκκινο μεσοφόρι », 1954

Μια απεργιακή πορεία χιλιάδων ανθρώπων αντιμετωπίζει τη βαναυσότητα των ΜΑΤ με αποτέλεσμα πολλούς σοβαρά τραυματίες και έναν άνθρωπο τριάντα χρόνων, τον Γιάννη Καυκά, σε κρίσιμη κατάσταση στην εντατική. Στη συνέχεια οργανώνεται πορεία εναντίον της αστυνομικής βίας και των ρατσιστικών επιθέσεων στο κέντρο της Αθήνας. Και, κάποια στιγμή, μια ομάδα κρετίνων αποφασίζει να παίξει πόλεμο με την αστυνομία περνώντας μέσα από τον κόσμο μιας λαϊκής αγοράς. Αποτέλεσμα; Τραυματίες με σοβαρά εγκαύματα και ένας άνθρωπος στα πρόθυρα του θανάτου από εισπνοή τοξικών αερίων. Πώς να χωρέσουν άραγε όλες αυτές οι στιγμές σε μια αφήγηση της παρούσας κατάστασης; Πώς να χωρέσουν τόσα συντρίμμια το νόημα που θα ήθελε να τους δώσει ο καθένας μας;

Αυτό τον καιρό καταλαβαίνω κάπως περισσότερο όλους εκείνους που τηρούν επιφυλακτική στάση απέναντι στον δημόσιο σχολιασμό και στην έκφραση θέσης. Ακόμα και εκείνους που ισχυρίζονται ότι σε αυτούς τους καιρούς ο πρώτος λόγος «πρέπει να ανήκει στους ειδικούς» και όλοι εμείς οι υπόλοιποι καλό θα ήταν «να κάνουμε απλώς τη δουλειά μας».

Καταλαβαίνω, δίχως βεβαίως να συμφωνώ. Είναι σίγουρα πιο ανακουφιστικό να γράφεις μια επιφυλλίδα για τις μεταφορές στον Σεφέρη ή ένα άρθρο για τις υποθετικές κρίσεις στον Καντ, από το να αγγίζεις μια πραγματικότητα που μοιάζει συχνά με παραλήρημα. Και μάλλον λέμε ψέματα στον εαυτό μας ότι ετούτη η πραγματικότητα μπορεί να πιαστεί από κάπου, ότι μπορούμε να εξηγήσουμε την τάση ή το γενικό πλάνο των εξελίξεων. Τα ίδια τα γεγονότα έρχονται να στραπατσάρουν με αναίδεια θεωρήματα και διανοητικές κατασκευές. Τα γεγονότα ως πολλαπλασιαστές απορίας και επιταχυντές της διάλυσης των όποιων βεβαιοτήτων χτίστηκαν την προηγουμένη.