Μνήμη και λήθη: Ένα παλάτι ξαναφτιάχνεται στο Βερολίνο

το τέταρτο τρίλεπτο των «Ενθεμάτων» στο Πολιτιστικό Ημερολόγιο στο Κόκκινο 105,5

το ηχητικό εδώ: https://soundcloud.com/enthemata-avgis/24-10-14a

το κείμενο, αμέσως παρακάτω:

της Ιωάννας Μεϊτάνη

Στο μικρόφωνο σήμερα η Ιωάννα Μεϊτάνη, άρτι αφιχθείσα από το Βερολίνο. Το Βερολίνο, όπου τα τελευταία 25 χρόνια όλο και κάποιο μεγάλο έργο κατασκευάζεται, πολύ συχνά έργο ανασύνθεσης της εικόνας της πόλης. Το πιο πρόσφατο, η ανακατασκευή του Παλατιού του Βερολίνου, στο κέντρο, απέναντι από τον μητροπολιτικό ναό και το Άλτες Μουζέουμ, λίγο παρακάτω από την Αλεξάντερπλατς και τον γνωστό της πύργο, στην ίδια γειτονιά με την κρατική όπερα και το πανεπιστήμιο Χούμπολντ.

Το έργο της ανακατασκευής του παλατιού, ίσως περισσότερο από οποιοδήποτε μεγάλο έργο στο Βερολίνο τα τελευταία χρόνια, έγινε αντικείμενο ισχυρότατων συζητήσεων και αντιπαραθέσεων για την ιστορία της πόλης και τη διατήρηση ή την απαλοιφή της.

Τι υπήρχε στον τόπο όπου γίνονται τώρα τα έργα της ανακατασκευής; Επί αιώνες έστεκε εκεί το Παλάτι του Βερολίνου, έδρα από το 1700 των πρώσων βασιλιάδων και αυτοκρατόρων. Από εκεί όριζαν τη μοίρα της χώρας τους, από εκεί κυβερνούσαν. Από εκεί, επίσης, είχε δηλώσει το 1918 ο Καρλ Λίμπκνεχτ ότι το παλάτι ανήκε πια στα χέρια του λαού. Στο τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, κατεστραμμένο από βομβαρδισμούς και πυρκαγιές, το παλάτι βρέθηκε στον Ανατολικό Τομέα της πόλης – και αμέσως μετά στην καρδιά της πρωτεύουσας της Ανατολικής Γερμανίας. Το 1950 ο Έριχ Χόνεκερ αποφάσισε την κατεδάφισή του και το 1976 ολοκληρώθηκε στο ίδιο σημείο το λεγόμενο Παλάτι της Δημοκρατίας ή Παλάτι του Λαού, η έδρα του κοινοβουλίου, ένα τεράστιο κτήριο που στέγαζε και επίσημες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Μετά την πτώση του τείχους, το Παλάτι του Λαού έκλεισε. Αποφασίστηκε να αφαιρεθούν από την κατασκευή τα τμήματα που περιείχαν καρκινογόνο αμίαντο. Απέμεινε έτσι μόνο ο εξωτερικός σκελετός του κτηρίου – και κάπου εδώ άρχισαν οι αντιπαραθέσεις. Απ’ τη μια, το Παλάτι του Λαού ήταν το σύμβολο μιας εποχής, ενός καθεστώτος. Απ’ την άλλη, έστεκε πάνω στα ερείπια ενός άλλου συμβόλου, του ένδοξου πρωσικού παλατιού. Ενώ οι υπεύθυνοι έξυναν τα κεφάλια τους και η συζήτηση είχε ανάψει για τα καλά, ο Γκρέγκορ Γκίζι κατέλαβε στη στέγη του κτηρίου, για να δείξει την αντίθεσή του στην κατεδάφιση, την ώρα που οι διαδηλωτές στο δρόμο κρατούσαν πανό που ρωτούσαν: κι ο βασιλιάς πότε θα επιστρέψει; Οι υπεύθυνοι αποφάσισαν.

Η παλιότερη ιστορία ήταν ελκυστικότερη. η πιο πρόσφατη, της Ανατολικής Γερμανίας, ήταν πολύ αμφιλεγόμενη για να εκπροσωπηθεί με ένα τόσο μεγάλο και αντιπροσωπευτικό κτήριο. Το Παλάτι του Λαού κατεδαφίστηκε. Το πρωσικό παλάτι θα ανακατασκευαστεί, ώστε να ανασυνθέσει την εικόνα του ιστορικού κέντρου. Η ιστορία της πόλης του Βερολίνου ξαναγράφεται. Κάτοικοι και επισκέπτες ωθούνται να βάλουν σε παρένθεση την εποχή της Ανατολικής Γερμανίας, ίσως και να την ξεχάσουν εντελώς: το καινούργιο παλιό παλάτι θα είναι εκεί για να δείχνει την τεχνητή συνέχεια, το μοντάζ.

Εάν δεν πάτε στο Βερολίνο το ερχόμενο τετραήμερο, διαβάστε στα «Ενθέματα» το αφιέρωμα για το δικαίωμα στη ψηφιακή λήθη και το δικαίωμα στη μνήμη, στην ψηφιακή εποχή, με αφετηρία τη νομοθέτησή του από την Ε.Ε. – στο παράδειγμα του παλατιού του Βερολίνου, δικαίωμα μιας ολόκληρης πόλης στην ιστορία της. Σε κάθε περίπτωση, καλά να περάσετε.